| Library / Tipiṭaka / ತಿಪಿಟಕ • Tipiṭaka / ಅಙ್ಗುತ್ತರನಿಕಾಯ (ಅಟ್ಠಕಥಾ) • Aṅguttaranikāya (aṭṭhakathā) |
೪. ಚಕ್ಕವತ್ತಿಸುತ್ತವಣ್ಣನಾ
4. Cakkavattisuttavaṇṇanā
೧೪. ಚತುತ್ಥೇ ಚತೂಹಿ ಸಙ್ಗಹವತ್ಥೂಹಿ ಜನಂ ರಞ್ಜೇತೀತಿ ರಾಜಾ। ಚಕ್ಕಂ ವತ್ತೇತೀತಿ ಚಕ್ಕವತ್ತೀ। ವತ್ತಿತಂ ವಾ ಅನೇನ ಚಕ್ಕನ್ತಿ ಚಕ್ಕವತ್ತೀ। ಧಮ್ಮೋ ಅಸ್ಸ ಅತ್ಥೀತಿ ಧಮ್ಮಿಕೋ। ಧಮ್ಮೇನೇವ ದಸವಿಧೇನ ಚಕ್ಕವತ್ತಿವತ್ತೇನ ರಾಜಾ ಜಾತೋತಿ ಧಮ್ಮರಾಜಾ। ಸೋಪಿ ನ ಅರಾಜಕನ್ತಿ ಸೋಪಿ ಅಞ್ಞಂ ನಿಸ್ಸಯರಾಜಾನಂ ಅಲಭಿತ್ವಾ ಚಕ್ಕಂ ನಾಮ ವತ್ತೇತುಂ ನ ಸಕ್ಕೋತೀತಿ ಅತ್ಥೋ। ಇತಿ ಸತ್ಥಾ ದೇಸನಂ ಪಟ್ಠಪೇತ್ವಾ ಯಥಾನುಸನ್ಧಿಂ ಅಪಾಪೇತ್ವಾವ ತುಣ್ಹೀ ಅಹೋಸಿ। ಕಸ್ಮಾ? ಅನುಸನ್ಧಿಕುಸಲಾ ಉಟ್ಠಹಿತ್ವಾ ಅನುಸನ್ಧಿಂ ಪುಚ್ಛಿಸ್ಸನ್ತಿ, ಬಹೂ ಹಿ ಇಮಸ್ಮಿಂ ಠಾನೇ ತಥಾರೂಪಾ ಭಿಕ್ಖೂ, ಅಥಾಹಂ ತೇಹಿ ಪುಟ್ಠೋ ದೇಸನಂ ವಡ್ಢೇಸ್ಸಾಮೀತಿ। ಅಥೇಕೋ ಅನುಸನ್ಧಿಕುಸಲೋ ಭಿಕ್ಖು ಭಗವನ್ತಂ ಪುಚ್ಛನ್ತೋ ಕೋ ಪನ, ಭನ್ತೇತಿಆದಿಮಾಹ। ಭಗವಾಪಿಸ್ಸ ಬ್ಯಾಕರೋನ್ತೋ ಧಮ್ಮೋ ಭಿಕ್ಖೂತಿಆದಿಮಾಹ।
14. Catutthe catūhi saṅgahavatthūhi janaṃ rañjetīti rājā. Cakkaṃ vattetīti cakkavattī. Vattitaṃ vā anena cakkanti cakkavattī. Dhammo assa atthīti dhammiko. Dhammeneva dasavidhena cakkavattivattena rājā jātoti dhammarājā. Sopi na arājakanti sopi aññaṃ nissayarājānaṃ alabhitvā cakkaṃ nāma vattetuṃ na sakkotīti attho. Iti satthā desanaṃ paṭṭhapetvā yathānusandhiṃ apāpetvāva tuṇhī ahosi. Kasmā? Anusandhikusalā uṭṭhahitvā anusandhiṃ pucchissanti, bahū hi imasmiṃ ṭhāne tathārūpā bhikkhū, athāhaṃ tehi puṭṭho desanaṃ vaḍḍhessāmīti. Atheko anusandhikusalo bhikkhu bhagavantaṃ pucchanto ko pana, bhantetiādimāha. Bhagavāpissa byākaronto dhammo bhikkhūtiādimāha.
ತತ್ಥ ಧಮ್ಮೋತಿ ದಸಕುಸಲಕಮ್ಮಪಥಧಮ್ಮೋ। ಧಮ್ಮನ್ತಿ ತಮೇವ ವುತ್ತಪ್ಪಕಾರಂ ಧಮ್ಮಂ। ನಿಸ್ಸಾಯಾತಿ ತದಧಿಟ್ಠಾನೇನ ಚೇತಸಾ ತಮೇವ ನಿಸ್ಸಯಂ ಕತ್ವಾ। ಧಮ್ಮಂ ಸಕ್ಕರೋನ್ತೋತಿ ಯಥಾ ಕತೋ ಸೋ ಧಮ್ಮೋ ಸುಟ್ಠು ಕತೋ ಹೋತಿ, ಏವಮೇತಂ ಕರೋನ್ತೋ। ಧಮ್ಮಂ ಗರುಂ ಕರೋನ್ತೋತಿ ತಸ್ಮಿಂ ಗಾರವುಪ್ಪತ್ತಿಯಾ ತಂ ಗರುಕರೋನ್ತೋ। ಧಮ್ಮಂ ಅಪಚಾಯಮಾನೋತಿ ತಸ್ಸೇವ ಧಮ್ಮಸ್ಸ ಅಞ್ಜಲಿಕರಣಾದೀಹಿ ನೀಚವುತ್ತಿತಂ ಕರೋನ್ತೋ। ಧಮ್ಮದ್ಧಜೋ ಧಮ್ಮಕೇತೂತಿ ತಂ ಧಮ್ಮಂ ಧಜಮಿವ ಪುರಕ್ಖತ್ವಾ ಕೇತುಮಿವ ಉಕ್ಖಿಪಿತ್ವಾ ಪವತ್ತಿಯಾ ಧಮ್ಮದ್ಧಜೋ ಧಮ್ಮಕೇತು ಚ ಹುತ್ವಾತಿ ಅತ್ಥೋ। ಧಮ್ಮಾಧಿಪತೇಯ್ಯೋತಿ ಧಮ್ಮಾಧಿಪತಿಭೂತಾಗತಭಾವೇನ ಧಮ್ಮವಸೇನೇವ ಚ ಸಬ್ಬಕಿರಿಯಾನಂ ಕರಣೇನ ಧಮ್ಮಾಧಿಪತೇಯ್ಯೋ ಹುತ್ವಾ। ಧಮ್ಮಿಕಂ ರಕ್ಖಾವರಣಗುತ್ತಿಂ ಸಂವಿದಹತೀತಿ ಧಮ್ಮೋ ಅಸ್ಸಾ ಅತ್ಥೀತಿ ಧಮ್ಮಿಕಾ, ರಕ್ಖಾ ಚ ಆವರಣಞ್ಚ ಗುತ್ತಿ ಚ ರಕ್ಖಾವರಣಗುತ್ತಿ। ತತ್ಥ ‘‘ಪರಂ ರಕ್ಖನ್ತೋ ಅತ್ತಾನಂ ರಕ್ಖತೀ’’ತಿ ವಚನತೋ ಖನ್ತಿಆದಯೋ ರಕ್ಖಾ। ವುತ್ತಞ್ಹೇತಂ – ‘‘ಕಥಞ್ಚ, ಭಿಕ್ಖವೇ, ಪರಂ ರಕ್ಖನ್ತೋ ಅತ್ತಾನಂ ರಕ್ಖತಿ। ಖನ್ತಿಯಾ ಅವಿಹಿಂಸಾಯ ಮೇತ್ತಚಿತ್ತತಾಯ ಅನುದ್ದಯಾಯಾ’’ತಿ (ಸಂ॰ ನಿ॰ ೫.೩೮೫)। ನಿವಾಸನಪಾರುಪನಗೇಹಾದೀನಿ ಆವರಣಂ। ಚೋರಾದಿಉಪದ್ದವನಿವಾರಣತ್ಥಂ ಗೋಪಾಯನಾ ಗುತ್ತಿ। ತಂ ಸಬ್ಬಮ್ಪಿ ಸುಟ್ಠು ವಿದಹತಿ ಪವತ್ತೇತಿ ಠಪೇತೀತಿ ಅತ್ಥೋ।
Tattha dhammoti dasakusalakammapathadhammo. Dhammanti tameva vuttappakāraṃ dhammaṃ. Nissāyāti tadadhiṭṭhānena cetasā tameva nissayaṃ katvā. Dhammaṃ sakkarontoti yathā kato so dhammo suṭṭhu kato hoti, evametaṃ karonto. Dhammaṃ garuṃ karontoti tasmiṃ gāravuppattiyā taṃ garukaronto. Dhammaṃ apacāyamānoti tasseva dhammassa añjalikaraṇādīhi nīcavuttitaṃ karonto. Dhammaddhajo dhammaketūti taṃ dhammaṃ dhajamiva purakkhatvā ketumiva ukkhipitvā pavattiyā dhammaddhajo dhammaketu ca hutvāti attho. Dhammādhipateyyoti dhammādhipatibhūtāgatabhāvena dhammavaseneva ca sabbakiriyānaṃ karaṇena dhammādhipateyyo hutvā. Dhammikaṃ rakkhāvaraṇaguttiṃ saṃvidahatīti dhammo assā atthīti dhammikā, rakkhā ca āvaraṇañca gutti ca rakkhāvaraṇagutti. Tattha ‘‘paraṃ rakkhanto attānaṃ rakkhatī’’ti vacanato khantiādayo rakkhā. Vuttañhetaṃ – ‘‘kathañca, bhikkhave, paraṃ rakkhanto attānaṃ rakkhati. Khantiyā avihiṃsāya mettacittatāya anuddayāyā’’ti (saṃ. ni. 5.385). Nivāsanapārupanagehādīni āvaraṇaṃ. Corādiupaddavanivāraṇatthaṃ gopāyanā gutti. Taṃ sabbampi suṭṭhu vidahati pavatteti ṭhapetīti attho.
ಇದಾನಿ ಯತ್ಥ ಸಾ ಸಂವಿದಹಿತಬ್ಬಾ, ತಂ ದಸ್ಸೇನ್ತೋ ಅನ್ತೋಜನಸ್ಮಿನ್ತಿಆದಿಮಾಹ। ತತ್ರಾಯಂ ಸಙ್ಖೇಪತ್ಥೋ – ಅನ್ತೋಜನಸಙ್ಖಾತಂ ಪುತ್ತದಾರಂ ಸೀಲಸಂವರೇ ಪತಿಟ್ಠಾಪೇನ್ತೋ ವತ್ಥಗನ್ಧಮಾಲಾದೀನಿ ಚಸ್ಸ ದದಮಾನೋ ಸಬ್ಬೋಪದ್ದವೇ ಚಸ್ಸ ನಿವಾರಯಮಾನೋ ಧಮ್ಮಿಕಂ ರಕ್ಖಾವರಣಗುತ್ತಿಂ ಸಂವಿದಹತಿ ನಾಮ। ಖತ್ತಿಯಾದೀಸುಪಿ ಏಸೇವ ನಯೋ। ಅಯಂ ಪನ ವಿಸೇಸೋ – ಅಭಿಸಿತ್ತಖತ್ತಿಯಾ ಭದ್ರಅಸ್ಸಾಜಾನೀಯಾದಿರತನಸಮ್ಪದಾನೇನಪಿ ಉಪಗಣ್ಹಿತಬ್ಬಾ, ಅನುಯನ್ತಾ ಖತ್ತಿಯಾ ತೇಸಂ ಅನುರೂಪಯಾನವಾಹನಸಮ್ಪದಾನೇನಪಿ ಪರಿತೋಸೇತಬ್ಬಾ, ಬಲಕಾಯೋ ಕಾಲಂ ಅನತಿಕ್ಕಮೇತ್ವಾ ಭತ್ತವೇತನಸಮ್ಪದಾನೇನಪಿ ಅನುಗ್ಗಹೇತಬ್ಬೋ, ಬ್ರಾಹ್ಮಣಾ ಅನ್ನಪಾನವತ್ಥಾದಿನಾ ದೇಯ್ಯಧಮ್ಮೇನ, ಗಹಪತಿಕಾ ಭತ್ತಬೀಜನಙ್ಗಲಬಲಿಬದ್ದಾದಿಸಮ್ಪದಾನೇನ, ತಥಾ ನಿಗಮವಾಸಿನೋ ನೇಗಮಾ ಜನಪದವಾಸಿನೋ ಚ ಜಾನಪದಾ। ಸಮಿತಪಾಪಬಾಹಿತಪಾಪಾ ಪನ ಸಮಣಬ್ರಾಹ್ಮಣಾ ಸಮಣಪರಿಕ್ಖಾರಸಮ್ಪದಾನೇನ ಸಕ್ಕಾತಬ್ಬಾ, ಮಿಗಪಕ್ಖಿನೋ ಅಭಯದಾನೇನ ಸಮಸ್ಸಾಸೇತಬ್ಬಾ।
Idāni yattha sā saṃvidahitabbā, taṃ dassento antojanasmintiādimāha. Tatrāyaṃ saṅkhepattho – antojanasaṅkhātaṃ puttadāraṃ sīlasaṃvare patiṭṭhāpento vatthagandhamālādīni cassa dadamāno sabbopaddave cassa nivārayamāno dhammikaṃ rakkhāvaraṇaguttiṃ saṃvidahati nāma. Khattiyādīsupi eseva nayo. Ayaṃ pana viseso – abhisittakhattiyā bhadraassājānīyādiratanasampadānenapi upagaṇhitabbā, anuyantā khattiyā tesaṃ anurūpayānavāhanasampadānenapi paritosetabbā, balakāyo kālaṃ anatikkametvā bhattavetanasampadānenapi anuggahetabbo, brāhmaṇā annapānavatthādinā deyyadhammena, gahapatikā bhattabījanaṅgalabalibaddādisampadānena, tathā nigamavāsino negamā janapadavāsino ca jānapadā. Samitapāpabāhitapāpā pana samaṇabrāhmaṇā samaṇaparikkhārasampadānena sakkātabbā, migapakkhino abhayadānena samassāsetabbā.
ಧಮ್ಮೇನೇವ ಚಕ್ಕಂ ವತ್ತೇತೀತಿ ದಸಕುಸಲಕಮ್ಮಪಥಧಮ್ಮೇನೇವ ಚಕ್ಕಂ ಪವತ್ತೇತಿ। ತಂ ಹೋತಿ ಚಕ್ಕಂ ಅಪ್ಪಟಿವತ್ತಿಯನ್ತಿ ತಂ ತೇನ ಏವಂ ಪವತ್ತಿತಂ ಆಣಾಚಕ್ಕಂ ಅಪ್ಪಟಿವತ್ತಿಯಂ ಹೋತಿ। ಕೇನಚಿ ಮನುಸ್ಸಭೂತೇನಾತಿ ದೇವತಾ ನಾಮ ಅತ್ತನಾ ಇಚ್ಛಿತಿಚ್ಛಿತಮೇವ ಕರೋನ್ತಿ, ತಸ್ಮಾ ತಾ ಅಗ್ಗಣ್ಹಿತ್ವಾ ‘‘ಮನುಸ್ಸಭೂತೇನಾ’’ತಿ ವುತ್ತಂ। ಪಚ್ಚತ್ಥಿಕೇನಾತಿ ಪಟಿಅತ್ಥಿಕೇನ, ಪಟಿಸತ್ತುನಾತಿ ಅತ್ಥೋ। ಧಮ್ಮಿಕೋತಿ ಚಕ್ಕವತ್ತೀ ದಸಕುಸಲಕಮ್ಮಪಥವಸೇನ ಧಮ್ಮಿಕೋ, ತಥಾಗತೋ ಪನ ನವಲೋಕುತ್ತರಧಮ್ಮವಸೇನ। ಧಮ್ಮರಾಜಾತಿ ನವಹಿ ಲೋಕುತ್ತರಧಮ್ಮೇಹಿ ಮಹಾಜನಂ ರಞ್ಜೇತೀತಿ ಧಮ್ಮರಾಜಾ। ಧಮ್ಮಂಯೇವಾತಿ ನವಲೋಕುತ್ತರಧಮ್ಮಮೇವ ನಿಸ್ಸಾಯ ತಮೇವ ಸಕ್ಕರೋನ್ತೋ ತಂ ಗರುಕರೋನ್ತೋ ತಂ ಅಪಚಾಯಮಾನೋ। ಸೋವಸ್ಸ ಧಮ್ಮೋ ಅಬ್ಭುಗ್ಗತಟ್ಠೇನ ಧಜೋತಿ ಧಮ್ಮದ್ಧಜೋ। ಸೋವಸ್ಸ ಕೇತೂತಿ ಧಮ್ಮಕೇತು। ತಮೇವ ಅಧಿಪತಿಂ ಜೇಟ್ಠಕಂ ಕತ್ವಾ ವಿಹರತೀತಿ ಧಮ್ಮಾಧಿಪತೇಯ್ಯೋ। ಧಮ್ಮಿಕಂ ರಕ್ಖಾವರಣಗುತ್ತಿನ್ತಿ ಲೋಕಿಯಲೋಕುತ್ತರಧಮ್ಮದಾಯಿಕರಕ್ಖಞ್ಚ ಆವರಣಞ್ಚ ಗುತ್ತಿಞ್ಚ। ಸಂವಿದಹತೀತಿ ಠಪೇತಿ ಪಞ್ಞಪೇತಿ। ಏವರೂಪನ್ತಿ ತಿವಿಧಂ ಕಾಯದುಚ್ಚರಿತಂ ನ ಸೇವಿತಬ್ಬಂ, ಸುಚರಿತಂ ಸೇವಿತಬ್ಬನ್ತಿ ಏವಂ ಸಬ್ಬತ್ಥ ಅತ್ಥೋ ವೇದಿತಬ್ಬೋ। ಸಂವಿದಹಿತ್ವಾತಿ ಠಪೇತ್ವಾ ಕಥೇತ್ವಾ। ಧಮ್ಮೇನೇವ ಅನುತ್ತರಂ ಧಮ್ಮಚಕ್ಕಂ ಪವತ್ತೇತೀತಿ ನವಲೋಕುತ್ತರಧಮ್ಮೇನೇವ ಅಸದಿಸಂ ಧಮ್ಮಚಕ್ಕಂ ಪವತ್ತೇತಿ। ತಂ ಹೋತಿ ಚಕ್ಕಂ ಅಪ್ಪಟಿವತ್ತಿಯನ್ತಿ ತಂ ಏವಂ ಪವತ್ತಿತಂ ಧಮ್ಮಚಕ್ಕಂ ಏತೇಸು ಸಮಣಾದೀಸು ಏಕೇನಪಿ ಪಟಿವತ್ತೇತುಂ ಪಟಿಬಾಹಿತುಂ ನ ಸಕ್ಕಾ। ಸೇಸಂ ಸಬ್ಬತ್ಥ ಉತ್ತಾನಮೇವಾತಿ।
Dhammeneva cakkaṃ vattetīti dasakusalakammapathadhammeneva cakkaṃ pavatteti. Taṃ hoti cakkaṃ appaṭivattiyanti taṃ tena evaṃ pavattitaṃ āṇācakkaṃ appaṭivattiyaṃ hoti. Kenacimanussabhūtenāti devatā nāma attanā icchiticchitameva karonti, tasmā tā aggaṇhitvā ‘‘manussabhūtenā’’ti vuttaṃ. Paccatthikenāti paṭiatthikena, paṭisattunāti attho. Dhammikoti cakkavattī dasakusalakammapathavasena dhammiko, tathāgato pana navalokuttaradhammavasena. Dhammarājāti navahi lokuttaradhammehi mahājanaṃ rañjetīti dhammarājā. Dhammaṃyevāti navalokuttaradhammameva nissāya tameva sakkaronto taṃ garukaronto taṃ apacāyamāno. Sovassa dhammo abbhuggataṭṭhena dhajoti dhammaddhajo. Sovassa ketūti dhammaketu. Tameva adhipatiṃ jeṭṭhakaṃ katvā viharatīti dhammādhipateyyo. Dhammikaṃ rakkhāvaraṇaguttinti lokiyalokuttaradhammadāyikarakkhañca āvaraṇañca guttiñca. Saṃvidahatīti ṭhapeti paññapeti. Evarūpanti tividhaṃ kāyaduccaritaṃ na sevitabbaṃ, sucaritaṃ sevitabbanti evaṃ sabbattha attho veditabbo. Saṃvidahitvāti ṭhapetvā kathetvā. Dhammeneva anuttaraṃ dhammacakkaṃ pavattetīti navalokuttaradhammeneva asadisaṃ dhammacakkaṃ pavatteti. Taṃ hoti cakkaṃ appaṭivattiyanti taṃ evaṃ pavattitaṃ dhammacakkaṃ etesu samaṇādīsu ekenapi paṭivattetuṃ paṭibāhituṃ na sakkā. Sesaṃ sabbattha uttānamevāti.
Related texts:
ತಿಪಿಟಕ (ಮೂಲ) • Tipiṭaka (Mūla) / ಸುತ್ತಪಿಟಕ • Suttapiṭaka / ಅಙ್ಗುತ್ತರನಿಕಾಯ • Aṅguttaranikāya / ೪. ಚಕ್ಕವತ್ತಿಸುತ್ತಂ • 4. Cakkavattisuttaṃ
ಟೀಕಾ • Tīkā / ಸುತ್ತಪಿಟಕ (ಟೀಕಾ) • Suttapiṭaka (ṭīkā) / ಅಙ್ಗುತ್ತರನಿಕಾಯ (ಟೀಕಾ) • Aṅguttaranikāya (ṭīkā) / ೪. ಚಕ್ಕವತ್ತಿಸುತ್ತವಣ್ಣನಾ • 4. Cakkavattisuttavaṇṇanā
