| Library / Tipiṭaka / तिपिटक • Tipiṭaka / मिलिन्दपञ्हपाळि • Milindapañhapāḷi |
१०. चक्कवत्तिङ्गपञ्हो
10. Cakkavattiṅgapañho
१०. ‘‘भन्ते नागसेन, ‘चक्कवत्तिस्स चत्तारि अङ्गानि गहेतब्बानी’ति यं वदेसि, कतमानि तानि चत्तारि अङ्गानि गहेतब्बानी’’ति? ‘‘यथा, महाराज , चक्कवत्ती चतूहि सङ्गहवत्थूहि जनं सङ्गण्हाति, एवमेव खो, महाराज, योगिना योगावचरेन चतस्सन्नं परिसानं मानसं सङ्गहेतब्बं अनुग्गहेतब्बं सम्पहंसेतब्बं। इदं, महाराज, चक्कवत्तिस्स पठमं अङ्गं गहेतब्बं।
10. ‘‘Bhante nāgasena, ‘cakkavattissa cattāri aṅgāni gahetabbānī’ti yaṃ vadesi, katamāni tāni cattāri aṅgāni gahetabbānī’’ti? ‘‘Yathā, mahārāja , cakkavattī catūhi saṅgahavatthūhi janaṃ saṅgaṇhāti, evameva kho, mahārāja, yoginā yogāvacarena catassannaṃ parisānaṃ mānasaṃ saṅgahetabbaṃ anuggahetabbaṃ sampahaṃsetabbaṃ. Idaṃ, mahārāja, cakkavattissa paṭhamaṃ aṅgaṃ gahetabbaṃ.
‘‘पुन चपरं, महाराज, चक्कवत्तिस्स विजिते चोरा न उट्ठहन्ति, एवमेव खो, महाराज, योगिना योगावचरेन कामरागब्यापादविहिंसावितक्का न उप्पादेतब्बा। इदं, महाराज, चक्कवत्तिस्स दुतियं अङ्गं गहेतब्बं। भासितम्पेतं, महाराज, भगवता देवातिदेवेन –
‘‘Puna caparaṃ, mahārāja, cakkavattissa vijite corā na uṭṭhahanti, evameva kho, mahārāja, yoginā yogāvacarena kāmarāgabyāpādavihiṃsāvitakkā na uppādetabbā. Idaṃ, mahārāja, cakkavattissa dutiyaṃ aṅgaṃ gahetabbaṃ. Bhāsitampetaṃ, mahārāja, bhagavatā devātidevena –
‘‘‘वितक्कूपसमे च यो रतो, असुभं भावयते 1 सदा सतो।
‘‘‘Vitakkūpasame ca yo rato, asubhaṃ bhāvayate 2 sadā sato;
एस खो ब्यन्तिकाहिति, एस छेच्छति मारबन्धन’न्ति॥
Esa kho byantikāhiti, esa checchati mārabandhana’nti.
‘‘पुन चपरं, महाराज, चक्कवत्ती दिवसे दिवसे समुद्दपरियन्तं महापथविं अनुयायति कल्याणपापकानि विचिनमानो, एवमेव खो, महाराज, योगिना योगावचरेन कायकम्मं वचीकम्मं मनोकम्मं दिवसे दिवसे पच्चवेक्खितब्बं ‘किं नु खो मे इमेहि तीहि ठानेहि अनुपवज्जस्स दिवसो वीतिवत्तती’ति। इदं, महाराज, चक्कवत्तिस्स ततियं अङ्गं गहेतब्बं। भासितम्पेतं, महाराज, भगवता देवातिदेवेन अङ्गुत्तरनिकायवरे –
‘‘Puna caparaṃ, mahārāja, cakkavattī divase divase samuddapariyantaṃ mahāpathaviṃ anuyāyati kalyāṇapāpakāni vicinamāno, evameva kho, mahārāja, yoginā yogāvacarena kāyakammaṃ vacīkammaṃ manokammaṃ divase divase paccavekkhitabbaṃ ‘kiṃ nu kho me imehi tīhi ṭhānehi anupavajjassa divaso vītivattatī’ti. Idaṃ, mahārāja, cakkavattissa tatiyaṃ aṅgaṃ gahetabbaṃ. Bhāsitampetaṃ, mahārāja, bhagavatā devātidevena aṅguttaranikāyavare –
‘कथम्भूतस्स मे रत्तिन्दिवा वीतिवत्तन्तीति 3 पब्बजितेन अभिण्हं पच्चवेक्खितब्ब’न्ति।
‘Kathambhūtassa me rattindivā vītivattantīti 4 pabbajitena abhiṇhaṃ paccavekkhitabba’nti.
‘‘पुन चपरं, महाराज, चक्कवत्तिस्स अब्भन्तरबाहिरारक्खा सुसंविहिता होति, एवमेव खो, महाराज, योगिना योगावचरेन अब्भन्तरानं बाहिरानं किलेसानं आरक्खाय सतिदोवारिको ठपेतब्बो। इदं , महाराज, चक्कवत्तिस्स चतुत्थं अङ्गं गहेतब्बं। भासितम्पेतं, महाराज, भगवता देवातिदेवेन –
‘‘Puna caparaṃ, mahārāja, cakkavattissa abbhantarabāhirārakkhā susaṃvihitā hoti, evameva kho, mahārāja, yoginā yogāvacarena abbhantarānaṃ bāhirānaṃ kilesānaṃ ārakkhāya satidovāriko ṭhapetabbo. Idaṃ , mahārāja, cakkavattissa catutthaṃ aṅgaṃ gahetabbaṃ. Bhāsitampetaṃ, mahārāja, bhagavatā devātidevena –
‘सतिदोवारिको, भिक्खवे, अरियसावको अकुसलं पजहति कुसलं भावेति, सावज्जं पजहति, अनवज्जं भावेति, सुद्धमत्तानं परिहरती’’’ति।
‘Satidovāriko, bhikkhave, ariyasāvako akusalaṃ pajahati kusalaṃ bhāveti, sāvajjaṃ pajahati, anavajjaṃ bhāveti, suddhamattānaṃ pariharatī’’’ti.
चक्कवत्तिङ्गपञ्हो दसमो।
Cakkavattiṅgapañho dasamo.
पथवीवग्गो ततियो।
Pathavīvaggo tatiyo.
तस्सुद्दानं –
Tassuddānaṃ –
पथवी आपो च तेजो च, वायो च पब्बतेन च।
Pathavī āpo ca tejo ca, vāyo ca pabbatena ca;
आकासो चन्दसूरियो च, सक्को च चक्कवत्तिनाति॥
Ākāso candasūriyo ca, sakko ca cakkavattināti.
Footnotes:
