| Library / Tipiṭaka / តិបិដក • Tipiṭaka / អង្គុត្តរនិកាយ (អដ្ឋកថា) • Aṅguttaranikāya (aṭṭhakathā) |
៤. ចក្កវត្តិសុត្តវណ្ណនា
4. Cakkavattisuttavaṇṇanā
១៤. ចតុត្ថេ ចតូហិ សង្គហវត្ថូហិ ជនំ រញ្ជេតីតិ រាជា។ ចក្កំ វត្តេតីតិ ចក្កវត្តី។ វត្តិតំ វា អនេន ចក្កន្តិ ចក្កវត្តី។ ធម្មោ អស្ស អត្ថីតិ ធម្មិកោ។ ធម្មេនេវ ទសវិធេន ចក្កវត្តិវត្តេន រាជា ជាតោតិ ធម្មរាជា។ សោបិ ន អរាជកន្តិ សោបិ អញ្ញំ និស្សយរាជានំ អលភិត្វា ចក្កំ នាម វត្តេតុំ ន សក្កោតីតិ អត្ថោ។ ឥតិ សត្ថា ទេសនំ បដ្ឋបេត្វា យថានុសន្ធិំ អបាបេត្វាវ តុណ្ហី អហោសិ។ កស្មា? អនុសន្ធិកុសលា ឧដ្ឋហិត្វា អនុសន្ធិំ បុច្ឆិស្សន្តិ, ពហូ ហិ ឥមស្មិំ ឋានេ តថារូបា ភិក្ខូ, អថាហំ តេហិ បុដ្ឋោ ទេសនំ វឌ្ឍេស្សាមីតិ។ អថេកោ អនុសន្ធិកុសលោ ភិក្ខុ ភគវន្តំ បុច្ឆន្តោ កោ បន, ភន្តេតិអាទិមាហ។ ភគវាបិស្ស ព្យាករោន្តោ ធម្មោ ភិក្ខូតិអាទិមាហ។
14. Catutthe catūhi saṅgahavatthūhi janaṃ rañjetīti rājā. Cakkaṃ vattetīti cakkavattī. Vattitaṃ vā anena cakkanti cakkavattī. Dhammo assa atthīti dhammiko. Dhammeneva dasavidhena cakkavattivattena rājā jātoti dhammarājā. Sopi na arājakanti sopi aññaṃ nissayarājānaṃ alabhitvā cakkaṃ nāma vattetuṃ na sakkotīti attho. Iti satthā desanaṃ paṭṭhapetvā yathānusandhiṃ apāpetvāva tuṇhī ahosi. Kasmā? Anusandhikusalā uṭṭhahitvā anusandhiṃ pucchissanti, bahū hi imasmiṃ ṭhāne tathārūpā bhikkhū, athāhaṃ tehi puṭṭho desanaṃ vaḍḍhessāmīti. Atheko anusandhikusalo bhikkhu bhagavantaṃ pucchanto ko pana, bhantetiādimāha. Bhagavāpissa byākaronto dhammo bhikkhūtiādimāha.
តត្ថ ធម្មោតិ ទសកុសលកម្មបថធម្មោ។ ធម្មន្តិ តមេវ វុត្តប្បការំ ធម្មំ។ និស្សាយាតិ តទធិដ្ឋានេន ចេតសា តមេវ និស្សយំ កត្វា។ ធម្មំ សក្ករោន្តោតិ យថា កតោ សោ ធម្មោ សុដ្ឋុ កតោ ហោតិ, ឯវមេតំ ករោន្តោ។ ធម្មំ គរុំ ករោន្តោតិ តស្មិំ គារវុប្បត្តិយា តំ គរុករោន្តោ។ ធម្មំ អបចាយមានោតិ តស្សេវ ធម្មស្ស អញ្ជលិករណាទីហិ នីចវុត្តិតំ ករោន្តោ។ ធម្មទ្ធជោ ធម្មកេតូតិ តំ ធម្មំ ធជមិវ បុរក្ខត្វា កេតុមិវ ឧក្ខិបិត្វា បវត្តិយា ធម្មទ្ធជោ ធម្មកេតុ ច ហុត្វាតិ អត្ថោ។ ធម្មាធិបតេយ្យោតិ ធម្មាធិបតិភូតាគតភាវេន ធម្មវសេនេវ ច សព្ពកិរិយានំ ករណេន ធម្មាធិបតេយ្យោ ហុត្វា។ ធម្មិកំ រក្ខាវរណគុត្តិំ សំវិទហតីតិ ធម្មោ អស្សា អត្ថីតិ ធម្មិកា, រក្ខា ច អាវរណញ្ច គុត្តិ ច រក្ខាវរណគុត្តិ។ តត្ថ ‘‘បរំ រក្ខន្តោ អត្តានំ រក្ខតី’’តិ វចនតោ ខន្តិអាទយោ រក្ខា។ វុត្តញ្ហេតំ – ‘‘កថញ្ច, ភិក្ខវេ, បរំ រក្ខន្តោ អត្តានំ រក្ខតិ។ ខន្តិយា អវិហិំសាយ មេត្តចិត្តតាយ អនុទ្ទយាយា’’តិ (សំ. និ. ៥.៣៨៥)។ និវាសនបារុបនគេហាទីនិ អាវរណំ។ ចោរាទិឧបទ្ទវនិវារណត្ថំ គោបាយនា គុត្តិ។ តំ សព្ពម្បិ សុដ្ឋុ វិទហតិ បវត្តេតិ ឋបេតីតិ អត្ថោ។
Tattha dhammoti dasakusalakammapathadhammo. Dhammanti tameva vuttappakāraṃ dhammaṃ. Nissāyāti tadadhiṭṭhānena cetasā tameva nissayaṃ katvā. Dhammaṃ sakkarontoti yathā kato so dhammo suṭṭhu kato hoti, evametaṃ karonto. Dhammaṃ garuṃ karontoti tasmiṃ gāravuppattiyā taṃ garukaronto. Dhammaṃ apacāyamānoti tasseva dhammassa añjalikaraṇādīhi nīcavuttitaṃ karonto. Dhammaddhajo dhammaketūti taṃ dhammaṃ dhajamiva purakkhatvā ketumiva ukkhipitvā pavattiyā dhammaddhajo dhammaketu ca hutvāti attho. Dhammādhipateyyoti dhammādhipatibhūtāgatabhāvena dhammavaseneva ca sabbakiriyānaṃ karaṇena dhammādhipateyyo hutvā. Dhammikaṃ rakkhāvaraṇaguttiṃ saṃvidahatīti dhammo assā atthīti dhammikā, rakkhā ca āvaraṇañca gutti ca rakkhāvaraṇagutti. Tattha ‘‘paraṃ rakkhanto attānaṃ rakkhatī’’ti vacanato khantiādayo rakkhā. Vuttañhetaṃ – ‘‘kathañca, bhikkhave, paraṃ rakkhanto attānaṃ rakkhati. Khantiyā avihiṃsāya mettacittatāya anuddayāyā’’ti (saṃ. ni. 5.385). Nivāsanapārupanagehādīni āvaraṇaṃ. Corādiupaddavanivāraṇatthaṃ gopāyanā gutti. Taṃ sabbampi suṭṭhu vidahati pavatteti ṭhapetīti attho.
ឥទានិ យត្ថ សា សំវិទហិតព្ពា, តំ ទស្សេន្តោ អន្តោជនស្មិន្តិអាទិមាហ។ តត្រាយំ សង្ខេបត្ថោ – អន្តោជនសង្ខាតំ បុត្តទារំ សីលសំវរេ បតិដ្ឋាបេន្តោ វត្ថគន្ធមាលាទីនិ ចស្ស ទទមានោ សព្ពោបទ្ទវេ ចស្ស និវារយមានោ ធម្មិកំ រក្ខាវរណគុត្តិំ សំវិទហតិ នាម។ ខត្តិយាទីសុបិ ឯសេវ នយោ។ អយំ បន វិសេសោ – អភិសិត្តខត្តិយា ភទ្រអស្សាជានីយាទិរតនសម្បទានេនបិ ឧបគណ្ហិតព្ពា, អនុយន្តា ខត្តិយា តេសំ អនុរូបយានវាហនសម្បទានេនបិ បរិតោសេតព្ពា, ពលកាយោ កាលំ អនតិក្កមេត្វា ភត្តវេតនសម្បទានេនបិ អនុគ្គហេតព្ពោ, ព្រាហ្មណា អន្នបានវត្ថាទិនា ទេយ្យធម្មេន, គហបតិកា ភត្តពីជនង្គលពលិពទ្ទាទិសម្បទានេន, តថា និគមវាសិនោ នេគមា ជនបទវាសិនោ ច ជានបទា។ សមិតបាបពាហិតបាបា បន សមណព្រាហ្មណា សមណបរិក្ខារសម្បទានេន សក្កាតព្ពា, មិគបក្ខិនោ អភយទានេន សមស្សាសេតព្ពា។
Idāni yattha sā saṃvidahitabbā, taṃ dassento antojanasmintiādimāha. Tatrāyaṃ saṅkhepattho – antojanasaṅkhātaṃ puttadāraṃ sīlasaṃvare patiṭṭhāpento vatthagandhamālādīni cassa dadamāno sabbopaddave cassa nivārayamāno dhammikaṃ rakkhāvaraṇaguttiṃ saṃvidahati nāma. Khattiyādīsupi eseva nayo. Ayaṃ pana viseso – abhisittakhattiyā bhadraassājānīyādiratanasampadānenapi upagaṇhitabbā, anuyantā khattiyā tesaṃ anurūpayānavāhanasampadānenapi paritosetabbā, balakāyo kālaṃ anatikkametvā bhattavetanasampadānenapi anuggahetabbo, brāhmaṇā annapānavatthādinā deyyadhammena, gahapatikā bhattabījanaṅgalabalibaddādisampadānena, tathā nigamavāsino negamā janapadavāsino ca jānapadā. Samitapāpabāhitapāpā pana samaṇabrāhmaṇā samaṇaparikkhārasampadānena sakkātabbā, migapakkhino abhayadānena samassāsetabbā.
ធម្មេនេវ ចក្កំ វត្តេតីតិ ទសកុសលកម្មបថធម្មេនេវ ចក្កំ បវត្តេតិ។ តំ ហោតិ ចក្កំ អប្បដិវត្តិយន្តិ តំ តេន ឯវំ បវត្តិតំ អាណាចក្កំ អប្បដិវត្តិយំ ហោតិ។ កេនចិ មនុស្សភូតេនាតិ ទេវតា នាម អត្តនា ឥច្ឆិតិច្ឆិតមេវ ករោន្តិ, តស្មា តា អគ្គណ្ហិត្វា ‘‘មនុស្សភូតេនា’’តិ វុត្តំ។ បច្ចត្ថិកេនាតិ បដិអត្ថិកេន, បដិសត្តុនាតិ អត្ថោ។ ធម្មិកោតិ ចក្កវត្តី ទសកុសលកម្មបថវសេន ធម្មិកោ, តថាគតោ បន នវលោកុត្តរធម្មវសេន។ ធម្មរាជាតិ នវហិ លោកុត្តរធម្មេហិ មហាជនំ រញ្ជេតីតិ ធម្មរាជា។ ធម្មំយេវាតិ នវលោកុត្តរធម្មមេវ និស្សាយ តមេវ សក្ករោន្តោ តំ គរុករោន្តោ តំ អបចាយមានោ។ សោវស្ស ធម្មោ អព្ភុគ្គតដ្ឋេន ធជោតិ ធម្មទ្ធជោ។ សោវស្ស កេតូតិ ធម្មកេតុ។ តមេវ អធិបតិំ ជេដ្ឋកំ កត្វា វិហរតីតិ ធម្មាធិបតេយ្យោ។ ធម្មិកំ រក្ខាវរណគុត្តិន្តិ លោកិយលោកុត្តរធម្មទាយិករក្ខញ្ច អាវរណញ្ច គុត្តិញ្ច។ សំវិទហតីតិ ឋបេតិ បញ្ញបេតិ។ ឯវរូបន្តិ តិវិធំ កាយទុច្ចរិតំ ន សេវិតព្ពំ, សុចរិតំ សេវិតព្ពន្តិ ឯវំ សព្ពត្ថ អត្ថោ វេទិតព្ពោ។ សំវិទហិត្វាតិ ឋបេត្វា កថេត្វា។ ធម្មេនេវ អនុត្តរំ ធម្មចក្កំ បវត្តេតីតិ នវលោកុត្តរធម្មេនេវ អសទិសំ ធម្មចក្កំ បវត្តេតិ។ តំ ហោតិ ចក្កំ អប្បដិវត្តិយន្តិ តំ ឯវំ បវត្តិតំ ធម្មចក្កំ ឯតេសុ សមណាទីសុ ឯកេនបិ បដិវត្តេតុំ បដិពាហិតុំ ន សក្កា។ សេសំ សព្ពត្ថ ឧត្តានមេវាតិ។
Dhammeneva cakkaṃ vattetīti dasakusalakammapathadhammeneva cakkaṃ pavatteti. Taṃ hoti cakkaṃ appaṭivattiyanti taṃ tena evaṃ pavattitaṃ āṇācakkaṃ appaṭivattiyaṃ hoti. Kenacimanussabhūtenāti devatā nāma attanā icchiticchitameva karonti, tasmā tā aggaṇhitvā ‘‘manussabhūtenā’’ti vuttaṃ. Paccatthikenāti paṭiatthikena, paṭisattunāti attho. Dhammikoti cakkavattī dasakusalakammapathavasena dhammiko, tathāgato pana navalokuttaradhammavasena. Dhammarājāti navahi lokuttaradhammehi mahājanaṃ rañjetīti dhammarājā. Dhammaṃyevāti navalokuttaradhammameva nissāya tameva sakkaronto taṃ garukaronto taṃ apacāyamāno. Sovassa dhammo abbhuggataṭṭhena dhajoti dhammaddhajo. Sovassa ketūti dhammaketu. Tameva adhipatiṃ jeṭṭhakaṃ katvā viharatīti dhammādhipateyyo. Dhammikaṃ rakkhāvaraṇaguttinti lokiyalokuttaradhammadāyikarakkhañca āvaraṇañca guttiñca. Saṃvidahatīti ṭhapeti paññapeti. Evarūpanti tividhaṃ kāyaduccaritaṃ na sevitabbaṃ, sucaritaṃ sevitabbanti evaṃ sabbattha attho veditabbo. Saṃvidahitvāti ṭhapetvā kathetvā. Dhammeneva anuttaraṃ dhammacakkaṃ pavattetīti navalokuttaradhammeneva asadisaṃ dhammacakkaṃ pavatteti. Taṃ hoti cakkaṃ appaṭivattiyanti taṃ evaṃ pavattitaṃ dhammacakkaṃ etesu samaṇādīsu ekenapi paṭivattetuṃ paṭibāhituṃ na sakkā. Sesaṃ sabbattha uttānamevāti.
Related texts:
តិបិដក (មូល) • Tipiṭaka (Mūla) / សុត្តបិដក • Suttapiṭaka / អង្គុត្តរនិកាយ • Aṅguttaranikāya / ៤. ចក្កវត្តិសុត្តំ • 4. Cakkavattisuttaṃ
ដីកា • Tīkā / សុត្តបិដក (ដីកា) • Suttapiṭaka (ṭīkā) / អង្គុត្តរនិកាយ (ដីកា) • Aṅguttaranikāya (ṭīkā) / ៤. ចក្កវត្តិសុត្តវណ្ណនា • 4. Cakkavattisuttavaṇṇanā
