| Library / Tipiṭaka / តិបិដក • Tipiṭaka / សំយុត្តនិកាយ (ដីកា) • Saṃyuttanikāya (ṭīkā) |
២. ចក្កវត្តិសុត្តវណ្ណនា
2. Cakkavattisuttavaṇṇanā
២២៣. សិរិសម្បត្តិយា រាជតិ ទិប្បតិ សោភតីតិ រាជា, ទានបិយវចនអត្ថចរិយាសមានត្តតាសង្ខាតេហិ ចតូហិ សង្គហវត្ថូហិ។ រញ្ជេតីតិ រមេតិ។ អព្ភុគ្គតាយាតិ ឧទីរិតា និព្ពត្តិតោ តត្ថ តត្ថ គច្ឆនតោ។ ចក្កំ វត្តេតីតិ ចក្ករតនំ បវត្តេតិ។ ទេវដ្ឋានន្តិ បូជនីយទេវដ្ឋានំ។ ចិត្តីកតដ្ឋេនាតិ បូជនីយភាវេន។ អគ្ឃោ នត្ថិ ចិរកាលសម្ភវបុញ្ញានុភាវសិទ្ធរតនសព្ភាវតោ។ អញ្ញេហិ ចក្កវត្តិនោ បរិគ្គហភូតរតនេហិ។ លោកេតិ មនុស្សលោកេ។ តេន តទញ្ញលោកំ និវត្តេតិ។ វិជ្ជមានគ្គហណេន អតីតានាគតំ និវត្តេតិ។ ពុទ្ធា ច កទាចិ ករហចិ ឧប្បជ្ជន្តិ ចក្កវត្តិនោបិ យេភុយ្យេន តស្មិំយេវ ឧប្បជ្ជនតោតិ អធិប្បាយោ។ អនោមស្សាតិ អលាមកស្ស ឧក្កដ្ឋស្ស។ សេសានិ រតនានិ។
223.Sirisampattiyā rājati dippati sobhatīti rājā, dānapiyavacanaatthacariyāsamānattatāsaṅkhātehi catūhi saṅgahavatthūhi. Rañjetīti rameti. Abbhuggatāyāti udīritā nibbattito tattha tattha gacchanato. Cakkaṃ vattetīti cakkaratanaṃ pavatteti. Devaṭṭhānanti pūjanīyadevaṭṭhānaṃ. Cittīkataṭṭhenāti pūjanīyabhāvena. Aggho natthi cirakālasambhavapuññānubhāvasiddharatanasabbhāvato. Aññehi cakkavattino pariggahabhūtaratanehi. Loketi manussaloke. Tena tadaññalokaṃ nivatteti. Vijjamānaggahaṇena atītānāgataṃ nivatteti. Buddhā ca kadāci karahaci uppajjanti cakkavattinopi yebhuyyena tasmiṃyeva uppajjanatoti adhippāyo. Anomassāti alāmakassa ukkaṭṭhassa. Sesāni ratanāni.
តត្រាតិ វាក្យោបញ្ញាសនេ និបាតោ, តស្មិំ បាតុភាវវចនេ។ ‘‘អយុត្ត’’ន្តិ វត្វា តត្ថ អធិប្បាយំ វិវរន្តោ ‘‘ឧប្បន្នំ ហី’’តិអាទិមាហ។ តេហិ រតនេហិ ចក្កវត្តននិយមាបេក្ខតាយ ចក្កវត្តិវចនស្ស។ និយមេនាតិ ឯកន្តេន។ វត្តព្ពតំ អាបជ្ជតិ ភាវិនិ ភូតេ វិយ ឧបចារោតិ យថា – ‘‘អគមា រាជគហំ ពុទ្ធោ’’តិ (សុ. និ. ៤១០)។ លទ្ធនាមស្សាតិ ចក្កវត្តីតិ លោកេ លទ្ធសមញ្ញស្ស បត្ថនីយស្ស បុរិសវិសេសស្ស។ មូលុប្បត្តិវចនតោបីតិ ‘‘ចក្កវត្តិស្ស បាតុភាវា’’តិ ឯតស្ស បឋមុប្បត្តិយា វចនតោបិ។ ឥទានិ តមត្ថំ វិវរន្តោ ‘‘យោ ហី’’តិអាទិមាហ។ យោ ហិ ចក្កវត្តិរាជា, តស្ស ឧប្បត្តិយា ចក្ករតនស្ស ឧប្បជ្ជនតោ ចក្កវត្តីតិ ឯវំ នាមំ ឧប្បជ្ជតិ។ ‘‘ចក្កំ វត្តេស្សតី’’តិ ឥទំ បន និយាមំ អនបេក្ខិត្វា តស្ស ឧប្បជ្ជតីតិ រតនានុប្បត្តិំ គហេត្វា វុត្តនយតោ សញ្ញា ឧប្បជ្ជតិ ‘‘ចក្កវត្តី’’តិ។ ឯកមេវាតិ ចក្ករតនមេវ បឋមំ បាតុភវតិ។ យស្មិំ ភូតេ រញ្ញោ ចក្កវត្តិសមញ្ញា, អថ បច្ឆា រតនានិ បាតុភវន្តីតិ ពហូនំ បាតុភាវំ ឧបាទាយ ពហុលវចនតោបិ ឯតំ ‘‘ចក្កវត្តិស្ស បាតុភាវា រតនានំ បាតុភាវោ’’តិ វុត្តំ។ អយំ ហេតុកត្តុសញ្ញិតោ អត្ថភេទោ។ បាតុភាវាតិ បាតុភាវតោ។ បុញ្ញសម្ភារោ ភិន្នសន្តានតាយ រតនានម្បិ បរិយាយេន ឧបនិស្សយហេតូតិ វុត្តំ។ យុត្តមេវេតំ យថាវុត្តយុត្តិយុត្តត្តា។
Tatrāti vākyopaññāsane nipāto, tasmiṃ pātubhāvavacane. ‘‘Ayutta’’nti vatvā tattha adhippāyaṃ vivaranto ‘‘uppannaṃ hī’’tiādimāha. Tehi ratanehi cakkavattananiyamāpekkhatāya cakkavattivacanassa. Niyamenāti ekantena. Vattabbataṃ āpajjati bhāvini bhūte viya upacāroti yathā – ‘‘agamā rājagahaṃ buddho’’ti (su. ni. 410). Laddhanāmassāti cakkavattīti loke laddhasamaññassa patthanīyassa purisavisesassa. Mūluppattivacanatopīti ‘‘cakkavattissa pātubhāvā’’ti etassa paṭhamuppattiyā vacanatopi. Idāni tamatthaṃ vivaranto ‘‘yo hī’’tiādimāha. Yo hi cakkavattirājā, tassa uppattiyā cakkaratanassa uppajjanato cakkavattīti evaṃ nāmaṃ uppajjati. ‘‘Cakkaṃ vattessatī’’ti idaṃ pana niyāmaṃ anapekkhitvā tassa uppajjatīti ratanānuppattiṃ gahetvā vuttanayato saññā uppajjati ‘‘cakkavattī’’ti. Ekamevāti cakkaratanameva paṭhamaṃ pātubhavati. Yasmiṃ bhūte rañño cakkavattisamaññā, atha pacchā ratanāni pātubhavantīti bahūnaṃ pātubhāvaṃ upādāya bahulavacanatopi etaṃ ‘‘cakkavattissa pātubhāvā ratanānaṃ pātubhāvo’’ti vuttaṃ. Ayaṃ hetukattusaññito atthabhedo. Pātubhāvāti pātubhāvato. Puññasambhāro bhinnasantānatāya ratanānampi pariyāyena upanissayahetūti vuttaṃ. Yuttamevetaṃ yathāvuttayuttiyuttattā.
វត្តព្ពភូតោ អធិប្បាយោ ឯតស្ស អត្ថីតិ អធិប្បាយោ, អត្ថនិទ្ទេសោ, សង្ខេបតោ អធិប្បាយោ សង្ខេបាធិប្បាយោ។ ចក្ករតនានុភាវេន ចក្កវត្តិស្សរិយស្ស សិជ្ឈនតោ ‘‘ទាតុំ សមត្ថស្សា’’តិ វុត្តំ។ យោជនប្បមាណេ បទេសេ បវត្តត្តា យោជនប្បមាណំ អន្ធការំ។ អតិទីឃាតិរស្សតាទិំ ឆព្ពិធំ ទោសំ វិវជ្ជេត្វា ឋិតស្សាតិ វចនសេសោ។
Vattabbabhūto adhippāyo etassa atthīti adhippāyo, atthaniddeso, saṅkhepato adhippāyo saṅkhepādhippāyo. Cakkaratanānubhāvena cakkavattissariyassa sijjhanato ‘‘dātuṃ samatthassā’’ti vuttaṃ. Yojanappamāṇe padese pavattattā yojanappamāṇaṃ andhakāraṃ. Atidīghātirassatādiṃ chabbidhaṃ dosaṃ vivajjetvā ṭhitassāti vacanaseso.
សព្ពេសំ ចតុភូមកធម្មានំ បុរេចរំ កុសលានំ ធម្មានំ គតិយោ សមន្វេសនវសេន បវត្តនតោ។ ពុទ្ធាទីហិបិ អប្បហានីយតាយ មហន្តធម្មសភាវត្តា ធម្មកាយេ ច ជេដ្ឋកដ្ឋេន ធម្មកាយូបបន្នំ។ បញ្ញាបាសាទតាយ ចស្ស ឧបរិគតដ្ឋេន អច្ចុគ្គតំ។ វិត្ថតដ្ឋេន វិបុលំ។ មហន្តតាយ មហន្តំ។ អនាទិកាលភាវិតស្ស កិលេសសន្តានស្ស ខណេនេវ វិទ្ធំសនតោ សីឃំ លហុ ជវន្តិ បរិយាយា។ ពោជ្ឈង្គធម្មបរិយាបន្នត្តា ហិ វុត្តំ ‘‘ឯកន្ត-កុសលត្តា’’តិ។ សម្បយុត្តវសេន បីតិយា អាលោកវិទ្ធំសនភាវវសេនាតិ វុត្តំ ‘‘សហជាតបច្ចយាទី’’តិអាទិ។ សព្ពសង្គាហិកធម្មបរិច្ឆេទោតិ ចតុភូមកត្តា សព្ពសង្គាហកោ ពោជ្ឈង្គធម្មបរិច្ឆេទោ កថិតោ។
Sabbesaṃ catubhūmakadhammānaṃ purecaraṃ kusalānaṃ dhammānaṃ gatiyo samanvesanavasena pavattanato. Buddhādīhipi appahānīyatāya mahantadhammasabhāvattā dhammakāye ca jeṭṭhakaṭṭhena dhammakāyūpapannaṃ. Paññāpāsādatāya cassa uparigataṭṭhena accuggataṃ. Vitthataṭṭhena vipulaṃ. Mahantatāya mahantaṃ. Anādikālabhāvitassa kilesasantānassa khaṇeneva viddhaṃsanato sīghaṃ lahu javanti pariyāyā. Bojjhaṅgadhammapariyāpannattā hi vuttaṃ ‘‘ekanta-kusalattā’’ti. Sampayuttavasena pītiyā ālokaviddhaṃsanabhāvavasenāti vuttaṃ ‘‘sahajātapaccayādī’’tiādi. Sabbasaṅgāhikadhammaparicchedoti catubhūmakattā sabbasaṅgāhako bojjhaṅgadhammaparicchedo kathito.
Related texts:
តិបិដក (មូល) • Tipiṭaka (Mūla) / សុត្តបិដក • Suttapiṭaka / សំយុត្តនិកាយ • Saṃyuttanikāya / ២. ចក្កវត្តិសុត្តំ • 2. Cakkavattisuttaṃ
អដ្ឋកថា • Aṭṭhakathā / សុត្តបិដក (អដ្ឋកថា) • Suttapiṭaka (aṭṭhakathā) / សំយុត្តនិកាយ (អដ្ឋកថា) • Saṃyuttanikāya (aṭṭhakathā) / ២. ចក្កវត្តិសុត្តវណ្ណនា • 2. Cakkavattisuttavaṇṇanā
