Library / Tipiṭaka / තිපිටක • Tipiṭaka / මිලින්දපඤ්හපාළි • Milindapañhapāḷi |
5. බුද්ධලාභන්තරායපඤ්හො
5. Buddhalābhantarāyapañho
5. ‘‘භන්තෙ නාගසෙන, තුම්හෙ භණථ ‘ලාභී තථාගතො චීවරපිණ්ඩපාතසෙනාසනගිලානප්පච්චයභෙසජ්ජපරික්ඛාරාන’න්ති. පුන ච තථාගතො පඤ්චසාලං බ්රාහ්මණගාමං පිණ්ඩාය පවිසිත්වා කිඤ්චිදෙව අලභිත්වා යථාධොතෙන පත්තෙන නික්ඛන්තොති. යදි, භන්තෙ නාගසෙන, තථාගතො ලාභී චීවරපිණ්ඩපාතසෙනාසනගිලානප්පච්චයභෙසජ්ජපරික්ඛාරානං, තෙන හි පඤ්චසාලං බ්රාහ්මණගාමං පිණ්ඩාය පවිසිත්වා කිඤ්චිදෙව අලභිත්වා යථාධොතෙන පත්තෙන නික්ඛන්තොති යං වචනං, තං මිච්ඡා. යදි පඤ්චසාලං බ්රාහ්මණගාමං පිණ්ඩාය පවිසිත්වා කිඤ්චිදෙව අලභිත්වා යථාධොතෙන පත්තෙන නික්ඛන්තො, තෙන හි ලාභී තථාගතො චීවරපිණ්ඩපාතසෙනාසනගිලානප්පච්චයභෙසජ්ජපරික්ඛාරානන්ති තම්පි වචනං මිච්ඡා. අයම්පි උභතො කොටිකො පඤ්හො සුමහන්තො දුන්නිබ්බෙඨො තවානුප්පත්තො, සො තයා නිබ්බාහිතබ්බො’’ති.
5. ‘‘Bhante nāgasena, tumhe bhaṇatha ‘lābhī tathāgato cīvarapiṇḍapātasenāsanagilānappaccayabhesajjaparikkhārāna’nti. Puna ca tathāgato pañcasālaṃ brāhmaṇagāmaṃ piṇḍāya pavisitvā kiñcideva alabhitvā yathādhotena pattena nikkhantoti. Yadi, bhante nāgasena, tathāgato lābhī cīvarapiṇḍapātasenāsanagilānappaccayabhesajjaparikkhārānaṃ, tena hi pañcasālaṃ brāhmaṇagāmaṃ piṇḍāya pavisitvā kiñcideva alabhitvā yathādhotena pattena nikkhantoti yaṃ vacanaṃ, taṃ micchā. Yadi pañcasālaṃ brāhmaṇagāmaṃ piṇḍāya pavisitvā kiñcideva alabhitvā yathādhotena pattena nikkhanto, tena hi lābhī tathāgato cīvarapiṇḍapātasenāsanagilānappaccayabhesajjaparikkhārānanti tampi vacanaṃ micchā. Ayampi ubhato koṭiko pañho sumahanto dunnibbeṭho tavānuppatto, so tayā nibbāhitabbo’’ti.
