| Library / Tipiṭaka / ತಿಪಿಟಕ • Tipiṭaka / ಸಾರತ್ಥದೀಪನೀ-ಟೀಕಾ • Sāratthadīpanī-ṭīkā |
ಬುದ್ಧಾಚಿಣ್ಣಕಥಾ
Buddhāciṇṇakathā
೨೨. ಅನುಧಮ್ಮತಾತಿ ಲೋಕುತ್ತರಧಮ್ಮಾನುಗತೋ ಧಮ್ಮೋ। ಅನಪಲೋಕೇತ್ವಾತಿ ಪದಸ್ಸ ವಿವರಣಂ ‘‘ಅನಾಪುಚ್ಛಿತ್ವಾ’’ತಿ। ಜನಪದಚಾರಿಕಂ ಪಕ್ಕಮನ್ತೀತಿ ಏತ್ಥ ಇತಿ-ಸದ್ದೋ ಗಮ್ಯಮಾನತಾಯ ನ ವುತ್ತೋ, ಏವಂ ಅಞ್ಞತ್ಥಾಪಿ ಈದಿಸೇಸು ಠಾನೇಸು। ತತ್ಥ ಜನಪದಚಾರಿಕನ್ತಿ ಜನಪದೇಸು ಚರಣಂ, ಚರಣಂ ವಾ ಚಾರೋ, ಸೋ ಏವ ಚಾರಿಕಾ, ಜನಪದೇಸು ಚಾರಿಕಾ ಜನಪದಚಾರಿಕಾ। ತಂ ಪಕ್ಕಮನ್ತಿ, ಜನಪದಗಮನಂ ಗಚ್ಛನ್ತೀತಿ ಅತ್ಥೋ। ಪಕ್ಕಮನ್ತಿಯೇವಾತಿ ಅವಧಾರಣೇನ ನೋ ನ ಪಕ್ಕಮನ್ತೀತಿ ದಸ್ಸೇತಿ। ‘‘ಜನಪದಚಾರಿಕಂ ಪಕ್ಕಮನ್ತೀ’’ತಿ ಏತ್ಥ ಠತ್ವಾ ಭಗವತೋ ಚಾರಿಕಾಪಕ್ಕಮನವಿಧಿಂ ದಸ್ಸೇನ್ತೋ ಆಹ ‘‘ಜನಪದಚಾರಿಕಂ ಚರನ್ತಾ ಚಾ’’ತಿಆದಿ। ಚಾರಿಕಾ ಚ ನಾಮೇಸಾ (ದೀ॰ ನಿ॰ ಅಟ್ಠ॰ ೧.೨೫೪; ಮ॰ ನಿ॰ ಅಟ್ಠ॰ ೧.೨೫೪) ದುವಿಧಾ ತುರಿತಚಾರಿಕಾ ಚೇವ ಅತುರಿತಚಾರಿಕಾ ಚ। ತತ್ಥ ದೂರೇಪಿ ಬೋಧನೇಯ್ಯಪುಗ್ಗಲಂ ದಿಸ್ವಾ ತಸ್ಸ ಬೋಧನತ್ಥಾಯ ಸಹಸಾ ಗಮನಂ ತುರಿತಚಾರಿಕಾ ನಾಮ, ಸಾ ಮಹಾಕಸ್ಸಪತ್ಥೇರಪಚ್ಚುಗ್ಗಮನಾದೀಸು ದಟ್ಠಬ್ಬಾ। ಭಗವಾ ಹಿ ಮಹಾಕಸ್ಸಪತ್ಥೇರಂ ಪಚ್ಚುಗ್ಗಚ್ಛನ್ತೋ ಮುಹುತ್ತೇನ ತಿಗಾವುತಮಗಮಾಸಿ, ಆಳವಕಸ್ಸತ್ಥಾಯ ತಿಂಸಯೋಜನಂ, ತಥಾ ಅಙ್ಗುಲಿಮಾಲಸ್ಸ, ಪುಕ್ಕುಸಾತಿಸ್ಸ ಪನ ಪಞ್ಚಚತ್ತಾಲೀಸಯೋಜನಂ, ಮಹಾಕಪ್ಪಿನಸ್ಸ ವೀಸಯೋಜನಸತಂ, ಧನಿಯಸ್ಸತ್ಥಾಯ ಸತ್ತಯೋಜನಸತಾನಿ ಅಗಮಾಸಿ, ಧಮ್ಮಸೇನಾಪತಿನೋ ಸದ್ಧಿವಿಹಾರಿಕಸ್ಸ ವನವಾಸೀತಿಸ್ಸಸಾಮಣೇರಸ್ಸ ತಿಗಾವುತಾಧಿಕಂ ವೀಸಯೋಜನಸತಂ ಅಗಮಾಸಿ, ಅಯಂ ತುರಿತಚಾರಿಕಾ। ಯಂ ಪನ ಗಾಮನಿಗಮನಗರಪಟಿಪಾಟಿಯಾ ದೇವಸಿಕಂ ಯೋಜನಅಡ್ಢಯೋಜನವಸೇನ ಪಿಣ್ಡಪಾತಚರಿಯಾದೀಹಿ ಲೋಕಂ ಅನುಗ್ಗಣ್ಹನ್ತಸ್ಸ ಗಮನಂ, ಅಯಂ ಅತುರಿತಚಾರಿಕಾ ನಾಮ। ಇಮಂ ಪನ ಚಾರಿಕಂ ಚರನ್ತೋ ಭಗವಾ ಮಹಾಮಣ್ಡಲಂ ಮಜ್ಝಿಮಮಣ್ಡಲಂ ಅನ್ತಿಮಮಣ್ಡಲನ್ತಿ ಇಮೇಸಂ ತಿಣ್ಣಂ ಮಣ್ಡಲಾನಂ ಅಞ್ಞತರಸ್ಮಿಂ ಚರತಿ। ತತ್ಥ ‘‘ಜನಪದಚಾರಿಕ’’ನ್ತಿ ವುತ್ತತ್ತಾ ಅತುರಿತಚಾರಿಕಾವ ಇಧಾಧಿಪ್ಪೇತಾ। ತಮೇವ ವಿಭಜಿತ್ವಾ ದಸ್ಸೇನ್ತೋ ಆಹ ‘‘ಮಹಾಮಣ್ಡಲಂ ಮಜ್ಝಿಮಮಣ್ಡಲ’’ನ್ತಿಆದಿ।
22.Anudhammatāti lokuttaradhammānugato dhammo. Anapaloketvāti padassa vivaraṇaṃ ‘‘anāpucchitvā’’ti. Janapadacārikaṃ pakkamantīti ettha iti-saddo gamyamānatāya na vutto, evaṃ aññatthāpi īdisesu ṭhānesu. Tattha janapadacārikanti janapadesu caraṇaṃ, caraṇaṃ vā cāro, so eva cārikā, janapadesu cārikā janapadacārikā. Taṃ pakkamanti, janapadagamanaṃ gacchantīti attho. Pakkamantiyevāti avadhāraṇena no na pakkamantīti dasseti. ‘‘Janapadacārikaṃ pakkamantī’’ti ettha ṭhatvā bhagavato cārikāpakkamanavidhiṃ dassento āha ‘‘janapadacārikaṃ carantā cā’’tiādi. Cārikā ca nāmesā (dī. ni. aṭṭha. 1.254; ma. ni. aṭṭha. 1.254) duvidhā turitacārikā ceva aturitacārikā ca. Tattha dūrepi bodhaneyyapuggalaṃ disvā tassa bodhanatthāya sahasā gamanaṃ turitacārikā nāma, sā mahākassapattherapaccuggamanādīsu daṭṭhabbā. Bhagavā hi mahākassapattheraṃ paccuggacchanto muhuttena tigāvutamagamāsi, āḷavakassatthāya tiṃsayojanaṃ, tathā aṅgulimālassa, pukkusātissa pana pañcacattālīsayojanaṃ, mahākappinassa vīsayojanasataṃ, dhaniyassatthāya sattayojanasatāni agamāsi, dhammasenāpatino saddhivihārikassa vanavāsītissasāmaṇerassa tigāvutādhikaṃ vīsayojanasataṃ agamāsi, ayaṃ turitacārikā. Yaṃ pana gāmanigamanagarapaṭipāṭiyā devasikaṃ yojanaaḍḍhayojanavasena piṇḍapātacariyādīhi lokaṃ anuggaṇhantassa gamanaṃ, ayaṃ aturitacārikā nāma. Imaṃ pana cārikaṃ caranto bhagavā mahāmaṇḍalaṃ majjhimamaṇḍalaṃ antimamaṇḍalanti imesaṃ tiṇṇaṃ maṇḍalānaṃ aññatarasmiṃ carati. Tattha ‘‘janapadacārika’’nti vuttattā aturitacārikāva idhādhippetā. Tameva vibhajitvā dassento āha ‘‘mahāmaṇḍalaṃ majjhimamaṇḍala’’ntiādi.
