Library / Tipiṭaka / తిపిటక • Tipiṭaka / సంయుత్తనికాయ (అట్ఠకథా) • Saṃyuttanikāya (aṭṭhakathā) |
౨. చక్కవత్తిసుత్తవణ్ణనా
2. Cakkavattisuttavaṇṇanā
౨౨౩. దుతియే రఞ్ఞో, భిక్ఖవే, చక్కవత్తిస్సాతి ఏత్థ అత్తనో సిరిసమ్పత్తియా రాజతి, చతూహి వా సఙ్గహవత్థూహి లోకం రఞ్జేతీతి రాజా, తస్స రఞ్ఞో. ‘‘పవత్తతు భవం చక్కరతన’’న్తి పుఞ్ఞానుభావేన అబ్భుగ్గతాయ వాచాయ చోదేన్తో చక్కం వత్తేతీతి చక్కవత్తీ, తస్స చక్కవత్తిస్స. పాతుభావాతి పాతుభావేన. సత్తన్నన్తి గణనపరిచ్ఛేదో. రతనానన్తి పరిచ్ఛిన్నఅత్థదస్సనం. వచనత్థో పనేత్థ రతిజననట్ఠేన రతనం. అపిచ –
223. Dutiye rañño, bhikkhave, cakkavattissāti ettha attano sirisampattiyā rājati, catūhi vā saṅgahavatthūhi lokaṃ rañjetīti rājā, tassa rañño. ‘‘Pavattatu bhavaṃ cakkaratana’’nti puññānubhāvena abbhuggatāya vācāya codento cakkaṃ vattetīti cakkavattī, tassa cakkavattissa. Pātubhāvāti pātubhāvena. Sattannanti gaṇanaparicchedo. Ratanānanti paricchinnaatthadassanaṃ. Vacanattho panettha ratijananaṭṭhena ratanaṃ. Apica –
‘‘చిత్తీకతం మహగ్ఘఞ్చ, అతులం దుల్లభదస్సనం;
‘‘Cittīkataṃ mahagghañca, atulaṃ dullabhadassanaṃ;
అనోమసత్తపరిభోగం, రతనం తేన వుచ్చతీ’’తి.
Anomasattaparibhogaṃ, ratanaṃ tena vuccatī’’ti.
చక్కరతనస్స చ నిబ్బత్తకాలతో పట్ఠాయ అఞ్ఞం దేవట్ఠానం నామ న హోతి, సబ్బేవ గన్ధపుప్ఫాదీహి తస్సేవ పూజఞ్చ అభివాదనాదీని చ కరోన్తీతి చిత్తీకతట్ఠేన రతనం. చక్కరతనస్స చ ‘‘ఏత్తకం నామ ధనం అగ్ఘతీ’’తి అగ్ఘో నత్థి, ఇతి మహగ్ఘట్ఠేనాపి రతనం. చక్కరతనఞ్చ అఞ్ఞేహి లోకే విజ్జమానరతనేహి అసదిసన్తి అతులట్ఠేన రతనం. యస్మా పన యస్మిం కప్పే బుద్ధా ఉప్పజ్జన్తి , తస్మింయేవ చక్కవత్తినో, బుద్ధా చ కదాచి కరహచి ఉప్పజ్జన్తి, తస్మా దుల్లభదస్సనట్ఠేన రతనం. తదేతం జాతిరూపకులఇస్సరియాదీహి అనోమస్స ఉళారసత్తస్సేవ ఉప్పజ్జతి, న అఞ్ఞస్సాతి అనోమసత్తపరిభోగట్ఠేనాపి రతనం. యథా చ చక్కరతనం, ఏవం సేసానిపీతి. తేన వుత్తం –
Cakkaratanassa ca nibbattakālato paṭṭhāya aññaṃ devaṭṭhānaṃ nāma na hoti, sabbeva gandhapupphādīhi tasseva pūjañca abhivādanādīni ca karontīti cittīkataṭṭhena ratanaṃ. Cakkaratanassa ca ‘‘ettakaṃ nāma dhanaṃ agghatī’’ti aggho natthi, iti mahagghaṭṭhenāpi ratanaṃ. Cakkaratanañca aññehi loke vijjamānaratanehi asadisanti atulaṭṭhena ratanaṃ. Yasmā pana yasmiṃ kappe buddhā uppajjanti , tasmiṃyeva cakkavattino, buddhā ca kadāci karahaci uppajjanti, tasmā dullabhadassanaṭṭhena ratanaṃ. Tadetaṃ jātirūpakulaissariyādīhi anomassa uḷārasattasseva uppajjati, na aññassāti anomasattaparibhogaṭṭhenāpi ratanaṃ. Yathā ca cakkaratanaṃ, evaṃ sesānipīti. Tena vuttaṃ –
‘‘చిత్తీకతం మహగ్ఘఞ్చ, అతులం దుల్లభదస్సనం;
‘‘Cittīkataṃ mahagghañca, atulaṃ dullabhadassanaṃ;
అనోమసత్తపరిభోగం, రతనం తేన వుచ్చతీ’’తి.
Anomasattaparibhogaṃ, ratanaṃ tena vuccatī’’ti.
పాతుభావో హోతీతి నిబ్బత్తి హోతి. తత్రాయం యోజనా – చక్కవత్తిస్స పాతుభావా సత్తన్నం రతనానం పాతుభావోతి అయుత్తం. ఉప్పన్నఞ్హి చక్కం వత్తేత్వా సో చక్కవత్తీ నామ హోతీతి నాయుత్తం. కస్మా? చక్కవత్తననియమాపేక్ఖతాయ. యో హి నియమేన చక్కం వత్తేస్సతి, సో పటిసన్ధితో పభుతి ‘‘చక్కవత్తి పాతుభూతో’’తి వత్తబ్బతం ఆపజ్జతి. లద్ధనామస్స చ పురిసస్స మూలుప్పత్తివచనతోపి యుత్తమేవేతం. యో హి ఏస చక్కవత్తీతి లద్ధనామో సత్తవిసేసో, తస్స పటిసన్ధిసఙ్ఖాతో పాతుభావోతి అయమేత్థ అత్థో. తస్స హి పాతుభావా రతనాని పాతుభవన్తి. పాతుభూతేహి పన తేహి సద్ధిం పరిపక్కే పుఞ్ఞసమ్భారే సో సంయుజ్జతి, తదా లోకస్స తేసు పాతుభావచిత్తం ఉప్పజ్జతి. బహులవచనతో చాపి యుత్తమేవేతం. యదా హి లోకస్స తేసు పాతుభావసఞ్ఞా ఉప్పజ్జతి, తదా ఏకమేవ పఠమం, పచ్ఛా ఇతరాని ఛ పాతుభవన్తీతి బహులవచనతో చాపి ఏతం యుత్తం. పాతుభావస్స చ అత్థభేదతోపి యుత్తమేవేతం. న కేవలఞ్హి పాతుభూతమేవ పాతుభావో, పాతుభావయతీతి పాతుభావో. అయం పాతుభావస్స అత్థభేదో. యస్మా యో సో పుఞ్ఞసమ్భారో రాజానం చక్కవత్తిం పటిసన్ధివసేన పాతుభావయతి, తస్మా రఞ్ఞో చక్కవత్తిస్స పాతుభావా. న కేవలఞ్హి చక్కవత్తియేవ, ఇమాని పన సత్త రతనానిపి పాతుభవన్తీతి అయమేత్థ అత్థో. యథేవ హి సో పుఞ్ఞసమ్భారో రఞ్ఞో జనకహేతు, ఏవం రతనానమ్పి పరియాయేన ఉపనిస్సయహేతూతి యుత్తమేవేతం ‘‘రఞ్ఞో, భిక్ఖవే, చక్కవత్తిస్స పాతుభావా సత్తన్నం రతనానం పాతుభావో హోతీ’’తి.
Pātubhāvo hotīti nibbatti hoti. Tatrāyaṃ yojanā – cakkavattissa pātubhāvā sattannaṃ ratanānaṃ pātubhāvoti ayuttaṃ. Uppannañhi cakkaṃ vattetvā so cakkavattī nāma hotīti nāyuttaṃ. Kasmā? Cakkavattananiyamāpekkhatāya. Yo hi niyamena cakkaṃ vattessati, so paṭisandhito pabhuti ‘‘cakkavatti pātubhūto’’ti vattabbataṃ āpajjati. Laddhanāmassa ca purisassa mūluppattivacanatopi yuttamevetaṃ. Yo hi esa cakkavattīti laddhanāmo sattaviseso, tassa paṭisandhisaṅkhāto pātubhāvoti ayamettha attho. Tassa hi pātubhāvā ratanāni pātubhavanti. Pātubhūtehi pana tehi saddhiṃ paripakke puññasambhāre so saṃyujjati, tadā lokassa tesu pātubhāvacittaṃ uppajjati. Bahulavacanato cāpi yuttamevetaṃ. Yadā hi lokassa tesu pātubhāvasaññā uppajjati, tadā ekameva paṭhamaṃ, pacchā itarāni cha pātubhavantīti bahulavacanato cāpi etaṃ yuttaṃ. Pātubhāvassa ca atthabhedatopi yuttamevetaṃ. Na kevalañhi pātubhūtameva pātubhāvo, pātubhāvayatīti pātubhāvo. Ayaṃ pātubhāvassa atthabhedo. Yasmā yo so puññasambhāro rājānaṃ cakkavattiṃ paṭisandhivasena pātubhāvayati, tasmā rañño cakkavattissa pātubhāvā. Na kevalañhi cakkavattiyeva, imāni pana satta ratanānipi pātubhavantīti ayamettha attho. Yatheva hi so puññasambhāro rañño janakahetu, evaṃ ratanānampi pariyāyena upanissayahetūti yuttamevetaṃ ‘‘rañño, bhikkhave, cakkavattissa pātubhāvā sattannaṃ ratanānaṃ pātubhāvo hotī’’ti.
ఇదాని తేసం రతనానం సరూపవసేన దస్సనత్థం కతమేసం సత్తన్నం చక్కరతనస్సాతిఆదిమాహ. తత్థ చక్కరతనస్సాతిఆదీసు అయం సఙ్ఖేపాధిప్పాయో – ద్విసహస్సదీపపరివారానం చతున్నం మహాదీపానం సిరివిభవం గహేత్వా దాతుం సమత్థస్స చక్కరతనస్స పాతుభావో హోతి, తథా పురేభత్తమేవ సాగరపరియన్తం పథవిం అనుపరియాయనసమత్థస్స వేహాసఙ్గమస్స హత్థిరతనస్స, తాదిసస్సేవ అస్సరతనస్స, చతురఙ్గసమన్నాగతేపి అన్ధకారే యోజనప్పమాణం అన్ధకారం విధమిత్వా ఆలోకదస్సనసమత్థస్స మణిరతనస్స, ఛబ్బిధం దోసం వివజ్జేత్వా మనాపచారినో ఇత్థిరతనస్స, యోజనప్పమాణే పదేసే అన్తోపథవిగతానం నిధీనం దస్సనసమత్థస్స గహపతిరతనస్స, అగ్గమహేసియా కుచ్ఛిమ్హి నిబ్బత్తిత్వా సకలరజ్జానుసాసనసమత్థస్స జేట్ఠపుత్తసఙ్ఖాతస్స పరిణాయకరతనస్స చ పాతుభావో హోతీతి . అయమేత్థ సఙ్ఖేపో. విత్థారతో పన తేసం చక్కరతనాదీనం పాతుభావవిధానం మహాసుదస్సనాదీసు సుత్తేసు ఆగతమేవ. అత్థోపిస్స తేసం వణ్ణనాయ సంవణ్ణితోయేవ.
Idāni tesaṃ ratanānaṃ sarūpavasena dassanatthaṃ katamesaṃ sattannaṃ cakkaratanassātiādimāha. Tattha cakkaratanassātiādīsu ayaṃ saṅkhepādhippāyo – dvisahassadīpaparivārānaṃ catunnaṃ mahādīpānaṃ sirivibhavaṃ gahetvā dātuṃ samatthassa cakkaratanassa pātubhāvo hoti, tathā purebhattameva sāgarapariyantaṃ pathaviṃ anupariyāyanasamatthassa vehāsaṅgamassa hatthiratanassa, tādisasseva assaratanassa, caturaṅgasamannāgatepi andhakāre yojanappamāṇaṃ andhakāraṃ vidhamitvā ālokadassanasamatthassa maṇiratanassa, chabbidhaṃ dosaṃ vivajjetvā manāpacārino itthiratanassa, yojanappamāṇe padese antopathavigatānaṃ nidhīnaṃ dassanasamatthassa gahapatiratanassa, aggamahesiyā kucchimhi nibbattitvā sakalarajjānusāsanasamatthassa jeṭṭhaputtasaṅkhātassa pariṇāyakaratanassa ca pātubhāvo hotīti . Ayamettha saṅkhepo. Vitthārato pana tesaṃ cakkaratanādīnaṃ pātubhāvavidhānaṃ mahāsudassanādīsu suttesu āgatameva. Atthopissa tesaṃ vaṇṇanāya saṃvaṇṇitoyeva.
సతిసమ్బోజ్ఝఙ్గరతనస్సాతిఆదీసు సరిక్ఖకతా ఏవం వేదితబ్బా – యథేవ హి చక్కవత్తినో చక్కరతనం సబ్బరతనానం పురేచరం, ఏవం సతిసమ్బోజ్ఝఙ్గరతనం సబ్బేసం చతుభూమకధమ్మానం పురేచరన్తి, పురేచరణట్ఠేన చక్కవత్తిరఞ్ఞో చక్కరతనసదిసం హోతి. చక్కవత్తినో చ రతనేసు మహాకాయూపపన్నం అచ్చుగ్గతం విపులం మహన్తం హత్థిరతనం, ఇదమ్పి ధమ్మవిచయసమ్బోజ్ఝఙ్గరతనం మహన్తం ధమ్మకాయూపపన్నం అచ్చుగ్గతం విపులం మహన్తన్తి హత్థిరతనసదిసం హోతి. చక్కవత్తినో అస్సరతనం సీఘం లహు జవం, ఇదమ్పి వీరియసమ్బోజ్ఝఙ్గరతనం సీఘం లహు జవన్తి ఇమాయ సీఘలహుజవతాయ అస్సరతనసదిసం హోతి. చక్కవత్తినో మణిరతనం అన్ధకారం విధమతి, ఆలోకం దస్సేతి, ఇదమ్పి పీతిసమ్బోజ్ఝఙ్గరతనం తాయ ఏకన్తకుసలత్తా కిలేసన్ధకారం విధమతి, సహజాతపచ్చయాదివసేన ఞాణాలోకం దస్సేతీతి ఇమినా అన్ధకారవిధమనఆలోకదస్సనభావేన మణిరతనసదిసం హోతి.
Satisambojjhaṅgaratanassātiādīsu sarikkhakatā evaṃ veditabbā – yatheva hi cakkavattino cakkaratanaṃ sabbaratanānaṃ purecaraṃ, evaṃ satisambojjhaṅgaratanaṃ sabbesaṃ catubhūmakadhammānaṃ purecaranti, purecaraṇaṭṭhena cakkavattirañño cakkaratanasadisaṃ hoti. Cakkavattino ca ratanesu mahākāyūpapannaṃ accuggataṃ vipulaṃ mahantaṃ hatthiratanaṃ, idampi dhammavicayasambojjhaṅgaratanaṃ mahantaṃ dhammakāyūpapannaṃ accuggataṃ vipulaṃ mahantanti hatthiratanasadisaṃ hoti. Cakkavattino assaratanaṃ sīghaṃ lahu javaṃ, idampi vīriyasambojjhaṅgaratanaṃ sīghaṃ lahu javanti imāya sīghalahujavatāya assaratanasadisaṃ hoti. Cakkavattino maṇiratanaṃ andhakāraṃ vidhamati, ālokaṃ dasseti, idampi pītisambojjhaṅgaratanaṃ tāya ekantakusalattā kilesandhakāraṃ vidhamati, sahajātapaccayādivasena ñāṇālokaṃ dassetīti iminā andhakāravidhamanaālokadassanabhāvena maṇiratanasadisaṃ hoti.
చక్కవత్తినో ఇత్థిరతనం కాయచిత్తదరథం పటిపస్సమ్భేతి, పరిళాహం వూపసమేతి. ఇదమ్పి పస్సద్ధిసమ్బోజ్ఝఙ్గరతనం కాయచిత్తదరథం పటిపస్సమ్భేతి, పరిళాహం వూపసమేతీతి ఇత్థిరతనసదిసం హోతి. చక్కవత్తినో గహపతిరతనం ఇచ్ఛితిచ్ఛితక్ఖణే ధనదానేన విక్ఖేపం పచ్ఛిన్దిత్వా చిత్తం ఏకగ్గం కరోతి, ఇదమ్పి సమాధిసమ్బోజ్ఝఙ్గరతనం యథిచ్ఛితాదివసేన అప్పనం సమ్పాదేతి, విక్ఖేపం పచ్ఛిన్దిత్వా చిత్తం ఏకగ్గం కరోతీతి గహపతిరతనసదిసం హోతి. చక్కవత్తినో చ పరిణాయకరతనం సబ్బత్థకిచ్చసమ్పాదనేన అప్పోస్సుక్కతం కరోతి. ఇదమ్పి ఉపేక్ఖాసమ్బోజ్ఝఙ్గరతనం చిత్తుప్పాదం లీనుద్ధచ్చతో మోచేత్వా పయోగమజ్ఝత్తే ఠపయమానం అప్పోస్సుక్కతం కరోతీతి పరిణాయకరతనసదిసం హోతి. ఇతి ఇమస్మిం సుత్తే చతుభూమకో సబ్బసఙ్గాహికధమ్మపరిచ్ఛేదో కథితోతి వేదితబ్బో.
Cakkavattino itthiratanaṃ kāyacittadarathaṃ paṭipassambheti, pariḷāhaṃ vūpasameti. Idampi passaddhisambojjhaṅgaratanaṃ kāyacittadarathaṃ paṭipassambheti, pariḷāhaṃ vūpasametīti itthiratanasadisaṃ hoti. Cakkavattino gahapatiratanaṃ icchiticchitakkhaṇe dhanadānena vikkhepaṃ pacchinditvā cittaṃ ekaggaṃ karoti, idampi samādhisambojjhaṅgaratanaṃ yathicchitādivasena appanaṃ sampādeti, vikkhepaṃ pacchinditvā cittaṃ ekaggaṃ karotīti gahapatiratanasadisaṃ hoti. Cakkavattino ca pariṇāyakaratanaṃ sabbatthakiccasampādanena appossukkataṃ karoti. Idampi upekkhāsambojjhaṅgaratanaṃ cittuppādaṃ līnuddhaccato mocetvā payogamajjhatte ṭhapayamānaṃ appossukkataṃ karotīti pariṇāyakaratanasadisaṃ hoti. Iti imasmiṃ sutte catubhūmako sabbasaṅgāhikadhammaparicchedo kathitoti veditabbo.
Related texts:
తిపిటక (మూల) • Tipiṭaka (Mūla) / సుత్తపిటక • Suttapiṭaka / సంయుత్తనికాయ • Saṃyuttanikāya / ౨. చక్కవత్తిసుత్తం • 2. Cakkavattisuttaṃ
టీకా • Tīkā / సుత్తపిటక (టీకా) • Suttapiṭaka (ṭīkā) / సంయుత్తనికాయ (టీకా) • Saṃyuttanikāya (ṭīkā) / ౨. చక్కవత్తిసుత్తవణ్ణనా • 2. Cakkavattisuttavaṇṇanā