Library / Tipiṭaka / တိပိဋက • Tipiṭaka / ဗုဒ္ဓဝံသ-အဋ္ဌကထာ • Buddhavaṃsa-aṭṭhakathā |
၂၈. ဗုဒ္ဓပကိဏ္ဏကကထာ
28. Buddhapakiṇṇakakathā
၁-၁၈.
1-18.
‘‘အပရိမေယ္ယိတော ကပ္ပေ, စတုရော အာသုံ ဝိနာယကာ’’တိအာဒိကာ အဋ္ဌာရသဂာထာ သင္ဂီတိကာရကေဟိ ဌပိတာ နိဂမနဂာထာတိ ဝေဒိတဗ္ဗာ။ သေသဂာထာသု သဗ္ဗတ္ထ ပာကဋမေဝာတိ။
‘‘Aparimeyyito kappe, caturo āsuṃ vināyakā’’tiādikā aṭṭhārasagāthā saṅgītikārakehi ṭhapitā nigamanagāthāti veditabbā. Sesagāthāsu sabbattha pākaṭamevāti.
ဝေမတ္တကထာ
Vemattakathā
ဣမသ္မိံ ပန သကလေပိ ဗုဒ္ဓဝံသေ နိဒ္ဒိဋ္ဌာနံ ပဉ္စဝီသတိယာ ဗုဒ္ဓာနံ အဋ္ဌ ဝေမတ္တာနိ ဝေဒိတဗ္ဗာနိ။ ကတမာနိ အဋ္ဌ? အာယုဝေမတ္တံ, ပမာဏဝေမတ္တံ, ကုလဝေမတ္တံ, ပဓာနဝေမတ္တံ, ရသ္မိဝေမတ္တံ, ယာနဝေမတ္တံ, ဗောဓိဝေမတ္တံ, ပလ္လင္ကဝေမတ္တန္တိ။
Imasmiṃ pana sakalepi buddhavaṃse niddiṭṭhānaṃ pañcavīsatiyā buddhānaṃ aṭṭha vemattāni veditabbāni. Katamāni aṭṭha? Āyuvemattaṃ, pamāṇavemattaṃ, kulavemattaṃ, padhānavemattaṃ, rasmivemattaṃ, yānavemattaṃ, bodhivemattaṃ, pallaṅkavemattanti.
တတ္ထ အာယုဝေမတ္တံ နာမ ကေစိ ဒီဃာယုကာ ဟောန္တိ ကေစိ အပ္ပာယုကာ။ တထာ ဟိ ဒီပင္ကရော ကောဏ္ဍညော အနောမဒသ္သီ ပဒုမော ပဒုမုတ္တရော အတ္ထဒသ္သီ ဓမ္မဒသ္သီ သိဒ္ဓတ္ထော တိသ္သောတိ ဣမေ နဝ ဗုဒ္ဓာ ဝသ္သသတသဟသ္သာယုကာ အဟေသုံ။ မင္ဂလော သုမနော သောဘိတော နာရဒော သုမေဓော သုဇာတော ပိယဒသ္သီ ဖုသ္သောတိ ဣမေ အဋ္ဌ ဗုဒ္ဓာ နဝုတိဝသ္သသဟသ္သာယုကာ အဟေသုံ။ ရေဝတော ဝေသ္သဘူ စာတိ ဣမေ ဒ္ဝေ ဗုဒ္ဓာ သဋ္ဌိဝသ္သသဟသ္သာယုကာ အဟေသုံ။ ဝိပသ္သီ ဘဂဝာ အသီတိဝသ္သသဟသ္သာယုကာ အဟောသိ။ သိခီ ကကုသန္ဓော ကောဏာဂမနော ကသ္သပောတိ ဣမေ စတ္တာရော ဗုဒ္ဓာ ယထာက္ကမေန သတ္တတိစတ္တာလီသတိံသဝီသဝသ္သသဟသ္သာယုကာ အဟေသုံ။ အမ္ဟာကံ ပန ဘဂဝတော ဝသ္သသတံ အာယုပ္ပမာဏံ အဟောသိ။ ဥပစိတပုညသမ္ဘာရာနံ ဒီဃာယုကသံဝတ္တနိယကမ္မသမုပေတာနမ္ပိ ဗုဒ္ဓာနံ ယုဂဝသေန အာယုပ္ပမာဏံ အပ္ပမာဏံ အဟောသိ။ အယံ ပဉ္စဝီသတိယာ ဗုဒ္ဓာနံ အာယုဝေမတ္တံ နာမ။
Tattha āyuvemattaṃ nāma keci dīghāyukā honti keci appāyukā. Tathā hi dīpaṅkaro koṇḍañño anomadassī padumo padumuttaro atthadassī dhammadassī siddhattho tissoti ime nava buddhā vassasatasahassāyukā ahesuṃ. Maṅgalo sumano sobhito nārado sumedho sujāto piyadassī phussoti ime aṭṭha buddhā navutivassasahassāyukā ahesuṃ. Revato vessabhū cāti ime dve buddhā saṭṭhivassasahassāyukā ahesuṃ. Vipassī bhagavā asītivassasahassāyukā ahosi. Sikhī kakusandho koṇāgamano kassapoti ime cattāro buddhā yathākkamena sattaticattālīsatiṃsavīsavassasahassāyukā ahesuṃ. Amhākaṃ pana bhagavato vassasataṃ āyuppamāṇaṃ ahosi. Upacitapuññasambhārānaṃ dīghāyukasaṃvattaniyakammasamupetānampi buddhānaṃ yugavasena āyuppamāṇaṃ appamāṇaṃ ahosi. Ayaṃ pañcavīsatiyā buddhānaṃ āyuvemattaṃ nāma.
ပမာဏဝေမတ္တံ နာမ ကေစိ ဒီဃာ ဟောန္တိ ကေစိ ရသ္သာ။ တထာ ဟိ ဒီပင္ကရ-ရေဝတ-ပိယဒသ္သီ-အတ္ထဒသ္သီ-ဓမ္မဒသ္သီ-ဝိပသ္သီဗုဒ္ဓာနံ အသီတိဟတ္ထုဗ္ဗေဓံ သရီရပ္ပမာဏံ အဟောသိ။ ကောဏ္ဍည-မင္ဂလ-နာရဒ-သုမေဓာနံ အဋ္ဌာသီတိဟတ္ထုဗ္ဗေဓော ကာယော အဟောသိ။ သုမနသ္သ နဝုတိဟတ္ထုဗ္ဗေဓံ သရီရံ အဟောသိ။ သောဘိတ-အနောမဒသ္သီ-ပဒုမ-ပဒုမုတ္တရ-ဖုသ္သဗုဒ္ဓာနံ အဋ္ဌပဏ္ဏာသဟတ္ထုဗ္ဗေဓံ သရီရံ အဟောသိ။ သုဇာတော ပဏ္ဏာသဟတ္ထုဗ္ဗေဓသရီရော အဟောသိ။ သိဒ္ဓတ္ထ-တိသ္သ-ဝေသ္သဘုနော သဋ္ဌိဟတ္ထုဗ္ဗေဓာ အဟေသုံ။ သိခီ သတ္တတိဟတ္ထုဗ္ဗေဓော အဟောသိ။ ကကုသန္ဓ-ကောဏာဂမန-ကသ္သပာ ယထာက္ကမေန စတ္တာလီသတိံသဝီသတိဟတ္ထုဗ္ဗေဓာ အဟေသုံ။ အမ္ဟာကံ ဘဂဝာ အဋ္ဌာရသဟတ္ထုဗ္ဗေဓော အဟောသိ။ အယံ ပဉ္စဝီသတိယာ ဗုဒ္ဓာနံ ပမာဏဝေမတ္တံ နာမ။
Pamāṇavemattaṃ nāma keci dīghā honti keci rassā. Tathā hi dīpaṅkara-revata-piyadassī-atthadassī-dhammadassī-vipassībuddhānaṃ asītihatthubbedhaṃ sarīrappamāṇaṃ ahosi. Koṇḍañña-maṅgala-nārada-sumedhānaṃ aṭṭhāsītihatthubbedho kāyo ahosi. Sumanassa navutihatthubbedhaṃ sarīraṃ ahosi. Sobhita-anomadassī-paduma-padumuttara-phussabuddhānaṃ aṭṭhapaṇṇāsahatthubbedhaṃ sarīraṃ ahosi. Sujāto paṇṇāsahatthubbedhasarīro ahosi. Siddhattha-tissa-vessabhuno saṭṭhihatthubbedhā ahesuṃ. Sikhī sattatihatthubbedho ahosi. Kakusandha-koṇāgamana-kassapā yathākkamena cattālīsatiṃsavīsatihatthubbedhā ahesuṃ. Amhākaṃ bhagavā aṭṭhārasahatthubbedho ahosi. Ayaṃ pañcavīsatiyā buddhānaṃ pamāṇavemattaṃ nāma.
ကုလဝေမတ္တံ နာမ ကေစိ ခတ္တိယကုလေ နိဗ္ဗတ္တိံသု ကေစိ ဗ္ရာဟ္မဏကုလေ။ တထာ ဟိ ကကုသန္ဓကောဏာဂမနကသ္သပသမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓာ ဗ္ရာဟ္မဏကုလေ နိဗ္ဗတ္တိံသု။ ဒီပင္ကရာဒိဂောတမဗုဒ္ဓပရိယန္တာ ဒ္ဝာဝီသတိ ဗုဒ္ဓာ ခတ္တိယကုလေယေဝ နိဗ္ဗတ္တိံသု။ အယံ ပဉ္စဝီသတိယာ ဗုဒ္ဓာနံ ကုလဝေမတ္တံ နာမ။
Kulavemattaṃ nāma keci khattiyakule nibbattiṃsu keci brāhmaṇakule. Tathā hi kakusandhakoṇāgamanakassapasammāsambuddhā brāhmaṇakule nibbattiṃsu. Dīpaṅkarādigotamabuddhapariyantā dvāvīsati buddhā khattiyakuleyeva nibbattiṃsu. Ayaṃ pañcavīsatiyā buddhānaṃ kulavemattaṃ nāma.
ပဓာနဝေမတ္တံ နာမ ဒီပင္ကရ-ကောဏ္ဍည-သုမန-အနောမဒသ္သီ-သုဇာတသိဒ္ဓတ္ထ-ကကုသန္ဓာနံ ဒသမာသိကာ ပဓာနစရိယာ။ မင္ဂလ-သုမေဓတိသ္သ သိခီနံ အဋ္ဌမာသိကာ။ ရေဝတသ္သ သတ္တမာသိကာ။ သောဘိတသ္သ စတ္တာရော မာသာ။ ပဒုမအတ္ထဒသ္သီ ဝိပသ္သီနံ အဍ္ဎမာသိကာ။ နာရဒ-ပဒုမုတ္တရ-ဓမ္မဒသ္သီ-ကသ္သပာနံ သတ္တာဟာနိ ။ ပိယဒသ္သီ-ဖုသ္သ-ဝေသ္သဘူ ကောဏာဂမနာနံ ဆမာသိကာ။ အမ္ဟာကံ ဗုဒ္ဓသ္သ ဆဗ္ဗသ္သာနိ ပဓာနစရိယာ အဟောသိ။ အယံ ပဓာနဝေမတ္တံ နာမ။
Padhānavemattaṃ nāma dīpaṅkara-koṇḍañña-sumana-anomadassī-sujātasiddhattha-kakusandhānaṃ dasamāsikā padhānacariyā. Maṅgala-sumedhatissa sikhīnaṃ aṭṭhamāsikā. Revatassa sattamāsikā. Sobhitassa cattāro māsā. Padumaatthadassī vipassīnaṃ aḍḍhamāsikā. Nārada-padumuttara-dhammadassī-kassapānaṃ sattāhāni . Piyadassī-phussa-vessabhū koṇāgamanānaṃ chamāsikā. Amhākaṃ buddhassa chabbassāni padhānacariyā ahosi. Ayaṃ padhānavemattaṃ nāma.
ရသ္မိဝေမတ္တံ နာမ မင္ဂလသ္သ ကိရ သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓသ္သ သရီရသ္မိ ဒသသဟသ္သိလောကဓာတုံ ဖရိတ္ဝာ အဋ္ဌာသိ။ ပဒုမုတ္တရဗုဒ္ဓသ္သ ဒ္ဝာဒသယောဇနိကာ အဟောသိ။ ဝိပသ္သိသ္သ ဘဂဝတော သတ္တယောဇနိကာ အဟောသိ။ သိခိသ္သ တိယောဇနပ္ပမာဏာ။ ကကုသန္ဓသ္သ ဒသယောဇနိကာ။ အမ္ဟာကံ ဘဂဝတော သမန္တတော ဗ္ယာမပ္ပမာဏာ။ သေသာနံ အနိယတာ အဟောသိ။ အယံ ရသ္မိဝေမတ္တံ နာမ အဇ္ဈာသယပဋိဗဒ္ဓံ, ယော ယတ္တကံ ဣစ္ဆတိ, တသ္သ သရီရပ္ပဘာ တတ္တကံ ဖရတိ, ပဋိဝိဒ္ဓဂုဏေ ပန ကသ္သစိ ဝေမတ္တံ နာမ နတ္ထိ။ အယံ ရသ္မိဝေမတ္တံ နာမ။
Rasmivemattaṃ nāma maṅgalassa kira sammāsambuddhassa sarīrasmi dasasahassilokadhātuṃ pharitvā aṭṭhāsi. Padumuttarabuddhassa dvādasayojanikā ahosi. Vipassissa bhagavato sattayojanikā ahosi. Sikhissa tiyojanappamāṇā. Kakusandhassa dasayojanikā. Amhākaṃ bhagavato samantato byāmappamāṇā. Sesānaṃ aniyatā ahosi. Ayaṃ rasmivemattaṃ nāma ajjhāsayapaṭibaddhaṃ, yo yattakaṃ icchati, tassa sarīrappabhā tattakaṃ pharati, paṭividdhaguṇe pana kassaci vemattaṃ nāma natthi. Ayaṃ rasmivemattaṃ nāma.
ယာနဝေမတ္တံ နာမ ကေစိ ဟတ္ထိယာနေန ကေစိ အသ္သယာနေန ကေစိ ရထပဒ-ပာသာဒ-သိဝိကာဒီသု အညတရေန နိက္ခမန္တိ။ တထာ ဟိ ဒီပင္ကရ-သုမန-သုမေဓ-ဖုသ္သ-သိခီ-ကောဏာဂမနာ ဟတ္ထိယာနေန နိက္ခမိံသု။ ကောဏ္ဍည-ရေဝတ-ပဒုမ-ပိယဒသ္သီ-ဝိပသ္သီ-ကကုသန္ဓာ ရထယာနေန။ မင္ဂလ-သုဇာတ-အတ္ထဒသ္သီ-တိသ္သ-ဂောတမာ အသ္သယာနေန။ အနောမဒသ္သီသိဒ္ဓတ္ထဝေသ္သဘုနော သိဝိကာယာနေန။ နာရဒော ပဒသာ နိက္ခမိ။ သောဘိတ-ပဒုမုတ္တရ-ဓမ္မဒသ္သီ-ကသ္သပာ ပာသာဒေန နိက္ခမိံသု။ အယံ ယာနဝေမတ္တံ နာမ။
Yānavemattaṃ nāma keci hatthiyānena keci assayānena keci rathapada-pāsāda-sivikādīsu aññatarena nikkhamanti. Tathā hi dīpaṅkara-sumana-sumedha-phussa-sikhī-koṇāgamanā hatthiyānena nikkhamiṃsu. Koṇḍañña-revata-paduma-piyadassī-vipassī-kakusandhā rathayānena. Maṅgala-sujāta-atthadassī-tissa-gotamā assayānena. Anomadassīsiddhatthavessabhuno sivikāyānena. Nārado padasā nikkhami. Sobhita-padumuttara-dhammadassī-kassapā pāsādena nikkhamiṃsu. Ayaṃ yānavemattaṃ nāma.
ဗောဓိဝေမတ္တံ နာမ ဒီပင္ကရသ္သ ဘဂဝတော ကပီတနရုက္ခော ဗောဓိ; ကောဏ္ဍညသ္သ ဘဂဝတော သာလကလ္ယာဏိရုက္ခော , မင္ဂလ-သုမန-ရေဝတ-သောဘိတာနံ နာဂရုက္ခော, အနောမဒသ္သိသ္သ အဇ္ဇုနရုက္ခော, ပဒုမနာရဒာနံ မဟာသောဏရုက္ခော, ပဒုမုတ္တရသ္သ သလလရုက္ခော, သုမေဓသ္သ နီပော, သုဇာတသ္သ ဝေဠု, ပိယဒသ္သိနော ကကုဓော, အတ္ထဒသ္သိသ္သ စမ္ပကရုက္ခော, ဓမ္မဒသ္သိသ္သ ရတ္တကုရဝကရုက္ခော, သိဒ္ဓတ္ထသ္သ ကဏိကာရရုက္ခော, တိသ္သသ္သ အသနရုက္ခော, ဖုသ္သသ္သ အာမလကရုက္ခော, ဝိပသ္သိသ္သ ပာဋလိရုက္ခော, သိခိသ္သ ပုဏ္ဍရီကရုက္ခော, ဝေသ္သဘုသ္သ သာလရုက္ခော, ကကုသန္ဓသ္သ သိရီသရုက္ခော, ကောဏာဂမနသ္သ ဥဒုမ္ဗရရုက္ခော, ကသ္သပသ္သ နိဂ္ရောဓော, ဂောတမသ္သ အသ္သတ္ထောတိ အယံ ဗောဓိဝေမတ္တံ နာမ။
Bodhivemattaṃ nāma dīpaṅkarassa bhagavato kapītanarukkho bodhi; koṇḍaññassa bhagavato sālakalyāṇirukkho , maṅgala-sumana-revata-sobhitānaṃ nāgarukkho, anomadassissa ajjunarukkho, padumanāradānaṃ mahāsoṇarukkho, padumuttarassa salalarukkho, sumedhassa nīpo, sujātassa veḷu, piyadassino kakudho, atthadassissa campakarukkho, dhammadassissa rattakuravakarukkho, siddhatthassa kaṇikārarukkho, tissassa asanarukkho, phussassa āmalakarukkho, vipassissa pāṭalirukkho, sikhissa puṇḍarīkarukkho, vessabhussa sālarukkho, kakusandhassa sirīsarukkho, koṇāgamanassa udumbararukkho, kassapassa nigrodho, gotamassa assatthoti ayaṃ bodhivemattaṃ nāma.
ပလ္လင္ကဝေမတ္တံ နာမ ဒီပင္ကရ-ရေဝတ-ပိယဒသ္သီ-အတ္ထဒသ္သီ-ဓမ္မဒသ္သီ-ဝိပသ္သီနံ တေပဏ္ဏာသဟတ္ထပလ္လင္ကာ အဟေသုံ; ကောဏ္ဍည-မင္ဂလ-နာရဒ-သုမေဓာနံ သတ္တပဏ္ဏာသဟတ္ထာ; သုမနသ္သ သဋ္ဌိဟတ္ထော ပလ္လင္ကော အဟောသိ; သောဘိတ-အနောမဒသ္သီ-ပဒုမ-ပဒုမုတ္တရ-ဖုသ္သာနံ အဋ္ဌတ္တိံသဟတ္ထာ, သုဇာတသ္သ ဒ္ဝတ္တိံသဟတ္ထော, သိဒ္ဓတ္ထ-တိသ္သ-ဝေသ္သဘူနံ စတ္တာလီသဟတ္ထာ, သိခိသ္သ ဒ္ဝတ္တိံသဟတ္ထော , ကကုသန္ဓသ္သ ဆဗ္ဗီသတိဟတ္ထော, ကောဏာဂမနသ္သ ဝီသတိဟတ္ထော, ကသ္သပသ္သ ပန္နရသဟတ္ထော, ဂောတမသ္သ စုဒ္ဒသဟတ္ထော ပလ္လင္ကော အဟောသိ။ အယံ ပလ္လင္ကဝေမတ္တံ နာမ။ ဣမာနိ အဋ္ဌ ဝေမတ္တာနိ နာမ။
Pallaṅkavemattaṃ nāma dīpaṅkara-revata-piyadassī-atthadassī-dhammadassī-vipassīnaṃ tepaṇṇāsahatthapallaṅkā ahesuṃ; koṇḍañña-maṅgala-nārada-sumedhānaṃ sattapaṇṇāsahatthā; sumanassa saṭṭhihattho pallaṅko ahosi; sobhita-anomadassī-paduma-padumuttara-phussānaṃ aṭṭhattiṃsahatthā, sujātassa dvattiṃsahattho, siddhattha-tissa-vessabhūnaṃ cattālīsahatthā, sikhissa dvattiṃsahattho , kakusandhassa chabbīsatihattho, koṇāgamanassa vīsatihattho, kassapassa pannarasahattho, gotamassa cuddasahattho pallaṅko ahosi. Ayaṃ pallaṅkavemattaṃ nāma. Imāni aṭṭha vemattāni nāma.
အဝိဇဟိတဋ္ဌာနကထာ
Avijahitaṭṭhānakathā
သဗ္ဗဗုဒ္ဓာနံ ပန စတ္တာရိ အဝိဇဟိတဋ္ဌာနာနိ နာမ ဟောန္တိ။ သဗ္ဗဗုဒ္ဓာနဉ္ဟိ ဗောဓိပလ္လင္ကော အဝိဇဟိတော ဧကသ္မိံယေဝ ဌာနေ ဟောတိ။ ဓမ္မစက္ကပ္ပဝတ္တနံ ဣသိပတနေ မိဂဒာယေ အဝိဇဟိတမေဝ ဟောတိ။ ဒေဝောရောဟဏကာလေ သင္ကသ္သနဂရဒ္ဝာရေ ပဌမက္ကပာဒဋ္ဌာနံ အဝိဇဟိတမေဝ ဟောတိ။ ဇေတဝနေ ဂန္ဓကုဋိယာ စတ္တာရိ မဉ္စပာဒဋ္ဌာနာနိ အဝိဇဟိတာနေဝ ဟောန္တိ။ ဝိဟာရော ပန ခုဒ္ဒကောပိ မဟန္တောပိ ဟောတိ။ ဝိဟာရော န ဝိဇဟတိယေဝ, နဂရံ ပန ဝိဇဟတိ။
Sabbabuddhānaṃ pana cattāri avijahitaṭṭhānāni nāma honti. Sabbabuddhānañhi bodhipallaṅko avijahito ekasmiṃyeva ṭhāne hoti. Dhammacakkappavattanaṃ isipatane migadāye avijahitameva hoti. Devorohaṇakāle saṅkassanagaradvāre paṭhamakkapādaṭṭhānaṃ avijahitameva hoti. Jetavane gandhakuṭiyā cattāri mañcapādaṭṭhānāni avijahitāneva honti. Vihāro pana khuddakopi mahantopi hoti. Vihāro na vijahatiyeva, nagaraṃ pana vijahati.
သဟဇာတပရိစ္ဆေဒ-နက္ခတ္တပရိစ္ဆေဒကထာ
Sahajātapariccheda-nakkhattaparicchedakathā
အပရံ ပန အမ္ဟာကံယေဝ ဘဂဝတော သဟဇာတပရိစ္ဆေဒဉ္စ နက္ခတ္တပရိစ္ဆေဒဉ္စ ဒီပေသုံ။ အမ္ဟာကံ သဗ္ဗညုဗောဓိသတ္တေန ကိရ သဒ္ဓိံ ရာဟုလမာတာ အာနန္ဒတ္ထေရော ဆန္နော ကဏ္ဍကော အသ္သရာဇာ နိဓိကုမ္ဘော မဟာဗောဓိ ကာဠုဒာယီတိ ဣမာနိ သတ္တ သဟဇာတာနိ။ အယံ သဟဇာတပရိစ္ဆေဒော။ မဟာပုရိသော ပန ဥတ္တရာသာဠ္ဟနက္ခတ္တေနေဝ မာတုကုစ္ဆိံ ဩက္ကမိ, မဟာဘိနိက္ခမနံ နိက္ခမိ, ဓမ္မစက္ကံ ပဝတ္တေသိ, ယမကပာဋိဟာရိယံ အကာသိ။ ဝိသာခနက္ခတ္တေန ဇာတော စ အဘိသမ္ဗုဒ္ဓော စ ပရိနိဗ္ဗုတော စ။ မာဃနက္ခတ္တေန တသ္သ သာဝကသန္နိပာတော စ အာယုသင္ခာရဝောသဇ္ဇနဉ္စ အဟောသိ။ အသ္သယုဇနက္ခတ္တေန ဒေဝောရောဟဏံ။ အယံ နက္ခတ္တပရိစ္ဆေဒောတိ။
Aparaṃ pana amhākaṃyeva bhagavato sahajātaparicchedañca nakkhattaparicchedañca dīpesuṃ. Amhākaṃ sabbaññubodhisattena kira saddhiṃ rāhulamātā ānandatthero channo kaṇḍako assarājā nidhikumbho mahābodhi kāḷudāyīti imāni satta sahajātāni. Ayaṃ sahajātaparicchedo. Mahāpuriso pana uttarāsāḷhanakkhatteneva mātukucchiṃ okkami, mahābhinikkhamanaṃ nikkhami, dhammacakkaṃ pavattesi, yamakapāṭihāriyaṃ akāsi. Visākhanakkhattena jāto ca abhisambuddho ca parinibbuto ca. Māghanakkhattena tassa sāvakasannipāto ca āyusaṅkhāravosajjanañca ahosi. Assayujanakkhattena devorohaṇaṃ. Ayaṃ nakkhattaparicchedoti.
သဓမ္မတာကထာ
Sadhammatākathā
ဣဒာနိ ပန သဗ္ဗေသံ ဗုဒ္ဓာနံ သာဓာရဏဓမ္မတံ ပကာသယိသ္သာမ။ သဗ္ဗဗုဒ္ဓာနံ သမတ္တိံသဝိဓာ ဓမ္မတာ။ သေယ္ယထိဒံ – ပစ္ဆိမဘဝိကဗောဓိသတ္တသ္သ သမ္ပဇာနသ္သ မာတုကုစ္ဆိဩက္ကမနံ, မာတုကုစ္ဆိယံ ပလ္လင္ကေန နိသီဒိတ္ဝာ ဗဟိမုခောလောကနံ, ဌိတာယ ဗောဓိသတ္တမာတုယာ ဝိဇာယနံ, အရညေယေဝ မာတုကုစ္ဆိတော နိက္ခမနံ, ကဉ္စနပဋ္ဋေသု ပတိဋ္ဌိတပာဒာနံ ဥတ္တရာဘိမုခာနံ သတ္တပဒဝီတိဟာရာနံ ဂန္တ္ဝာ စတုဒ္ဒိသံ ဩလောကေတ္ဝာ သီဟနာဒနဒနံ, စတ္တာရိ နိမိတ္တာနိ ဒိသ္ဝာ ဇာတမတ္တပုတ္တာနံ မဟာသတ္တာနံ မဟာဘိနိက္ခမနံ, အရဟဒ္ဓဇမာဒာယ ပဗ္ဗဇိတ္ဝာ သဗ္ဗဟေဋ္ဌိမေန ပရိစ္ဆေဒေန သတ္တာဟံ ပဓာနစရိယာ, သမ္ဗောဓိံ ပာပုဏနဒိဝသေ ပာယာသဘောဇနံ, တိဏသန္ထရေ နိသီဒိတ္ဝာ သဗ္ဗညုတညာဏာဓိဂမော, အာနာပာနသ္သတိကမ္မဋ္ဌာနပရိကမ္မံ, မာရဗလဝိဒ္ဓံသနံ, ဗောဓိပလ္လင္ကေယေဝ တိသ္သော ဝိဇ္ဇာ အာဒိံ ကတ္ဝာ အသာဓာရဏဉာဏာဒိဂုဏပဋိလာဘော, သတ္တသတ္တာဟံ ဗောဓိသမီပေယေဝ ဝီတိနာမနံ, မဟာဗ္ရဟ္မုနော ဓမ္မဒေသနတ္ထာယ အာယာစနံ, ဣသိပတနေ မိဂဒာယေ ဓမ္မစက္ကပ္ပဝတ္တနံ, မာဃပုဏ္ဏမာယ စတုရင္ဂိကသန္နိပာတေ ပာတိမောက္ခုဒ္ဒေသော, ဇေတဝနဋ္ဌာနေ နိဗဒ္ဓဝာသော, သာဝတ္ထိနဂရဒ္ဝာရေ ယမကပာဋိဟာရိယကရဏံ, တာဝတိံသဘဝနေ အဘိဓမ္မဒေသနာ, သင္ကသ္သနဂရဒ္ဝာရေ ဒေဝလောကတော ဩတရဏံ သတတံ ဖလသမာပတ္တိသမာပဇ္ဇနံ, ဒ္ဝီသု ဝာရေသု ဝေနေယ္ယဇနာဝလောကနံ, ဥပ္ပန္နေ ဝတ္ထုမ္ဟိ သိက္ခာပဒပညာပနံ ဥပ္ပန္နာယ အဋ္ဌုပ္ပတ္တိယာ ဇာတကကထနံ, ဉာတိသမာဂမေ ဗုဒ္ဓဝံသကထနံ, အာဂန္တုကေဟိ ဘိက္ခူဟိ ပဋိသန္ထာရကရဏံ, နိမန္တိတာနံ ဝုဋ္ဌဝသ္သာနံ အနာပုစ္ဆာ အဂမနံ, ဒိဝသေ ဒိဝသေ ပုရေဘတ္တပစ္ဆာဘတ္တပဌမမဇ္ဈိမပစ္ဆိမယာမကိစ္စကရဏံ, ပရိနိဗ္ဗာနဒိဝသေ မံသရသဘောဇနံ, စတုဝီသတိကောဋိသတသဟသ္သသမာပတ္တိယော သမာပဇ္ဇိတ္ဝာ ပရိနိဗ္ဗာနန္တိ ဣမာ သမတ္တိံသ သဗ္ဗဗုဒ္ဓာနံ ဓမ္မတာတိ။
Idāni pana sabbesaṃ buddhānaṃ sādhāraṇadhammataṃ pakāsayissāma. Sabbabuddhānaṃ samattiṃsavidhā dhammatā. Seyyathidaṃ – pacchimabhavikabodhisattassa sampajānassa mātukucchiokkamanaṃ, mātukucchiyaṃ pallaṅkena nisīditvā bahimukholokanaṃ, ṭhitāya bodhisattamātuyā vijāyanaṃ, araññeyeva mātukucchito nikkhamanaṃ, kañcanapaṭṭesu patiṭṭhitapādānaṃ uttarābhimukhānaṃ sattapadavītihārānaṃ gantvā catuddisaṃ oloketvā sīhanādanadanaṃ, cattāri nimittāni disvā jātamattaputtānaṃ mahāsattānaṃ mahābhinikkhamanaṃ, arahaddhajamādāya pabbajitvā sabbaheṭṭhimena paricchedena sattāhaṃ padhānacariyā, sambodhiṃ pāpuṇanadivase pāyāsabhojanaṃ, tiṇasanthare nisīditvā sabbaññutaññāṇādhigamo, ānāpānassatikammaṭṭhānaparikammaṃ, mārabalaviddhaṃsanaṃ, bodhipallaṅkeyeva tisso vijjā ādiṃ katvā asādhāraṇañāṇādiguṇapaṭilābho, sattasattāhaṃ bodhisamīpeyeva vītināmanaṃ, mahābrahmuno dhammadesanatthāya āyācanaṃ, isipatane migadāye dhammacakkappavattanaṃ, māghapuṇṇamāya caturaṅgikasannipāte pātimokkhuddeso, jetavanaṭṭhāne nibaddhavāso, sāvatthinagaradvāre yamakapāṭihāriyakaraṇaṃ, tāvatiṃsabhavane abhidhammadesanā, saṅkassanagaradvāre devalokato otaraṇaṃ satataṃ phalasamāpattisamāpajjanaṃ, dvīsu vāresu veneyyajanāvalokanaṃ, uppanne vatthumhi sikkhāpadapaññāpanaṃ uppannāya aṭṭhuppattiyā jātakakathanaṃ, ñātisamāgame buddhavaṃsakathanaṃ, āgantukehi bhikkhūhi paṭisanthārakaraṇaṃ, nimantitānaṃ vuṭṭhavassānaṃ anāpucchā agamanaṃ, divase divase purebhattapacchābhattapaṭhamamajjhimapacchimayāmakiccakaraṇaṃ, parinibbānadivase maṃsarasabhojanaṃ, catuvīsatikoṭisatasahassasamāpattiyo samāpajjitvā parinibbānanti imā samattiṃsa sabbabuddhānaṃ dhammatāti.
အနန္တရာယိကဓမ္မကထာ
Anantarāyikadhammakathā
သဗ္ဗဗုဒ္ဓာနံ စတ္တာရော အနန္တရာယိကာ ဓမ္မာ။ ကတမေ စတ္တာရော? ဗုဒ္ဓာနံ ဥဒ္ဒိသ္သ အဘိဟဋာနံ စတုန္နံ ပစ္စယာနံ န သက္ကာ ကေနစိ အန္တရာယော ကာတုံ။ ဗုဒ္ဓာနံ အာယုနော န သက္ကာ ကေနစိ အန္တရာယော ကာတုံ။ ဝုတ္တဉ္ဟေတံ – ‘‘အဋ္ဌာနမေတံ အနဝကာသော, ယံ ပရူပက္ကမေန တထာဂတံ ဇီဝိတာ ဝောရောပေယ္ယာ’’တိ (စူဠဝ. ၃၄၂)။ ဗုဒ္ဓာနံ ဒ္ဝတ္တိံသမဟာပုရိသလက္ခဏာနံ အသီတိယာ အနုဗ္ယဉ္ဇနာနဉ္စ န သက္ကာ ကေနစိ အန္တရာယော ကာတုံ။ ဗုဒ္ဓရံသီနံ န သက္ကာ ကေနစိ အန္တရာယော ကာတုန္တိ။ ဣမေ စတ္တာရော အနန္တရာယိကာ ဓမ္မာ နာမာတိ။
Sabbabuddhānaṃ cattāro anantarāyikā dhammā. Katame cattāro? Buddhānaṃ uddissa abhihaṭānaṃ catunnaṃ paccayānaṃ na sakkā kenaci antarāyo kātuṃ. Buddhānaṃ āyuno na sakkā kenaci antarāyo kātuṃ. Vuttañhetaṃ – ‘‘aṭṭhānametaṃ anavakāso, yaṃ parūpakkamena tathāgataṃ jīvitā voropeyyā’’ti (cūḷava. 342). Buddhānaṃ dvattiṃsamahāpurisalakkhaṇānaṃ asītiyā anubyañjanānañca na sakkā kenaci antarāyo kātuṃ. Buddharaṃsīnaṃ na sakkā kenaci antarāyo kātunti. Ime cattāro anantarāyikā dhammā nāmāti.
နိဂမနကထာ
Nigamanakathā
ဧတ္တာဝတာ ဂတာ သိဒ္ဓိံ၊ ဗုဒ္ဓဝံသသ္သ ဝဏ္ဏနာ။
Ettāvatā gatā siddhiṃ, buddhavaṃsassa vaṇṇanā;
သုဝဏ္ဏပဒဝိညာတဝိစိတ္တနယသောဘိတာ။
Suvaṇṇapadaviññātavicittanayasobhitā.
ပောရာဏဋ္ဌကထာမဂ္ဂံ၊ ပာဠိအတ္ထပ္ပကာသကံ။
Porāṇaṭṭhakathāmaggaṃ, pāḷiatthappakāsakaṃ;
အာဒာယေဝ ကတာ ဗုဒ္ဓ-ဝံသသ္သဋ္ဌကထာ မယာ။
Ādāyeva katā buddha-vaṃsassaṭṭhakathā mayā.
ပပဉ္စတ္ထံ ဝိဝဇ္ဇေတ္ဝာ၊ မဓုရတ္ထသ္သ သဗ္ဗသော။
Papañcatthaṃ vivajjetvā, madhuratthassa sabbaso;
သမ္ပကာသနတော တသ္မာ၊ မဓုရတ္ထပ္ပကာသိနီ။
Sampakāsanato tasmā, madhuratthappakāsinī.
ကာဝီရဇလသမ္ပာတ-ပရိပူတမဟီတလေ။
Kāvīrajalasampāta-paripūtamahītale;
ကာဝီရပဋ္ဋနေ ရမ္မေ၊ နာနာနာရိနရာကုလေ။
Kāvīrapaṭṭane ramme, nānānārinarākule.
ကာရိတေ ကဏ္ဟဒာသေန၊ သဏ္ဟဝာစေန သာဓုနာ။
Kārite kaṇhadāsena, saṇhavācena sādhunā;
ဝိဟာရေ ဝိဝိဓာကာရ-စာရုပာကာရဂောပုရေ။
Vihāre vividhākāra-cārupākāragopure.
ဆာယာသလိလသမ္ပန္နေ၊ ဒသ္သနီယေ မနောရမေ။
Chāyāsalilasampanne, dassanīye manorame;
ဟတဒုဇ္ဇနသမ္ဗာဓေ၊ ပဝိဝေကသုခေ သိဝေ။
Hatadujjanasambādhe, pavivekasukhe sive.
တတ္ထ ပာစီနပာသာဒ-တလေ ပရမသီတလေ။
Tattha pācīnapāsāda-tale paramasītale;
ဝသတာ ဗုဒ္ဓဝံသသ္သ၊ မယာ သံဝဏ္ဏနာ ကတာ။
Vasatā buddhavaṃsassa, mayā saṃvaṇṇanā katā.
ယထာ ဗုဒ္ဓဝံသသ္သ သံဝဏ္ဏနာယံ၊ ဂတာ သာဓု သိဒ္ဓိံ ဝိနာ အန္တရာယံ။
Yathā buddhavaṃsassa saṃvaṇṇanāyaṃ, gatā sādhu siddhiṃ vinā antarāyaṃ;
တထာ ဓမ္မယုတ္တာ ဇနာနံ ဝိတက္ကာ၊ ဝိနာဝန္တရာယေန သိဒ္ဓိံ ဝဇန္တု။
Tathā dhammayuttā janānaṃ vitakkā, vināvantarāyena siddhiṃ vajantu.
ဣမံ ဗုဒ္ဓဝံသသ္သ သံဝဏ္ဏနံ မေ၊ ကရောန္တေန ယံ ပတ္ထိတံ ပုညဇာတံ။
Imaṃ buddhavaṃsassa saṃvaṇṇanaṃ me, karontena yaṃ patthitaṃ puññajātaṃ;
သဒာ တသ္သ ဒေဝာနုဘာဝေန လောကော၊ ဓုဝံ သန္တမစ္စန္တမတ္ထံ ပယာတံ။
Sadā tassa devānubhāvena loko, dhuvaṃ santamaccantamatthaṃ payātaṃ.
ဝိနသ္သန္တု ရောဂာ မနုသ္သေသု သဗ္ဗေ၊ ပဝသ္သန္တု ဒေဝာပိ ဝသ္သန္တကာလေ။
Vinassantu rogā manussesu sabbe, pavassantu devāpi vassantakāle;
သုခံ ဟောတု နိစ္စံ ဝရံ နာရကာပိ၊ ပိသာစာပယာတာ ပိပာသာ ဘဝန္တု။
Sukhaṃ hotu niccaṃ varaṃ nārakāpi, pisācāpayātā pipāsā bhavantu.
သုရာ အစ္ဆရာနံ ဂဏာဒီဟိ သဒ္ဓိံ၊ စိရံ ဒေဝလောကေ သုခံ စာနုဘောန္တု။
Surā accharānaṃ gaṇādīhi saddhiṃ, ciraṃ devaloke sukhaṃ cānubhontu;
စိရံ ဌာတု ဓမ္မော မုနိန္ဒသ္သ လောကေ၊ သုခံ လောကပာလာ မဟိံ ပာလယန္တု။
Ciraṃ ṭhātu dhammo munindassa loke, sukhaṃ lokapālā mahiṃ pālayantu.
ဂရူဟိ ဂီတနာမေန၊ ဗုဒ္ဓဒတ္တောတိ ဝိသ္သုတော။
Garūhi gītanāmena, buddhadattoti vissuto;
ထေရော ကတ္ဝာ အဋ္ဌကထံ၊ မဓုရတ္ထဝိလာသိနိံ။
Thero katvā aṭṭhakathaṃ, madhuratthavilāsiniṃ.
ပောတ္ထကံ ဌပယိတ္ဝေမံ၊ ပရမ္ပရေ ဟိတာဝဟံ။
Potthakaṃ ṭhapayitvemaṃ, parampare hitāvahaṃ;
အစိရဋ္ဌိတဘာဝေန၊ အဟော မစ္စုဝသံ ဂတော။
Aciraṭṭhitabhāvena, aho maccuvasaṃ gato.
ဣတိ ဘာဏဝာရဝသေန ဆဗ္ဗီသတိဘာဏဝာရာ, ဂန္ထဝသေန ပဉ္စသတာဓိကဆသဟသ္သဂန္ထာ, အက္ခရဝသေန တိသဟသ္သာဓိကာနိ ဒ္ဝေသတသဟသ္သက္ခရာနိ။
Iti bhāṇavāravasena chabbīsatibhāṇavārā, ganthavasena pañcasatādhikachasahassaganthā, akkharavasena tisahassādhikāni dvesatasahassakkharāni.
အန္တရာယံ ဝိနာ ဧသာ၊ ယထာ နိဋ္ဌံ ဥပာဂတာ။
Antarāyaṃ vinā esā, yathā niṭṭhaṃ upāgatā;
တထာ သိဇ္ဈန္တု သင္ကပ္ပာ၊ သတ္တာနံ ဓမ္မနိသ္သိတာတိ။
Tathā sijjhantu saṅkappā, sattānaṃ dhammanissitāti.
ဣတိ မဓုရတ္ထဝိလာသိနီ နာမ
Iti madhuratthavilāsinī nāma
ဗုဒ္ဓဝံသ-အဋ္ဌကထာ နိဋ္ဌိတာ။
Buddhavaṃsa-aṭṭhakathā niṭṭhitā.
Related texts:
တိပိဋက (မူလ) • Tipiṭaka (Mūla) / သုတ္တပိဋက • Suttapiṭaka / ခုဒ္ဒကနိကာယ • Khuddakanikāya / ဗုဒ္ဓဝံသပာဠိ • Buddhavaṃsapāḷi / ၂၈. ဗုဒ္ဓပကိဏ္ဏကကဏ္ဍံ • 28. Buddhapakiṇṇakakaṇḍaṃ