ತತ್ಥ ಅನ್ತಿಮಮಣ್ಡಲನ್ತಿ ಖುದ್ದಕಮಣ್ಡಲಂ, ಇತರೇಸಂ ವಾ ಮಣ್ಡಲಾನಂ ಅನ್ತೋಗಧತ್ತಾ ಅನ್ತಿಮಮಣ್ಡಲಂ, ಅಬ್ಭನ್ತರಿಮಮಣ್ಡಲನ್ತಿ ವುತ್ತಂ ಹೋತಿ। ಇಮೇಸಂ ಪನ ಮಣ್ಡಲಾನಂ ಕಿಂ ಪಮಾಣನ್ತಿ ಆಹ ‘‘ತತ್ಥ ಮಹಾಮಣ್ಡಲಂ ನವಯೋಜನಸತಿಕ’’ನ್ತಿಆದಿ। ನವಯೋಜನಸತಿಕಮ್ಪಿ ಠಾನಂ ಮಜ್ಝಿಮದೇಸಪರಿಯಾಪನ್ನಮೇವ, ತತೋ ಪರಂ ನಾಧಿಪ್ಪೇತಂ ತುರಿತಚಾರಿಕಾವಸೇನ ಅಗಮನತೋ। ಯಸ್ಮಾ ನಿಕ್ಖನ್ತಕಾಲತೋ ಪಟ್ಠಾಯ ಗತಗತಟ್ಠಾನಸ್ಸ ಚತೂಸು ಪಸ್ಸೇಸು ಸಮನ್ತತೋ ಯೋಜನಸತಂ ಏಕಕೋಲಾಹಲಂ ಹೋತಿ, ಪುರಿಮಂ ಪುರಿಮಂ ಆಗತಾ ನಿಮನ್ತೇತುಂ ಲಭನ್ತಿ, ಇತರೇಸು ದ್ವೀಸು ಮಣ್ಡಲೇಸು ಸಕ್ಕಾರೋ ಮಹಾಮಣ್ಡಲಂ ಓಸರತಿ, ತತ್ಥ ಬುದ್ಧಾ ಭಗವನ್ತೋ ತೇಸು ತೇಸು ಗಾಮನಿಗಮೇಸು ಏಕಾಹಂ ದ್ವೀಹಂ ವಸನ್ತಾ ಮಹಾಜನಂ ಆಮಿಸಪಟಿಗ್ಗಹೇನ ಅನುಗ್ಗಣ್ಹನ್ತಿ, ಧಮ್ಮದಾನೇನ ಚ ವಿವಟ್ಟೂಪನಿಸ್ಸಿತಂ ಕುಸಲಂ ವಡ್ಢೇನ್ತಿ, ತಸ್ಮಾ ವುತ್ತಂ ‘‘ಗಾಮನಿಗಮಾದೀಸು ಮಹಾಜನಂ ಆಮಿಸಪಟಿಗ್ಗಹೇನ ಅನುಗ್ಗಣ್ಹನ್ತಾ’’ತಿಆದಿ। ಸಮಥವಿಪಸ್ಸನಾ ತರುಣಾ ಹೋನ್ತೀತಿ ಏತ್ಥ ತರುಣಾ ವಿಪಸ್ಸನಾತಿ ಸಙ್ಖಾರಪರಿಚ್ಛೇದನೇ ಞಾಣಂ ಕಙ್ಖಾವಿತರಣೇ ಞಾಣಂ ಸಮ್ಮಸನೇ ಞಾಣಂ ಮಗ್ಗಾಮಗ್ಗೇ ಞಾಣನ್ತಿ ಚತುನ್ನಂ ಞಾಣಾನಂ ಅಧಿವಚನಂ। ಸಮಥಸ್ಸ ತರುಣಭಾವೋ ಪನ ಉಪಚಾರಸಮಾಧಿವಸೇನ ವೇದಿತಬ್ಬೋ। ‘‘ಸಚೇ ಪನ ಅನ್ತೋವಸ್ಸೇ ಭಿಕ್ಖೂನಂ ಸಮಥವಿಪಸ್ಸನಾ ತರುಣಾ ಹೋನ್ತೀ’’ತಿ ಇದಂ ನಿದಸ್ಸನಮತ್ತನ್ತಿ ದಟ್ಠಬ್ಬಂ। ಅಞ್ಞೇನಪಿ ಮಜ್ಝಿಮಮಣ್ಡಲೇ ವೇನೇಯ್ಯಾನಂ ಞಾಣಪರಿಪಾಕಾದಿಕಾರಣೇನ ಮಜ್ಝಿಮಮಣ್ಡಲೇ ಚಾರಿಕಂ ಚರಿತುಕಾಮಾ ಚಾತುಮಾಸಂ ವಸಿತ್ವಾವ ನಿಕ್ಖಮನ್ತಿ।
Tattha antimamaṇḍalanti khuddakamaṇḍalaṃ, itaresaṃ vā maṇḍalānaṃ antogadhattā antimamaṇḍalaṃ, abbhantarimamaṇḍalanti vuttaṃ hoti. Imesaṃ pana maṇḍalānaṃ kiṃ pamāṇanti āha ‘‘tattha mahāmaṇḍalaṃ navayojanasatika’’ntiādi. Navayojanasatikampi ṭhānaṃ majjhimadesapariyāpannameva, tato paraṃ nādhippetaṃ turitacārikāvasena agamanato. Yasmā nikkhantakālato paṭṭhāya gatagataṭṭhānassa catūsu passesu samantato yojanasataṃ ekakolāhalaṃ hoti, purimaṃ purimaṃ āgatā nimantetuṃ labhanti, itaresu dvīsu maṇḍalesu sakkāro mahāmaṇḍalaṃ osarati, tattha buddhā bhagavanto tesu tesu gāmanigamesu ekāhaṃ dvīhaṃ vasantā mahājanaṃ āmisapaṭiggahena anuggaṇhanti, dhammadānena ca vivaṭṭūpanissitaṃ kusalaṃ vaḍḍhenti, tasmā vuttaṃ ‘‘gāmanigamādīsu mahājanaṃ āmisapaṭiggahena anuggaṇhantā’’tiādi. Samathavipassanā taruṇā hontīti ettha taruṇā vipassanāti saṅkhāraparicchedane ñāṇaṃ kaṅkhāvitaraṇe ñāṇaṃ sammasane ñāṇaṃ maggāmagge ñāṇanti catunnaṃ ñāṇānaṃ adhivacanaṃ. Samathassa taruṇabhāvo pana upacārasamādhivasena veditabbo. ‘‘Sace pana antovasse bhikkhūnaṃ samathavipassanā taruṇā hontī’’ti idaṃ nidassanamattanti daṭṭhabbaṃ. Aññenapi majjhimamaṇḍale veneyyānaṃ ñāṇaparipākādikāraṇena majjhimamaṇḍale cārikaṃ caritukāmā cātumāsaṃ vasitvāva nikkhamanti.
ಪವಾರಣಾಸಙ್ಗಹಂ ದತ್ವಾತಿ ಅನುಮತಿದಾನವಸೇನ ದತ್ವಾ। ಮಾಗಸಿರಸ್ಸ ಪಠಮದಿವಸೇತಿ ಮಾಗಸಿರಮಾಸಸ್ಸ ಪಠಮದಿವಸೇ। ಇದಞ್ಚೇತರಹಿ ಪವತ್ತವೋಹಾರವಸೇನ ಕತ್ತಿಕಮಾಸಸ್ಸ ಅಪರಪಕ್ಖಪಾಟಿಪದದಿವಸಂ ಸನ್ಧಾಯ ವುತ್ತಂ। ತೇಸನ್ತಿ ತೇಸಂ ಬುದ್ಧಾನಂ। ತೇಹಿ ವಿನೇತಬ್ಬತ್ತಾ ‘‘ತೇಸಂ ವಿನೇಯ್ಯಸತ್ತಾ’’ತಿ ವುತ್ತಂ। ವಿನೇಯ್ಯಸತ್ತಾತಿ ಚ ಚಾರಿಕಾಯ ವಿನೇತಬ್ಬಸತ್ತಾ। ಮಾಗಸಿರಮಾಸಮ್ಪಿ ತತ್ಥೇವ ವಸಿತ್ವಾ ಫುಸ್ಸಮಾಸಸ್ಸ ಪಠಮದಿವಸೇತಿ ಇದಮ್ಪಿ ನಿದಸ್ಸನಮತ್ತನ್ತಿ ದಟ್ಠಬ್ಬಂ। ಚತುಮಾಸವುತ್ಥಾನಮ್ಪಿ ಬುದ್ಧಾನಂ ವಿನೇಯ್ಯಸತ್ತಾ ಅಪರಿಪಕ್ಕಿನ್ದ್ರಿಯಾ ಹೋನ್ತಿ, ತೇಸಂ ಇನ್ದ್ರಿಯಪರಿಪಾಕಂ ಆಗಮಯಮಾನಾ ಅಪರಮ್ಪಿ ಏಕಮಾಸಂ ವಾ ದ್ವಿತಿಚತುಮಾಸಂ ವಾ ತತ್ಥೇವವಸಿತ್ವಾ ಮಹಾಭಿಕ್ಖುಸಙ್ಘಪರಿವಾರಾ ನಿಕ್ಖಮಿತ್ವಾ ಪುರಿಮನಯೇನೇವ ಲೋಕಂ ಅನುಗ್ಗಣ್ಹನ್ತಾ ಸತ್ತಹಿ ವಾ ಛಹಿ ವಾ ಪಞ್ಚಹಿ ವಾ ಚತೂಹಿ ವಾ ಮಾಸೇಹಿ ಚಾರಿಕಂ ಪರಿಯೋಸಾಪೇನ್ತಿ। ವೇನೇಯ್ಯವಸೇನೇವಾತಿ ಅವಧಾರಣೇನ ನ ಚೀವರಾದಿಹೇತು ಚರನ್ತೀತಿ ದಸ್ಸೇತಿ। ತಥಾ ಹಿ ಇಮೇಸು ತೀಸು ಮಣ್ಡಲೇಸು ಯತ್ಥ ಕತ್ಥಚಿ ಚಾರಿಕಂ ಚರನ್ತಾ ನ ಚೀವರಾದಿಹೇತು ಚರನ್ತಿ, ಅಥ ಖೋ ಯೇ ದುಗ್ಗತಬಾಲಜಿಣ್ಣಬ್ಯಾಧಿಕಾ, ತೇ ‘‘ಕದಾ ತಥಾಗತಂ ಆಗನ್ತ್ವಾ ಪಸ್ಸಿಸ್ಸನ್ತಿ, ಮಯಿ ಪನ ಚಾರಿಕಂ ಚರನ್ತೇ ಮಹಾಜನೋ ತಥಾಗತದಸ್ಸನಂ ಲಭಿಸ್ಸತಿ, ತತ್ಥ ಕೇಚಿ ಚಿತ್ತಾನಿ ಪಸಾದೇಸ್ಸನ್ತಿ, ಕೇಚಿ ಮಾಲಾದೀಹಿ ಪೂಜೇಸ್ಸನ್ತಿ, ಕೇಚಿ ಕಟಚ್ಛುಭಿಕ್ಖಂ ದಸ್ಸನ್ತಿ, ಕೇಚಿ ಮಿಚ್ಛಾದಸ್ಸನಂ ಪಹಾಯ ಸಮ್ಮಾದಿಟ್ಠಿಕಾ ಭವಿಸ್ಸನ್ತಿ, ತಂ ನೇಸಂ ಭವಿಸ್ಸತಿ ದೀಘರತ್ತಂ ಹಿತಾಯ ಸುಖಾಯಾ’’ತಿ ಏವಂ ಲೋಕಾನುಕಮ್ಪಾಯ ಚಾರಿಕಂ ಚರನ್ತಿ।
Pavāraṇāsaṅgahaṃ datvāti anumatidānavasena datvā. Māgasirassa paṭhamadivaseti māgasiramāsassa paṭhamadivase. Idañcetarahi pavattavohāravasena kattikamāsassa aparapakkhapāṭipadadivasaṃ sandhāya vuttaṃ. Tesanti tesaṃ buddhānaṃ. Tehi vinetabbattā ‘‘tesaṃ vineyyasattā’’ti vuttaṃ. Vineyyasattāti ca cārikāya vinetabbasattā. Māgasiramāsampi tattheva vasitvā phussamāsassa paṭhamadivaseti idampi nidassanamattanti daṭṭhabbaṃ. Catumāsavutthānampi buddhānaṃ vineyyasattā aparipakkindriyā honti, tesaṃ indriyaparipākaṃ āgamayamānā aparampi ekamāsaṃ vā dviticatumāsaṃ vā tatthevavasitvā mahābhikkhusaṅghaparivārā nikkhamitvā purimanayeneva lokaṃ anuggaṇhantā sattahi vā chahi vā pañcahi vā catūhi vā māsehi cārikaṃ pariyosāpenti. Veneyyavasenevāti avadhāraṇena na cīvarādihetu carantīti dasseti. Tathā hi imesu tīsu maṇḍalesu yattha katthaci cārikaṃ carantā na cīvarādihetu caranti, atha kho ye duggatabālajiṇṇabyādhikā, te ‘‘kadā tathāgataṃ āgantvā passissanti, mayi pana cārikaṃ carante mahājano tathāgatadassanaṃ labhissati, tattha keci cittāni pasādessanti, keci mālādīhi pūjessanti, keci kaṭacchubhikkhaṃ dassanti, keci micchādassanaṃ pahāya sammādiṭṭhikā bhavissanti, taṃ nesaṃ bhavissati dīgharattaṃ hitāya sukhāyā’’ti evaṃ lokānukampāya cārikaṃ caranti.
ಅಪಿಚ ಚತೂಹಿ ಕಾರಣೇಹಿ ಬುದ್ಧಾ ಭಗವನ್ತೋ ಚಾರಿಕಂ ಚರನ್ತಿ ಜಙ್ಘವಿಹಾರವಸೇನ ಸರೀರಫಾಸುಕತ್ಥಾಯ, ಅಟ್ಠುಪ್ಪತ್ತಿಕಾಲಾಭಿಕಙ್ಖನತ್ಥಾಯ, ಭಿಕ್ಖೂನಂ ಸಿಕ್ಖಾಪದಪಞ್ಞಾಪನತ್ಥಾಯ, ತತ್ಥ ತತ್ಥ ಪರಿಪಾಕಗತಿನ್ದ್ರಿಯೇ ಬೋಧನೇಯ್ಯಸತ್ತೇ ಬೋಧನತ್ಥಾಯಾತಿ। ಅಪರೇಹಿಪಿ ಚತೂಹಿ ಕಾರಣೇಹಿ ಬುದ್ಧಾ ಭಗವನ್ತೋ ಚಾರಿಕಂ ಚರನ್ತಿ ಬುದ್ಧಂ ಸರಣಂ ಗಚ್ಛಿಸ್ಸನ್ತೀತಿ ವಾ, ಧಮ್ಮಂ, ಸಙ್ಘಂ ಸರಣಂ ಗಚ್ಛಿಸ್ಸನ್ತೀತಿ ವಾ, ಮಹತಾ ಧಮ್ಮವಸ್ಸೇನ ಚತಸ್ಸೋ ಪರಿಸಾ ಸನ್ತಪ್ಪೇಸ್ಸಾಮಾತಿ ವಾ। ಅಪರೇಹಿಪಿ ಪಞ್ಚಹಿ ಕಾರಣೇಹಿ ಬುದ್ಧಾ ಭಗವನ್ತೋ ಚಾರಿಕಂ ಚರನ್ತಿ ಪಾಣಾತಿಪಾತಾ ವಿರಮಿಸ್ಸನ್ತೀತಿ ವಾ, ಅದಿನ್ನಾದಾನಾ, ಕಾಮೇಸುಮಿಚ್ಛಾಚಾರಾ, ಮುಸಾವಾದಾ, ಸುರಾಮೇರಯಮಜ್ಜಪಮಾದಟ್ಠಾನಾ ವಿರಮಿಸ್ಸನ್ತೀತಿ ವಾ। ಅಪರೇಹಿಪಿ ಅಟ್ಠಹಿ ಕಾರಣೇಹಿ ಬುದ್ಧಾ ಭಗವನ್ತೋ ಚಾರಿಕಂ ಚರನ್ತಿ ಪಠಮಂ ಝಾನಂ ಪಟಿಲಭಿಸ್ಸನ್ತೀತಿ ವಾ, ದುತಿಯಂ…ಪೇ॰… ನೇವಸಞ್ಞಾನಾಸಞ್ಞಾಯತನಸಮಾಪತ್ತಿಂ ಪಟಿಲಭಿಸ್ಸನ್ತೀತಿ ವಾ। ಅಪರೇಹಿಪಿ ಅಟ್ಠಹಿ ಕಾರಣೇಹಿ ಬುದ್ಧಾ ಭಗವನ್ತೋ ಚಾರಿಕಂ ಚರನ್ತಿ ಸೋತಾಪತ್ತಿಮಗ್ಗಂ ಅಧಿಗಮಿಸ್ಸನ್ತೀತಿ ವಾ, ಸೋತಾಪತ್ತಿಫಲಂ…ಪೇ॰… ಅರಹತ್ತಫಲಂ ಸಚ್ಛಿಕರಿಸ್ಸನ್ತೀತಿ ವಾತಿ।
Apica catūhi kāraṇehi buddhā bhagavanto cārikaṃ caranti jaṅghavihāravasena sarīraphāsukatthāya, aṭṭhuppattikālābhikaṅkhanatthāya, bhikkhūnaṃ sikkhāpadapaññāpanatthāya, tattha tattha paripākagatindriye bodhaneyyasatte bodhanatthāyāti. Aparehipi catūhi kāraṇehi buddhā bhagavanto cārikaṃ caranti buddhaṃ saraṇaṃ gacchissantīti vā, dhammaṃ, saṅghaṃ saraṇaṃ gacchissantīti vā, mahatā dhammavassena catasso parisā santappessāmāti vā. Aparehipi pañcahi kāraṇehi buddhā bhagavanto cārikaṃ caranti pāṇātipātā viramissantīti vā, adinnādānā, kāmesumicchācārā, musāvādā, surāmerayamajjapamādaṭṭhānā viramissantīti vā. Aparehipi aṭṭhahi kāraṇehi buddhā bhagavanto cārikaṃ caranti paṭhamaṃ jhānaṃ paṭilabhissantīti vā, dutiyaṃ…pe… nevasaññānāsaññāyatanasamāpattiṃ paṭilabhissantīti vā. Aparehipi aṭṭhahi kāraṇehi buddhā bhagavanto cārikaṃ caranti sotāpattimaggaṃ adhigamissantīti vā, sotāpattiphalaṃ…pe… arahattaphalaṃ sacchikarissantīti vāti.
ಪುಪ್ಫಾನಿ ಓಚಿನನ್ತಾ ವಿಯ ಚರನ್ತೀತಿ ಇಮಿನಾ ಯಥಾ ಮಾಲಾಕಾರೋ ಬಹುಂ ಪುಪ್ಫಗಚ್ಛಂ ದಿಸ್ವಾ ತತ್ಥ ಚಿರಮ್ಪಿ ಠತ್ವಾ ಪುಪ್ಫಾನಿ ಓಚಿನಿತ್ವಾ ಪುಪ್ಫಸುಞ್ಞಂ ಗಚ್ಛಂ ದಿಸ್ವಾ ತತ್ಥ ಪಪಞ್ಚಂ ಅಕತ್ವಾ ತಂ ಪಹಾಯ ಅಞ್ಞತ್ಥ ಗನ್ತ್ವಾ ಪುಪ್ಫಾನಿ ಓಚಿನನ್ತೋ ವಿಚರತಿ, ಏವಮೇವ ಬುದ್ಧಾಪಿ ಯತ್ಥ ಗಾಮನಿಗಮಾದೀಸು ವಿನೇಯ್ಯಸತ್ತಾ ಬಹೂ ಹೋನ್ತಿ, ತತ್ಥ ಚಿರಮ್ಪಿ ವಸನ್ತಾ ತೇ ವಿನೇತ್ವಾ ವಿನೇಯ್ಯಸುಞ್ಞಗಾಮಾದೀಸು ಪಪಞ್ಚಂ ಅಕತ್ವಾ ತಂ ಪಹಾಯ ಅಞ್ಞತ್ಥ ಬಹುವಿನೇಯ್ಯಕೇಸು ಗಾಮಾದೀಸು ವಸನ್ತಾ ವಿಚರನ್ತೀತಿ ದಸ್ಸೇತಿ। ತತೋಯೇವ ಚ ಅತಿಖುದ್ದಕೇಪಿ ಅನ್ತಿಮಮಣ್ಡಲೇ ಉಪನಿಸ್ಸಯವನ್ತಾನಂ ಬಹುಭಾವತೋ ತಾವ ಬಹುಮ್ಪಿ ಕಾಲಂ ಸತ್ತಮಾಸಪರಿಯನ್ತಂ ಚಾರಿಕಂ ಚರನ್ತಿ।
Pupphāni ocinantā viya carantīti iminā yathā mālākāro bahuṃ pupphagacchaṃ disvā tattha cirampi ṭhatvā pupphāni ocinitvā pupphasuññaṃ gacchaṃ disvā tattha papañcaṃ akatvā taṃ pahāya aññattha gantvā pupphāni ocinanto vicarati, evameva buddhāpi yattha gāmanigamādīsu vineyyasattā bahū honti, tattha cirampi vasantā te vinetvā vineyyasuññagāmādīsu papañcaṃ akatvā taṃ pahāya aññattha bahuvineyyakesu gāmādīsu vasantā vicarantīti dasseti. Tatoyeva ca atikhuddakepi antimamaṇḍale upanissayavantānaṃ bahubhāvato tāva bahumpi kālaṃ sattamāsapariyantaṃ cārikaṃ caranti.
ಸನ್ತಸಭಾವತ್ತಾ ಕಿಲೇಸಸಮಣಹೇತುತಾಯ ವಾ ಸನ್ತಂ ನಿಬ್ಬಾನಂ, ಸುಖಕಾರಣತಾಯ ಚ ಸುಖನ್ತಿ ಆಹ ‘‘ಸನ್ತಂ ಸುಖಂ ನಿಬ್ಬಾನಮಾರಮ್ಮಣಂ ಕತ್ವಾ’’ತಿ। ದಸಸಹಸ್ಸಚಕ್ಕವಾಳೇತಿ ಜಾತಿಕ್ಖೇತ್ತಭೂತಾಯ ದಸಸಹಸ್ಸಿಲೋಕಧಾತುಯಾ। ಇದಞ್ಚ ದೇವಬ್ರಹ್ಮಾನಂ ವಸೇನ ವುತ್ತಂ, ಮನುಸ್ಸಾ ಪನ ಇಮಸ್ಮಿಂಯೇವ ಚಕ್ಕವಾಳೇ ಬೋಧನೇಯ್ಯಾ ಹೋನ್ತಿ। ಬೋಧನೇಯ್ಯಸತ್ತಸಮವಲೋಕನನ್ತಿ ಪಠಮಂ ಮಹಾಕರುಣಾಯ ಫರಿತ್ವಾ ಪಚ್ಛಾ ಸಬ್ಬಞ್ಞುತಞ್ಞಾಣಜಾಲಂ ಪತ್ಥರಿತ್ವಾ ತಸ್ಸ ಅನ್ತೋ ಪವಿಟ್ಠಾನಂ ಬೋಧನೇಯ್ಯಸತ್ತಾನಂ ಸಮೋಲೋಕನಂ। ಬುದ್ಧಾ ಕಿರ ಮಹಾಕರುಣಾಸಮಾಪತ್ತಿಂ ಸಮಾಪಜ್ಜಿತ್ವಾ ತತೋ ವುಟ್ಠಾಯ ‘‘ಯೇ ಸತ್ತಾ ಭಬ್ಬಾ ಪರಿಪಾಕಞಾಣಾ ಅಜ್ಜಯೇವ ಮಯಾ ವಿನೇತಬ್ಬಾ, ತೇ ಮಯ್ಹಂ ಞಾಣಸ್ಸ ಉಪಟ್ಠಹನ್ತೂ’’ತಿ ಚಿತ್ತಂ ಅಧಿಟ್ಠಾಯ ಸಮನ್ನಾಹರನ್ತಿ। ತೇಸಂ ಸಹ ಸಮನ್ನಾಹಾರಾ ಏಕೋ ವಾ ದ್ವೇ ವಾ ಬಹೂ ವಾ ತದಾ ವಿನಯೂಪಗಾ ವೇನೇಯ್ಯಾ ಸಬ್ಬಞ್ಞುತಞ್ಞಾಣಸ್ಸ ಆಪಾಥಮಾಗಚ್ಛನ್ತಿ, ಅಯಮೇತ್ಥ ಬುದ್ಧಾನುಭಾವೋ। ಏವಂ ಆಪಾಥಮಾಗತಾನಂ ಪನ ನೇಸಂ ಉಪನಿಸ್ಸಯಂ ಪುಬ್ಬಚರಿಯಂ ಪುಬ್ಬಹೇತುಂ ಸಮ್ಪತಿವತ್ತಮಾನಞ್ಚ ಪಟಿಪತ್ತಿಂ ಓಲೋಕೇನ್ತಿ। ವೇನೇಯ್ಯಸತ್ತಪರಿಗ್ಗಣ್ಹನತ್ಥಞ್ಹಿ ಸಮನ್ನಾಹಾರೇ ಕತೇ ಪಠಮಂ ನೇಸಂ ವೇನೇಯ್ಯಭಾವೇನೇವ ಉಪಟ್ಠಾನಂ ಹೋತಿ। ಅಥ ‘‘ಕಿಂ ನು ಖೋ ಭವಿಸ್ಸತೀ’’ತಿ ಸರಣಗಮನಾದಿವಸೇನ ಕಞ್ಚಿ ನಿಪ್ಫತ್ತಿಂ ವೀಮಂಸಮಾನಾ ಪುಬ್ಬುಪನಿಸ್ಸಯಾನಿ ಓಲೋಕೇನ್ತಿ।
Santasabhāvattā kilesasamaṇahetutāya vā santaṃ nibbānaṃ, sukhakāraṇatāya ca sukhanti āha ‘‘santaṃ sukhaṃ nibbānamārammaṇaṃ katvā’’ti. Dasasahassacakkavāḷeti jātikkhettabhūtāya dasasahassilokadhātuyā. Idañca devabrahmānaṃ vasena vuttaṃ, manussā pana imasmiṃyeva cakkavāḷe bodhaneyyā honti. Bodhaneyyasattasamavalokananti paṭhamaṃ mahākaruṇāya pharitvā pacchā sabbaññutaññāṇajālaṃ pattharitvā tassa anto paviṭṭhānaṃ bodhaneyyasattānaṃ samolokanaṃ. Buddhā kira mahākaruṇāsamāpattiṃ samāpajjitvā tato vuṭṭhāya ‘‘ye sattā bhabbā paripākañāṇā ajjayeva mayā vinetabbā, te mayhaṃ ñāṇassa upaṭṭhahantū’’ti cittaṃ adhiṭṭhāya samannāharanti. Tesaṃ saha samannāhārā eko vā dve vā bahū vā tadā vinayūpagā veneyyā sabbaññutaññāṇassa āpāthamāgacchanti, ayamettha buddhānubhāvo. Evaṃ āpāthamāgatānaṃ pana nesaṃ upanissayaṃ pubbacariyaṃ pubbahetuṃ sampativattamānañca paṭipattiṃ olokenti. Veneyyasattapariggaṇhanatthañhi samannāhāre kate paṭhamaṃ nesaṃ veneyyabhāveneva upaṭṭhānaṃ hoti. Atha ‘‘kiṃ nu kho bhavissatī’’ti saraṇagamanādivasena kañci nipphattiṃ vīmaṃsamānā pubbupanissayāni olokenti.
ಓತಿಣ್ಣೇತಿ ಆರೋಚಿತೇ, ಪರಿಸಮಜ್ಝಂ ವಾ ಓತಿಣ್ಣೇ। ದ್ವಿಕ್ಖತ್ತುನ್ತಿ ಏಕಸ್ಮಿಂ ಸಂವಚ್ಛರೇ ದ್ವಿಕ್ಖತ್ತುಂ। ಬುದ್ಧಕಾಲೇ ಕಿರ ಏಕೇಕಸ್ಮಿಂ ಸಂವಚ್ಛರೇ ದ್ವೇ ವಾರೇ ಭಿಕ್ಖೂ ಸನ್ನಿಪತನ್ತಿ ಉಪಕಟ್ಠವಸ್ಸೂಪನಾಯಿಕಕಾಲೇ ಚ ಪವಾರಣಾಕಾಲೇ ಚ। ಉಪಕಟ್ಠಾಯ ವಸ್ಸೂಪನಾಯಿಕಾಯ ದಸಪಿ ವೀಸಮ್ಪಿ ತಿಂಸಮ್ಪಿ ಚತ್ತಾಲೀಸಮ್ಪಿ ಪಞ್ಞಾಸಮ್ಪಿ ಭಿಕ್ಖೂ ವಗ್ಗವಗ್ಗಾ ಹುತ್ವಾ ಕಮ್ಮಟ್ಠಾನತ್ಥಾಯ ಆಗಚ್ಛನ್ತಿ। ಭಗವಾ ತೇಹಿ ಸದ್ಧಿಂ ಸಮ್ಮೋದಿತ್ವಾ ‘‘ಕಸ್ಮಾ, ಭಿಕ್ಖವೇ, ಉಪಕಟ್ಠಾಯ ವಸ್ಸೂಪನಾಯಿಕಾಯ ವಿಚರಥಾ’’ತಿ ಪುಚ್ಛತಿ। ಅಥ ತೇ ‘‘ಭಗವಾ ಕಮ್ಮಟ್ಠಾನತ್ಥಂ ಆಗತಮ್ಹ, ಕಮ್ಮಟ್ಠಾನಂ ನೋ ದೇಥಾ’’ತಿ ಯಾಚನ್ತಿ। ಸತ್ಥಾ ತೇಸಂ ಚರಿಯವಸೇನ ರಾಗಚರಿತಸ್ಸ ಅಸುಭಕಮ್ಮಟ್ಠಾನಂ ದೇತಿ, ದೋಸಚರಿತಸ್ಸ ಮೇತ್ತಾಕಮ್ಮಟ್ಠಾನಂ, ಮೋಹಚರಿತಸ್ಸ ‘‘ಉದ್ದೇಸೋ ಪರಿಪುಚ್ಛಾ ಕಾಲೇನ ಧಮ್ಮಸ್ಸವನಂ ಕಾಲೇನ ಧಮ್ಮಸಾಕಚ್ಛಾ ಇದಂ ತುಯ್ಹಂ ಸಪ್ಪಾಯ’’ನ್ತಿ ಆಚಿಕ್ಖತಿ। ಕಿಞ್ಚಾಪಿ ಹಿ ಮೋಹಚರಿತಸ್ಸ ಆನಾಪಾನಸ್ಸತಿಕಮ್ಮಟ್ಠಾನಂ ಸಪ್ಪಾಯಂ, ಕಮ್ಮಟ್ಠಾನಭಾವನಾಯ ಪನ ಭಾಜನಭೂತಂ ಕಾತುಂ ಸಮ್ಮೋಹವಿಗಮಾಯ ಪಠಮಂ ಉದ್ದೇಸಪರಿಪುಚ್ಛಾಧಮ್ಮಸ್ಸವನಧಮ್ಮಸಾಕಚ್ಛಾಸು ನಿಯೋಜೇತಿ। ವಿತಕ್ಕಚರಿತಸ್ಸ ಆನಾಪಾನಸ್ಸತಿಕಮ್ಮಟ್ಠಾನಂ ದೇತಿ। ಸದ್ಧಾಚರಿತಸ್ಸ ವಿಸೇಸತೋ ಪುರಿಮಾ ಛ ಅನುಸ್ಸತಿಯೋ ಸಪ್ಪಾಯಾ, ತಾಸಂ ಪನ ಅನುಯುಞ್ಜನೇ ಅಯಂ ಪುಬ್ಬಭಾಗಪಟಿಪತ್ತೀತಿ ದಸ್ಸೇತುಂ ಪಸಾದನೀಯಸುತ್ತನ್ತೇನ ಬುದ್ಧಸುಬೋಧಿತಂ ಧಮ್ಮಸುಧಮ್ಮತಂ ಸಙ್ಘಸುಪ್ಪಟಿಪತ್ತಿಞ್ಚ ಪಕಾಸೇತಿ। ಞಾಣಚರಿತಸ್ಸ ಪನ ಮರಣಸ್ಸತಿ ಉಪಸಮಾನುಸ್ಸತಿ ಚತುಧಾತುವವತ್ಥಾನಂ ಆಹಾರೇಪಟಿಕೂಲಸಞ್ಞಾ ವಿಸೇಸತೋ ಸಪ್ಪಾಯಾ, ತೇಸಂ ಉಪಕಾರಧಮ್ಮದಸ್ಸನತ್ಥಂ ಅನಿಚ್ಚತಾದಿಪಟಿಸಂಯುತ್ತೇ ಗಮ್ಭೀರೇ ಸುತ್ತನ್ತೇ ಕಥೇತಿ। ತೇ ಕಮ್ಮಟ್ಠಾನಂ ಗಹೇತ್ವಾ ಸಚೇ ಸಪ್ಪಾಯಂ ಹೋತಿ, ಸತ್ಥು ಸನ್ತಿಕೇ ಏವ ವಸನ್ತಿ। ನೋ ಚೇ ಹೋತಿ, ಸಪ್ಪಾಯಂ ಸೇನಾಸನಂ ಪುಚ್ಛನ್ತಾ ಗಚ್ಛನ್ತಿ। ತೇಪಿ ತತ್ಥ ವಸನ್ತಾ ತೇಮಾಸಿಕಂ ಪಟಿಪದಂ ಗಹೇತ್ವಾ ಘಟೇನ್ತಾ ವಾಯಮನ್ತಾ ಸೋತಾಪನ್ನಾಪಿ ಹೋನ್ತಿ ಸಕದಾಗಾಮಿನೋಪಿ ಅನಾಗಾಮಿನೋಪಿ ಅರಹನ್ತೋಪಿ। ತತೋ ವುತ್ಥವಸ್ಸಾ ಪವಾರೇತ್ವಾ ಸತ್ಥು ಸನ್ತಿಕಂ ಗನ್ತ್ವಾ ‘‘ಭಗವಾ ಅಹಂ ತುಮ್ಹಾಕಂ ಸನ್ತಿಕೇ ಕಮ್ಮಟ್ಠಾನಂ ಗಹೇತ್ವಾ ಸೋತಾಪತ್ತಿಫಲಂ ಪತ್ತೋ…ಪೇ॰… ಅಹಂ ಅಗ್ಗಫಲಂ ಅರಹತ್ತ’’ನ್ತಿ ಪಟಿಲದ್ಧಗುಣಂ ಆರೋಚೇನ್ತಿ, ಉಪರಿ ಅನಧಿಗತಸ್ಸ ಅಧಿಗಮಾಯ ಕಮ್ಮಟ್ಠಾನಞ್ಚ ಯಾಚನ್ತಿ। ತೇನ ವುತ್ತಂ ‘‘ಪುರೇ ವಸ್ಸೂಪನಾಯಿಕಾಯ ಚ ಕಮ್ಮಟ್ಠಾನಗ್ಗಹಣತ್ಥಂ…ಪೇ॰… ಉಪರಿ ಕಮ್ಮಟ್ಠಾನಗ್ಗಹಣತ್ಥಞ್ಚಾ’’ತಿ।
Otiṇṇeti ārocite, parisamajjhaṃ vā otiṇṇe. Dvikkhattunti ekasmiṃ saṃvacchare dvikkhattuṃ. Buddhakāle kira ekekasmiṃ saṃvacchare dve vāre bhikkhū sannipatanti upakaṭṭhavassūpanāyikakāle ca pavāraṇākāle ca. Upakaṭṭhāya vassūpanāyikāya dasapi vīsampi tiṃsampi cattālīsampi paññāsampi bhikkhū vaggavaggā hutvā kammaṭṭhānatthāya āgacchanti. Bhagavā tehi saddhiṃ sammoditvā ‘‘kasmā, bhikkhave, upakaṭṭhāya vassūpanāyikāya vicarathā’’ti pucchati. Atha te ‘‘bhagavā kammaṭṭhānatthaṃ āgatamha, kammaṭṭhānaṃ no dethā’’ti yācanti. Satthā tesaṃ cariyavasena rāgacaritassa asubhakammaṭṭhānaṃ deti, dosacaritassa mettākammaṭṭhānaṃ, mohacaritassa ‘‘uddeso paripucchā kālena dhammassavanaṃ kālena dhammasākacchā idaṃ tuyhaṃ sappāya’’nti ācikkhati. Kiñcāpi hi mohacaritassa ānāpānassatikammaṭṭhānaṃ sappāyaṃ, kammaṭṭhānabhāvanāya pana bhājanabhūtaṃ kātuṃ sammohavigamāya paṭhamaṃ uddesaparipucchādhammassavanadhammasākacchāsu niyojeti. Vitakkacaritassa ānāpānassatikammaṭṭhānaṃ deti. Saddhācaritassa visesato purimā cha anussatiyo sappāyā, tāsaṃ pana anuyuñjane ayaṃ pubbabhāgapaṭipattīti dassetuṃ pasādanīyasuttantena buddhasubodhitaṃ dhammasudhammataṃ saṅghasuppaṭipattiñca pakāseti. Ñāṇacaritassa pana maraṇassati upasamānussati catudhātuvavatthānaṃ āhārepaṭikūlasaññā visesato sappāyā, tesaṃ upakāradhammadassanatthaṃ aniccatādipaṭisaṃyutte gambhīre suttante katheti. Te kammaṭṭhānaṃ gahetvā sace sappāyaṃ hoti, satthu santike eva vasanti. No ce hoti, sappāyaṃ senāsanaṃ pucchantā gacchanti. Tepi tattha vasantā temāsikaṃ paṭipadaṃ gahetvā ghaṭentā vāyamantā sotāpannāpi honti sakadāgāminopi anāgāminopi arahantopi. Tato vutthavassā pavāretvā satthu santikaṃ gantvā ‘‘bhagavā ahaṃ tumhākaṃ santike kammaṭṭhānaṃ gahetvā sotāpattiphalaṃ patto…pe… ahaṃ aggaphalaṃ arahatta’’nti paṭiladdhaguṇaṃ ārocenti, upari anadhigatassa adhigamāya kammaṭṭhānañca yācanti. Tena vuttaṃ ‘‘pure vassūpanāyikāya ca kammaṭṭhānaggahaṇatthaṃ…pe… upari kammaṭṭhānaggahaṇatthañcā’’ti.
ಆಯಾಮಾತಿ ಏತ್ಥ ಆ-ಸದ್ದೋ ‘‘ಆಗಚ್ಛಾ’’ತಿ ಇಮಿನಾ ಸಮಾನತ್ಥೋತಿ ಆಹ ‘‘ಆಯಾಮಾತಿ ಆಗಚ್ಛ ಯಾಮಾ’’ತಿ, ಏಹಿ ಗಚ್ಛಾಮಾತಿ ಅತ್ಥೋ। ಆನನ್ದಾತಿ ಭಗವಾ ಸನ್ತಿಕಾವಚರತ್ತಾ ಥೇರಂ ಆಲಪತಿ, ನ ಪನ ತದಾ ಸತ್ಥು ಸನ್ತಿಕೇ ವಸನ್ತಾನಂ ಭಿಕ್ಖೂನಂ ಅಭಾವತೋ। ಪಞ್ಚಸತಪರಿಮಾಣೋ ಹಿ ತದಾ ಭಗವತೋ ಸನ್ತಿಕೇ ಭಿಕ್ಖುಸಙ್ಘೋ। ಥೇರೋ ಪನ ‘‘ಗಣ್ಹಥಾವುಸೋ ಪತ್ತಚೀವರಾನಿ, ಭಗವಾ ಅಸುಕಟ್ಠಾನಂ ಗನ್ತುಕಾಮೋ’’ತಿ ಭಿಕ್ಖೂನಂ ಆರೋಚೇತಿ। ‘‘ಅಥ ಖೋ ಭಗವಾ ಆಯಸ್ಮನ್ತಂ ಆನನ್ದಂ ಆಮನ್ತೇಸೀ’’ತಿ ವುತ್ತತ್ತಾ ‘‘ಭಗವತೋ ಪಚ್ಚಸ್ಸೋಸೀ’’ತಿ ಇಧ ಭಗವತೋತಿ ಸಾಮಿವಚನಂ ಆಮನ್ತನವಚನಮೇವ ಸಮ್ಬನ್ಧೀಅನ್ತರಂ ಅಪೇಕ್ಖತೀತಿ ಇಮಿನಾ ಅಧಿಪ್ಪಾಯೇನ ‘‘ಭಗವತೋ ವಚನಂ ಪಟಿಅಸ್ಸೋಸೀ’’ತಿ ವುತ್ತಂ। ಭಗವತೋತಿ ಪನ ಇದಂ ಪತಿಸ್ಸವಸಮ್ಬನ್ಧೇನ ಸಮ್ಪದಾನವಚನಂ ಯಥಾ ‘‘ದೇವದತ್ತಸ್ಸ ಪಟಿಸ್ಸುಣೋತೀ’’ತಿ। ಪಚ್ಚಸ್ಸೋಸೀತಿ ಏತ್ಥ ಪಟಿ-ಸದ್ದೋ ಅಭಿಮುಖವಚನೋತಿ ಆಹ ‘‘ಅಭಿಮುಖೋ ಹುತ್ವಾ ಸುಣೀ’’ತಿ। ಭಗವತೋ ಮುಖಾಭಿಮುಖೋ ಹುತ್ವಾ ಅಧಿವಾಸೇತ್ವಾ ಸುಣಿ, ನ ಉದಾಸಿನೋ ಹುತ್ವಾತಿ ಅಧಿಪ್ಪಾಯೋ।
Āyāmāti ettha ā-saddo ‘‘āgacchā’’ti iminā samānatthoti āha ‘‘āyāmāti āgaccha yāmā’’ti, ehi gacchāmāti attho. Ānandāti bhagavā santikāvacarattā theraṃ ālapati, na pana tadā satthu santike vasantānaṃ bhikkhūnaṃ abhāvato. Pañcasataparimāṇo hi tadā bhagavato santike bhikkhusaṅgho. Thero pana ‘‘gaṇhathāvuso pattacīvarāni, bhagavā asukaṭṭhānaṃ gantukāmo’’ti bhikkhūnaṃ āroceti. ‘‘Atha kho bhagavā āyasmantaṃ ānandaṃ āmantesī’’ti vuttattā ‘‘bhagavato paccassosī’’ti idha bhagavatoti sāmivacanaṃ āmantanavacanameva sambandhīantaraṃ apekkhatīti iminā adhippāyena ‘‘bhagavato vacanaṃ paṭiassosī’’ti vuttaṃ. Bhagavatoti pana idaṃ patissavasambandhena sampadānavacanaṃ yathā ‘‘devadattassa paṭissuṇotī’’ti. Paccassosīti ettha paṭi-saddo abhimukhavacanoti āha ‘‘abhimukho hutvā suṇī’’ti. Bhagavato mukhābhimukho hutvā adhivāsetvā suṇi, na udāsino hutvāti adhippāyo.
ತಸ್ಸ ಪಾಟಿಹಾರಿಯಸ್ಸ ಆಗನ್ತುಕವಸೇನ ಕತತ್ತಾ ವುತ್ತಂ ‘‘ನಗರದ್ವಾರತೋ ಪಟ್ಠಾಯಾ’’ತಿ। ಸುವಣ್ಣರಸಪಿಞ್ಜರಾಹಿ ರಸ್ಮೀಹೀತಿ ಏತ್ಥ ರಸ-ಸದ್ದೋ ಉದಕಪರಿಯಾಯೋ, ಪಿಞ್ಜರ-ಸದ್ದೋ ಹೇಮವಣ್ಣಪರಿಯಾಯೋ, ತಸ್ಮಾ ಸುವಣ್ಣಜಲಧಾರಾ ವಿಯ ಸುವಣ್ಣವಣ್ಣಾಹಿ ರಸ್ಮೀಹೀತಿ ಅತ್ಥೋ। ಸಮುಜ್ಜೋತಯಮಾನೋತಿ ಓಭಾಸಯಮಾನೋ। ಅಸ್ಸಾತಿ ವೇರಞ್ಜಸ್ಸ ಬ್ರಾಹ್ಮಣಸ್ಸ। ಭಗವನ್ತಂ ಉಪನಿಸೀದಿತುಕಾಮೋತಿ ಭಗವನ್ತಂ ಉಪಗನ್ತ್ವಾ ನಿಸೀದಿತುಕಾಮೋ, ಭಗವತೋ ಸಮೀಪೇ ನಿಸೀದಿತುಕಾಮೋತಿ ವುತ್ತಂ ಹೋತಿ।
Tassa pāṭihāriyassa āgantukavasena katattā vuttaṃ ‘‘nagaradvārato paṭṭhāyā’’ti. Suvaṇṇarasapiñjarāhi rasmīhīti ettha rasa-saddo udakapariyāyo, piñjara-saddo hemavaṇṇapariyāyo, tasmā suvaṇṇajaladhārā viya suvaṇṇavaṇṇāhi rasmīhīti attho. Samujjotayamānoti obhāsayamāno. Assāti verañjassa brāhmaṇassa. Bhagavantaṃ upanisīditukāmoti bhagavantaṃ upagantvā nisīditukāmo, bhagavato samīpe nisīditukāmoti vuttaṃ hoti.
ಬ್ರಾಹ್ಮಣ ತಯಾ ನಿಮನ್ತಿತಾ ವಸ್ಸಂವುತ್ಥಾ ಅಮ್ಹಾತಿ ಪಾಳಿಯಂ ಸಮ್ಬನ್ಧೋ ವೇದಿತಬ್ಬೋ। ದಾತಬ್ಬೋ ಅಸ್ಸಾತಿ ದಾತಬ್ಬೋ ಭವೇಯ್ಯ। ನೋ ಅಸನ್ತೋತಿ ನೇವ ಅವಿಜ್ಜಮಾನೋ, ಕಿನ್ತು ವಿಜ್ಜಮಾನೋಯೇವಾತಿ ದೀಪೇತಿ। ವಿನಾ ವಾ ಲಿಙ್ಗವಿಪಲ್ಲಾಸೇನೇತ್ಥ ಅತ್ಥೋ ದಟ್ಠಬ್ಬೋತಿ ಆಹ ‘‘ಅಥ ವಾ’’ತಿಆದಿ। ಇಮಿನಾ ಸಾಮಞ್ಞವಚನತೋ ಏತ್ಥ ನಪುಂಸಕಲಿಙ್ಗನಿದ್ದೇಸೋತಿ ದಸ್ಸೇತಿ। ನೋ ನತ್ಥೀತಿ ನೋ ಅಮ್ಹಾಕಂ ನತ್ಥಿ। ನೋತಿ ವಾ ಏತಸ್ಸ ವಿವರಣಂ ನತ್ಥೀತಿ। ಕೇಸಂ ಅದಾತುಕಾಮತಾ ವಿಯಾತಿ ಆಹ ‘‘ಯಥಾ’’ತಿಆದಿ। ಪಹೂತವಿತ್ತೂಪಕರಣಾನನ್ತಿ ಏತ್ಥ ವಿತ್ತೀತಿ ತುಟ್ಠಿ, ವಿತ್ತಿಯಾ ಉಪಕರಣಂ ವಿತ್ತೂಪಕರಣಂ, ತುಟ್ಠಿಕಾರಣನ್ತಿ ಅತ್ಥೋ। ಪಹೂತಂ ಧನಧಞ್ಞಜಾತರೂಪರಜತನಾನಾವಿಧಾಲಙ್ಕಾರಸುವಣ್ಣಭಾಜನಾದಿಭೇದಂ ವಿತ್ತೂಪಕರಣಮೇತೇಸನ್ತಿ ಪಹೂತವಿತ್ತೂಪಕರಣಾ, ತೇಸಂ ಪಹೂತವಿತ್ತೂಪಕರಣಾನಂ ಮಚ್ಛರೀನಂ ಯಥಾ ಅದಾತುಕಾಮತಾ, ಏವಂ ನೋ ಅದಾತುಕಾಮತಾಪಿ ನತ್ಥೀತಿ ಸಮ್ಬನ್ಧೋ। ತಂ ಕುತೇತ್ಥ ಲಬ್ಭಾತಿ ಏತ್ಥ ತನ್ತಿ ತಂ ಕಾರಣಂ, ತಂ ಕಿಚ್ಚಂ ವಾ। ಏತ್ಥಾತಿ ಘರಾವಾಸೇ। ದುತಿಯೇ ಪನ ಅತ್ಥವಿಕಪ್ಪೇ ತನ್ತಿ ದೇಯ್ಯಧಮ್ಮಸ್ಸ ಪರಾಮಸನಂ। ಏತ್ಥಾತಿ ಇಮಸ್ಮಿಂ ತೇಮಾಸಬ್ಭನ್ತರೇತಿ ಅತ್ಥೋ। ಯನ್ತಿ ಯೇನ ಕಾರಣೇನ, ಕಿರಿಯಾಪರಾಮಸನಂ ವಾ। ದುತಿಯೇ ಪನ ಅತ್ಥವಿಕಪ್ಪೇ ಯನ್ತಿ ಯಂ ದೇಯ್ಯಧಮ್ಮನ್ತಿ ಅತ್ಥೋ।
Brāhmaṇa tayā nimantitā vassaṃvutthā amhāti pāḷiyaṃ sambandho veditabbo. Dātabbo assāti dātabbo bhaveyya. No asantoti neva avijjamāno, kintu vijjamānoyevāti dīpeti. Vinā vā liṅgavipallāsenettha attho daṭṭhabboti āha ‘‘atha vā’’tiādi. Iminā sāmaññavacanato ettha napuṃsakaliṅganiddesoti dasseti. No natthīti no amhākaṃ natthi. Noti vā etassa vivaraṇaṃ natthīti. Kesaṃ adātukāmatā viyāti āha ‘‘yathā’’tiādi. Pahūtavittūpakaraṇānanti ettha vittīti tuṭṭhi, vittiyā upakaraṇaṃ vittūpakaraṇaṃ, tuṭṭhikāraṇanti attho. Pahūtaṃ dhanadhaññajātarūparajatanānāvidhālaṅkārasuvaṇṇabhājanādibhedaṃ vittūpakaraṇametesanti pahūtavittūpakaraṇā, tesaṃ pahūtavittūpakaraṇānaṃ maccharīnaṃ yathā adātukāmatā, evaṃ no adātukāmatāpi natthīti sambandho. Taṃ kutettha labbhāti ettha tanti taṃ kāraṇaṃ, taṃ kiccaṃ vā. Etthāti gharāvāse. Dutiye pana atthavikappe tanti deyyadhammassa parāmasanaṃ. Etthāti imasmiṃ temāsabbhantareti attho. Yanti yena kāraṇena, kiriyāparāmasanaṃ vā. Dutiye pana atthavikappe yanti yaṃ deyyadhammanti attho.
ಅಲಂ ಘರಾವಾಸಪಲಿಬೋಧಚಿನ್ತಾಯಾತಿ ಸಞ್ಞಾಪೇತ್ವಾತಿ ಬ್ರಾಹ್ಮಣ ನೇತಂ ಘರಾವಾಸಪಲಿಬೋಧೇನ ಕತಂ, ಅಥ ಖೋ ಮಾರಾವಟ್ಟನೇನಾತಿ ಬ್ರಾಹ್ಮಣಂ ಸಞ್ಞಾಪೇತ್ವಾ। ತಙ್ಖಣಾನುರೂಪಾಯಾತಿ ಯಾದಿಸೀ ತದಾ ತಸ್ಸ ಅಜ್ಝಾಸಯಪ್ಪವತ್ತಿ, ತದನುರೂಪಾಯಾತಿ ಅತ್ಥೋ। ತಸ್ಸ ತದಾ ತಾದಿಸಸ್ಸ ವಿವಟ್ಟಸನ್ನಿಸ್ಸಿತಸ್ಸ ಞಾಣಪರಿಪಾಕಸ್ಸ ಅಭಾವತೋ ಕೇವಲಂ ಅಬ್ಭನ್ತರಸನ್ನಿಸ್ಸಿತೋ ಏವ ಅತ್ಥೋ ದಸ್ಸಿತೋತಿ ಆಹ ‘‘ದಿಟ್ಠಧಮ್ಮಿಕಸಮ್ಪರಾಯಿಕಂ ಅತ್ಥಂ ಸನ್ದಸ್ಸೇತ್ವಾ’’ತಿ, ಪಚ್ಚಕ್ಖತೋ ವಿಭಾವೇತ್ವಾತಿ ಅತ್ಥೋ। ಕುಸಲೇ ಧಮ್ಮೇತಿ ತೇಭೂಮಕೇ ಕುಸಲೇ ಧಮ್ಮೇ। ತತ್ಥಾತಿ ಕುಸಲಧಮ್ಮೇ ಯಥಾಸಮಾದಪಿತೇ। ನನ್ತಿ ಬ್ರಾಹ್ಮಣಂ। ಸಮುತ್ತೇಜೇತ್ವಾತಿ ಸಮ್ಮದೇವ ಉಪರೂಪರಿ ನಿವೇಸೇತ್ವಾ ಪುಞ್ಞಕಿರಿಯಾಯ ತಿಕ್ಖವಿಸದಭಾವಂ ಆಪಾದೇತ್ವಾ। ತಂ ಪನ ಅತ್ಥತೋ ತಸ್ಸ ಉಸ್ಸಾಹಜನನಂ ಹೋತೀತಿ ಆಹ ‘‘ಸಉಸ್ಸಾಹಂ ಕತ್ವಾ’’ತಿ। ಏವಂ ಪುಞ್ಞಕಿರಿಯಾಯ ಸಉಸ್ಸಾಹತೋ ಏವರೂಪಗುಣಸಮಙ್ಗಿತಾ ಚ ನಿಯಮತೋ ದಿಟ್ಠಧಮ್ಮಿಕಾದಿಅತ್ಥಸಮ್ಪಾದನನ್ತಿ ಏವಂ ಸಉಸ್ಸಾಹತಾಯ ಅಞ್ಞೇಹಿ ಚ ತಸ್ಮಿಂ ವಿಜ್ಜಮಾನಗುಣೇಹಿ ಸಮ್ಪಹಂಸೇತ್ವಾ ಸಮ್ಮದೇವ ಹಟ್ಠತುಟ್ಠಭಾವಂ ಆಪಾದೇತ್ವಾ।
Alaṃ gharāvāsapalibodhacintāyāti saññāpetvāti brāhmaṇa netaṃ gharāvāsapalibodhena kataṃ, atha kho mārāvaṭṭanenāti brāhmaṇaṃ saññāpetvā. Taṅkhaṇānurūpāyāti yādisī tadā tassa ajjhāsayappavatti, tadanurūpāyāti attho. Tassa tadā tādisassa vivaṭṭasannissitassa ñāṇaparipākassa abhāvato kevalaṃ abbhantarasannissito eva attho dassitoti āha ‘‘diṭṭhadhammikasamparāyikaṃ atthaṃ sandassetvā’’ti, paccakkhato vibhāvetvāti attho. Kusale dhammeti tebhūmake kusale dhamme. Tatthāti kusaladhamme yathāsamādapite. Nanti brāhmaṇaṃ. Samuttejetvāti sammadeva uparūpari nivesetvā puññakiriyāya tikkhavisadabhāvaṃ āpādetvā. Taṃ pana atthato tassa ussāhajananaṃ hotīti āha ‘‘saussāhaṃ katvā’’ti. Evaṃ puññakiriyāya saussāhato evarūpaguṇasamaṅgitā ca niyamato diṭṭhadhammikādiatthasampādananti evaṃ saussāhatāya aññehi ca tasmiṃ vijjamānaguṇehi sampahaṃsetvā sammadeva haṭṭhatuṭṭhabhāvaṃ āpādetvā.
ಯದಿ ಭಗವಾ ಧಮ್ಮರತನವಸ್ಸಂ ವಸ್ಸಿ, ಅಥ ಕಸ್ಮಾ ಸೋ ವಿಸೇಸಂ ನಾಧಿಗಚ್ಛಿ? ಉಪನಿಸ್ಸಯಸಮ್ಪತ್ತಿಯಾ ಅಭಾವತೋ। ಯದಿ ಏವಂ ಕಸ್ಮಾ ಭಗವಾ ತಸ್ಸ ತಥಾ ಧಮ್ಮರತನವಸ್ಸಂ ವಸ್ಸೀತಿ? ವುಚ್ಚತೇ – ಯದಿಪಿ ತಸ್ಸ ವಿಸೇಸಾಧಿಗಮೋ ನತ್ಥಿ, ಆಯತಿಂ ಪನ ನಿಬ್ಬಾನಾಧಿಗಮತ್ಥಾಯ ವಾಸನಾಭಾಗಿಯಾ ಚ ಸಬ್ಬಾ ಪುರಿಮಪಚ್ಛಿಮಧಮ್ಮಕಥಾ ಅಹೋಸೀತಿ ದಟ್ಠಬ್ಬಾ। ನ ಹಿ ಭಗವತೋ ನಿರತ್ಥಕಾ ಧಮ್ಮದೇಸನಾ ಅತ್ಥಿ। ತೇಮಾಸಿಕೋಪಿ ದೇಯ್ಯಧಮ್ಮೋತಿ ತೇಮಾಸಂ ದಾತಬ್ಬೋಪಿ ದೇಯ್ಯಧಮ್ಮೋ। ಯಂ ದಿವಸನ್ತಿ ಯಸ್ಮಿಂ ದಿವಸೇ।
Yadi bhagavā dhammaratanavassaṃ vassi, atha kasmā so visesaṃ nādhigacchi? Upanissayasampattiyā abhāvato. Yadi evaṃ kasmā bhagavā tassa tathā dhammaratanavassaṃ vassīti? Vuccate – yadipi tassa visesādhigamo natthi, āyatiṃ pana nibbānādhigamatthāya vāsanābhāgiyā ca sabbā purimapacchimadhammakathā ahosīti daṭṭhabbā. Na hi bhagavato niratthakā dhammadesanā atthi. Temāsikopi deyyadhammoti temāsaṃ dātabbopi deyyadhammo. Yaṃ divasanti yasmiṃ divase.
೨೩. ಬುದ್ಧಪರಿಣಾಯಕನ್ತಿ ಬುದ್ಧೋ ಪರಿಣಾಯಕೋ ಏತಸ್ಸಾತಿ ಬುದ್ಧಪರಿಣಾಯಕೋ, ಭಿಕ್ಖುಸಙ್ಘೋ। ತಂ ಬುದ್ಧಪರಿಣಾಯಕಂ, ಬುದ್ಧಜೇಟ್ಠಕನ್ತಿ ಅತ್ಥೋ। ಯಾವದತ್ಥಂ ಕತ್ವಾತಿ ಯಾವ ಅತ್ಥೋ, ತಾವ ಭೋಜನೇನ ತದಾ ಕತನ್ತಿ ಅಧಿಪ್ಪಾಯೋ। ದಾತುಂ ಉಪನೀತಭಿಕ್ಖಾಯ ಪಟಿಕ್ಖೇಪೋ ನಾಮ ಹತ್ಥಸಞ್ಞಾಯ ಮುಖವಿಕಾರೇನ ವಚೀಭೇದೇನ ವಾ ಹೋತೀತಿ ಆಹ ‘‘ಹತ್ಥಸಞ್ಞಾಯಾ’’ತಿಆದಿ। ಓನೀತಪತ್ತಪಾಣಿನ್ತಿ ಏತ್ಥ ಓನೀತೋ ಪತ್ತತೋ ಪಾಣಿ ಏತಸ್ಸಾತಿ ಓನೀತಪತ್ತಪಾಣೀತಿ ಭಿನ್ನಾಧಿಕರಣವಿಸಯೋಯಂ ಸದ್ದೋ ಬಾಹಿರತ್ಥಸಮಾಸೋತಿ ಆಹ ‘‘ಪತ್ತತೋ ಓನೀತಪಾಣಿ’’ನ್ತಿಆದಿ। ‘‘ಓನಿತ್ತಪತ್ತಪಾಣಿ’’ನ್ತಿಪಿ ಪಾಠೋ, ತಸ್ಸತ್ಥೋ ಓನಿತ್ತಂ ನಾನಾಭೂತಂ ವಿನಾಭೂತಂ ಆಮಿಸಾಪನಯನೇನ ವಾ ಸುಚಿಕತಂ ಪತ್ತಂ ಪಾಣಿತೋ ಅಸ್ಸಾತಿ ಓನಿತ್ತಪತ್ತಪಾಣಿ , ತಂ ಓನಿತ್ತಪತ್ತಪಾಣಿಂ, ಹತ್ಥೇ ಚ ಪತ್ತಞ್ಚ ಧೋವಿತ್ವಾ ಏಕಮನ್ತೇ ಪತ್ತಂ ನಿಕ್ಖಿಪಿತ್ವಾ ನಿಸಿನ್ನನ್ತಿ ಅತ್ಥೋ। ಪತ್ತುಣ್ಣಪಟ್ಟಪಟೇ ಚಾತಿ ಪತ್ತುಣ್ಣಪಟೇ ಚ ಪಟ್ಟಪಟೇ ಚ। ತತ್ಥ ಪತ್ತುಣ್ಣಪದೇಸೇ ಭವಾ ಪತ್ತುಣ್ಣಾ, ಕೋಸಿಯವಿಸೇಸಾತಿಪಿ ವದನ್ತಿ। ಪಟ್ಟಾನಿ ಪನ ಚೀನಪಟಾನಿ। ಆಯೋಗಾದೀಸು ಆಯೋಗೋತಿ ಪಟಿಆಯೋಗೋ, ಅಂಸಬದ್ಧಕಂ ಪತ್ತತ್ಥವಿಕಾದೀಸು। ಭೇಸಜ್ಜತೇಲಾನನ್ತಿ ಭೇಸಜ್ಜಸಮ್ಪಾಕೇನ ಸಾಧಿತತೇಲಾನಂ। ತುಮ್ಬಾನೀತಿ ಚಮ್ಮಮಯತೇಲಭಾಜನಾನಿ। ಏಕಮೇಕಸ್ಸ ಭಿಕ್ಖುನೋ ಸಹಸ್ಸಗ್ಘನಕಂ ತೇಲಮದಾಸೀತಿ ಸಮ್ಬನ್ಧೋ।
23.Buddhapariṇāyakanti buddho pariṇāyako etassāti buddhapariṇāyako, bhikkhusaṅgho. Taṃ buddhapariṇāyakaṃ, buddhajeṭṭhakanti attho. Yāvadatthaṃ katvāti yāva attho, tāva bhojanena tadā katanti adhippāyo. Dātuṃ upanītabhikkhāya paṭikkhepo nāma hatthasaññāya mukhavikārena vacībhedena vā hotīti āha ‘‘hatthasaññāyā’’tiādi. Onītapattapāṇinti ettha onīto pattato pāṇi etassāti onītapattapāṇīti bhinnādhikaraṇavisayoyaṃ saddo bāhiratthasamāsoti āha ‘‘pattato onītapāṇi’’ntiādi. ‘‘Onittapattapāṇi’’ntipi pāṭho, tassattho onittaṃ nānābhūtaṃ vinābhūtaṃ āmisāpanayanena vā sucikataṃ pattaṃ pāṇito assāti onittapattapāṇi , taṃ onittapattapāṇiṃ, hatthe ca pattañca dhovitvā ekamante pattaṃ nikkhipitvā nisinnanti attho. Pattuṇṇapaṭṭapaṭe cāti pattuṇṇapaṭe ca paṭṭapaṭe ca. Tattha pattuṇṇapadese bhavā pattuṇṇā, kosiyavisesātipi vadanti. Paṭṭāni pana cīnapaṭāni. Āyogādīsu āyogoti paṭiāyogo, aṃsabaddhakaṃ pattatthavikādīsu. Bhesajjatelānanti bhesajjasampākena sādhitatelānaṃ. Tumbānīti cammamayatelabhājanāni. Ekamekassa bhikkhuno sahassagghanakaṃ telamadāsīti sambandho.
ಮಹಾಯಾಗಂ ಯಜಿತ್ವಾತಿ ಮಹಾದಾನಂ ದತ್ವಾ। ಸಪುತ್ತದಾರಂ ವನ್ದಿತ್ವಾ ನಿಸಿನ್ನನ್ತಿ ಪುತ್ತದಾರೇಹಿ ಸದ್ಧಿಂ ವನ್ದಿತ್ವಾ ನಿಸಿನ್ನಂ। ತೇಮಾಸನ್ತಿ ಅಚ್ಚನ್ತಸಂಯೋಗೇ ಉಪಯೋಗವಚನಂ। ‘‘ತೇಮಾಸಂ ಸೋತಬ್ಬಧಮ್ಮಂ ಅಜ್ಜೇವ ಸುಣಿಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ ನಿಸಿನ್ನಸ್ಸ ತಂ ಅಜ್ಝಾಸಯಂ ಪೂರೇತ್ವಾ ದೇಸಿತತ್ತಾ ವುತ್ತಂ ‘‘ಪರಿಪುಣ್ಣಸಙ್ಕಪ್ಪಂ ಕುರುಮಾನೋ’’ತಿ। ಅನುಬನ್ಧಿತ್ವಾತಿ ಅನುಗನ್ತ್ವಾ।
Mahāyāgaṃ yajitvāti mahādānaṃ datvā. Saputtadāraṃ vanditvā nisinnanti puttadārehi saddhiṃ vanditvā nisinnaṃ. Temāsanti accantasaṃyoge upayogavacanaṃ. ‘‘Temāsaṃ sotabbadhammaṃ ajjeva suṇissāmī’’ti nisinnassa taṃ ajjhāsayaṃ pūretvā desitattā vuttaṃ ‘‘paripuṇṇasaṅkappaṃ kurumāno’’ti. Anubandhitvāti anugantvā.
ಬುದ್ಧಾನಂ ಅನಭಿರತಿಪರಿತಸ್ಸಿತಾ ನಾಮ ನತ್ಥೀತಿ ಆಹ ‘‘ಯಥಾಜ್ಝಾಸಯಂ ಯಥಾರುಚಿತಂ ವಾಸಂ ವಸಿತ್ವಾ’’ತಿ। ಅಭಿರನ್ತಂ ಅಭಿರತೀತಿ ಹಿ ಅತ್ಥತೋ ಏಕಂ। ಅಭಿರನ್ತಸದ್ದೋ ಚಾಯಂ ಅಭಿರುಚಿಪರಿಯಾಯೋ, ನ ಅಸ್ಸಾದಪರಿಯಾಯೋ। ಅಸ್ಸಾದವಸೇನ ಚ ಕತ್ಥಚಿ ವಸನ್ತಸ್ಸ ಅಸ್ಸಾದವತ್ಥುವಿಗಮನೇನ ಸಿಯಾ ತಸ್ಸ ತತ್ಥ ಅನಭಿರತಿ, ತಯಿದಂ ಖೀಣಾಸವಾನಂ ನತ್ಥಿ, ಪಗೇವ ಬುದ್ಧಾನಂ, ತಸ್ಮಾ ಅಭಿರತಿವಸೇನ ಕತ್ಥಚಿ ವಸಿತ್ವಾ ತದಭಾವತೋ ಅಞ್ಞತ್ಥ ಗಮನಂ ನಾಮ ಬುದ್ಧಾನಂ ನತ್ಥಿ, ವಿನೇಯ್ಯವಿನಯನತ್ಥಂ ಪನ ಕತ್ಥಚಿ ವಸಿತ್ವಾ ತಸ್ಮಿಂ ಸಿದ್ಧೇ ವಿನೇಯ್ಯವಿನಯತ್ಥಮೇವ ತತೋ ಅಞ್ಞತ್ಥ ಗಚ್ಛನ್ತಿ, ಅಯಮೇತ್ಥ ಯಥಾರುಚಿ। ಸೋರೇಯ್ಯಾದೀನಿ ಅನುಪಗಮ್ಮಾತಿ ಮಹಾಮಣ್ಡಲಚಾರಿಕಾಯ ವೀಥಿಭೂತಾನಿ ಸೋರೇಯ್ಯನಗರಾದೀನಿ ಅನುಪಗನ್ತ್ವಾ। ಪಯಾಗಪತಿಟ್ಠಾನನ್ತಿ ಗಾಮಸ್ಸಪಿ ಅಧಿವಚನಂ ತಿತ್ಥಸ್ಸಪಿ। ಗಙ್ಗಂ ನದಿನ್ತಿ ಗಙ್ಗಂ ನಾಮ ನದಿಂ। ತದವಸರೀತಿ ಏತ್ಥ ತನ್ತಿ ಕರಣತ್ಥೇ ಉಪಯೋಗವಚನನ್ತಿ ಆಹ ‘‘ತೇನ ಅವಸರಿ ತದವಸರೀ’’ತಿ।
Buddhānaṃ anabhiratiparitassitā nāma natthīti āha ‘‘yathājjhāsayaṃ yathārucitaṃ vāsaṃ vasitvā’’ti. Abhirantaṃ abhiratīti hi atthato ekaṃ. Abhirantasaddo cāyaṃ abhirucipariyāyo, na assādapariyāyo. Assādavasena ca katthaci vasantassa assādavatthuvigamanena siyā tassa tattha anabhirati, tayidaṃ khīṇāsavānaṃ natthi, pageva buddhānaṃ, tasmā abhirativasena katthaci vasitvā tadabhāvato aññattha gamanaṃ nāma buddhānaṃ natthi, vineyyavinayanatthaṃ pana katthaci vasitvā tasmiṃ siddhe vineyyavinayatthameva tato aññattha gacchanti, ayamettha yathāruci. Soreyyādīni anupagammāti mahāmaṇḍalacārikāya vīthibhūtāni soreyyanagarādīni anupagantvā. Payāgapatiṭṭhānanti gāmassapi adhivacanaṃ titthassapi. Gaṅgaṃ nadinti gaṅgaṃ nāma nadiṃ. Tadavasarīti ettha tanti karaṇatthe upayogavacananti āha ‘‘tena avasari tadavasarī’’ti.
ಬುದ್ಧಾಚಿಣ್ಣಕಥಾ ನಿಟ್ಠಿತಾ।
Buddhāciṇṇakathā niṭṭhitā.
ಸಮನ್ತಪಾಸಾದಿಕಾಯಾತಿ ಸಮನ್ತತೋ ಸಬ್ಬಸೋ ಪಸಾದಂ ಜನೇತೀತಿ ಸಮನ್ತಪಾಸಾದಿಕಾ, ತಸ್ಸಾ ಸಮನ್ತಪಾಸಾದಿಕಾಯ। ತತ್ರಿದಂ ಸಮನ್ತಪಾಸಾದಿಕಾಯ ಸಮನ್ತಪಾಸಾದಿಕತ್ತಸ್ಮಿನ್ತಿ ಏತ್ಥ ತತ್ರಾತಿ ಪುರಿಮವಚನಾಪೇಕ್ಖಂ, ಇದನ್ತಿ ವಕ್ಖಮಾನಕಾರಣವಚನಾಪೇಕ್ಖಂ। ತತ್ರಾಯಂ ಯೋಜನಾ – ಯಂ ವುತ್ತಂ ‘‘ಸಮನ್ತಪಾಸಾದಿಕಾಯ ವಿನಯಸಂವಣ್ಣನಾಯಾ’’ತಿ, ತತ್ರ ಯಾ ಸಾ ಸಮನ್ತಪಾಸಾದಿಕಾತಿ ಸಂವಣ್ಣನಾ ವುತ್ತಾ , ತಸ್ಸಾ ಸಮನ್ತಪಾಸಾದಿಕಾಯ ಸಂವಣ್ಣನಾಯ ಸಮನ್ತಪಾಸಾದಿಕತ್ತಸ್ಮಿಂ ಸಮನ್ತಪಾಸಾದಿಕಭಾವೇ ಸಬ್ಬಸೋ ಪಸಾದಜನಕತ್ತೇ ಇದಂ ಹೋತಿ। ಕಿಂ ಹೋತೀತಿ ಆಹ ‘‘ಆಚರಿಯಪರಮ್ಪರತೋ’’ತಿಆದಿ।
Samantapāsādikāyāti samantato sabbaso pasādaṃ janetīti samantapāsādikā, tassā samantapāsādikāya. Tatridaṃ samantapāsādikāya samantapāsādikattasminti ettha tatrāti purimavacanāpekkhaṃ, idanti vakkhamānakāraṇavacanāpekkhaṃ. Tatrāyaṃ yojanā – yaṃ vuttaṃ ‘‘samantapāsādikāya vinayasaṃvaṇṇanāyā’’ti, tatra yā sā samantapāsādikāti saṃvaṇṇanā vuttā , tassā samantapāsādikāya saṃvaṇṇanāya samantapāsādikattasmiṃ samantapāsādikabhāve sabbaso pasādajanakatte idaṃ hoti. Kiṃ hotīti āha ‘‘ācariyaparamparato’’tiādi.
ಆಚರಿಯಪರಮ್ಪರತೋತಿ ‘‘ಉಪಾಲಿ ದಾಸಕೋ’’ತಿಆದಿನಾ (ಪರಿ॰ ೩)। ವುತ್ತಆಚರಿಯಪರಮ್ಪರತೋ। ನಿದಾನವತ್ಥುಪ್ಪಭೇದದೀಪನತೋತಿ ನಿದಾನಪ್ಪಭೇದದೀಪನತೋ ವತ್ಥುಪ್ಪಭೇದದೀಪನತೋ ಚ। ತತ್ಥ ಬಾಹಿರನಿದಾನಅಬ್ಭನ್ತರನಿದಾನಸಿಕ್ಖಾಪದನಿದಾನದಸ್ಸನವಸೇನ ನಿದಾನಪ್ಪಭೇದದೀಪನಂ ವೇದಿತಬ್ಬಂ, ಥೇರವಾದಪ್ಪಕಾಸನಂ ಪನ ವತ್ಥುಪ್ಪಭೇದದೀಪನಂ। ಪರಸಮಯವಿವಜ್ಜನತೋತಿ ‘‘ಸಕಾಯ ಪಟಿಞ್ಞಾಯ ಮೇತ್ತಿಯಂ ಭಿಕ್ಖುನಿಂ ನಾಸೇಥಾ’’ತಿಆದೀಸು (ಪಾರಾ॰ ೩೮೪) ಮಿಚ್ಛಾಪಟಿಪನ್ನಾನಂ ಪರೇಸಂ ಲದ್ಧಿನಿರಾಕರಣತೋ, ತತೋಯೇವ ಚ ಅತ್ತನೋ ಸಮಯಪತಿಟ್ಠಾಪನೇನ ಸಕಸಮಯವಿಸುದ್ಧಿತೋ।
Ācariyaparamparatoti ‘‘upāli dāsako’’tiādinā (pari. 3). Vuttaācariyaparamparato. Nidānavatthuppabhedadīpanatoti nidānappabhedadīpanato vatthuppabhedadīpanato ca. Tattha bāhiranidānaabbhantaranidānasikkhāpadanidānadassanavasena nidānappabhedadīpanaṃ veditabbaṃ, theravādappakāsanaṃ pana vatthuppabhedadīpanaṃ. Parasamayavivajjanatoti ‘‘sakāya paṭiññāya mettiyaṃ bhikkhuniṃ nāsethā’’tiādīsu (pārā. 384) micchāpaṭipannānaṃ paresaṃ laddhinirākaraṇato, tatoyeva ca attano samayapatiṭṭhāpanena sakasamayavisuddhito.
ಬ್ಯಞ್ಜನಪರಿಸೋಧನತೋತಿ ಪಾಠಸೋಧನೇನ ಬ್ಯಞ್ಜನಪರಿಸೋಧನಂ ವೇದಿತಬ್ಬಂ, ಸದ್ದಸತ್ಥಾನುಸಾರೇನ ವಾ ನಿಬ್ಬಚನಂ ದಸ್ಸೇತ್ವಾ ಪದನಿಪ್ಫತ್ತಿದಸ್ಸನಂ ಬ್ಯಞ್ಜನಪರಿಸೋಧನಂ। ವಿಭಙ್ಗನಯಭೇದದಸ್ಸನತೋತಿ ‘‘ತಿಸ್ಸೋ ಇತ್ಥಿಯೋ’’ತಿಆದಿಪದಭಾಜನಸ್ಸ ಅನುರೂಪವಸೇನ ನಯಭೇದದಸ್ಸನತೋ। ಸಮ್ಪಸ್ಸತನ್ತಿ ಞಾಣಚಕ್ಖುನಾ ಸಮ್ಮಾ ಪಸ್ಸನ್ತಾನಂ, ಉಪಪರಿಕ್ಖನ್ತಾನನ್ತಿ ಅತ್ಥೋ। ಅಪಾಸಾದಿಕನ್ತಿ ಅಪ್ಪಸಾದಾವಹಂ। ಏತ್ಥಾತಿ ಸಮನ್ತಪಾಸಾದಿಕಾಯ। ಸಮ್ಪಸ್ಸತಂ ವಿಞ್ಞೂನನ್ತಿ ಸಮ್ಬನ್ಧೋ। ತಸ್ಮಾ ಅಯಂ ಸಂವಣ್ಣನಾ ಸಮನ್ತಪಾಸಾದಿಕಾತ್ವೇವ ಪವತ್ತಾತಿ ಯೋಜೇತಬ್ಬಂ। ಕಸ್ಸ ಕೇನ ದೇಸಿತಸ್ಸ ಸಂವಣ್ಣನಾತಿ ಆಹ ‘‘ವಿನಯಸ್ಸಾ’’ತಿಆದಿ।
Byañjanaparisodhanatoti pāṭhasodhanena byañjanaparisodhanaṃ veditabbaṃ, saddasatthānusārena vā nibbacanaṃ dassetvā padanipphattidassanaṃ byañjanaparisodhanaṃ. Vibhaṅganayabhedadassanatoti ‘‘tisso itthiyo’’tiādipadabhājanassa anurūpavasena nayabhedadassanato. Sampassatanti ñāṇacakkhunā sammā passantānaṃ, upaparikkhantānanti attho. Apāsādikanti appasādāvahaṃ. Etthāti samantapāsādikāya. Sampassataṃ viññūnanti sambandho. Tasmā ayaṃ saṃvaṇṇanā samantapāsādikātveva pavattāti yojetabbaṃ. Kassa kena desitassa saṃvaṇṇanāti āha ‘‘vinayassā’’tiādi.
ಇತಿ ಸಮನ್ತಪಾಸಾದಿಕಾಯ ವಿನಯಟ್ಠಕಥಾಯ ಸಾರತ್ಥದೀಪನಿಯಂ
Iti samantapāsādikāya vinayaṭṭhakathāya sāratthadīpaniyaṃ
ವೇರಞ್ಜಕಣ್ಡವಣ್ಣನಾ ಸಮತ್ತಾ।
Verañjakaṇḍavaṇṇanā samattā.
ಪಠಮೋ ಭಾಗೋ ನಿಟ್ಠಿತೋ।
Paṭhamo bhāgo niṭṭhito.
Related texts:
ತಿಪಿಟಕ (ಮೂಲ) • Tipiṭaka (Mūla) / ವಿನಯಪಿಟಕ • Vinayapiṭaka / ಮಹಾವಿಭಙ್ಗ • Mahāvibhaṅga / ವೇರಞ್ಜಕಣ್ಡಂ • Verañjakaṇḍaṃ
ಅಟ್ಠಕಥಾ • Aṭṭhakathā / ವಿನಯಪಿಟಕ (ಅಟ್ಠಕಥಾ) • Vinayapiṭaka (aṭṭhakathā) / ಮಹಾವಿಭಙ್ಗ-ಅಟ್ಠಕಥಾ • Mahāvibhaṅga-aṭṭhakathā / ಬುದ್ಧಾಚಿಣ್ಣಕಥಾ • Buddhāciṇṇakathā
ಟೀಕಾ • Tīkā / ವಿನಯಪಿಟಕ (ಟೀಕಾ) • Vinayapiṭaka (ṭīkā) / ವಜಿರಬುದ್ಧಿ-ಟೀಕಾ • Vajirabuddhi-ṭīkā / ಉಪಾಸಕತ್ತಪಟಿವೇದನಾಕಥಾವಣ್ಣನಾ • Upāsakattapaṭivedanākathāvaṇṇanā
ಟೀಕಾ • Tīkā / ವಿನಯಪಿಟಕ (ಟೀಕಾ) • Vinayapiṭaka (ṭīkā) / ವಿಮತಿವಿನೋದನೀ-ಟೀಕಾ • Vimativinodanī-ṭīkā / ವಿನಯಪಞ್ಞತ್ತಿಯಾಚನಕಥಾವಣ್ಣನಾ • Vinayapaññattiyācanakathāvaṇṇanā