‘‘ලාභී, මහාරාජ, තථාගතො චීවරපිණ්ඩපාතසෙනාසනගිලානප්පච්චයභෙසජ්ජපරික්ඛාරානං, පඤ්චසාලඤ්ච බ්රාහ්මණගාමං පිණ්ඩාය පවිසිත්වා කිඤ්චිදෙව අලභිත්වා යථාධොතෙන පත්තෙන නික්ඛන්තො, තඤ්ච පන මාරස්ස පාපිමතො කාරණා’’ති. ‘‘තෙන හි, භන්තෙ නාගසෙන, භගවතො ගණනපථං වීතිවත්තකප්පෙ 1 අභිසඞ්ඛතං කුසලං කින්ති නිට්ඨිතං, අධුනුට්ඨිතෙන මාරෙන පාපිමතා තස්ස කුසලස්ස බලවෙගං 2 කින්ති පිහිතං, තෙන හි, භන්තෙ නාගසෙන, තස්මිං වත්ථුස්මිං ද්වීසු ඨානෙසු උපවාදො ආගච්ඡති, කුසලතොපි අකුසලං බලවතරං හොති, බුද්ධබලතොපි මාරබලං බලවතරං හොතීති, තෙන හි රුක්ඛස්ස මූලතොපි අග්ගං භාරතරං හොති, ගුණසම්පරිකිණ්ණතොපි පාපියං බලවතරං හොතී’’ති. ‘‘න, මහාරාජ, තාවතකෙන කුසලතොපි අකුසලං බලවතරං නාම හොති, න බුද්ධබලතොපි මාරබලං බලවතරං නාම හොති. අපි චෙත්ථ කාරණං ඉච්ඡිතබ්බං.
‘‘Lābhī, mahārāja, tathāgato cīvarapiṇḍapātasenāsanagilānappaccayabhesajjaparikkhārānaṃ, pañcasālañca brāhmaṇagāmaṃ piṇḍāya pavisitvā kiñcideva alabhitvā yathādhotena pattena nikkhanto, tañca pana mārassa pāpimato kāraṇā’’ti. ‘‘Tena hi, bhante nāgasena, bhagavato gaṇanapathaṃ vītivattakappe 3 abhisaṅkhataṃ kusalaṃ kinti niṭṭhitaṃ, adhunuṭṭhitena mārena pāpimatā tassa kusalassa balavegaṃ 4 kinti pihitaṃ, tena hi, bhante nāgasena, tasmiṃ vatthusmiṃ dvīsu ṭhānesu upavādo āgacchati, kusalatopi akusalaṃ balavataraṃ hoti, buddhabalatopi mārabalaṃ balavataraṃ hotīti, tena hi rukkhassa mūlatopi aggaṃ bhārataraṃ hoti, guṇasamparikiṇṇatopi pāpiyaṃ balavataraṃ hotī’’ti. ‘‘Na, mahārāja, tāvatakena kusalatopi akusalaṃ balavataraṃ nāma hoti, na buddhabalatopi mārabalaṃ balavataraṃ nāma hoti. Api cettha kāraṇaṃ icchitabbaṃ.
‘‘යථා, මහාරාජ, පුරිසො රඤ්ඤො චක්කවත්තිස්ස මධුං වා මධුපිණ්ඩිකං වා අඤ්ඤං වා උපායනං අභිහරෙය්ය, තමෙනං රඤ්ඤො ද්වාරපාලො එවං වදෙය්ය ‘අකාලො, භො, අයං රඤ්ඤො දස්සනාය, තෙන හි, භො, තව උපායනං ගහෙත්වා සීඝසීඝං පටිනිවත්ත, පුරෙ තව රාජා දණ්ඩං ධාරෙස්සතී’ති 5. තතො සො පුරිසො දණ්ඩභයා තසිතො උබ්බිග්ගො තං උපායනං ආදාය සීඝසීඝං පටිනිවත්තෙය්ය, අපි නු ඛො සො, මහාරාජ, රාජා චක්කවත්තී තාවතකෙන උපායනවිකලමත්තකෙන ද්වාරපාලතො දුබ්බලතරො නාම හොති , අඤ්ඤං වා පන කිඤ්චි උපායනං න ලභෙය්යා’’ති? ‘‘න හි, භන්තෙ, ඉස්සාපකතො සො, භන්තෙ, ද්වාරපාලො උපායනං නිවාරෙසි, අඤ්ඤෙන පන ද්වාරෙන සතසහස්සගුණම්පි රඤ්ඤො උපායනං උපෙතී’’ති . ‘‘එවමෙව ඛො, මහාරාජ, ඉස්සාපකතො මාරො පාපිමා පඤ්චසාලකෙ බ්රාහ්මණගහපතිකෙ අන්වාවිසි, අඤ්ඤානි පන අනෙකානි දෙවතාසතසහස්සානි අමතං දිබ්බං ඔජං ගහෙත්වා උපගතානි ‘භගවතො කායෙ ඔජං ඔදහිස්සාමා’ති භගවන්තං නමස්සමානානි පඤ්ජලිකානි ඨිතානී’’ති.
‘‘Yathā, mahārāja, puriso rañño cakkavattissa madhuṃ vā madhupiṇḍikaṃ vā aññaṃ vā upāyanaṃ abhihareyya, tamenaṃ rañño dvārapālo evaṃ vadeyya ‘akālo, bho, ayaṃ rañño dassanāya, tena hi, bho, tava upāyanaṃ gahetvā sīghasīghaṃ paṭinivatta, pure tava rājā daṇḍaṃ dhāressatī’ti 6. Tato so puriso daṇḍabhayā tasito ubbiggo taṃ upāyanaṃ ādāya sīghasīghaṃ paṭinivatteyya, api nu kho so, mahārāja, rājā cakkavattī tāvatakena upāyanavikalamattakena dvārapālato dubbalataro nāma hoti , aññaṃ vā pana kiñci upāyanaṃ na labheyyā’’ti? ‘‘Na hi, bhante, issāpakato so, bhante, dvārapālo upāyanaṃ nivāresi, aññena pana dvārena satasahassaguṇampi rañño upāyanaṃ upetī’’ti . ‘‘Evameva kho, mahārāja, issāpakato māro pāpimā pañcasālake brāhmaṇagahapatike anvāvisi, aññāni pana anekāni devatāsatasahassāni amataṃ dibbaṃ ojaṃ gahetvā upagatāni ‘bhagavato kāye ojaṃ odahissāmā’ti bhagavantaṃ namassamānāni pañjalikāni ṭhitānī’’ti.
‘‘හොතු, භන්තෙ නාගසෙන, සුලභා භගවතො චත්තාරො පච්චයා ලොකෙ උත්තමපුරිසස්ස, යාචිතොව භගවා දෙවමනුස්සොහි චත්තාරො පච්චයෙ පරිභුඤ්ජති, අපි ච ඛො පන මාරස්ස යො අධිප්පායො, සො තාවතකෙන සිද්ධො, යං සො භගවතො භොජනස්ස අන්තරායමකාසි. එත්ථ මෙ, භන්තෙ, කඞ්ඛා න ඡිජ්ජති, විමතිජාතොහං තත්ථ සංසයපක්ඛන්දො. න මෙ තත්ථ මානසං පක්ඛන්දති, යං තථාගතස්ස අරහතො සම්මාසම්බුද්ධස්ස සදෙවකෙ ලොකෙ අග්ගපුග්ගලවරස්ස කුසලවරපුඤ්ඤසම්භවස්ස අසමසමස්ස අනුපමස්ස අප්පටිසමස්ස ඡවකං ලාමකං පරිත්තං පාපං අනරියං විපන්නං මාරො ලාභන්තරායමකාසී’’ති.
‘‘Hotu, bhante nāgasena, sulabhā bhagavato cattāro paccayā loke uttamapurisassa, yācitova bhagavā devamanussohi cattāro paccaye paribhuñjati, api ca kho pana mārassa yo adhippāyo, so tāvatakena siddho, yaṃ so bhagavato bhojanassa antarāyamakāsi. Ettha me, bhante, kaṅkhā na chijjati, vimatijātohaṃ tattha saṃsayapakkhando. Na me tattha mānasaṃ pakkhandati, yaṃ tathāgatassa arahato sammāsambuddhassa sadevake loke aggapuggalavarassa kusalavarapuññasambhavassa asamasamassa anupamassa appaṭisamassa chavakaṃ lāmakaṃ parittaṃ pāpaṃ anariyaṃ vipannaṃ māro lābhantarāyamakāsī’’ti.
‘‘චත්තාරො ඛො, මහාරාජ, අන්තරායා අදිට්ඨන්තරායො උද්දිස්ස කතන්තරායො උපක්ඛටන්තරායො පරිභොගන්තරායොති. තත්ථ කතමො අදිට්ඨන්තරායො? අනොදිස්ස අදස්සනෙන අනභිසඞ්ඛතං කොචි අන්තරායං කරොති ‘කිං පරස්ස දින්නෙනා’ති, අයං අදිට්ඨන්තරායො නාම.
‘‘Cattāro kho, mahārāja, antarāyā adiṭṭhantarāyo uddissa katantarāyo upakkhaṭantarāyo paribhogantarāyoti. Tattha katamo adiṭṭhantarāyo? Anodissa adassanena anabhisaṅkhataṃ koci antarāyaṃ karoti ‘kiṃ parassa dinnenā’ti, ayaṃ adiṭṭhantarāyo nāma.
‘‘කතමො උද්දිස්ස කතන්තරායො? ඉධෙකච්චං පුග්ගලං උපදිසිත්වා උද්දිස්ස භොජනං පටියත්තං හොති, තං කොචි අන්තරායං කරොති, අයං උද්දිස්ස කතන්තරායො නාම.
‘‘Katamo uddissa katantarāyo? Idhekaccaṃ puggalaṃ upadisitvā uddissa bhojanaṃ paṭiyattaṃ hoti, taṃ koci antarāyaṃ karoti, ayaṃ uddissa katantarāyo nāma.
‘‘කතමො උපක්ඛටන්තරායො? ඉධ යං කිඤ්චි උපක්ඛටං හොති අප්පටිග්ගහිතං, තත්ථ කොචි අන්තරායං කරොති, අයං උපක්ඛටන්තරායො නාම.
‘‘Katamo upakkhaṭantarāyo? Idha yaṃ kiñci upakkhaṭaṃ hoti appaṭiggahitaṃ, tattha koci antarāyaṃ karoti, ayaṃ upakkhaṭantarāyo nāma.
‘‘කතමො පරිභොගන්තරායො? ඉධ යං කිඤ්චි පරිභොගං, තත්ථ කොචි අන්තරායං කරොති, අයං පරිභොගන්තරායො නාම. ඉමෙ ඛො, මහාරාජ, චත්තාරො අන්තරායා.
‘‘Katamo paribhogantarāyo? Idha yaṃ kiñci paribhogaṃ, tattha koci antarāyaṃ karoti, ayaṃ paribhogantarāyo nāma. Ime kho, mahārāja, cattāro antarāyā.
‘‘යං පන මාරො පාපිමා පඤ්චසාලකෙ බ්රාහ්මණගහපතිකෙ අන්වාවිසි, තං නෙව භගවතො පරිභොගං න උපක්ඛටං න උද්දිස්සකතං, අනාගතං අසම්පත්තං අදස්සනෙන අන්තරායං කතං, තං පන නෙකස්ස භගවතො යෙව, අථ ඛො යෙ තෙ තෙන සමයෙන නික්ඛන්තා අබ්භාගතා, සබ්බෙපි තෙ තං දිවසං භොජනං න ලභිංසු, නාහං තං, මහාරාජ, පස්සාමි සදෙවකෙ ලොකෙ සමාරකෙ සබ්රහ්මකෙ සස්සමණබ්රාහ්මණියා පජාය සදෙවමනුස්සාය, යො තස්ස භගවතො උද්දිස්ස කතං උපක්ඛටං පරිභොගං අන්තරායං කරෙය්ය. සචෙ කොචි ඉස්සාය උද්දිස්ස කතං උපක්ඛටං පරිභොගං අන්තරායං කරෙය්ය, ඵලෙය්ය තස්ස මුද්ධා සතධා වා සහස්සධා වා.
‘‘Yaṃ pana māro pāpimā pañcasālake brāhmaṇagahapatike anvāvisi, taṃ neva bhagavato paribhogaṃ na upakkhaṭaṃ na uddissakataṃ, anāgataṃ asampattaṃ adassanena antarāyaṃ kataṃ, taṃ pana nekassa bhagavato yeva, atha kho ye te tena samayena nikkhantā abbhāgatā, sabbepi te taṃ divasaṃ bhojanaṃ na labhiṃsu, nāhaṃ taṃ, mahārāja, passāmi sadevake loke samārake sabrahmake sassamaṇabrāhmaṇiyā pajāya sadevamanussāya, yo tassa bhagavato uddissa kataṃ upakkhaṭaṃ paribhogaṃ antarāyaṃ kareyya. Sace koci issāya uddissa kataṃ upakkhaṭaṃ paribhogaṃ antarāyaṃ kareyya, phaleyya tassa muddhā satadhā vā sahassadhā vā.
‘‘චත්තාරොමෙ, මහාරාජ, තථාගතස්ස කෙනචි අනාවරණීයා ගුණා. කතමෙ චත්තාරො? ලාභො, මහාරාජ, භගවතො උද්දිස්ස කතො උපක්ඛටො න සක්කා කෙනචි අන්තරායං කාතුං; සරීරානුගතා , මහාරාජ, භගවතො බ්යාමප්පභා න සක්කා කෙනචි අන්තරායං කාතුං; සබ්බඤ්ඤුතං, මහාරාජ, භගවතො ඤාණරතනං න සක්කා කෙනචි අන්තරායං කාතුං; ජීවිතං, මහාරාජ, භගවතො න සක්කා කෙනචි අන්තරායං කාතුං. ඉමෙ ඛො, මහාරාජ, චත්තාරො තථාගතස්ස කෙනචි අනාවරණීයා ගුණා, සබ්බෙපෙතෙ, මහාරාජ, ගුණා එකරසා අරොගා අකුප්පා අපරූපක්කමා අඵුසානි කිරියානි. අදස්සනෙන, මහාරාජ, මාරො පාපිමා නිලීයිත්වා පඤ්චසාලකෙ බ්රාහ්මණගහපතිකෙ අන්වාවිසි.
‘‘Cattārome, mahārāja, tathāgatassa kenaci anāvaraṇīyā guṇā. Katame cattāro? Lābho, mahārāja, bhagavato uddissa kato upakkhaṭo na sakkā kenaci antarāyaṃ kātuṃ; sarīrānugatā , mahārāja, bhagavato byāmappabhā na sakkā kenaci antarāyaṃ kātuṃ; sabbaññutaṃ, mahārāja, bhagavato ñāṇaratanaṃ na sakkā kenaci antarāyaṃ kātuṃ; jīvitaṃ, mahārāja, bhagavato na sakkā kenaci antarāyaṃ kātuṃ. Ime kho, mahārāja, cattāro tathāgatassa kenaci anāvaraṇīyā guṇā, sabbepete, mahārāja, guṇā ekarasā arogā akuppā aparūpakkamā aphusāni kiriyāni. Adassanena, mahārāja, māro pāpimā nilīyitvā pañcasālake brāhmaṇagahapatike anvāvisi.
‘‘යථා, මහාරාජ, රඤ්ඤො පච්චන්තෙ දෙසෙ විසමෙ අදස්සනෙන නිලීයිත්වා චොරා පන්ථං දූසෙන්ති. යදි පන රාජා තෙ චොරෙ පස්සෙය්ය, අපි නු ඛො තෙ චොරා සොත්ථිං ලභෙය්යු’’න්ති? ‘‘න හි, භන්තෙ, ඵරසුනා ඵාලාපෙය්ය සතධා වා සහස්සධා වා’’ති. ‘‘එවමෙව ඛො, මහාරාජ, අදස්සනෙන මාරො පාපිමා නිලීයිත්වා පඤ්චසාලකෙ බ්රාහ්මණගහපතිකෙ අන්වාවිසි.
‘‘Yathā, mahārāja, rañño paccante dese visame adassanena nilīyitvā corā panthaṃ dūsenti. Yadi pana rājā te core passeyya, api nu kho te corā sotthiṃ labheyyu’’nti? ‘‘Na hi, bhante, pharasunā phālāpeyya satadhā vā sahassadhā vā’’ti. ‘‘Evameva kho, mahārāja, adassanena māro pāpimā nilīyitvā pañcasālake brāhmaṇagahapatike anvāvisi.
‘‘යථා වා පන, මහාරාජ, ඉත්ථී සපතිකා අදස්සනෙන නිලීයිත්වා පරපුරිසං සෙවති, එවමෙව ඛො, මහාරාජ, අදස්සනෙන මාරො පාපිමා නිලීයිත්වා පඤ්චසාලකෙ බ්රාහ්මණගහපතිකෙ අන්වාවිසි. යදි, මහාරාජ, ඉත්ථී සාමිකස්ස සම්මුඛා පරපුරිසං සෙවති, අපි නු ඛො සා ඉත්ථී සොත්ථිං ලභෙය්යා’’ති? ‘‘න හි, භන්තෙ, හනෙය්යාපි තං, භන්තෙ, සාමිකො වධෙය්යාපි බන්ධෙය්යාපි දාසිත්තං වා උපනෙය්යා’’ති. ‘‘එවමෙව ඛො, මහාරාජ, අදස්සනෙන මාරො පාපිමා නිලීයිත්වා පඤ්චසාලකෙ බ්රාහ්මණගහපතිකෙ අන්වාවිසි. යදි, මහාරාජ, මාරො පාපිමා භගවතො උද්දිස්ස කතං උපක්ඛටං පරිභොගං අන්තරායං කරෙය්ය, ඵලෙය්ය තස්ස මුද්ධා සතධා වා සහස්සධා වා’’ති. ‘‘එවමෙතං, භන්තෙ නාගසෙන, චොරිකාය කතං මාරෙන පාපිමතා, නිලීයිත්වා මාරො පාපිමා පඤ්චසාලකෙ බ්රාහ්මණගහපතිකෙ අන්වාවිසි. සචෙ සො, භන්තෙ, මාරො පාපිමා භගවතො උද්දිස්ස කතං උපක්ඛටං පරිභොගං අන්තරායං කරෙය්ය, මුද්ධා වාස්ස ඵලෙය්ය සතධා වා සහස්සධා වා, කායො වාස්ස භුසමුට්ඨි විය විකිරෙය්ය, සාධු, භන්තෙ නාගසෙන, එවමෙතං තථා සම්පටිච්ඡාමී’’ති.
‘‘Yathā vā pana, mahārāja, itthī sapatikā adassanena nilīyitvā parapurisaṃ sevati, evameva kho, mahārāja, adassanena māro pāpimā nilīyitvā pañcasālake brāhmaṇagahapatike anvāvisi. Yadi, mahārāja, itthī sāmikassa sammukhā parapurisaṃ sevati, api nu kho sā itthī sotthiṃ labheyyā’’ti? ‘‘Na hi, bhante, haneyyāpi taṃ, bhante, sāmiko vadheyyāpi bandheyyāpi dāsittaṃ vā upaneyyā’’ti. ‘‘Evameva kho, mahārāja, adassanena māro pāpimā nilīyitvā pañcasālake brāhmaṇagahapatike anvāvisi. Yadi, mahārāja, māro pāpimā bhagavato uddissa kataṃ upakkhaṭaṃ paribhogaṃ antarāyaṃ kareyya, phaleyya tassa muddhā satadhā vā sahassadhā vā’’ti. ‘‘Evametaṃ, bhante nāgasena, corikāya kataṃ mārena pāpimatā, nilīyitvā māro pāpimā pañcasālake brāhmaṇagahapatike anvāvisi. Sace so, bhante, māro pāpimā bhagavato uddissa kataṃ upakkhaṭaṃ paribhogaṃ antarāyaṃ kareyya, muddhā vāssa phaleyya satadhā vā sahassadhā vā, kāyo vāssa bhusamuṭṭhi viya vikireyya, sādhu, bhante nāgasena, evametaṃ tathā sampaṭicchāmī’’ti.
බුද්ධලාභන්තරායපඤ්හො පඤ්චමො.
Buddhalābhantarāyapañho pañcamo.
Footnotes: