| Library / Tipiṭaka / တိပိဋက • Tipiṭaka / ဒီဃ နိကာယ (အဋ္ဌကထာ) • Dīgha nikāya (aṭṭhakathā) |
၃. စက္ကဝတ္တိသုတ္တဝဏ္ဏနာ
3. Cakkavattisuttavaṇṇanā
အတ္တဒီပသရဏတာဝဏ္ဏနာ
Attadīpasaraṇatāvaṇṇanā
၈၀. ဧဝံ မေ သုတန္တိ စက္ကဝတ္တိသုတ္တံ။ တတ္ရာယမနုတ္တာနပဒဝဏ္ဏနာ – မာတုလာယန္တိ ဧဝံနာမကေ နဂရေ။ တံ နဂရံ ဂောစရဂာမံ ကတ္ဝာ အဝိဒူရေ ဝနသဏ္ဍေ ဝိဟရတိ။ ‘‘တတ္ရ ခော ဘဂဝာ ဘိက္ခူ အာမန္တေသီ’’တိ ဧတ္ထ အယမနုပုဗ္ဗိကထာ –
80.Evaṃme sutanti cakkavattisuttaṃ. Tatrāyamanuttānapadavaṇṇanā – mātulāyanti evaṃnāmake nagare. Taṃ nagaraṃ gocaragāmaṃ katvā avidūre vanasaṇḍe viharati. ‘‘Tatra kho bhagavā bhikkhū āmantesī’’ti ettha ayamanupubbikathā –
ဘဂဝာ ကိရ ဣမသ္သ သုတ္တသ္သ သမုဋ္ဌာနသမယေ ပစ္စူသကာလေ မဟာကရုဏာသမာပတ္တိတော ဝုဋ္ဌာယ လောကံ ဝောလောကေန္တော ဣမာယ အနာဂတဝံသဒီပိကာယ သုတ္တန္တကထာယ မာတုလနဂရဝာသီနံ စတုရာသီတိယာ ပာဏသဟသ္သာနံ ဓမ္မာဘိသမယံ ဒိသ္ဝာ ပာတောဝ ဝီသတိဘိက္ခုသဟသ္သပရိဝာရော မာတုလနဂရံ သမ္ပတ္တော။ မာတုလနဂရဝာသိနော ခတ္တိယာ ‘‘ဘဂဝာ အာဂတော’’တိ သုတ္ဝာ ပစ္စုဂ္ဂမ္မ ဒသဗလံ နိမန္တေတ္ဝာ မဟာသက္ကာရေန နဂရံ ပဝေသေတ္ဝာ နိသဇ္ဇဋ္ဌာနံ သံဝိဓာယ ဘဂဝန္တံ မဟာရဟေ ပလ္လင္ကေ နိသီဒာပေတ္ဝာ ဗုဒ္ဓပ္ပမုခသ္သ ဘိက္ခုသင္ဃသ္သ မဟာဒာနံ အဒံသု။ ဘဂဝာ ဘတ္တကိစ္စံ နိဋ္ဌာပေတ္ဝာ စိန္တေသိ – ‘‘သစာဟံ ဣမသ္မိံ ဌာနေ ဣမေသံ မနုသ္သာနံ ဓမ္မံ ဒေသေသ္သာမိ, အယံ ပဒေသော သမ္ဗာဓော, မနုသ္သာနံ ဌာတုံ ဝာ နိသီဒိတုံ ဝာ ဩကာသော န ဘဝိသ္သတိ, မဟတာ ခော ပန သမာဂမေန ဘဝိတဗ္ဗ’’န္တိ။
Bhagavā kira imassa suttassa samuṭṭhānasamaye paccūsakāle mahākaruṇāsamāpattito vuṭṭhāya lokaṃ volokento imāya anāgatavaṃsadīpikāya suttantakathāya mātulanagaravāsīnaṃ caturāsītiyā pāṇasahassānaṃ dhammābhisamayaṃ disvā pātova vīsatibhikkhusahassaparivāro mātulanagaraṃ sampatto. Mātulanagaravāsino khattiyā ‘‘bhagavā āgato’’ti sutvā paccuggamma dasabalaṃ nimantetvā mahāsakkārena nagaraṃ pavesetvā nisajjaṭṭhānaṃ saṃvidhāya bhagavantaṃ mahārahe pallaṅke nisīdāpetvā buddhappamukhassa bhikkhusaṅghassa mahādānaṃ adaṃsu. Bhagavā bhattakiccaṃ niṭṭhāpetvā cintesi – ‘‘sacāhaṃ imasmiṃ ṭhāne imesaṃ manussānaṃ dhammaṃ desessāmi, ayaṃ padeso sambādho, manussānaṃ ṭhātuṃ vā nisīdituṃ vā okāso na bhavissati, mahatā kho pana samāgamena bhavitabba’’nti.
အထ ရာဇကုလာနံ ဘတ္တာနုမောဒနံ အကတ္ဝာဝ ပတ္တံ ဂဟေတ္ဝာ နဂရတော နိက္ခမိ။ မနုသ္သာ စိန္တယိံသု – ‘‘သတ္ထာ အမ္ဟာကံ အနုမောဒနမ္ပိ အကတ္ဝာ ဂစ္ဆတိ, အဒ္ဓာ ဘတ္တဂ္ဂံ အမနာပံ အဟောသိ, ဗုဒ္ဓာနံ နာမ န သက္ကာ စိတ္တံ ဂဟေတုံ, ဗုဒ္ဓေဟိ သဒ္ဓိံ ဝိသ္သာသကရဏံ နာမ သမုသ္သိတဖဏံ အာသီဝိသံ ဂီဝာယ ဂဟဏသဒိသံ ဟောတိ; ဧထ ဘော, တထာဂတံ ခမာပေသ္သာမာ’’တိ။ သကလနဂရဝာသိနော ဘဂဝတာ သဟေဝ နိက္ခန္တာ။ ဘဂဝာ ဂစ္ဆန္တောဝ မဂဓက္ခေတ္တေ ဌိတံ သာခာဝိဋပသမ္ပန္နံ သန္ဒစ္ဆာယံ ကရီသမတ္တဘူမိပတ္ထဋံ ဧကံ မာတုလရုက္ခံ ဒိသ္ဝာ ဣမသ္မိံ ရုက္ခမူလေ နိသီဒိတ္ဝာ ဓမ္မေ ဒေသိယမာနေ ‘‘မဟာဇနသ္သ ဌာနနိသဇ္ဇနောကာသော ဘဝိသ္သတီ’’တိ။ နိဝတ္တိတ္ဝာ မဂ္ဂာ ဩက္ကမ္မ ရုက္ခမူလံ ဥပသင္ကမိတ္ဝာ ဓမ္မဘဏ္ဍာဂာရိကံ အာနန္ဒတ္ထေရံ ဩလောကေသိ။ ထေရော ဩလောကိတသညာယ ဧဝ ‘‘သတ္ထာ နိသီဒိတုကာမော’’တိ ဉတ္ဝာ သုဂတမဟာစီဝရံ ပညပေတ္ဝာ အဒာသိ။ နိသီဒိ ဘဂဝာ ပညတ္တေ အာသနေ။ အထသ္သ ပုရတော မနုသ္သာ နိသီဒိံသု။ ဥဘောသု ပသ္သေသု ပစ္ဆတော စ ဘိက္ခုသင္ဃော, အာကာသေ ဒေဝတာ အဋ္ဌံသု, ဧဝံ မဟာပရိသမဇ္ဈဂတော တတ္ရ ခော ဘဂဝာ ဘိက္ခူ အာမန္တေသိ။
Atha rājakulānaṃ bhattānumodanaṃ akatvāva pattaṃ gahetvā nagarato nikkhami. Manussā cintayiṃsu – ‘‘satthā amhākaṃ anumodanampi akatvā gacchati, addhā bhattaggaṃ amanāpaṃ ahosi, buddhānaṃ nāma na sakkā cittaṃ gahetuṃ, buddhehi saddhiṃ vissāsakaraṇaṃ nāma samussitaphaṇaṃ āsīvisaṃ gīvāya gahaṇasadisaṃ hoti; etha bho, tathāgataṃ khamāpessāmā’’ti. Sakalanagaravāsino bhagavatā saheva nikkhantā. Bhagavā gacchantova magadhakkhette ṭhitaṃ sākhāviṭapasampannaṃ sandacchāyaṃ karīsamattabhūmipatthaṭaṃ ekaṃ mātularukkhaṃ disvā imasmiṃ rukkhamūle nisīditvā dhamme desiyamāne ‘‘mahājanassa ṭhānanisajjanokāso bhavissatī’’ti. Nivattitvā maggā okkamma rukkhamūlaṃ upasaṅkamitvā dhammabhaṇḍāgārikaṃ ānandattheraṃ olokesi. Thero olokitasaññāya eva ‘‘satthā nisīditukāmo’’ti ñatvā sugatamahācīvaraṃ paññapetvā adāsi. Nisīdi bhagavā paññatte āsane. Athassa purato manussā nisīdiṃsu. Ubhosu passesu pacchato ca bhikkhusaṅgho, ākāse devatā aṭṭhaṃsu, evaṃ mahāparisamajjhagato tatra kho bhagavā bhikkhū āmantesi.
တေ ဘိက္ခူတိ တတ္ရ ဥပဝိဋ္ဌာ ဓမ္မပ္ပဋိဂ္ဂာဟကာ ဘိက္ခူ။ အတ္တဒီပာတိ အတ္တာနံ ဒီပံ တာဏံ လေဏံ ဂတိံ ပရာယဏံ ပတိဋ္ဌံ ကတ္ဝာ ဝိဟရထာတိ အတ္ထော။ အတ္တသရဏာတိ ဣဒံ တသ္သေဝ ဝေဝစနံ။ အနညသရဏာတိ ဣဒံ အညသရဏပဋိက္ခေပဝစနံ။ န ဟိ အညော အညသ္သ သရဏံ ဟောတိ, အညသ္သ ဝာယာမေန အညသ္သ အသုဇ္ဈနတော။ ဝုတ္တမ္ပိ စေတံ ‘‘အတ္တာ ဟိ အတ္တနော နာထော, ကော ဟိ နာထော ပရော သိယာ’’တိ (ဓ. ပ. ၁၆၀)။ တေနာဟ ‘‘အနညသရဏာ’’တိ။ ကော ပနေတ္ထ အတ္တာ နာမ, လောကိယလောကုတ္တရော ဓမ္မော။ တေနာဟ – ‘‘ဓမ္မဒီပာ ဓမ္မသရဏာ အနညသရဏာ’’တိ။ ‘‘ကာယေ ကာယာနုပသ္သီ’’တိအာဒီနိ မဟာသတိပဋ္ဌာနေ ဝိတ္ထာရိတာနိ။
Te bhikkhūti tatra upaviṭṭhā dhammappaṭiggāhakā bhikkhū. Attadīpāti attānaṃ dīpaṃ tāṇaṃ leṇaṃ gatiṃ parāyaṇaṃ patiṭṭhaṃ katvā viharathāti attho. Attasaraṇāti idaṃ tasseva vevacanaṃ. Anaññasaraṇāti idaṃ aññasaraṇapaṭikkhepavacanaṃ. Na hi añño aññassa saraṇaṃ hoti, aññassa vāyāmena aññassa asujjhanato. Vuttampi cetaṃ ‘‘attā hi attano nātho, ko hi nātho paro siyā’’ti (dha. pa. 160). Tenāha ‘‘anaññasaraṇā’’ti. Ko panettha attā nāma, lokiyalokuttaro dhammo. Tenāha – ‘‘dhammadīpā dhammasaraṇā anaññasaraṇā’’ti. ‘‘Kāye kāyānupassī’’tiādīni mahāsatipaṭṭhāne vitthāritāni.
ဂောစရေတိ စရိတုံ ယုတ္တဋ္ဌာနေ။ သကေတိ အတ္တနော သန္တကေ။ ပေတ္တိကေ ဝိသယေတိ ပိတိတော အာဂတဝိသယေ။ စရတန္တိ စရန္တာနံ။ ‘‘စရန္တ’’န္တိပိ ပာဌော, အယမေဝတ္ထော။ န လစ္ဆတီတိ န လဘိသ္သတိ န ပသ္သိသ္သတိ။ မာရောတိ ဒေဝပုတ္တမာရောပိ, မစ္စုမာရောပိ, ကိလေသမာရောပိ။ ဩတာရန္တိ ရန္ဓံ ဆိဒ္ဒံ ဝိဝရံ။ အယံ ပနတ္ထော လေဍ္ဍုဋ္ဌာနတော နိက္ခမ္မ တောရဏေ နိသီဒိတ္ဝာ ဗာလာတပံ တပန္တံ လာပံ သကုဏံ ဂဟေတ္ဝာ။ ပက္ခန္ဒသေနသကုဏဝတ္ထုနာ ဒီပေတဗ္ဗော။ ဝုတ္တဉ္ဟေတံ –
Gocareti carituṃ yuttaṭṭhāne. Saketi attano santake. Pettike visayeti pitito āgatavisaye. Caratanti carantānaṃ. ‘‘Caranta’’ntipi pāṭho, ayamevattho. Na lacchatīti na labhissati na passissati. Māroti devaputtamāropi, maccumāropi, kilesamāropi. Otāranti randhaṃ chiddaṃ vivaraṃ. Ayaṃ panattho leḍḍuṭṭhānato nikkhamma toraṇe nisīditvā bālātapaṃ tapantaṃ lāpaṃ sakuṇaṃ gahetvā. Pakkhandasenasakuṇavatthunā dīpetabbo. Vuttañhetaṃ –
‘‘ဘူတပုဗ္ဗံ, ဘိက္ခဝေ, သကုဏဂ္ဃိ လာပံ သကုဏံ သဟသာ အဇ္ဈပ္ပတ္တာ အဂ္ဂဟေသိ။ အထ ခော, ဘိက္ခဝေ, လာပော သကုဏော သကုဏဂ္ဃိယာ ဟရိယမာနော ဧဝံ ပရိဒေဝသိ ‘မယမေဝမ္ဟ အလက္ခိကာ, မယံ အပ္ပပုညာ, ယေ မယံ အဂောစရေ စရိမ္ဟ ပရဝိသယေ, သစေဇ္ဇ မယံ ဂောစရေ စရေယ္ယာမ သကေ ပေတ္တိကေ ဝိသယေ, န မ္ယာယံ သကုဏဂ္ဃိ အလံ အဘဝိသ္သ ယဒိဒံ ယုဒ္ဓာယာ’တိ။ ကော ပန တေ လာပ ဂောစရော သကော ပေတ္တိကော ဝိသယောတိ? ယဒိဒံ နင္ဂလကဋ္ဌကရဏံ လေဍ္ဍုဋ္ဌာနန္တိ။ အထ ခော, ဘိက္ခဝေ, သကုဏဂ္ဃိ သကေ ဗလေ အပတ္ထဒ္ဓာ သကေ ဗလေ အသံဝဒမာနာ လာပံ သကုဏံ ပမုဉ္စိ ဂစ္ဆ ခော တ္ဝံ လာပ, တတ္ရပိ ဂန္တ္ဝာ န မောက္ခသီတိ။
‘‘Bhūtapubbaṃ, bhikkhave, sakuṇagghi lāpaṃ sakuṇaṃ sahasā ajjhappattā aggahesi. Atha kho, bhikkhave, lāpo sakuṇo sakuṇagghiyā hariyamāno evaṃ paridevasi ‘mayamevamha alakkhikā, mayaṃ appapuññā, ye mayaṃ agocare carimha paravisaye, sacejja mayaṃ gocare careyyāma sake pettike visaye, na myāyaṃ sakuṇagghi alaṃ abhavissa yadidaṃ yuddhāyā’ti. Ko pana te lāpa gocaro sako pettiko visayoti? Yadidaṃ naṅgalakaṭṭhakaraṇaṃ leḍḍuṭṭhānanti. Atha kho, bhikkhave, sakuṇagghi sake bale apatthaddhā sake bale asaṃvadamānā lāpaṃ sakuṇaṃ pamuñci gaccha kho tvaṃ lāpa, tatrapi gantvā na mokkhasīti.
အထ ခော , ဘိက္ခဝေ, လာပော သကုဏော နင္ဂလကဋ္ဌကရဏံ လေဍ္ဍုဋ္ဌာနံ ဂန္တ္ဝာ မဟန္တံ လေဍ္ဍုံ အဘိရုဟိတ္ဝာ သကုဏဂ္ဃိံ ဝဒမာနော အဋ္ဌာသိ ‘‘ဧဟိ ခော ဒာနိ မေ သကုဏဂ္ဃိ, ဧဟိ ခော ဒာနိ မေ သကုဏဂ္ဃီ’’တိ။ အထ ခော သာ, ဘိက္ခဝေ, သကုဏဂ္ဃိ သကေ ဗလေ အပတ္ထဒ္ဓာ သကေ ဗလေ အသံဝဒမာနာ ဥဘော ပက္ခေ သန္နယ္ဟ လာပံ သကုဏံ သဟသာ အဇ္ဈပ္ပတ္တာ။ ယဒာ ခော, ဘိက္ခဝေ, အညာသိ လာပော သကုဏော ဗဟုအာဂတာ ခော မ္ယာယံ သကုဏဂ္ဃီတိ, အထ ခော တသ္သေဝ လေဍ္ဍုသ္သ အန္တရံ ပစ္စုပာဒိ။ အထ ခော, ဘိက္ခဝေ, သကုဏဂ္ဃိ တတ္ထေဝ ဥရံ ပစ္စတာဠေသိ။ ဧဝဉ္ဟိ တံ, ဘိက္ခဝေ, ဟောတိ ယော အဂောစရေ စရတိ ပရဝိသယေ။
Atha kho , bhikkhave, lāpo sakuṇo naṅgalakaṭṭhakaraṇaṃ leḍḍuṭṭhānaṃ gantvā mahantaṃ leḍḍuṃ abhiruhitvā sakuṇagghiṃ vadamāno aṭṭhāsi ‘‘ehi kho dāni me sakuṇagghi, ehi kho dāni me sakuṇagghī’’ti. Atha kho sā, bhikkhave, sakuṇagghi sake bale apatthaddhā sake bale asaṃvadamānā ubho pakkhe sannayha lāpaṃ sakuṇaṃ sahasā ajjhappattā. Yadā kho, bhikkhave, aññāsi lāpo sakuṇo bahuāgatā kho myāyaṃ sakuṇagghīti, atha kho tasseva leḍḍussa antaraṃ paccupādi. Atha kho, bhikkhave, sakuṇagghi tattheva uraṃ paccatāḷesi. Evañhi taṃ, bhikkhave, hoti yo agocare carati paravisaye.
တသ္မာတိဟ, ဘိက္ခဝေ, မာ အဂောစရေ စရိတ္ထ ပရဝိသယေ, အဂောစရေ, ဘိက္ခဝေ, စရတံ ပရဝိသယေ လစ္ဆတိ မာရော ဩတာရံ, လစ္ဆတိ မာရော အာရမ္မဏံ။ ကော စ, ဘိက္ခဝေ, ဘိက္ခုနော အဂောစရော ပရဝိသယော, ယဒိဒံ ပဉ္စ ကာမဂုဏာ။ ကတမေ ပဉ္စ? စက္ခုဝိညေယ္ယာ ရူပာ ဣဋ္ဌာ ကန္တာ မနာပာ ပိယရူပာ ကာမူပသံဟိတာ ရဇနီယာ, သောတဝိညေယ္ယာ သဒ္ဒာ ဣဋ္ဌာ ကန္တာ မနာပာ ပိယရူပာ ကာမူပသံဟိတာ ရဇနီယာ, ဃာနဝိညေယ္ယာ ဂန္ဓာ ဣဋ္ဌာ ကန္တာ မနာပာ ပိယရူပာ ကာမူပသံဟိတာ ရဇနီယာ, ဇိဝ္ဟာဝိညေယ္ယာ ရသာ ဣဋ္ဌာ ကန္တာ မနာပာ ပိယရူပာ ကာမူပသံဟိတာ ရဇနီယာ, ကာယဝိညေယ္ယာ ဖောဋ္ဌဗ္ဗာ ဣဋ္ဌာ ကန္တာ မနာပာ ပိယရူပာ ကာမူပသံဟိတာ ရဇနီယာ။ အယံ, ဘိက္ခဝေ, ဘိက္ခုနော အဂောစရော ပရဝိသယော။
Tasmātiha, bhikkhave, mā agocare carittha paravisaye, agocare, bhikkhave, carataṃ paravisaye lacchati māro otāraṃ, lacchati māro ārammaṇaṃ. Ko ca, bhikkhave, bhikkhuno agocaro paravisayo, yadidaṃ pañca kāmaguṇā. Katame pañca? Cakkhuviññeyyā rūpā iṭṭhā kantā manāpā piyarūpā kāmūpasaṃhitā rajanīyā, sotaviññeyyā saddā iṭṭhā kantā manāpā piyarūpā kāmūpasaṃhitā rajanīyā, ghānaviññeyyā gandhā iṭṭhā kantā manāpā piyarūpā kāmūpasaṃhitā rajanīyā, jivhāviññeyyā rasā iṭṭhā kantā manāpā piyarūpā kāmūpasaṃhitā rajanīyā, kāyaviññeyyā phoṭṭhabbā iṭṭhā kantā manāpā piyarūpā kāmūpasaṃhitā rajanīyā. Ayaṃ, bhikkhave, bhikkhuno agocaro paravisayo.
ဂောစရေ, ဘိက္ခဝေ, စရထ။ပေ.။ န လစ္ဆတိ မာရော အာရမ္မဏံ။ ကော စ, ဘိက္ခဝေ, ဘိက္ခုနော ဂောစရော သကော ပေတ္တိကော ဝိသယော, ယဒိဒံ စတ္တာရော သတိပဋ္ဌာနာ။ ကတမေ စတ္တာရော? ဣဓ ဘိက္ခဝေ, ဘိက္ခု ကာယေ ကာယာနုပသ္သီ ဝိဟရတိ အာတာပီ သမ္ပဇာနော သတိမာ, ဝိနေယ္ယ လောကေ အဘိဇ္ဈာဒောမနသ္သံ; ဝေဒနာသု ဝေဒနာနုပသ္သီ ဝိဟရတိ အာတာပီ သမ္ပဇာနော သတိမာ, ဝိနေယ္ယ လောကေ အဘိဇ္ဈာဒောမနသ္သံ; စိတ္တေ စိတ္တာနုပသ္သီ ဝိဟရတိ အာတာပီ သမ္ပဇာနော သတိမာ, ဝိနေယ္ယ လောကေ အဘိဇ္ဈာဒောမနသ္သံ; ဓမ္မေသု ဓမ္မာနုပသ္သီ ဝိဟရတိ အာတာပီ သမ္ပဇာနော သတိမာ, ဝိနေယ္ယ လောကေ အဘိဇ္ဈာဒောမနသ္သံ – အယံ, ဘိက္ခဝေ, ဘိက္ခုနော ဂောစရော သကော ပေတ္တိကော ဝိသယောတိ (သံ. နိ. ၅.၃၇၁)။
Gocare, bhikkhave, caratha…pe… na lacchati māro ārammaṇaṃ. Ko ca, bhikkhave, bhikkhuno gocaro sako pettiko visayo, yadidaṃ cattāro satipaṭṭhānā. Katame cattāro? Idha bhikkhave, bhikkhu kāye kāyānupassī viharati ātāpī sampajāno satimā, vineyya loke abhijjhādomanassaṃ; vedanāsu vedanānupassī viharati ātāpī sampajāno satimā, vineyya loke abhijjhādomanassaṃ; citte cittānupassī viharati ātāpī sampajāno satimā, vineyya loke abhijjhādomanassaṃ; dhammesu dhammānupassī viharati ātāpī sampajāno satimā, vineyya loke abhijjhādomanassaṃ – ayaṃ, bhikkhave, bhikkhuno gocaro sako pettiko visayoti (saṃ. ni. 5.371).
ကုသလာနန္တိ အနဝဇ္ဇလက္ခဏာနံ။ သမာဒာနဟေတူတိ သမာဒာယ ဝတ္တနဟေတု။ ဧဝမိဒံ ပုညံ ပဝဍ္ဎတီတိ ဧဝံ ဣဒံ လောကိယလောကုတ္တရံ ပုညဖလံ ဝဍ္ဎတိ, ပုညဖလန္တိ စ ဥပရူပရိ ပုညမ္ပိ ပုညဝိပာကောပိ ဝေဒိတဗ္ဗော။
Kusalānanti anavajjalakkhaṇānaṃ. Samādānahetūti samādāya vattanahetu. Evamidaṃ puññaṃ pavaḍḍhatīti evaṃ idaṃ lokiyalokuttaraṃ puññaphalaṃ vaḍḍhati, puññaphalanti ca uparūpari puññampi puññavipākopi veditabbo.
ဒဠ္ဟနေမိစက္ကဝတ္တိရာဇကထာဝဏ္ဏနာ
Daḷhanemicakkavattirājakathāvaṇṇanā
၈၁. တတ္ထ ဒုဝိဓံ ကုသလံ ဝဋ္ဋဂာမီ စ ဝိဝဋ္ဋဂာမီ စ။ တတ္ထ ဝဋ္ဋဂာမိကုသလံ နာမ မာတာပိတူနံ ပုတ္တဓီတာသု ပုတ္တဓီတာနဉ္စ မာတာပိတူသု သိနေဟဝသေန မုဒုမဒ္ဒဝစိတ္တံ။ ဝိဝဋ္ဋဂာမိကုသလံ နာမ ‘‘စတ္တာရော သတိပဋ္ဌာနာ’’တိအာဒိဘေဒာ သတ္တတိံသ ဗောဓိပက္ခိယဓမ္မာ။ တေသု ဝဋ္ဋဂာမိပုညသ္သ ပရိယောသာနံ မနုသ္သလောကေ စက္ကဝတ္တိသိရီဝိဘဝော။ ဝိဝဋ္ဋဂာမိကုသလသ္သ မဂ္ဂဖလနိဗ္ဗာနသမ္ပတ္တိ။ တတ္ထ ဝိဝဋ္ဋဂာမိကုသလသ္သ ဝိပာကံ သုတ္တပရိယောသာနေ ဒသ္သေသ္သတိ။
81. Tattha duvidhaṃ kusalaṃ vaṭṭagāmī ca vivaṭṭagāmī ca. Tattha vaṭṭagāmikusalaṃ nāma mātāpitūnaṃ puttadhītāsu puttadhītānañca mātāpitūsu sinehavasena mudumaddavacittaṃ. Vivaṭṭagāmikusalaṃ nāma ‘‘cattāro satipaṭṭhānā’’tiādibhedā sattatiṃsa bodhipakkhiyadhammā. Tesu vaṭṭagāmipuññassa pariyosānaṃ manussaloke cakkavattisirīvibhavo. Vivaṭṭagāmikusalassa maggaphalanibbānasampatti. Tattha vivaṭṭagāmikusalassa vipākaṃ suttapariyosāne dassessati.
ဣဓ ပန ဝဋ္ဋဂာမိကုသလသ္သ ဝိပာကဒသ္သနတ္ထံ, ဘိက္ခဝေ, ယဒာ ပုတ္တဓီတရော မာတာပိတူနံ ဩဝာဒေ န အဋ္ဌံသု, တဒာ အာယုနာပိ ဝဏ္ဏေနာပိ ဣသ္သရိယေနာပိ ပရိဟာယိံသု။ ယဒာ ပန အဋ္ဌံသု, တဒာ ဝဍ္ဎိံသူတိ ဝတ္ဝာ ဝဋ္ဋဂာမိကုသလာနုသန္ဓိဝသေန ‘‘ဘူတပုဗ္ဗံ, ဘိက္ခဝေ’’တိ ဒေသနံ အာရဘိ။ တတ္ထ စက္ကဝတ္တီတိအာဒီနိ မဟာပဒာနေ (ဒီ. နိ. အဋ္ဌ. ၂.၃၃) ဝိတ္ထာရိတာနေဝ။
Idha pana vaṭṭagāmikusalassa vipākadassanatthaṃ, bhikkhave, yadā puttadhītaro mātāpitūnaṃ ovāde na aṭṭhaṃsu, tadā āyunāpi vaṇṇenāpi issariyenāpi parihāyiṃsu. Yadā pana aṭṭhaṃsu, tadā vaḍḍhiṃsūti vatvā vaṭṭagāmikusalānusandhivasena ‘‘bhūtapubbaṃ, bhikkhave’’ti desanaṃ ārabhi. Tattha cakkavattītiādīni mahāpadāne (dī. ni. aṭṭha. 2.33) vitthāritāneva.
၈၂. ဩသက္ကိတန္တိ ဤသကမ္ပိ အဝသက္ကိတံ။ ဌာနာ စုတန္တိ သဗ္ဗသော ဌာနာ အပဂတံ။ တံ ကိရ စက္ကရတနံ အန္တေပုရဒ္ဝာရေ အက္ခာဟတံ ဝိယ ဝေဟာသံ အဋ္ဌာသိ။ အထသ္သ ဥဘောသု ပသ္သေသု ဒ္ဝေ ခဒိရတ္ထမ္ဘေ နိခဏိတ္ဝာ စက္ကရတနမတ္ထကေ နေမိအဘိမုခံ ဧကံ သုတ္တကံ ဗန္ဓိံသု။ အဓောဘာဂေပိ နေမိအဘိမုခံ ဧကံ ဗန္ဓိံသု။ တေသု ဥပရိမသုတ္တတော အပ္ပမတ္တကမ္ပိ ဩဂတံ စက္ကရတနံ ဩသက္ကိတံ နာမ ဟောတိ, ဟေဋ္ဌာ သုတ္တသ္သ ဌာနံ ဥပရိမကောဋိယာ အတိက္ကန္တဂတံ ဌာနာ စုတံ နာမ ဟောတိ, တဒေတံ အတိဗလဝဒောသေ သတိ ဧဝံ ဟောတိ။ သုတ္တမတ္တမ္ပိ ဧကင္ဂုလဒ္ဝင္ဂုလမတ္တံ ဝာ ဘဋ္ဌံ ဌာနာ စုတမေဝ ဟောတိ။ တံ သန္ဓာယေတံ ဝုတ္တံ ‘‘ဩသက္ကိတံ ဌာနာ စုတ’’န္တိ။
82.Osakkitanti īsakampi avasakkitaṃ. Ṭhānā cutanti sabbaso ṭhānā apagataṃ. Taṃ kira cakkaratanaṃ antepuradvāre akkhāhataṃ viya vehāsaṃ aṭṭhāsi. Athassa ubhosu passesu dve khadiratthambhe nikhaṇitvā cakkaratanamatthake nemiabhimukhaṃ ekaṃ suttakaṃ bandhiṃsu. Adhobhāgepi nemiabhimukhaṃ ekaṃ bandhiṃsu. Tesu uparimasuttato appamattakampi ogataṃ cakkaratanaṃ osakkitaṃ nāma hoti, heṭṭhā suttassa ṭhānaṃ uparimakoṭiyā atikkantagataṃ ṭhānā cutaṃ nāma hoti, tadetaṃ atibalavadose sati evaṃ hoti. Suttamattampi ekaṅguladvaṅgulamattaṃ vā bhaṭṭhaṃ ṭhānā cutameva hoti. Taṃ sandhāyetaṃ vuttaṃ ‘‘osakkitaṃ ṭhānā cuta’’nti.
အထ မေ အာရောစေယ္ယာသီတိ တာတ, တ္ဝံ အဇ္ဇ အာဒိံ ကတ္ဝာ ဒိဝသသ္သ တိက္ခတ္တုံ စက္ကရတနသ္သ ဥပဋ္ဌာနံ ဂစ္ဆ, ဧဝံ ဂစ္ဆန္တော ယဒာ စက္ကရတနံ ဤသကမ္ပိ ဩသက္ကိတံ ဌာနာ စုတံ ပသ္သသိ, အထ မယ္ဟံ အာစိက္ခေယ္ယာသိ။ ဇီဝိတဉ္ဟိ မေ တဝ ဟတ္ထေ နိက္ခိတ္တန္တိ။ အဒ္ဒသာတိ အပ္ပမတ္တော ဒိဝသသ္သ တိက္ခတ္တုံ ဂန္တ္ဝာ ဩလောကေန္တော ဧကဒိဝသံ အဒ္ဒသ။
Atha me āroceyyāsīti tāta, tvaṃ ajja ādiṃ katvā divasassa tikkhattuṃ cakkaratanassa upaṭṭhānaṃ gaccha, evaṃ gacchanto yadā cakkaratanaṃ īsakampi osakkitaṃ ṭhānā cutaṃ passasi, atha mayhaṃ ācikkheyyāsi. Jīvitañhi me tava hatthe nikkhittanti. Addasāti appamatto divasassa tikkhattuṃ gantvā olokento ekadivasaṃ addasa.
၈၃. အထ ခော, ဘိက္ခဝေတိ ဘိက္ခဝေ, အထ ရာဇာ ဒဠ္ဟနေမိ ‘‘စက္ကရတနံ ဩသက္ကိတ’’န္တိ သုတ္ဝာ ဥပ္ပန္နဗလဝဒောမနသ္သော ‘‘န ဒာနိ မယာ စိရံ ဇီဝိတဗ္ဗံ ဘဝိသ္သတိ, အပ္ပာဝသေသံ မေ အာယု, န မေ ဒာနိ ကာမေ ပရိဘုဉ္ဇနကာလော, ပဗ္ဗဇ္ဇာကာလော မေ ဣဒာနီ’’တိ ရောဒိတ္ဝာ ပရိဒေဝိတ္ဝာ ဇေဋ္ဌပုတ္တံ ကုမာရံ အာမန္တာပေတ္ဝာ ဧတဒဝောစ။ သမုဒ္ဒပရိယန္တန္တိ ပရိက္ခိတ္တဧကသမုဒ္ဒပရိယန္တမေဝ။ ဣဒံ ဟိသ္သ ကုလသန္တကံ။ စက္ကဝာဠပရိယန္တံ ပန ပုညိဒ္ဓိဝသေန နိဗ္ဗတ္တံ, န တံ သက္ကာ ဒာတုံ။ ကုလသန္တကံ ပန နိယ္ယာတေန္တော ‘‘သမုဒ္ဒပရိယန္တ’’န္တိ အာဟ။ ကေသမသ္သုန္တိ တာပသပဗ္ဗဇ္ဇံ ပဗ္ဗဇန္တာပိ ဟိ ပဌမံ ကေသမသ္သုံ ဩဟာရေန္တိ။ တတော ပဋ္ဌာယ ပရူဠ္ဟကေသေ ဗန္ဓိတ္ဝာ ဝိစရန္တိ။ တေန ဝုတ္တံ – ‘‘ကေသမသ္သုံ ဩဟာရေတ္ဝာ’’တိ။
83.Athakho, bhikkhaveti bhikkhave, atha rājā daḷhanemi ‘‘cakkaratanaṃ osakkita’’nti sutvā uppannabalavadomanasso ‘‘na dāni mayā ciraṃ jīvitabbaṃ bhavissati, appāvasesaṃ me āyu, na me dāni kāme paribhuñjanakālo, pabbajjākālo me idānī’’ti roditvā paridevitvā jeṭṭhaputtaṃ kumāraṃ āmantāpetvā etadavoca. Samuddapariyantanti parikkhittaekasamuddapariyantameva. Idaṃ hissa kulasantakaṃ. Cakkavāḷapariyantaṃ pana puññiddhivasena nibbattaṃ, na taṃ sakkā dātuṃ. Kulasantakaṃ pana niyyātento ‘‘samuddapariyanta’’nti āha. Kesamassunti tāpasapabbajjaṃ pabbajantāpi hi paṭhamaṃ kesamassuṃ ohārenti. Tato paṭṭhāya parūḷhakese bandhitvā vicaranti. Tena vuttaṃ – ‘‘kesamassuṃ ohāretvā’’ti.
ကာသာယာနီတိ ကသာယရသပီတာနိ။ အာဒိတော ဧဝံ ကတ္ဝာ ပစ္ဆာ ဝက္ကလာနိပိ ဓာရေန္တိ။ ပဗ္ဗဇီတိ ပဗ္ဗဇိတော။ ပဗ္ဗဇိတ္ဝာ စ အတ္တနော မင္ဂလဝနုယ္ယာနေယေဝ ဝသိ။ ရာဇိသိမ္ဟီတိ ရာဇဤသိမ္ဟိ။ ဗ္ရာဟ္မဏပဗ္ဗဇိတာ ဟိ ‘‘ဗ္ရာဟ္မဏိသယော’’တိ ဝုစ္စန္တိ။ သေတစ္ဆတ္တံ ပန ပဟာယ ရာဇပဗ္ဗဇိတာ ရာဇိသယောတိ။ အန္တရဓာယီတိ အန္တရဟိတံ နိဗ္ဗုတဒီပသိခာ ဝိယ အဘာဝံ ဥပဂတံ။ ပဋိသံဝေဒေသီတိ ကန္ဒန္တော ပရိဒေဝန္တော ဇာနာပေသိ။ ပေတ္တိကန္တိ ပိတိတော အာဂတံ ဒာယဇ္ဇံ န ဟောတိ, န သက္ကာ ကုသီတေန ဟီနဝီရိယေန ဒသ အကုသလကမ္မပထေ သမာဒာယ ဝတ္တန္တေန ပာပုဏိတုံ။ အတ္တနော ပန သုကတံ ကမ္မံ နိသ္သာယ ဒသဝိဓံ ဒ္ဝာဒသဝိဓံ ဝာ စက္ကဝတ္တိဝတ္တံ ပူရေန္တေနေဝေတံ ပတ္တဗ္ဗန္တိ ဒီပေတိ။ အထ နံ ဝတ္တပဋိပတ္တိယံ စောဒေန္တော ‘‘ဣင္ဃ တ္ဝ’’န္တိအာဒိမာဟ။ တတ္ထ အရိယေတိ နိဒ္ဒောသေ။ စက္ကဝတ္တိဝတ္တေတိ စက္ကဝတ္တီနံ ဝတ္တေ။
Kāsāyānīti kasāyarasapītāni. Ādito evaṃ katvā pacchā vakkalānipi dhārenti. Pabbajīti pabbajito. Pabbajitvā ca attano maṅgalavanuyyāneyeva vasi. Rājisimhīti rājaīsimhi. Brāhmaṇapabbajitā hi ‘‘brāhmaṇisayo’’ti vuccanti. Setacchattaṃ pana pahāya rājapabbajitā rājisayoti. Antaradhāyīti antarahitaṃ nibbutadīpasikhā viya abhāvaṃ upagataṃ. Paṭisaṃvedesīti kandanto paridevanto jānāpesi. Pettikanti pitito āgataṃ dāyajjaṃ na hoti, na sakkā kusītena hīnavīriyena dasa akusalakammapathe samādāya vattantena pāpuṇituṃ. Attano pana sukataṃ kammaṃ nissāya dasavidhaṃ dvādasavidhaṃ vā cakkavattivattaṃ pūrentenevetaṃ pattabbanti dīpeti. Atha naṃ vattapaṭipattiyaṃ codento ‘‘iṅgha tva’’ntiādimāha. Tattha ariyeti niddose. Cakkavattivatteti cakkavattīnaṃ vatte.
စက္ကဝတ္တိအရိယဝတ္တဝဏ္ဏနာ
Cakkavattiariyavattavaṇṇanā
၈၄. ဓမ္မန္တိ ဒသကုသလကမ္မပထဓမ္မံ။ နိသ္သာယာတိ တဒဓိဋ္ဌာနေန စေတသာ တမေဝ နိသ္သယံ ကတ္ဝာ။ ဓမ္မံ သက္ကရောန္တောတိ ယထာ ကတော သော ဓမ္မော သုဋ္ဌု ကတော ဟောတိ, ဧဝမေတံ ကရောန္တော။ ဓမ္မံ ဂရုံ ကရောန္တောတိ တသ္မိံ ဂာရဝုပ္ပတ္တိယာ တံ ဂရုံ ကရောန္တော။ ဓမ္မံ မာနေန္တောတိ တမေဝ ဓမ္မံ ပိယဉ္စ ဘာဝနီယဉ္စ ကတ္ဝာ ဝိဟရန္တော။ ဓမ္မံ ပူဇေန္တောတိ တံ အပဒိသိတ္ဝာ ဂန္ဓမာလာဒိပူဇနေနသ္သ ပူဇံ ကရောန္တော။ ဓမ္မံ အပစယမာနောတိ တသ္သေဝ ဓမ္မသ္သ အဉ္ဇလိကရဏာဒီဟိ နီစဝုတ္တိတံ ကရောန္တော။ ဓမ္မဒ္ဓဇော ဓမ္မကေတူတိ တံ ဓမ္မံ ဓဇမိဝ ပုရက္ခတ္ဝာ ကေတုမိဝ စ ဥက္ခိပိတ္ဝာ ပဝတ္တိယာ ဓမ္မဒ္ဓဇော ဓမ္မကေတု စ ဟုတ္ဝာတိ အတ္ထော။ ဓမ္မာဓိပတေယ္ယောတိ ဓမ္မာဓိပတိဘူတော အာဂတဘာဝေန ဓမ္မဝသေနေဝ သဗ္ဗကိရိယာနံ ကရဏေန ဓမ္မာဓိပတေယ္ယော ဟုတ္ဝာ။ ဓမ္မိကံ ရက္ခာဝရဏဂုတ္တိံ သံဝိဒဟသ္သူတိ ဓမ္မော အသ္သာ အတ္ထီတိ ဓမ္မိကာ, ရက္ခာ စ အာဝရဏဉ္စ ဂုတ္တိ စ ရက္ခာဝရဏဂုတ္တိ ။ တတ္ထ ‘‘ပရံ ရက္ခန္တော အတ္တာနံ ရက္ခတီ’’တိ (သံ. နိ. ၅.၃၈၅) ဝစနတော ခန္တိအာဒယော ရက္ခာ။ ဝုတ္တဉ္ဟေတံ ‘‘ကထဉ္စ, ဘိက္ခဝေ, ပရံ ရက္ခန္တော အတ္တာနံ ရက္ခတိ။ ခန္တိယာ အဝိဟိံသာယ မေတ္တစိတ္တတာ အနုဒ္ဒယတာ’’တိ (သံ. နိ. ၅.၃၈၅)။ နိဝာသနပာရုပနဂေဟာဒီနံ နိဝာရဏာ အာဝရဏံ, စောရာဒိဥပဒ္ဒဝနိဝာရဏတ္ထံ ဂောပာယနာ ဂုတ္တိ, တံ သဗ္ဗမ္ပိ သုဋ္ဌု သံဝိဒဟသ္သု ပဝတ္တယ ဌပေဟီတိ အတ္ထော။ ဣဒာနိ ယတ္ထ သာ သံဝိဒဟိတဗ္ဗာ, တံ ဒသ္သေန္တော အန္တောဇနသ္မိန္တိအာဒိမာဟ။
84.Dhammanti dasakusalakammapathadhammaṃ. Nissāyāti tadadhiṭṭhānena cetasā tameva nissayaṃ katvā. Dhammaṃ sakkarontoti yathā kato so dhammo suṭṭhu kato hoti, evametaṃ karonto. Dhammaṃ garuṃ karontoti tasmiṃ gāravuppattiyā taṃ garuṃ karonto. Dhammaṃ mānentoti tameva dhammaṃ piyañca bhāvanīyañca katvā viharanto. Dhammaṃ pūjentoti taṃ apadisitvā gandhamālādipūjanenassa pūjaṃ karonto. Dhammaṃapacayamānoti tasseva dhammassa añjalikaraṇādīhi nīcavuttitaṃ karonto. Dhammaddhajodhammaketūti taṃ dhammaṃ dhajamiva purakkhatvā ketumiva ca ukkhipitvā pavattiyā dhammaddhajo dhammaketu ca hutvāti attho. Dhammādhipateyyoti dhammādhipatibhūto āgatabhāvena dhammavaseneva sabbakiriyānaṃ karaṇena dhammādhipateyyo hutvā. Dhammikaṃ rakkhāvaraṇaguttiṃ saṃvidahassūti dhammo assā atthīti dhammikā, rakkhā ca āvaraṇañca gutti ca rakkhāvaraṇagutti . Tattha ‘‘paraṃ rakkhanto attānaṃ rakkhatī’’ti (saṃ. ni. 5.385) vacanato khantiādayo rakkhā. Vuttañhetaṃ ‘‘kathañca, bhikkhave, paraṃ rakkhanto attānaṃ rakkhati. Khantiyā avihiṃsāya mettacittatā anuddayatā’’ti (saṃ. ni. 5.385). Nivāsanapārupanagehādīnaṃ nivāraṇā āvaraṇaṃ, corādiupaddavanivāraṇatthaṃ gopāyanā gutti, taṃ sabbampi suṭṭhu saṃvidahassu pavattaya ṭhapehīti attho. Idāni yattha sā saṃvidahitabbā, taṃ dassento antojanasmintiādimāha.
တတ္ရာယံ သင္ခေပတ္ထော – အန္တောဇနသင္ခာတံ တဝ ပုတ္တဒာရံ သီလသံဝရေ ပတိဋ္ဌပေဟိ, ဝတ္ထဂန္ဓမာလာဒီနိ စသ္သ ဒေဟိ, သဗ္ဗောပဒ္ဒဝေ စသ္သ နိဝာရေဟိ။ ဗလကာယာဒီသုပိ ဧသေဝ နယော။ အယံ ပန ဝိသေသော – ဗလကာယော ကာလံ အနတိက္ကမိတ္ဝာ ဘတ္တဝေတနသမ္ပဒာနေနပိ အနုဂ္ဂဟေတဗ္ဗော။ အဘိသိတ္တခတ္တိယာ ဘဒ္ရသ္သာဇာနေယ္ယာဒိရတနသမ္ပဒာနေနပိ ဥပသင္ဂဏ္ဟိတဗ္ဗာ။ အနုယန္တခတ္တိယာ တေသံ အနုရူပယာနဝာဟနသမ္ပဒာနေနပိ ပရိတောသေတဗ္ဗာ။ ဗ္ရာဟ္မဏာ အန္နပာနဝတ္ထာဒိနာ ဒေယ္ယဓမ္မေန။ ဂဟပတိကာ ဘတ္တဗီဇနင္ဂလဖာလဗလိဗဒ္ဒာဒိသမ္ပဒာနေန။ တထာ နိဂမဝာသိနော နေဂမာ, ဇနပဒဝာသိနော စ ဇာနပဒာ။ သမိတပာပဗာဟိတပာပာ သမဏဗ္ရာဟ္မဏာ သမဏပရိက္ခာရသမ္ပဒာနေန သက္ကာတဗ္ဗာ။ မိဂပက္ခိနော အဘယဒာနေန သမသ္သာသေတဗ္ဗာ။
Tatrāyaṃ saṅkhepattho – antojanasaṅkhātaṃ tava puttadāraṃ sīlasaṃvare patiṭṭhapehi, vatthagandhamālādīni cassa dehi, sabbopaddave cassa nivārehi. Balakāyādīsupi eseva nayo. Ayaṃ pana viseso – balakāyo kālaṃ anatikkamitvā bhattavetanasampadānenapi anuggahetabbo. Abhisittakhattiyā bhadrassājāneyyādiratanasampadānenapi upasaṅgaṇhitabbā. Anuyantakhattiyā tesaṃ anurūpayānavāhanasampadānenapi paritosetabbā. Brāhmaṇā annapānavatthādinā deyyadhammena. Gahapatikā bhattabījanaṅgalaphālabalibaddādisampadānena. Tathā nigamavāsino negamā, janapadavāsino ca jānapadā. Samitapāpabāhitapāpā samaṇabrāhmaṇā samaṇaparikkhārasampadānena sakkātabbā. Migapakkhino abhayadānena samassāsetabbā.
ဝိဇိတေတိ အတ္တနော အာဏာပဝတ္တိဋ္ဌာနေ။ အဓမ္မကာရောတိ အဓမ္မကိရိယာ။ မာ ပဝတ္တိတ္ထာတိ ယထာ နပ္ပဝတ္တတိ, တထာ နံ ပဋိပာဒေဟီတိ အတ္ထော။ သမဏဗ္ရာဟ္မဏာတိ သမိတပာပဗာဟိတပာပာ။ မဒပ္ပမာဒာ ပဋိဝိရတာတိ နဝဝိဓာ မာနမဒာ, ပဉ္စသု ကာမဂုဏေသု စိတ္တဝောသ္သဇ္ဇနသင္ခာတာ ပမာဒာ စ ပဋိဝိရတာ။ ခန္တိသောရစ္စေ နိဝိဋ္ဌာတိ အဓိဝာသနခန္တိယဉ္စ သုရတဘာဝေ စ ပတိဋ္ဌိတာ။ ဧကမတ္တာနန္တိ အတ္တနော ရာဂာဒီနံ ဒမနာဒီဟိ ဧကမတ္တာနံ ဒမေန္တိ သမေန္တိ ပရိနိဗ္ဗာပေန္တီတိ ဝုစ္စန္တိ။ ကာလေန ကာလန္တိ ကာလေ ကာလေ ။ အဘိနိဝဇ္ဇေယ္ယာသီတိ ဂူထံ ဝိယ ဝိသံ ဝိယ အဂ္ဂိံ ဝိယ စ သုဋ္ဌု ဝဇ္ဇေယ္ယာသိ။ သမာဒာယာတိ သုရဘိကုသုမဒာမံ ဝိယ အမတံ ဝိယ စ သမ္မာ အာဒာယ ပဝတ္တေယ္ယာသိ။
Vijiteti attano āṇāpavattiṭṭhāne. Adhammakāroti adhammakiriyā. Mā pavattitthāti yathā nappavattati, tathā naṃ paṭipādehīti attho. Samaṇabrāhmaṇāti samitapāpabāhitapāpā. Madappamādāpaṭiviratāti navavidhā mānamadā, pañcasu kāmaguṇesu cittavossajjanasaṅkhātā pamādā ca paṭiviratā. Khantisoracce niviṭṭhāti adhivāsanakhantiyañca suratabhāve ca patiṭṭhitā. Ekamattānanti attano rāgādīnaṃ damanādīhi ekamattānaṃ damenti samenti parinibbāpentīti vuccanti. Kālena kālanti kāle kāle . Abhinivajjeyyāsīti gūthaṃ viya visaṃ viya aggiṃ viya ca suṭṭhu vajjeyyāsi. Samādāyāti surabhikusumadāmaṃ viya amataṃ viya ca sammā ādāya pavatteyyāsi.
ဣဓ ဌတ္ဝာ ဝတ္တံ သမာနေတဗ္ဗံ။ အန္တောဇနသ္မိံ ဗလကာယေပိ ဧကံ, ခတ္တိယေသု ဧကံ, အနုယန္တေသု ဧကံ, ဗ္ရာဟ္မဏဂဟပတိကေသု ဧကံ, နေဂမဇာနပဒေသု ဧကံ, သမဏဗ္ရာဟ္မဏေသု ဧကံ, မိဂပက္ခီသု ဧကံ, အဓမ္မကာရပ္ပဋိက္ခေပော ဧကံ, အဓနာနံ ဓနာနုပ္ပဒာနံ ဧကံ သမဏဗ္ရာဟ္မဏေ ဥပသင္ကမိတ္ဝာ ပဉ္ဟပုစ္ဆနံ ဧကန္တိ ဧဝမေတံ ဒသဝိဓံ ဟောတိ။ ဂဟပတိကေ ပန ပက္ခိဇာတေ စ ဝိသုံ ကတ္ဝာ ဂဏေန္တသ္သ ဒ္ဝာဒသဝိဓံ ဟောတိ။ ပုဗ္ဗေ အဝုတ္တံ ဝာ ဂဏေန္တေန အဓမ္မရာဂသ္သ စ ဝိသမလောဘသ္သ စ ပဟာနဝသေန ဒ္ဝာဒသဝိဓံ ဝေဒိတဗ္ဗံ။ ဣဒံ ခော တာတ တန္တိ ဣဒံ ဒသဝိဓံ ဒ္ဝာဒသဝိဓဉ္စ အရိယစက္ကဝတ္တိဝတ္တံ နာမ။ ဝတ္တမာနသ္သာတိ ပူရေတ္ဝာ ဝတ္တမာနသ္သ။ တဒဟုပောသထေတိအာဒိ မဟာသုဒသ္သနေ ဝုတ္တံ။
Idha ṭhatvā vattaṃ samānetabbaṃ. Antojanasmiṃ balakāyepi ekaṃ, khattiyesu ekaṃ, anuyantesu ekaṃ, brāhmaṇagahapatikesu ekaṃ, negamajānapadesu ekaṃ, samaṇabrāhmaṇesu ekaṃ, migapakkhīsu ekaṃ, adhammakārappaṭikkhepo ekaṃ, adhanānaṃ dhanānuppadānaṃ ekaṃ samaṇabrāhmaṇe upasaṅkamitvā pañhapucchanaṃ ekanti evametaṃ dasavidhaṃ hoti. Gahapatike pana pakkhijāte ca visuṃ katvā gaṇentassa dvādasavidhaṃ hoti. Pubbe avuttaṃ vā gaṇentena adhammarāgassa ca visamalobhassa ca pahānavasena dvādasavidhaṃ veditabbaṃ. Idaṃ kho tāta tanti idaṃ dasavidhaṃ dvādasavidhañca ariyacakkavattivattaṃ nāma. Vattamānassāti pūretvā vattamānassa. Tadahuposathetiādi mahāsudassane vuttaṃ.
၉၀. သမတေနာတိ အတ္တနော မတိယာ။ သုဒန္တိ နိပာတမတ္တံ။ ပသာသတီတိ အနုသာသတိ။ ဣဒံ ဝုတ္တံ ဟောတိ – ပောရာဏကံ ရာဇဝံသံ ရာဇပဝေဏိံ ရာဇဓမ္မံ ပဟာယ အတ္တနော မတိမတ္တေ ဌတ္ဝာ ဇနပဒံ အနုသာသတီတိ။ ဧဝမယံ မဃဒေဝဝံသသ္သ ကဠာရဇနကော ဝိယ ဒဠ္ဟနေမိဝံသသ္သ ဥပစ္ဆေဒကော အန္တိမပုရိသော ဟုတ္ဝာ ဥပ္ပန္နော။ ပုဗ္ဗေနာပရန္တိ ပုဗ္ဗကာလေန သဒိသာ ဟုတ္ဝာ အပရကာလံ။ ဇနပဒာ န ပဗ္ဗန္တီတိ န ဝဍ္ဎန္တိ။ ယထာ တံ ပုဗ္ဗကာနန္တိ ယထာ ပုဗ္ဗကာနံ ရာဇူနံ ပုဗ္ဗေ စ ပစ္ဆာ စ သဒိသာယေဝ ဟုတ္ဝာ ပဗ္ဗိံသု, တထာ န ပဗ္ဗန္တိ။ ကတ္ထစိ သုညာ ဟောန္တိ ဟတဝိလုတ္တာ, တေလမဓုဖာဏိတာဒီသု စေဝ ယာဂုဘတ္တာဒီသု စ ဩဇာပိ ပရိဟာယိတ္ထာတိ အတ္ထော။
90.Samatenāti attano matiyā. Sudanti nipātamattaṃ. Pasāsatīti anusāsati. Idaṃ vuttaṃ hoti – porāṇakaṃ rājavaṃsaṃ rājapaveṇiṃ rājadhammaṃ pahāya attano matimatte ṭhatvā janapadaṃ anusāsatīti. Evamayaṃ maghadevavaṃsassa kaḷārajanako viya daḷhanemivaṃsassa upacchedako antimapuriso hutvā uppanno. Pubbenāparanti pubbakālena sadisā hutvā aparakālaṃ. Janapadā na pabbantīti na vaḍḍhanti. Yathā taṃ pubbakānanti yathā pubbakānaṃ rājūnaṃ pubbe ca pacchā ca sadisāyeva hutvā pabbiṃsu, tathā na pabbanti. Katthaci suññā honti hataviluttā, telamadhuphāṇitādīsu ceva yāgubhattādīsu ca ojāpi parihāyitthāti attho.
အမစ္စာ ပာရိသဇ္ဇာတိ အမစ္စာ စေဝ ပရိသာဝစရာ စ။ ဂဏကမဟာမတ္တာတိ အစ္ဆိဒ္ဒကာဒိပာဌဂဏကာ စေဝ မဟာအမစ္စာ စ။ အနီကဋ္ဌာတိ ဟတ္ထိအာစရိယာဒယော။ ဒောဝာရိကာတိ ဒ္ဝာရရက္ခိနော။ မန္တသ္သာဇီဝိနောတိ မန္တာ ဝုစ္စတိ ပညာ, တံ နိသ္သယံ ကတ္ဝာ ယေ ဇီဝန္တိ ပဏ္ဍိတာ မဟာမတ္တာ, တေသံ ဧတံ နာမံ။
Amaccā pārisajjāti amaccā ceva parisāvacarā ca. Gaṇakamahāmattāti acchiddakādipāṭhagaṇakā ceva mahāamaccā ca. Anīkaṭṭhāti hatthiācariyādayo. Dovārikāti dvārarakkhino. Mantassājīvinoti mantā vuccati paññā, taṃ nissayaṃ katvā ye jīvanti paṇḍitā mahāmattā, tesaṃ etaṃ nāmaṃ.
အာယုဝဏ္ဏာဒိပရိဟာနိကထာဝဏ္ဏနာ
Āyuvaṇṇādiparihānikathāvaṇṇanā
၉၁. နော စ ခော အဓနာနန္တိ ဗလဝလောဘတ္တာ ပန အဓနာနံ ဒလိဒ္ဒမနုသ္သာနံ ဓနံ နာနုပ္ပဒာသိ။ နာနုပ္ပဒိယမာနေတိ အနနုပ္ပဒိယမာနေ, အယမေဝ ဝာ ပာဌော။ ဒာလိဒ္ဒိယန္တိ ဒလိဒ္ဒဘာဝော။ အတ္တနာ စ ဇီဝာဟီတိ သယဉ္စ ဇီဝံ ယာပေဟီတိ အတ္ထော။ ဥဒ္ဓဂ္ဂိကန္တိအာဒီသု ဥပရူပရိဘူမီသု ဖလဒာနဝသေန ဥဒ္ဓမဂ္ဂမသ္သာတိ ဥဒ္ဓဂ္ဂိကာ။ သဂ္ဂသ္သ ဟိတာ တတ္ရုပပတ္တိဇနနတောတိ သောဝဂ္ဂိကာ။ နိဗ္ဗတ္တဋ္ဌာနေ သုခော ဝိပာကော အသ္သာတိ သုခဝိပာကာ။ သုဋ္ဌု အဂ္ဂာနံ ဒိဗ္ဗဝဏ္ဏာဒီနံ ဒသန္နံ ဝိသေသာနံ နိဗ္ဗတ္တနတော သဂ္ဂသံဝတ္တနိကာ။ ဧဝရူပံ ဒက္ခိဏံ ဒာနံ ပတိဋ္ဌပေတီတိ အတ္ထော။
91.Noca kho adhanānanti balavalobhattā pana adhanānaṃ daliddamanussānaṃ dhanaṃ nānuppadāsi. Nānuppadiyamāneti ananuppadiyamāne, ayameva vā pāṭho. Dāliddiyanti daliddabhāvo. Attanā ca jīvāhīti sayañca jīvaṃ yāpehīti attho. Uddhaggikantiādīsu uparūparibhūmīsu phaladānavasena uddhamaggamassāti uddhaggikā. Saggassa hitā tatrupapattijananatoti sovaggikā. Nibbattaṭṭhāne sukho vipāko assāti sukhavipākā. Suṭṭhu aggānaṃ dibbavaṇṇādīnaṃ dasannaṃ visesānaṃ nibbattanato saggasaṃvattanikā. Evarūpaṃ dakkhiṇaṃ dānaṃ patiṭṭhapetīti attho.
၉၂. ပဝဍ္ဎိသ္သတီတိ ဝဍ္ဎိသ္သတိ ဗဟုံ ဘဝိသ္သတိ။ သုနိသေဓံ နိသေဓေယ္ယန္တိ သုဋ္ဌု နိသိဒ္ဓံ နိသေဓေယ္ယံ။ မူလဃစ္စန္တိ မူလဟတံ။ ခရသ္သရေနာတိ ဖရုသသဒ္ဒေန။ ပဏဝေနာတိ ဝဇ္ဈဘေရိယာ။
92.Pavaḍḍhissatīti vaḍḍhissati bahuṃ bhavissati. Sunisedhaṃ nisedheyyanti suṭṭhu nisiddhaṃ nisedheyyaṃ. Mūlaghaccanti mūlahataṃ. Kharassarenāti pharusasaddena. Paṇavenāti vajjhabheriyā.
၉၃. သီသာနိ နေသံ ဆိန္ဒိသ္သာမာတိ ယေသံ အန္တမသော မူလကမုဋ္ဌိမ္ပိ ဟရိသ္သာမ, တေသံ တထေဝ သီသာနိ ဆိန္ဒိသ္သာမ, ယထာ ကောစိ ဟဋဘာဝမ္ပိ န ဇာနိသ္သတိ, အမ္ဟာကံ ဒာနိ ကိမေတ္ထ ရာဇာပိ ဧဝံ ဥဋ္ဌာယ ပရံ မာရေတီတိ အယံ နေသံ အဓိပ္ပာယော။ ဥပက္ကမိံသူတိ အာရဘိံသု။ ပန္ထဒုဟနန္တိ ပန္ထဃာတံ, ပန္ထေ ဌတ္ဝာ စောရကမ္မံ။
93.Sīsāninesaṃ chindissāmāti yesaṃ antamaso mūlakamuṭṭhimpi harissāma, tesaṃ tatheva sīsāni chindissāma, yathā koci haṭabhāvampi na jānissati, amhākaṃ dāni kimettha rājāpi evaṃ uṭṭhāya paraṃ māretīti ayaṃ nesaṃ adhippāyo. Upakkamiṃsūti ārabhiṃsu. Panthaduhananti panthaghātaṃ, panthe ṭhatvā corakammaṃ.
၉၄. န ဟိ, ဒေဝာတိ သော ကိရ စိန္တေသိ – ‘‘အယံ ရာဇာ သစ္စံ ဒေဝာတိ မုခပဋိညာယ ဒိန္နာယ မာရာပေတိ, ဟန္ဒာဟံ မုသာဝာဒံ ကရောမီ’’တိ, မရဏဘယာ ‘‘န ဟိ ဒေဝာ’’တိ အဝောစ။
94.Na hi, devāti so kira cintesi – ‘‘ayaṃ rājā saccaṃ devāti mukhapaṭiññāya dinnāya mārāpeti, handāhaṃ musāvādaṃ karomī’’ti, maraṇabhayā ‘‘na hi devā’’ti avoca.
၉၆. ဧကိဒန္တိ ဧတ္ထ ဣဒန္တိ နိပာတမတ္တံ, ဧကေ သတ္တာတိ အတ္ထော။ စာရိတ္တန္တိ မိစ္ဆာစာရံ။ အဘိဇ္ဈာဗ္ယာပာဒာတိ အဘိဇ္ဈာ စ ဗ္ယာပာဒော စ။ မိစ္ဆာဒိဋ္ဌီတိ နတ္ထိ ဒိန္နန္တိအာဒိကာ အန္တဂ္ဂာဟိကာ ပစ္စနီကဒိဋ္ဌိ။
96.Ekidanti ettha idanti nipātamattaṃ, eke sattāti attho. Cārittanti micchācāraṃ. Abhijjhābyāpādāti abhijjhā ca byāpādo ca. Micchādiṭṭhīti natthi dinnantiādikā antaggāhikā paccanīkadiṭṭhi.
၁၀၁. အဓမ္မရာဂောတိ မာတာ မာတုစ္ဆာ ပိတုစ္ဆာ မာတုလာနီတိအာဒိကေ အယုတ္တဋ္ဌာနေ ရာဂော။ ဝိသမလောဘောတိ ပရိဘောဂယုတ္တေသုပိ ဌာနေသု အတိဗလဝလောဘော။ မိစ္ဆာဓမ္မောတိ ပုရိသာနံ ပုရိသေသု ဣတ္ထီနဉ္စ ဣတ္ထီသု ဆန္ဒရာဂော။
101.Adhammarāgoti mātā mātucchā pitucchā mātulānītiādike ayuttaṭṭhāne rāgo. Visamalobhoti paribhogayuttesupi ṭhānesu atibalavalobho. Micchādhammoti purisānaṃ purisesu itthīnañca itthīsu chandarāgo.
အမတ္တေယ္ယတာတိအာဒီသု မာတု ဟိတော မတ္တေယ္ယော, တသ္သ ဘာဝော မတ္တေယ္ယတာ, မာတရိ သမ္မာ ပဋိပတ္တိယာ ဧတံ နာမံ။ တသ္သာ အဘာဝော စေဝ တပ္ပဋိပက္ခတာ စ အမတ္တေယ္ယတာ။ အပေတ္တေယ္ယတာဒီသုပိ ဧသေဝ နယော။ န ကုလေ ဇေဋ္ဌာပစာယိတာတိ ကုလေ ဇေဋ္ဌာနံ အပစိတိယာ နီစဝုတ္တိယာ အကရဏဘာဝော။
Amatteyyatātiādīsu mātu hito matteyyo, tassa bhāvo matteyyatā, mātari sammā paṭipattiyā etaṃ nāmaṃ. Tassā abhāvo ceva tappaṭipakkhatā ca amatteyyatā. Apetteyyatādīsupi eseva nayo. Na kule jeṭṭhāpacāyitāti kule jeṭṭhānaṃ apacitiyā nīcavuttiyā akaraṇabhāvo.
ဒသဝသ္သာယုကသမယဝဏ္ဏနာ
Dasavassāyukasamayavaṇṇanā
၁၀၃. ယံ ဣမေသန္တိ ယသ္မိံ သမယေ ဣမေသံ။ အလံပတေယ္ယာတိ ပတိနော ဒာတုံ ယုတ္တာ။ ဣမာနိ ရသာနီတိ ဣမာနိ လောကေ အဂ္ဂရသာနိ။ အတိဗ္ယာဒိပ္ပိသ္သန္တီတိ အတိဝိယ ဒိပ္ပိသ္သန္တိ, အယမေဝ ဝာ ပာဌော။ ကုသလန္တိပိ န ဘဝိသ္သတီတိ ကုသလန္တိ နာမမ္ပိ န ဘဝိသ္သတိ, ပညတ္တိမတ္တမ္ပိ န ပညာယိသ္သတီတိ အတ္ထော။ ပုဇ္ဇာ စ ဘဝိသ္သန္တိ ပာသံသာ စာတိ ပူဇာရဟာ စ ဘဝိသ္သန္တိ ပသံသာရဟာ စ။ တဒာ ကိရ မနုသ္သာ ‘‘အသုကေန နာမ မာတာ ပဟတာ, ပိတာ ပဟတော, သမဏဗ္ရာဟ္မဏာ ဇီဝိတာ ဝောရောပိတာ, ကုလေ ဇေဋ္ဌာနံ အတ္ထိဘာဝမ္ပိ န ဇာနာတိ, အဟော ပုရိသော’’တိ တမေဝ ပူဇေသ္သန္တိ စေဝ ပသံသိသ္သန္တိ စ။
103.Yaṃ imesanti yasmiṃ samaye imesaṃ. Alaṃpateyyāti patino dātuṃ yuttā. Imāni rasānīti imāni loke aggarasāni. Atibyādippissantīti ativiya dippissanti, ayameva vā pāṭho. Kusalantipi na bhavissatīti kusalanti nāmampi na bhavissati, paññattimattampi na paññāyissatīti attho. Pujjā ca bhavissanti pāsaṃsā cāti pūjārahā ca bhavissanti pasaṃsārahā ca. Tadā kira manussā ‘‘asukena nāma mātā pahatā, pitā pahato, samaṇabrāhmaṇā jīvitā voropitā, kule jeṭṭhānaṃ atthibhāvampi na jānāti, aho puriso’’ti tameva pūjessanti ceva pasaṃsissanti ca.
န ဘဝိသ္သတိ မာတာတိ ဝာတိ အယံ မယ္ဟံ မာတာတိ ဂရုစိတ္တံ န ဘဝိသ္သတိ။ ဂေဟေ မာတုဂာမံ ဝိယ နာနာဝိဓံ အသဗ္ဘိကထံ ကထယမာနာ အဂာရဝုပစာရေန ဥပသင္ကမိသ္သန္တိ။ မာတုစ္ဆာဒီသုပိ ဧသေဝ နယော။ ဧတ္ထ စ မာတုစ္ဆာတိ မာတုဘဂိနီ။ မာတုလာနီတိ မာတုလဘရိယာ။ အာစရိယဘရိယာတိ သိပ္ပာယတနာနိ သိက္ခာပကသ္သ အာစရိယသ္သ ဘရိယာ။ ဂရူနံ ဒာရာတိ စူဠပိတုမဟာပိတုအာဒီနံ ဘရိယာ။ သမ္ဘေဒန္တိ မိသ္သီဘာဝံ, မရိယာဒဘေဒံ ဝာ။
Nabhavissati mātāti vāti ayaṃ mayhaṃ mātāti garucittaṃ na bhavissati. Gehe mātugāmaṃ viya nānāvidhaṃ asabbhikathaṃ kathayamānā agāravupacārena upasaṅkamissanti. Mātucchādīsupi eseva nayo. Ettha ca mātucchāti mātubhaginī. Mātulānīti mātulabhariyā. Ācariyabhariyāti sippāyatanāni sikkhāpakassa ācariyassa bhariyā. Garūnaṃ dārāti cūḷapitumahāpituādīnaṃ bhariyā. Sambhedanti missībhāvaṃ, mariyādabhedaṃ vā.
တိဗ္ဗော အာဃာတော ပစ္စုပဋ္ဌိတော ဘဝိသ္သတီတိ ဗလဝကောပော ပုနပ္ပုနံ ဥပ္ပတ္တိဝသေန ပစ္စုပဋ္ဌိတော ဘဝိသ္သတိ။ အပရာနိ ဒ္ဝေ ဧတသ္သေဝ ဝေဝစနာနိ။ ကောပော ဟိ စိတ္တံ အာဃာတေတီတိ အာဃာတော။ အတ္တနော စ ပရသ္သ စ ဟိတသုခံ ဗ္ယာပာဒေတီတိ ဗ္ယာပာဒော။ မနောပဒူသနတော မနောပဒောသောတိ ဝုစ္စတိ။ တိဗ္ဗံ ဝဓကစိတ္တန္တိ ပိယမာနသ္သာပိ ပရံ မာရဏတ္ထာယ ဝဓကစိတ္တံ။ တသ္သ ဝတ္ထုံ ဒသ္သေတုံ မာတုပိ ပုတ္တမ္ဟီတိအာဒိ ဝုတ္တံ။ မာဂဝိကသ္သာတိ မိဂလုဒ္ဒကသ္သ။
Tibbo āghāto paccupaṭṭhito bhavissatīti balavakopo punappunaṃ uppattivasena paccupaṭṭhito bhavissati. Aparāni dve etasseva vevacanāni. Kopo hi cittaṃ āghātetīti āghāto. Attano ca parassa ca hitasukhaṃ byāpādetīti byāpādo. Manopadūsanato manopadosoti vuccati. Tibbaṃ vadhakacittanti piyamānassāpi paraṃ māraṇatthāya vadhakacittaṃ. Tassa vatthuṃ dassetuṃ mātupi puttamhītiādi vuttaṃ. Māgavikassāti migaluddakassa.
၁၀၄. သတ္ထန္တရကပ္ပောတိ သတ္ထေန အန္တရကပ္ပော။ သံဝဋ္ဋကပ္ပံ အပ္ပတ္ဝာ အန္တရာဝ လောကဝိနာသော။ အန္တရကပ္ပော စ နာမေသ ဒုဗ္ဘိက္ခန္တရကပ္ပော ရောဂန္တရကပ္ပော သတ္ထန္တရကပ္ပောတိ တိဝိဓော။ တတ္ထ လောဘုသ္သဒာယ ပဇာယ ဒုဗ္ဘိက္ခန္တရကပ္ပော ဟောတိ။ မောဟုသ္သဒာယ ရောဂန္တရကပ္ပော။ ဒောသုသ္သဒာယ သတ္ထန္တရကပ္ပော။ တတ္ထ ဒုဗ္ဘိက္ခန္တရကပ္ပေန နဋ္ဌာ ယေဘုယ္ယေန ပေတ္တိဝိသယေ ဥပပဇ္ဇန္တိ။ ကသ္မာ? အာဟာရနိကန္တိယာ ဗလဝတ္တာ။ ရောဂန္တရကပ္ပေန နဋ္ဌာ ယေဘုယ္ယေန သဂ္ဂေ နိဗ္ဗတ္တန္တိ ကသ္မာ? တေသဉ္ဟိ ‘‘အဟော ဝတညေသံ သတ္တာနံ ဧဝရူပော ရောဂော န ဘဝေယ္ယာ’’တိ မေတ္တစိတ္တံ ဥပ္ပဇ္ဇတီတိ။ သတ္ထန္တရကပ္ပေန နဋ္ဌာ ယေဘုယ္ယေန နိရယေ ဥပပဇ္ဇန္တိ။ ကသ္မာ? အညမညံ ဗလဝာဃာတတာယ။
104.Satthantarakappoti satthena antarakappo. Saṃvaṭṭakappaṃ appatvā antarāva lokavināso. Antarakappo ca nāmesa dubbhikkhantarakappo rogantarakappo satthantarakappoti tividho. Tattha lobhussadāya pajāya dubbhikkhantarakappo hoti. Mohussadāya rogantarakappo. Dosussadāya satthantarakappo. Tattha dubbhikkhantarakappena naṭṭhā yebhuyyena pettivisaye upapajjanti. Kasmā? Āhāranikantiyā balavattā. Rogantarakappena naṭṭhā yebhuyyena sagge nibbattanti kasmā? Tesañhi ‘‘aho vataññesaṃ sattānaṃ evarūpo rogo na bhaveyyā’’ti mettacittaṃ uppajjatīti. Satthantarakappena naṭṭhā yebhuyyena niraye upapajjanti. Kasmā? Aññamaññaṃ balavāghātatāya.
မိဂသညန္တိ ‘‘အယံ မိဂော, အယံ မိဂော’’တိ သညံ။ တိဏ္ဟာနိ သတ္ထာနိ ဟတ္ထေသု ပာတုဘဝိသ္သန္တီတိ တေသံ ကိရ ဟတ္ထေန ဖုဋ္ဌမတ္တံ ယံကိဉ္စိ အန္တမသော တိဏပဏ္ဏံ ဥပာဒာယ အာဝုဓမေဝ ဘဝိသ္သတိ။ မာ စ မယံ ကဉ္စီတိ မယံ ကဉ္စိ ဧကပုရိသမ္ပိ ဇီဝိတာ မာ ဝောရောပယိမ္ဟ။ မာ စ အမ္ဟေ ကောစီတိ အမ္ဟေပိ ကောစိ ဧကပုရိသော ဇီဝိတာ မာ ဝောရောပယိတ္ထ။ ယံနူန မယန္တိ အယံ လောကဝိနာသော ပစ္စုပဋ္ဌိတော, န သက္ကာ ဒ္ဝီဟိ ဧကဋ္ဌာနေ ဌိတေဟိ ဇီဝိတံ လဒ္ဓုန္တိ မညမာနာ ဧဝံ စိန္တယိံသု။ ဝနဂဟနန္တိ ဝနသင္ခာတေဟိ တိဏဂုမ္ဗလတာဒီဟိ ဂဟနံ ဒုပ္ပဝေသဋ္ဌာနံ။ ရုက္ခဂဟနန္တိ ရုက္ခေဟိ ဂဟနံ ဒုပ္ပဝေသဋ္ဌာနံ။ နဒီဝိဒုဂ္ဂန္တိ နဒီနံ အန္တရဒီပာဒီသု ဒုဂ္ဂမနဋ္ဌာနံ။ ပဗ္ဗတဝိသမန္တိ ပဗ္ဗတေဟိ ဝိသမံ, ပဗ္ဗတေသုပိ ဝာ ဝိသမဋ္ဌာနံ။ သဘာဂာယိသ္သန္တီတိ ယထာ အဟံ ဇီဝာမိ ဒိဋ္ဌာ ဘော သတ္တာ, တ္ဝမ္ပိ တထာ ဇီဝသီတိ ဧဝံ သမ္မောဒနကထာယ အတ္တနာ သဘာဂေ ကရိသ္သန္တိ။
Migasaññanti ‘‘ayaṃ migo, ayaṃ migo’’ti saññaṃ. Tiṇhāni satthāni hatthesu pātubhavissantīti tesaṃ kira hatthena phuṭṭhamattaṃ yaṃkiñci antamaso tiṇapaṇṇaṃ upādāya āvudhameva bhavissati. Mā ca mayaṃ kañcīti mayaṃ kañci ekapurisampi jīvitā mā voropayimha. Mā ca amhe kocīti amhepi koci ekapuriso jīvitā mā voropayittha. Yaṃnūna mayanti ayaṃ lokavināso paccupaṭṭhito, na sakkā dvīhi ekaṭṭhāne ṭhitehi jīvitaṃ laddhunti maññamānā evaṃ cintayiṃsu. Vanagahananti vanasaṅkhātehi tiṇagumbalatādīhi gahanaṃ duppavesaṭṭhānaṃ. Rukkhagahananti rukkhehi gahanaṃ duppavesaṭṭhānaṃ. Nadīvidugganti nadīnaṃ antaradīpādīsu duggamanaṭṭhānaṃ. Pabbatavisamanti pabbatehi visamaṃ, pabbatesupi vā visamaṭṭhānaṃ. Sabhāgāyissantīti yathā ahaṃ jīvāmi diṭṭhā bho sattā, tvampi tathā jīvasīti evaṃ sammodanakathāya attanā sabhāge karissanti.
အာယုဝဏ္ဏာဒိဝဍ္ဎနကထာဝဏ္ဏနာ
Āyuvaṇṇādivaḍḍhanakathāvaṇṇanā
၁၀၅. အာယတန္တိ မဟန္တံ။ ပာဏာတိပာတာ ဝိရမေယ္ယာမာတိ ပာဏာတိပာတတော ဩသက္ကေယ္ယာမ။ ပာဏာတိပာတံ ဝိရမေယ္ယာမာတိပိ သဇ္ဈာယန္တိ, တတ္ထ ပာဏာတိပာတံ ပဇဟေယ္ယာမာတိ အတ္ထော။ ဝီသတိဝသ္သာယုကာတိ မာတာပိတရော ပာဏာတိပာတာ ပဋိဝိရတာ, ပုတ္တာ ကသ္မာ ဝီသတိဝသ္သာယုကာ အဟေသုန္တိ ခေတ္တဝိသုဒ္ဓိယာ။ တေသဉ္ဟိ မာတာပိတရော သီလဝန္တော ဇာတာ။ ဣတိ သီလဂဗ္ဘေ ဝဍ္ဎိတတ္တာ ဣမာယ ခေတ္တဝိသုဒ္ဓိယာ ဒီဃာယုကာ အဟေသုံ။ ယေ ပနေတ္ထ ကာလံ ကတ္ဝာ တတ္ထေဝ နိဗ္ဗတ္တာ, တေ အတ္တနောဝ သီလသမ္ပတ္တိယာ ဒီဃာယုကာ အဟေသုံ။
105.Āyatanti mahantaṃ. Pāṇātipātā virameyyāmāti pāṇātipātato osakkeyyāma. Pāṇātipātaṃ virameyyāmātipi sajjhāyanti, tattha pāṇātipātaṃ pajaheyyāmāti attho. Vīsativassāyukāti mātāpitaro pāṇātipātā paṭiviratā, puttā kasmā vīsativassāyukā ahesunti khettavisuddhiyā. Tesañhi mātāpitaro sīlavanto jātā. Iti sīlagabbhe vaḍḍhitattā imāya khettavisuddhiyā dīghāyukā ahesuṃ. Ye panettha kālaṃ katvā tattheva nibbattā, te attanova sīlasampattiyā dīghāyukā ahesuṃ.
အသ္သာမာတိ ဘဝေယ္ယာမ။ စတ္တာရီသဝသ္သာယုကာတိအာဒယော ကောဋ္ဌာသာ အဒိန္နာဒာနာဒီဟိ ပဋိဝိရတာနံ ဝသေန ဝေဒိတဗ္ဗာ။
Assāmāti bhaveyyāma. Cattārīsavassāyukātiādayo koṭṭhāsā adinnādānādīhi paṭiviratānaṃ vasena veditabbā.
သင္ခရာဇဥပ္ပတ္တိဝဏ္ဏနာ
Saṅkharājauppattivaṇṇanā
၁၀၆. ဣစ္ဆာတိ မယ္ဟံ ဘတ္တံ ဒေထာတိ ဧဝံ ဥပ္ပဇ္ဇနကတဏ္ဟာ။ အနသနန္တိ န အသနံ အဝိပ္ဖာရိကဘာဝော ကာယာလသိယံ, ဘတ္တံ ဘုတ္တာနံ ဘတ္တသမ္မဒပစ္စယာ နိပဇ္ဇိတုကာမတာဇနကော ကာယဒုဗ္ဗလဘာဝောတိ အတ္ထော။ ဇရာတိ ပာကဋဇရာ။ ကုက္ကုဋသမ္ပာတိကာတိ ဧကဂာမသ္သ ဆဒနပိဋ္ဌတော ဥပ္ပတိတ္ဝာ ဣတရဂာမသ္သ ဆဒနပိဋ္ဌေ ပတနသင္ခာတော ကုက္ကုဋသမ္ပာတော။ ဧတာသု အတ္ထီတိ ကုက္ကုဋသမ္ပာတိကာ။ ‘‘ကုက္ကုဋသမ္ပာဒိကာ’’တိပိ ပာဌော, ဂာမန္တရတော ဂာမန္တရံ ကုက္ကုဋာနံ ပဒသာ ဂမနသင္ခာတော ကုက္ကုဋသမ္ပာဒော ဧတာသု အတ္ထီတိ အတ္ထော။ ဥဘယမ္ပေတံ ဃနနိဝာသတံယေဝ ဒီပေတိ။ အဝီစိ မညေ ဖုဋော ဘဝိသ္သတီတိ အဝီစိမဟာနိရယော ဝိယ နိရန္တရပူရိတော ဘဝိသ္သတိ။
106.Icchāti mayhaṃ bhattaṃ dethāti evaṃ uppajjanakataṇhā. Anasananti na asanaṃ avipphārikabhāvo kāyālasiyaṃ, bhattaṃ bhuttānaṃ bhattasammadapaccayā nipajjitukāmatājanako kāyadubbalabhāvoti attho. Jarāti pākaṭajarā. Kukkuṭasampātikāti ekagāmassa chadanapiṭṭhato uppatitvā itaragāmassa chadanapiṭṭhe patanasaṅkhāto kukkuṭasampāto. Etāsu atthīti kukkuṭasampātikā. ‘‘Kukkuṭasampādikā’’tipi pāṭho, gāmantarato gāmantaraṃ kukkuṭānaṃ padasā gamanasaṅkhāto kukkuṭasampādo etāsu atthīti attho. Ubhayampetaṃ ghananivāsataṃyeva dīpeti. Avīci maññe phuṭo bhavissatīti avīcimahānirayo viya nirantarapūrito bhavissati.
၁၀၇. ‘‘အသီတိဝသ္သသဟသ္သာယုကေသု, ဘိက္ခဝေ, မနုသ္သေသု မေတ္တေယ္ယော နာမ ဘဂဝာ လောကေ ဥပ္ပဇ္ဇိသ္သတီ’’တိ န ဝဍ္ဎမာနကဝသေန ဝုတ္တံ။ န ဟိ ဗုဒ္ဓာ ဝဍ္ဎမာနေ အာယုမ္ဟိ နိဗ္ဗတ္တန္တိ, ဟာယမာနေ ပန နိဗ္ဗတ္တန္တိ။ တသ္မာ ယဒာ တံ အာယု ဝဍ္ဎိတ္ဝာ အသင္ခေယ္ယတံ ပတ္ဝာ ပုန ဟာယမာနံ အသီတိဝသ္သသဟသ္သကာလေ ဌသ္သတိ, တဒာ ဥပ္ပဇ္ဇိသ္သတီတိ အတ္ထော။ ပရိဟရိသ္သတီတိ ဣဒံ ပန ပရိဝာရေတ္ဝာ ဝိစရန္တာနံ ဝသေန ဝုတ္တံ။ ယူပောတိ ပာသာဒော။ ရညာ မဟာပနာဒေန ကာရာပိတောတိ ရညာ ဟေတုဘူတေန တသ္သတ္ထာယ သက္ကေန ဒေဝရာဇေန ဝိသ္သကမ္မဒေဝပုတ္တံ ပေသေတ္ဝာ ကာရာပိတော။ ပုဗ္ဗေ ကိရ ဒ္ဝေ ပိတာပုတ္တာ နဠကာရာ ပစ္စေကဗုဒ္ဓသ္သ နဠေဟိ စ ဥဒုမ္ဗရေဟိ စ ပဏ္ဏသာလံ ကာရာပေတ္ဝာ တံ တတ္ထ ဝာသာပေတ္ဝာ စတူဟိ ပစ္စယေဟိ ဥပဋ္ဌဟိံသု။ တေ ကာလံ ကတ္ဝာ ဒေဝလောကေ နိဗ္ဗတ္တာ။ တေသု ပိတာ ဒေဝလောကေယေဝ အဋ္ဌာသိ။ ပုတ္တော ဒေဝလောကာ စဝိတ္ဝာ သုရုစိသ္သ ရညော ဒေဝိယာ သုမေဓာယ ကုစ္ဆိသ္မိံ နိဗ္ဗတ္တော။ မဟာပနာဒော နာမ ကုမာရော အဟောသိ။ သော အပရဘာဂေ ဆတ္တံ ဥသ္သာပေတ္ဝာ မဟာပနာဒော နာမ ရာဇာ ဇာတော။ အထသ္သ ပုညာနုဘာဝေန သက္ကော ဒေဝရာဇာ ဝိသ္သကမ္မဒေဝပုတ္တံ ရညော ပာသာဒံ ကရောဟီတိ ပဟိဏိ သော တသ္သ ပာသာဒံ နိမ္မိနိ ပဉ္စဝီသတိယောဇနုဗ္ဗေဓံ သတ္တရတနမယံ သတဘူမကံ။ ယံ သန္ဓာယ ဇာတကေ ဝုတ္တံ –
107. ‘‘Asītivassasahassāyukesu, bhikkhave, manussesu metteyyo nāma bhagavā loke uppajjissatī’’ti na vaḍḍhamānakavasena vuttaṃ. Na hi buddhā vaḍḍhamāne āyumhi nibbattanti, hāyamāne pana nibbattanti. Tasmā yadā taṃ āyu vaḍḍhitvā asaṅkheyyataṃ patvā puna hāyamānaṃ asītivassasahassakāle ṭhassati, tadā uppajjissatīti attho. Pariharissatīti idaṃ pana parivāretvā vicarantānaṃ vasena vuttaṃ. Yūpoti pāsādo. Raññā mahāpanādena kārāpitoti raññā hetubhūtena tassatthāya sakkena devarājena vissakammadevaputtaṃ pesetvā kārāpito. Pubbe kira dve pitāputtā naḷakārā paccekabuddhassa naḷehi ca udumbarehi ca paṇṇasālaṃ kārāpetvā taṃ tattha vāsāpetvā catūhi paccayehi upaṭṭhahiṃsu. Te kālaṃ katvā devaloke nibbattā. Tesu pitā devalokeyeva aṭṭhāsi. Putto devalokā cavitvā surucissa rañño deviyā sumedhāya kucchismiṃ nibbatto. Mahāpanādo nāma kumāro ahosi. So aparabhāge chattaṃ ussāpetvā mahāpanādo nāma rājā jāto. Athassa puññānubhāvena sakko devarājā vissakammadevaputtaṃ rañño pāsādaṃ karohīti pahiṇi so tassa pāsādaṃ nimmini pañcavīsatiyojanubbedhaṃ sattaratanamayaṃ satabhūmakaṃ. Yaṃ sandhāya jātake vuttaṃ –
‘‘ပနာဒော နာမ သော ရာဇာ၊ ယသ္သ ယူပော သုဝဏ္ဏယော။
‘‘Panādo nāma so rājā, yassa yūpo suvaṇṇayo;
တိရိယံ သောဠသုဗ္ဗေဓော၊ ဥဒ္ဓမာဟု သဟသ္သဓာ။
Tiriyaṃ soḷasubbedho, uddhamāhu sahassadhā.
သဟသ္သကဏ္ဍော သတဂေဏ္ဍု၊ ဓဇာလု ဟရိတာမယော။
Sahassakaṇḍo satageṇḍu, dhajālu haritāmayo;
အနစ္စုံ တတ္ထ ဂန္ဓဗ္ဗာ၊ ဆ သဟသ္သာနိ သတ္တဓာ။
Anaccuṃ tattha gandhabbā, cha sahassāni sattadhā.
ဧဝမေတံ တဒာ အာသိ၊ ယထာ ဘာသသိ ဘဒ္ဒဇိ။
Evametaṃ tadā āsi, yathā bhāsasi bhaddaji;
သက္ကော အဟံ တဒာ အာသိံ၊ ဝေယ္ယာဝစ္စကရော တဝာ’’တိ။ (ဇာ. ၅.၃.၄၂)။
Sakko ahaṃ tadā āsiṃ, veyyāvaccakaro tavā’’ti. (jā. 5.3.42);
သော ရာဇာ တတ္ထ ယာဝတာယုကံ ဝသိတ္ဝာ ကာလံ ကတ္ဝာ ဒေဝလောကေ နိဗ္ဗတ္တိ။ တသ္မိံ ဒေဝလောကေ နိဗ္ဗတ္တေ သော ပာသာဒော မဟာဂင္ဂာယ အနုသောတံ ပတိ။ တသ္သ ဓုရသောပာနသမ္မုခဋ္ဌာနေ ပယာဂပတိဋ္ဌာနံ နာမ နဂရံ မာပိတံ။ ထုပိကာသမ္မုခဋ္ဌာနေ ကောဋိဂာမော နာမ။ အပရဘာဂေ အမ္ဟာကံ ဘဂဝတော ကာလေ သော နဠကာရဒေဝပုတ္တော ဒေဝလောကတော စဝိတ္ဝာ မနုသ္သပထေ ဘဒ္ဒဇိသေဋ္ဌိ နာမ ဟုတ္ဝာ သတ္ထု သန္တိကေ ပဗ္ဗဇိတ္ဝာ အရဟတ္တံ ပာပုဏိ။ သော နာဝာယ ဂင္ဂာတရဏဒိဝသေ ဘိက္ခုသင္ဃသ္သ တံ ပာသာဒံ ဒသ္သေတီတိ ဝတ္ထု ဝိတ္ထာရေတဗ္ဗံ။ ကသ္မာ ပနေသ ပာသာဒော န အန္တရဟိတောတိ? ဣတရသ္သ အာနုဘာဝာ။ တေန သဒ္ဓိံ ပုညံ ကတ္ဝာ ဒေဝလောကေ နိဗ္ဗတ္တကုလပုတ္တော အနာဂတေ သင္ခော နာမ ရာဇာ ဘဝိသ္သတိ။ တသ္သ ပရိဘောဂတ္ထာယ သော ပာသာဒော ဥဋ္ဌဟိသ္သတိ, တသ္မာ န အန္တရဟိတောတိ။
So rājā tattha yāvatāyukaṃ vasitvā kālaṃ katvā devaloke nibbatti. Tasmiṃ devaloke nibbatte so pāsādo mahāgaṅgāya anusotaṃ pati. Tassa dhurasopānasammukhaṭṭhāne payāgapatiṭṭhānaṃ nāma nagaraṃ māpitaṃ. Thupikāsammukhaṭṭhāne koṭigāmo nāma. Aparabhāge amhākaṃ bhagavato kāle so naḷakāradevaputto devalokato cavitvā manussapathe bhaddajiseṭṭhi nāma hutvā satthu santike pabbajitvā arahattaṃ pāpuṇi. So nāvāya gaṅgātaraṇadivase bhikkhusaṅghassa taṃ pāsādaṃ dassetīti vatthu vitthāretabbaṃ. Kasmā panesa pāsādo na antarahitoti? Itarassa ānubhāvā. Tena saddhiṃ puññaṃ katvā devaloke nibbattakulaputto anāgate saṅkho nāma rājā bhavissati. Tassa paribhogatthāya so pāsādo uṭṭhahissati, tasmā na antarahitoti.
၁၀၈. ဥသ္သာပေတ္ဝာတိ တံ ပာသာဒံ ဥဋ္ဌာပေတ္ဝာ။ အဇ္ဈာဝသိတ္ဝာတိ တတ္ထ ဝသိတ္ဝာ။ တံ ဒတ္ဝာ ဝိသ္သဇ္ဇိတ္ဝာတိ တံ ပာသာဒံ ဒာနဝသေန ဒတ္ဝာ နိရပေက္ခော ပရိစ္စာဂဝသေန စ ဝိသ္သဇ္ဇိတ္ဝာ။ ကသ္သ စ ဧဝံ ဒတ္ဝာတိ? သမဏာဒီနံ။ တေနာဟ – ‘‘သမဏဗ္ရာဟ္မဏကပဏဒ္ဓိကဝနိဗ္ဗကယာစကာနံ ဒာနံ ဒတ္ဝာ’’တိ။ ကထံ ပန သော ဧကံ ပာသာဒံ ဗဟူနံ ဒသ္သတီတိ? ဧဝံ ကိရသ္သ စိတ္တံ ဥပ္ပဇ္ဇိသ္သတိ ‘‘အယံ ပာသာဒော ဝိပ္ပကိရိယတူ’’တိ။ သော ခဏ္ဍခဏ္ဍသော ဝိပ္ပကိရိသ္သတိ။ သော တံ အလဂ္ဂမာနောဝ ဟုတ္ဝာ ‘‘ယော ယတ္တကံ ဣစ္ဆတိ, သော တတ္တကံ ဂဏ္ဟတူ’’တိ ဒာနဝသေန ဝိသ္သဇ္ဇိသ္သတိ။ တေန ဝုတ္တံ – ‘‘ဒာနံ ဒတ္ဝာ မေတ္တေယ္ယသ္သ ဘဂဝတော။ပေ.။ ဝိဟရိသ္သတီ’’တိ။ ဧတ္တကေန ဘဂဝာ ဝဋ္ဋဂာမိကုသလသ္သ အနုသန္ဓိံ ဒသ္သေတိ။
108.Ussāpetvāti taṃ pāsādaṃ uṭṭhāpetvā. Ajjhāvasitvāti tattha vasitvā. Taṃ datvā vissajjitvāti taṃ pāsādaṃ dānavasena datvā nirapekkho pariccāgavasena ca vissajjitvā. Kassa ca evaṃ datvāti? Samaṇādīnaṃ. Tenāha – ‘‘samaṇabrāhmaṇakapaṇaddhikavanibbakayācakānaṃ dānaṃ datvā’’ti. Kathaṃ pana so ekaṃ pāsādaṃ bahūnaṃ dassatīti? Evaṃ kirassa cittaṃ uppajjissati ‘‘ayaṃ pāsādo vippakiriyatū’’ti. So khaṇḍakhaṇḍaso vippakirissati. So taṃ alaggamānova hutvā ‘‘yo yattakaṃ icchati, so tattakaṃ gaṇhatū’’ti dānavasena vissajjissati. Tena vuttaṃ – ‘‘dānaṃ datvā metteyyassa bhagavato…pe… viharissatī’’ti. Ettakena bhagavā vaṭṭagāmikusalassa anusandhiṃ dasseti.
၁၀၉. ဣဒာနိ ဝိဝဋ္ဋဂာမိကုသလသ္သ အနုသန္ဓိံ ဒသ္သေန္တော ပုန အတ္တဒီပာ, ဘိက္ခဝေ, ဝိဟရထာတိအာဒိမာဟ။
109. Idāni vivaṭṭagāmikusalassa anusandhiṃ dassento puna attadīpā, bhikkhave, viharathātiādimāha.
ဘိက္ခုနော အာယုဝဏ္ဏာဒိဝဍ္ဎနကထာဝဏ္ဏနာ
Bhikkhuno āyuvaṇṇādivaḍḍhanakathāvaṇṇanā
၁၁၀. ဣဒံ ခော, ဘိက္ခဝေ, ဘိက္ခုနော အာယုသ္မိန္တိ ဘိက္ခဝေ ယံ ဝော အဟံ အာယုနာပိ ဝဍ္ဎိသ္သထာတိ အဝောစံ, တတ္ထ ဣဒံ ဘိက္ခုနော အာယုသ္မိံ ဣဒံ အာယုကာရဏန္တိ အတ္ထော။ တသ္မာ တုမ္ဟေဟိ အာယုနာ ဝဍ္ဎိတုကာမေဟိ ဣမေ စတ္တာရော ဣဒ္ဓိပာဒာ ဘာဝေတဗ္ဗာတိ ဒသ္သေတိ။
110.Idaṃ kho, bhikkhave, bhikkhuno āyusminti bhikkhave yaṃ vo ahaṃ āyunāpi vaḍḍhissathāti avocaṃ, tattha idaṃ bhikkhuno āyusmiṃ idaṃ āyukāraṇanti attho. Tasmā tumhehi āyunā vaḍḍhitukāmehi ime cattāro iddhipādā bhāvetabbāti dasseti.
ဝဏ္ဏသ္မိန္တိ ယံ ဝော အဟံ ဝဏ္ဏေနပိ ဝဍ္ဎိသ္သထာတိ အဝောစံ, ဣဒံ တတ္ထ ဝဏ္ဏကာရဏံ။ သီလဝတော ဟိ အဝိပ္ပဋိသာရာဒီနံ ဝသေန သရီရဝဏ္ဏောပိ ကိတ္တိဝသေန ဂုဏဝဏ္ဏောပိ ဝဍ္ဎတိ။ တသ္မာ တုမ္ဟေဟိ ဝဏ္ဏေန ဝဍ္ဎိတုကာမေဟိ သီလသမ္ပန္နေဟိ ဘဝိတဗ္ဗန္တိ ဒသ္သေတိ။
Vaṇṇasminti yaṃ vo ahaṃ vaṇṇenapi vaḍḍhissathāti avocaṃ, idaṃ tattha vaṇṇakāraṇaṃ. Sīlavato hi avippaṭisārādīnaṃ vasena sarīravaṇṇopi kittivasena guṇavaṇṇopi vaḍḍhati. Tasmā tumhehi vaṇṇena vaḍḍhitukāmehi sīlasampannehi bhavitabbanti dasseti.
သုခသ္မိန္တိ ယံ ဝော အဟံ သုခေနပိ ဝဍ္ဎိသ္သထာတိ အဝောစံ, ဣဒံ တတ္ထ ဝိဝေကဇံ ပီတိသုခာဒိနာနပ္ပကာရကံ ဈာနသုခံ။ တသ္မာ တုမ္ဟေဟိ သုခေန ဝဍ္ဎိတုကာမေဟိ ဣမာနိ စတ္တာရိ ဈာနာနိ ဘာဝေတဗ္ဗာနိ။
Sukhasminti yaṃ vo ahaṃ sukhenapi vaḍḍhissathāti avocaṃ, idaṃ tattha vivekajaṃ pītisukhādinānappakārakaṃ jhānasukhaṃ. Tasmā tumhehi sukhena vaḍḍhitukāmehi imāni cattāri jhānāni bhāvetabbāni.
ဘောဂသ္မိန္တိ ယံ ဝော အဟံ ဘောဂေနပိ ဝဍ္ဎိသ္သထာတိ အဝောစံ, အယံ သော အပ္ပမာဏာနံ သတ္တာနံ အပ္ပဋိကူလတာဝဟော သုခသယနာဒိ ဧကာဒသာနိသံသော သဗ္ဗဒိသာဝိပ္ဖာရိတဗ္ရဟ္မဝိဟာရဘောဂော။ တသ္မာ တုမ္ဟေဟိ ဘောဂေန ဝဍ္ဎိတုကာမေဟိ ဣမေ ဗ္ရဟ္မဝိဟာရာ ဘာဝေတဗ္ဗာ။
Bhogasminti yaṃ vo ahaṃ bhogenapi vaḍḍhissathāti avocaṃ, ayaṃ so appamāṇānaṃ sattānaṃ appaṭikūlatāvaho sukhasayanādi ekādasānisaṃso sabbadisāvipphāritabrahmavihārabhogo. Tasmā tumhehi bhogena vaḍḍhitukāmehi ime brahmavihārā bhāvetabbā.
ဗလသ္မိန္တိ ယံ ဝော အဟံ ဗလေနပိ ဝဍ္ဎိသ္သထာတိ အဝောစံ, ဣဒံ အာသဝက္ခယပရိယောသာနေ ဥပ္ပန္နံ အရဟတ္တဖလသင္ခာတံ ဗလံ။ တသ္မာ တုမ္ဟေဟိ ဗလေန ဝဍ္ဎိတုကာမေဟိ အရဟတ္တပ္ပတ္တိယာ ယောဂော ကရဏီယော။
Balasminti yaṃ vo ahaṃ balenapi vaḍḍhissathāti avocaṃ, idaṃ āsavakkhayapariyosāne uppannaṃ arahattaphalasaṅkhātaṃ balaṃ. Tasmā tumhehi balena vaḍḍhitukāmehi arahattappattiyā yogo karaṇīyo.
ယထယိဒံ, ဘိက္ခဝေ, မာရဗလန္တိ ယထာ ဣဒံ ဒေဝပုတ္တမာရမစ္စုမာရကိလေသမာရာနံ ဗလံ ဒုပ္ပသဟံ ဒုရဘိသမ္ဘဝံ, ဧဝံ အညံ လောကေ ဧကဗလမ္ပိ န သမနုပသ္သာမိ။ တမ္ပိ ဗလံ ဣဒမေဝ အရဟတ္တဖလံ ပသဟတိ အဘိဘဝတိ အဇ္ဈောတ္ထရတိ။ တသ္မာ ဧတ္ထေဝ ယောဂော ကရဏီယောတိ ဒသ္သေတိ။
Yathayidaṃ, bhikkhave, mārabalanti yathā idaṃ devaputtamāramaccumārakilesamārānaṃ balaṃ duppasahaṃ durabhisambhavaṃ, evaṃ aññaṃ loke ekabalampi na samanupassāmi. Tampi balaṃ idameva arahattaphalaṃ pasahati abhibhavati ajjhottharati. Tasmā ettheva yogo karaṇīyoti dasseti.
ဧဝမိဒံ ပုညန္တိ ဧဝံ ဣဒံ လောကုတ္တရပုညမ္ပိ ယာဝ အာသဝက္ခယာ ပဝဍ္ဎတီတိ ဝိဝဋ္ဋဂာမိကုသလာနုသန္ဓိံ နိဋ္ဌပေန္တော အရဟတ္တနိကူဋေန ဒေသနံ နိဋ္ဌပေသိ။ သုတ္တပရိယောသာနေ ဝီသတိ ဘိက္ခုသဟသ္သာနိ အရဟတ္တံ ပာပုဏိံသု။ စတုရာသီတိ ပာဏသဟသ္သာနိ အမတပာနံ ပိဝိံသူတိ။
Evamidaṃ puññanti evaṃ idaṃ lokuttarapuññampi yāva āsavakkhayā pavaḍḍhatīti vivaṭṭagāmikusalānusandhiṃ niṭṭhapento arahattanikūṭena desanaṃ niṭṭhapesi. Suttapariyosāne vīsati bhikkhusahassāni arahattaṃ pāpuṇiṃsu. Caturāsīti pāṇasahassāni amatapānaṃ piviṃsūti.
သုမင္ဂလဝိလာသိနိယာ ဒီဃနိကာယဋ္ဌကထာယ
Sumaṅgalavilāsiniyā dīghanikāyaṭṭhakathāya
စက္ကဝတ္တိသုတ္တဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။
Cakkavattisuttavaṇṇanā niṭṭhitā.
Related texts:
တိပိဋက (မူလ) • Tipiṭaka (Mūla) / သုတ္တပိဋက • Suttapiṭaka / ဒီဃနိကာယ • Dīghanikāya / ၃. စက္ကဝတ္တိသုတ္တံ • 3. Cakkavattisuttaṃ
ဋီကာ • Tīkā / သုတ္တပိဋက (ဋီကာ) • Suttapiṭaka (ṭīkā) / ဒီဃနိကာယ (ဋီကာ) • Dīghanikāya (ṭīkā) / ၃. စက္ကဝတ္တိသုတ္တဝဏ္ဏနာ • 3. Cakkavattisuttavaṇṇanā
