Library / Tipiṭaka / തിപിടക • Tipiṭaka / മിലിന്ദപഞ്ഹപാളി • Milindapañhapāḷi |
൫. ബുദ്ധഅവിഹേഠകപഞ്ഹോ
5. Buddhaaviheṭhakapañho
൫. ‘‘ഭന്തേ നാഗസേന, ഭാസിതമ്പേതം ഭഗവതാ ‘പുബ്ബേ വാഹം മനുസ്സഭൂതോ സമാനോ സത്താനം അവിഹേഠകജാതികോ അഹോസി’ന്തി. പുന ച ഭണിതം ‘ലോമസകസ്സപോ നാമ ഇസി സമാനോ അനേകസതേ പാണേ ഘാതയിത്വാ വാജപേയ്യം മഹായഞ്ഞം യജീ’തി. യദി, ഭന്തേ നാഗസേന, ഭഗവതാ ഭണിതം ‘പുബ്ബേ വാഹം മനുസ്സഭൂതോ സമാനോ സത്താനം അവിഹേഠകജാതികോ അഹോസി’ന്തി, തേന ഹി ‘ലോമസകസ്സപേന ഇസിനാ അനേകസതേ പാണേ ഘാതയിത്വാ വാജപേയ്യം മഹായഞ്ഞം യജിത’ന്തി യം വചനം, തം മിച്ഛാ. യദി ‘ലോമസകസ്സപേന ഇസിനാ അനേകസതേ പാണേ ഘാതയിത്വാ വാജപേയ്യം മഹായഞ്ഞം യജിതം’, തേന ഹി ‘പുബ്ബേ വാഹം മനുസ്സഭൂതോ സമാനോ സത്താനം അവിഹേഠകജാതികോ അഹോസി’ന്തി തമ്പി വചനം മിച്ഛാ. അയമ്പി ഉഭതോ കോടികോ പഞ്ഹോ തവാനുപ്പത്തോ, സോ തയാ നിബ്ബാഹിതബ്ബോ’’തി.
5. ‘‘Bhante nāgasena, bhāsitampetaṃ bhagavatā ‘pubbe vāhaṃ manussabhūto samāno sattānaṃ aviheṭhakajātiko ahosi’nti. Puna ca bhaṇitaṃ ‘lomasakassapo nāma isi samāno anekasate pāṇe ghātayitvā vājapeyyaṃ mahāyaññaṃ yajī’ti. Yadi, bhante nāgasena, bhagavatā bhaṇitaṃ ‘pubbe vāhaṃ manussabhūto samāno sattānaṃ aviheṭhakajātiko ahosi’nti, tena hi ‘lomasakassapena isinā anekasate pāṇe ghātayitvā vājapeyyaṃ mahāyaññaṃ yajita’nti yaṃ vacanaṃ, taṃ micchā. Yadi ‘lomasakassapena isinā anekasate pāṇe ghātayitvā vājapeyyaṃ mahāyaññaṃ yajitaṃ’, tena hi ‘pubbe vāhaṃ manussabhūto samāno sattānaṃ aviheṭhakajātiko ahosi’nti tampi vacanaṃ micchā. Ayampi ubhato koṭiko pañho tavānuppatto, so tayā nibbāhitabbo’’ti.
‘‘ഭാസിതമ്പേതം, മഹാരാജ, ഭഗവതാ ‘പുബ്ബേ വാഹം മനുസ്സഭൂതോ സമാനോ സത്താനം അവിഹേഠകജാതികോ അഹോസി’ന്തി, ‘ലോമസകസ്സപേന ഇസിനാ അനേകസതേ പാണേ ഘാതയിത്വാ വാജപേയ്യം മഹായഞ്ഞം യജിതം’, തഞ്ച പന രാഗവസേന വിസഞ്ഞിനാ, നോ സചേതനേനാ’’തി.
‘‘Bhāsitampetaṃ, mahārāja, bhagavatā ‘pubbe vāhaṃ manussabhūto samāno sattānaṃ aviheṭhakajātiko ahosi’nti, ‘lomasakassapena isinā anekasate pāṇe ghātayitvā vājapeyyaṃ mahāyaññaṃ yajitaṃ’, tañca pana rāgavasena visaññinā, no sacetanenā’’ti.
‘‘അട്ഠിമേ , ഭന്തേ നാഗസേന, പുഗ്ഗലാ പാണം ഹനന്തി. കതമേ അട്ഠ? രത്തോ രാഗവസേന പാണം ഹനതി, ദുട്ഠോ ദോസവസേന പാണം ഹനതി, മൂള്ഹോ മോഹവസേന പാണം ഹനതി, മാനീ മാനവസേന പാണം ഹനതി, ലുദ്ധോ ലോഭവസേന പാണം ഹനതി, അകിഞ്ചനോ ജീവികത്ഥായ പാണം ഹനതി, ബാലോ ഹസ്സവസേന 1 പാണം ഹനതി, രാജാ വിനയനവസേന പാണം ഹനതി. ഇമേ ഖോ, ഭന്തേ നാഗസേന, അട്ഠ പുഗ്ഗലാ പാണം ഹനന്തി. പാകതികം യേവ, ഭന്തേ നാഗസേന, ബോധിസത്തേന കത’’ന്തി . ‘‘ന, മഹാരാജ, പാകതികം ബോധിസത്തേന കതം, യദി, മഹാരാജ, ബോധിസത്തോ പകതിഭാവേന ഓനമേയ്യ മഹായഞ്ഞം യജിതും, ന യിമം ഗാഥം ഭണേയ്യ –
‘‘Aṭṭhime , bhante nāgasena, puggalā pāṇaṃ hananti. Katame aṭṭha? Ratto rāgavasena pāṇaṃ hanati, duṭṭho dosavasena pāṇaṃ hanati, mūḷho mohavasena pāṇaṃ hanati, mānī mānavasena pāṇaṃ hanati, luddho lobhavasena pāṇaṃ hanati, akiñcano jīvikatthāya pāṇaṃ hanati, bālo hassavasena 2 pāṇaṃ hanati, rājā vinayanavasena pāṇaṃ hanati. Ime kho, bhante nāgasena, aṭṭha puggalā pāṇaṃ hananti. Pākatikaṃ yeva, bhante nāgasena, bodhisattena kata’’nti . ‘‘Na, mahārāja, pākatikaṃ bodhisattena kataṃ, yadi, mahārāja, bodhisatto pakatibhāvena onameyya mahāyaññaṃ yajituṃ, na yimaṃ gāthaṃ bhaṇeyya –
‘‘‘സസമുദ്ദപരിയായം, മഹിം സാഗരകുണ്ഡലം;
‘‘‘Sasamuddapariyāyaṃ, mahiṃ sāgarakuṇḍalaṃ;
‘‘ഏവംവാദീ, മഹാരാജ, ബോധിസത്തോ സഹ ദസ്സനേന ചന്ദവതിയാ രാജകഞ്ഞായ വിസഞ്ഞീ അഹോസി ഖിത്തചിത്തോ രത്തോ വിസഞ്ഞിഭൂതോ ആകുലാകുലോ തുരിതതുരിതോ തേന വിക്ഖിത്തഭന്തലുളിതചിത്തേന മഹതിമഹാപസുഘാതഗലരുഹിരസഞ്ചയം വാജപേയ്യം മഹായഞ്ഞം യജി.
‘‘Evaṃvādī, mahārāja, bodhisatto saha dassanena candavatiyā rājakaññāya visaññī ahosi khittacitto ratto visaññibhūto ākulākulo turitaturito tena vikkhittabhantaluḷitacittena mahatimahāpasughātagalaruhirasañcayaṃ vājapeyyaṃ mahāyaññaṃ yaji.
‘‘യഥാ, മഹാരാജ, ഉമ്മത്തകോ ഖിത്തചിത്തോ ജലിതമ്പി ജാതവേദം അക്കമതി, കുപിതമ്പി ആസീവിസം ഗണ്ഹാതി, മത്തമ്പി ഹത്ഥിം ഉപേതി, സമുദ്ദമ്പി അതീരദസ്സിം പക്ഖന്ദതി, ചന്ദനികമ്പി ഓളിഗല്ലമ്പി ഓമദ്ദതി, കണ്ടകാധാനമ്പി അഭിരുഹതി, പപാതേപി പതതി, അസുചിമ്പി ഭക്ഖേതി, നഗ്ഗോപി രഥിയാ ചരതി, അഞ്ഞമ്പി ബഹുവിധം അകിരിയം കരോതി. ഏവമേവ ഖോ, മഹാരാജ, ബോധിസത്തോ സഹ ദസ്സനേന ചന്ദവതിയാ രാജകഞ്ഞായ വിസഞ്ഞീ അഹോസി ഖിത്തചിത്തോ രത്തോ വിസഞ്ഞിഭൂതോ ആകുലാകുലോ തുരിതതുരിതോ, തേന വിക്ഖിത്തഭന്തലുളിതചിത്തേന മഹതിമഹാപസുഘാതഗലരുഹിരസഞ്ചയം വാജപേയ്യം മഹായഞ്ഞം യജി.
‘‘Yathā, mahārāja, ummattako khittacitto jalitampi jātavedaṃ akkamati, kupitampi āsīvisaṃ gaṇhāti, mattampi hatthiṃ upeti, samuddampi atīradassiṃ pakkhandati, candanikampi oḷigallampi omaddati, kaṇṭakādhānampi abhiruhati, papātepi patati, asucimpi bhakkheti, naggopi rathiyā carati, aññampi bahuvidhaṃ akiriyaṃ karoti. Evameva kho, mahārāja, bodhisatto saha dassanena candavatiyā rājakaññāya visaññī ahosi khittacitto ratto visaññibhūto ākulākulo turitaturito, tena vikkhittabhantaluḷitacittena mahatimahāpasughātagalaruhirasañcayaṃ vājapeyyaṃ mahāyaññaṃ yaji.
‘‘ഖിത്തചിത്തേന, മഹാരാജ, കതം പാപം ദിട്ഠധമ്മേപി ന മഹാസാവജ്ജം ഹോതി, സമ്പരായേ വിപാകേനപി നോ തഥാ. ഇധ, മഹാരാജ, കോചി ഉമ്മത്തകോ വജ്ഝമാപജ്ജേയ്യ, തസ്സ തുമ്ഹേ കിം ദണ്ഡം ധാരേഥാ’’തി? ‘‘കോ, ഭന്തേ, ഉമ്മത്തകസ്സ ദണ്ഡോ ഭവിസ്സതി, തം മയം പോഥാപേത്വാ നീഹരാപേമ, ഏസോവ തസ്സ ദണ്ഡോ’’തി. ‘‘ഇതി ഖോ, മഹാരാജ, ഉമ്മത്തകസ്സ അപരാധേ ദണ്ഡോപി ന ഭവതി , തസ്മാ ഉമ്മത്തകസ്സ കതേപി ന ദോസോ ഭവതി സതേകിച്ഛോ. ഏവമേവ ഖോ, മഹാരാജ, ലോമസകസ്സപോ ഇസി സഹ ദസ്സനേന ചന്ദവതിയാ രാജകഞ്ഞായ വിസഞ്ഞീ അഹോസി ഖിത്തചിത്തോ രത്തോ വിസഞ്ഞിഭൂതോ വിസടപയാതോ ആകുലാകുലോ തുരിതതുരിതോ, തേന വിക്ഖിത്തഭന്തലുളിതചിത്തേന മഹതിമഹാപസുഘാതഗലരുഹിരസഞ്ചയം വാജപേയ്യം മഹായഞ്ഞം യജി. യദാ ച പന പകതിചിത്തോ അഹോസി പടിലദ്ധസ്സതി, തദാ പുനദേവ പബ്ബജിത്വാ പഞ്ചാഭിഞ്ഞായോ നിബ്ബത്തേത്വാ ബ്രഹ്മലോകൂപഗോ അഹോസീ’’തി. ‘‘സാധു, ഭന്തേ നാഗസേന, ഏവമേതം തഥാ സമ്പടിച്ഛാമീ’’തി.
‘‘Khittacittena, mahārāja, kataṃ pāpaṃ diṭṭhadhammepi na mahāsāvajjaṃ hoti, samparāye vipākenapi no tathā. Idha, mahārāja, koci ummattako vajjhamāpajjeyya, tassa tumhe kiṃ daṇḍaṃ dhārethā’’ti? ‘‘Ko, bhante, ummattakassa daṇḍo bhavissati, taṃ mayaṃ pothāpetvā nīharāpema, esova tassa daṇḍo’’ti. ‘‘Iti kho, mahārāja, ummattakassa aparādhe daṇḍopi na bhavati , tasmā ummattakassa katepi na doso bhavati satekiccho. Evameva kho, mahārāja, lomasakassapo isi saha dassanena candavatiyā rājakaññāya visaññī ahosi khittacitto ratto visaññibhūto visaṭapayāto ākulākulo turitaturito, tena vikkhittabhantaluḷitacittena mahatimahāpasughātagalaruhirasañcayaṃ vājapeyyaṃ mahāyaññaṃ yaji. Yadā ca pana pakaticitto ahosi paṭiladdhassati, tadā punadeva pabbajitvā pañcābhiññāyo nibbattetvā brahmalokūpago ahosī’’ti. ‘‘Sādhu, bhante nāgasena, evametaṃ tathā sampaṭicchāmī’’ti.
ബുദ്ധഅവിഹേഠകപഞ്ഹോ പഞ്ചമോ.
Buddhaaviheṭhakapañho pañcamo.
Footnotes: