Library / Tipiṭaka / తిపిటక • Tipiṭaka / జాతక-అట్ఠకథా • Jātaka-aṭṭhakathā |
[౨౭౨] ౨. బ్యగ్ఘజాతకవణ్ణనా
[272] 2. Byagghajātakavaṇṇanā
యేన మిత్తేన సంసగ్గాతి ఇదం సత్థా జేతవనే విహరన్తో కోకాలికం ఆరబ్భ కథేసి. కోకాలికవత్థు తేరసకనిపాతే తక్కారియజాతకే (జా॰ ౧.౧౩.౧౦౪ ఆదయో) ఆవిభవిస్సతి. కోకాలికో పన ‘‘సారిపుత్తమోగ్గల్లానే గహేత్వా ఆగమిస్సామీ’’తి కోకాలికరట్ఠతో జేతవనం ఆగన్త్వా సత్థారం వన్దిత్వా థేరే ఉపసఙ్కమిత్వా ‘‘ఆవుసో, కోకాలికరట్ఠవాసినో మనుస్సా తుమ్హే పక్కోసన్తి, ఏథ గచ్ఛామా’’తి ఆహ. ‘‘గచ్ఛ త్వం, ఆవుసో, న మయం ఆగచ్ఛామా’’తి. సో థేరేహి పటిక్ఖిత్తో సయమేవ అగమాసి. అథ భిక్ఖూ ధమ్మసభాయం కథం సముట్ఠాపేసుం – ‘‘ఆవుసో, కోకాలికో సారిపుత్తమోగ్గల్లానేహి సహాపి వినాపి వత్తితుం న సక్కోతి, సంయోగమ్పి న సహతి, వియోగమ్పి న సహతీ’’తి. సత్థా ఆగన్త్వా ‘‘కాయ నుత్థ, భిక్ఖవే, ఏతరహి కథాయ సన్నిసిన్నా’’తి పుచ్ఛిత్వా ‘‘ఇమాయ నామా’’తి వుత్తే ‘‘న, భిక్ఖవే, ఇదానేవ, పుబ్బేపి కోకాలికో సారిపుత్తమోగ్గల్లానేహి నేవ సహ, న వినా వత్తితుం సక్కోతీ’’తి వత్వా అతీతం ఆహరి.
Yenamittena saṃsaggāti idaṃ satthā jetavane viharanto kokālikaṃ ārabbha kathesi. Kokālikavatthu terasakanipāte takkāriyajātake (jā. 1.13.104 ādayo) āvibhavissati. Kokāliko pana ‘‘sāriputtamoggallāne gahetvā āgamissāmī’’ti kokālikaraṭṭhato jetavanaṃ āgantvā satthāraṃ vanditvā there upasaṅkamitvā ‘‘āvuso, kokālikaraṭṭhavāsino manussā tumhe pakkosanti, etha gacchāmā’’ti āha. ‘‘Gaccha tvaṃ, āvuso, na mayaṃ āgacchāmā’’ti. So therehi paṭikkhitto sayameva agamāsi. Atha bhikkhū dhammasabhāyaṃ kathaṃ samuṭṭhāpesuṃ – ‘‘āvuso, kokāliko sāriputtamoggallānehi sahāpi vināpi vattituṃ na sakkoti, saṃyogampi na sahati, viyogampi na sahatī’’ti. Satthā āgantvā ‘‘kāya nuttha, bhikkhave, etarahi kathāya sannisinnā’’ti pucchitvā ‘‘imāya nāmā’’ti vutte ‘‘na, bhikkhave, idāneva, pubbepi kokāliko sāriputtamoggallānehi neva saha, na vinā vattituṃ sakkotī’’ti vatvā atītaṃ āhari.
అతీతే బారాణసియం బ్రహ్మదత్తే రజ్జం కారేన్తే బోధిసత్తో అఞ్ఞతరస్మిం అరఞ్ఞాయతనే రుక్ఖదేవతా హుత్వా నిబ్బత్తి. తస్స విమానతో అవిదూరే అఞ్ఞతరస్మిం వనప్పతిజేట్ఠకే అఞ్ఞా రుక్ఖదేవతా వసతి. తస్మిం వనసణ్డే సీహో చ బ్యగ్ఘో చ వసన్తి. తేసం భయేన కోచి తత్థ న ఖేత్తం కరోతి, న రుక్ఖం ఛిన్దతి, నివత్తిత్వా ఓలోకేతుం సమత్థో నామ నత్థి. తే పన సీహబ్యగ్ఘా నానప్పకారే మిగే వధిత్వా ఖాదన్తి, ఖాదితావసేసం తత్థేవ పహాయ గచ్ఛన్తి. తేన సో వనసణ్డో అసుచికుణపగన్ధో హోతి. అథ ఇతరా రుక్ఖదేవతా అన్ధబాలా కారణాకారణం అజానమానా ఏకదివసం బోధిసత్తం ఆహ – ‘‘సమ్మ, ఏతే నో సీహబ్యగ్ఘే నిస్సాయ వనసణ్డో అసుచికుణపగన్ధో జాతో, అహం ఏతే పలాపేమీ’’తి. బోధిసత్తో ‘‘సమ్మ, ఇమే ద్వే నిస్సాయ అమ్హాకం విమానాని రక్ఖియన్తి, ఏతేసు పలాయన్తేసు విమానాని నో వినస్సిస్సన్తి, సీహబ్యగ్ఘానం పదం అపస్సన్తా మనుస్సా సబ్బం వనం ఛిన్దిత్వా ఏకఙ్గణం కత్వా ఖేత్తాని కరిస్సన్తి, మా తే ఏవం రుచ్చీ’’తి వత్వా పురిమా ద్వే గాథా అవోచ –
Atīte bārāṇasiyaṃ brahmadatte rajjaṃ kārente bodhisatto aññatarasmiṃ araññāyatane rukkhadevatā hutvā nibbatti. Tassa vimānato avidūre aññatarasmiṃ vanappatijeṭṭhake aññā rukkhadevatā vasati. Tasmiṃ vanasaṇḍe sīho ca byaggho ca vasanti. Tesaṃ bhayena koci tattha na khettaṃ karoti, na rukkhaṃ chindati, nivattitvā oloketuṃ samattho nāma natthi. Te pana sīhabyagghā nānappakāre mige vadhitvā khādanti, khāditāvasesaṃ tattheva pahāya gacchanti. Tena so vanasaṇḍo asucikuṇapagandho hoti. Atha itarā rukkhadevatā andhabālā kāraṇākāraṇaṃ ajānamānā ekadivasaṃ bodhisattaṃ āha – ‘‘samma, ete no sīhabyagghe nissāya vanasaṇḍo asucikuṇapagandho jāto, ahaṃ ete palāpemī’’ti. Bodhisatto ‘‘samma, ime dve nissāya amhākaṃ vimānāni rakkhiyanti, etesu palāyantesu vimānāni no vinassissanti, sīhabyagghānaṃ padaṃ apassantā manussā sabbaṃ vanaṃ chinditvā ekaṅgaṇaṃ katvā khettāni karissanti, mā te evaṃ ruccī’’ti vatvā purimā dve gāthā avoca –
౬౪.
64.
‘‘యేన మిత్తేన సంసగ్గా, యోగక్ఖేమో విహియ్యతి;
‘‘Yena mittena saṃsaggā, yogakkhemo vihiyyati;
పుబ్బేవజ్ఝాభవం తస్స, రక్ఖే అక్ఖీవ పణ్డితో.
Pubbevajjhābhavaṃ tassa, rakkhe akkhīva paṇḍito.
౬౫.
65.
‘‘యేన మిత్తేన సంసగ్గా, యోగక్ఖేమో పవడ్ఢతి;
‘‘Yena mittena saṃsaggā, yogakkhemo pavaḍḍhati;
కరేయ్యత్తసమం వుత్తిం, సబ్బకిచ్చేసు పణ్డితో’’తి.
Kareyyattasamaṃ vuttiṃ, sabbakiccesu paṇḍito’’ti.
తత్థ యేన మిత్తేన సంసగ్గాతి యేన పాపమిత్తేన సద్ధిం సంసగ్గహేతు సంసగ్గకారణా, యేన సద్ధిం దస్సనసంసగ్గో సవనసంసగ్గో కాయసంసగ్గో సముల్లపనసంసగ్గో పరిభోగసంసగ్గోతి ఇమస్స పఞ్చవిధస్స సంసగ్గస్స కతత్తాతి అత్థో. యోగక్ఖేమోతి కాయచిత్తసుఖం. తఞ్హి దుక్ఖయోగతో ఖేమత్తా ఇధ యోగక్ఖేమోతి అధిప్పేతం. విహియ్యతీతి పరిహాయతి. పుబ్బేవజ్ఝాభవం తస్స, రక్ఖే అక్ఖీవ పణ్డితోతి తస్స పాపమిత్తస్స అజ్ఝాభవం తేన అభిభవితబ్బం అత్తనో లాభయసజీవితం, యథా నం సో న అజ్ఝాభవతి, తథా పఠమతరమేవ అత్తనో అక్ఖీ వియ పణ్డితో పురిసో రక్ఖేయ్య.
Tattha yena mittena saṃsaggāti yena pāpamittena saddhiṃ saṃsaggahetu saṃsaggakāraṇā, yena saddhiṃ dassanasaṃsaggo savanasaṃsaggo kāyasaṃsaggo samullapanasaṃsaggo paribhogasaṃsaggoti imassa pañcavidhassa saṃsaggassa katattāti attho. Yogakkhemoti kāyacittasukhaṃ. Tañhi dukkhayogato khemattā idha yogakkhemoti adhippetaṃ. Vihiyyatīti parihāyati. Pubbevajjhābhavaṃ tassa, rakkhe akkhīva paṇḍitoti tassa pāpamittassa ajjhābhavaṃ tena abhibhavitabbaṃ attano lābhayasajīvitaṃ, yathā naṃ so na ajjhābhavati, tathā paṭhamatarameva attano akkhī viya paṇḍito puriso rakkheyya.
దుతియగాథాయ యేనాతి యేన కల్యాణమిత్తేన సహ సంసగ్గకారణా. యోగక్ఖేమో పవడ్ఢతీతి కాయచిత్తసుఖం వడ్ఢతి. కరేయ్యత్తసమం వుత్తిన్తి తస్స కల్యాణమిత్తస్స సబ్బకిచ్చేసు పణ్డితో పురిసో యథా అత్తనో జీవితవుత్తిఞ్చ ఉపభోగపరిభోగవుత్తిఞ్చ కరోతి, ఏవమేతం సబ్బం కరేయ్య, అధికమ్పి కరేయ్య, హీనం పన న కరేయ్యాతి.
Dutiyagāthāya yenāti yena kalyāṇamittena saha saṃsaggakāraṇā. Yogakkhemo pavaḍḍhatīti kāyacittasukhaṃ vaḍḍhati. Kareyyattasamaṃ vuttinti tassa kalyāṇamittassa sabbakiccesu paṇḍito puriso yathā attano jīvitavuttiñca upabhogaparibhogavuttiñca karoti, evametaṃ sabbaṃ kareyya, adhikampi kareyya, hīnaṃ pana na kareyyāti.
ఏవం బోధిసత్తేన కారణే కథితేపి సా బాలదేవతా అనుపధారేత్వా ఏకదివసం భేరవరూపారమ్మణం దస్సేత్వా తే సీహబ్యగ్ఘే పలాపేసి. మనుస్సా తేసం పదవలఞ్జం అదిస్వా ‘‘సీహబ్యగ్ఘా అఞ్ఞం వనసణ్డం గతా’’తి ఞత్వా వనసణ్డస్స ఏకపస్సం ఛిన్దింసు. దేవతా బోధిసత్తం ఉపసఙ్కమిత్వా ‘‘అహం, సమ్మ, తవ వచనం అకత్వా తే పలాపేసిం, ఇదాని తేసం గతభావం ఞత్వా మనుస్సా వనసణ్డం ఛిన్దన్తి, కిం ను ఖో కాతబ్బ’’న్తి వత్వా ‘‘ఇదాని తే అసుకవనసణ్డే నామ వసన్తి, గన్త్వా తే ఆనేహీ’’తి వుత్తా తత్థ గన్త్వా తేసం పురతో ఠత్వా అఞ్జలిం పగ్గయ్హ తతియం గాథమాహ –
Evaṃ bodhisattena kāraṇe kathitepi sā bāladevatā anupadhāretvā ekadivasaṃ bheravarūpārammaṇaṃ dassetvā te sīhabyagghe palāpesi. Manussā tesaṃ padavalañjaṃ adisvā ‘‘sīhabyagghā aññaṃ vanasaṇḍaṃ gatā’’ti ñatvā vanasaṇḍassa ekapassaṃ chindiṃsu. Devatā bodhisattaṃ upasaṅkamitvā ‘‘ahaṃ, samma, tava vacanaṃ akatvā te palāpesiṃ, idāni tesaṃ gatabhāvaṃ ñatvā manussā vanasaṇḍaṃ chindanti, kiṃ nu kho kātabba’’nti vatvā ‘‘idāni te asukavanasaṇḍe nāma vasanti, gantvā te ānehī’’ti vuttā tattha gantvā tesaṃ purato ṭhatvā añjaliṃ paggayha tatiyaṃ gāthamāha –
౬౬.
66.
‘‘ఏథ బ్యగ్ఘా నివత్తవ్హో, పచ్చుపేథ మహావనం;
‘‘Etha byagghā nivattavho, paccupetha mahāvanaṃ;
మా వనం ఛిన్ది నిబ్యగ్ఘం, బ్యగ్ఘా మాహేసు నిబ్బనా’’తి.
Mā vanaṃ chindi nibyagghaṃ, byagghā māhesu nibbanā’’ti.
తత్థ బ్యగ్ఘాతి ఉభోపి తే బ్యగ్ఘనామేనేవాలపన్తీ ఆహ. నివత్తవ్హోతి నివత్తథ. పచ్చుపేథ మహావనన్తి తం మహావనం పచ్చుపేథ పున ఉపగచ్ఛథ, అయమేవ వా పాఠో. మా వనం ఛిన్ది నిబ్యగ్ఘన్తి అమ్హాకం వసనకవనసణ్డం ఇదాని తుమ్హాకం అభావేన నిబ్యగ్ఘం మనుస్సా మా ఛిన్దింసు. బ్యగ్ఘా మాహేసు నిబ్బనాతి తుమ్హాదిసా చ బ్యగ్ఘరాజానో అత్తనో వసనట్ఠానా పలాయితత్తా నిబ్బనా వసనట్ఠానభూతేన వనేన విరహితా మా అహేసుం. తే ఏవం తాయ దేవతాయ యాచియమానాపి ‘‘గచ్ఛ త్వం, న మయం ఆగమిస్సామా’’తి పటిక్ఖిపింసుయేవ. దేవతా ఏకికావ వనసణ్డం పచ్చాగఞ్ఛి. మనుస్సాపి కతిపాహేనేవ సబ్బం వనం ఛిన్దిత్వా ఖేత్తాని కరిత్వా కసికమ్మం కరింసు.
Tattha byagghāti ubhopi te byagghanāmenevālapantī āha. Nivattavhoti nivattatha. Paccupetha mahāvananti taṃ mahāvanaṃ paccupetha puna upagacchatha, ayameva vā pāṭho. Mā vanaṃ chindi nibyagghanti amhākaṃ vasanakavanasaṇḍaṃ idāni tumhākaṃ abhāvena nibyagghaṃ manussā mā chindiṃsu. Byagghā māhesu nibbanāti tumhādisā ca byaggharājāno attano vasanaṭṭhānā palāyitattā nibbanā vasanaṭṭhānabhūtena vanena virahitā mā ahesuṃ. Te evaṃ tāya devatāya yāciyamānāpi ‘‘gaccha tvaṃ, na mayaṃ āgamissāmā’’ti paṭikkhipiṃsuyeva. Devatā ekikāva vanasaṇḍaṃ paccāgañchi. Manussāpi katipāheneva sabbaṃ vanaṃ chinditvā khettāni karitvā kasikammaṃ kariṃsu.
సత్థా ఇమం ధమ్మదేసనం ఆహరిత్వా సచ్చాని పకాసేత్వా జాతకం సమోధానేసి – ‘‘తదా అపణ్డితా దేవతా కోకాలికో అహోసి, సీహో సారిపుత్తో, బ్యగ్ఘో మోగ్గల్లానో, పణ్డితదేవతా పన అహమేవ అహోసి’’న్తి.
Satthā imaṃ dhammadesanaṃ āharitvā saccāni pakāsetvā jātakaṃ samodhānesi – ‘‘tadā apaṇḍitā devatā kokāliko ahosi, sīho sāriputto, byaggho moggallāno, paṇḍitadevatā pana ahameva ahosi’’nti.
బ్యగ్ఘజాతకవణ్ణనా దుతియా.
Byagghajātakavaṇṇanā dutiyā.
Related texts:
తిపిటక (మూల) • Tipiṭaka (Mūla) / సుత్తపిటక • Suttapiṭaka / ఖుద్దకనికాయ • Khuddakanikāya / జాతకపాళి • Jātakapāḷi / ౨౭౨. బ్యగ్ఘజాతకం • 272. Byagghajātakaṃ