| Library / Tipiṭaka / තිපිටක • Tipiṭaka / සංයුත්‌තනිකාය (ටීකා) • Saṃyuttanikāya (ṭīkā) |
2. චක්‌කවත්‌තිසුත්‌තවණ්‌ණනා
2. Cakkavattisuttavaṇṇanā
223. සිරිසම්‌පත්‌තියා රාජති දිප්‌පති සොභතීති රාජා, දානපියවචනඅත්‌ථචරියාසමානත්‌තතාසඞ්‌ඛාතෙහි චතූහි සඞ්‌ගහවත්‌ථූහි. රඤ්‌ජෙතීති රමෙති. අබ්‌භුග්‌ගතායාති උදීරිතා නිබ්‌බත්‌තිතො තත්‌ථ තත්‌ථ ගච්‌ඡනතො. චක්‌කං වත්‌තෙතීති චක්‌කරතනං පවත්‌තෙති. දෙවට්‌ඨානන්‌ති පූජනීයදෙවට්‌ඨානං. චිත්‌තීකතට්‌ඨෙනාති පූජනීයභාවෙන. අග්‌ඝො නත්‌ථි චිරකාලසම්‌භවපුඤ්‌ඤානුභාවසිද්‌ධරතනසබ්‌භාවතො. අඤ්‌ඤෙහි චක්‌කවත්‌තිනො පරිග්‌ගහභූතරතනෙහි. ලොකෙති මනුස්‌සලොකෙ. තෙන තදඤ්‌ඤලොකං නිවත්‌තෙති. විජ්‌ජමානග්‌ගහණෙන අතීතානාගතං නිවත්‌තෙති. බුද්‌ධා ච කදාචි කරහචි උප්‌පජ්‌ජන්‌ති චක්‌කවත්‌තිනොපි යෙභුය්‍යෙන තස්‌මිංයෙව උප්‌පජ්‌ජනතොති අධිප්‌පායො. අනොමස්‌සාති අලාමකස්‌ස උක්‌කට්‌ඨස්‌ස. සෙසානි රතනානි.
223.Sirisampattiyā rājati dippati sobhatīti rājā, dānapiyavacanaatthacariyāsamānattatāsaṅkhātehi catūhi saṅgahavatthūhi. Rañjetīti rameti. Abbhuggatāyāti udīritā nibbattito tattha tattha gacchanato. Cakkaṃ vattetīti cakkaratanaṃ pavatteti. Devaṭṭhānanti pūjanīyadevaṭṭhānaṃ. Cittīkataṭṭhenāti pūjanīyabhāvena. Aggho natthi cirakālasambhavapuññānubhāvasiddharatanasabbhāvato. Aññehi cakkavattino pariggahabhūtaratanehi. Loketi manussaloke. Tena tadaññalokaṃ nivatteti. Vijjamānaggahaṇena atītānāgataṃ nivatteti. Buddhā ca kadāci karahaci uppajjanti cakkavattinopi yebhuyyena tasmiṃyeva uppajjanatoti adhippāyo. Anomassāti alāmakassa ukkaṭṭhassa. Sesāni ratanāni.
තත්‍රාති වාක්‍යොපඤ්‌ඤාසනෙ නිපාතො, තස්‌මිං පාතුභාවවචනෙ. ‘‘අයුත්‌ත’’න්‌ති වත්‌වා තත්‌ථ අධිප්‌පායං විවරන්‌තො ‘‘උප්‌පන්‌නං හී’’තිආදිමාහ. තෙහි රතනෙහි චක්‌කවත්‌තනනියමාපෙක්‌ඛතාය චක්‌කවත්‌තිවචනස්‌ස. නියමෙනාති එකන්‌තෙන. වත්‌තබ්‌බතං ආපජ්‌ජති භාවිනි භූතෙ විය උපචාරොති යථා – ‘‘අගමා රාජගහං බුද්‌ධො’’ති (සු. නි. 410). ලද්‌ධනාමස්‌සාති චක්‌කවත්‌තීති ලොකෙ ලද්‌ධසමඤ්‌ඤස්‌ස පත්‌ථනීයස්‌ස පුරිසවිසෙසස්‌ස. මූලුප්‌පත්‌තිවචනතොපීති ‘‘චක්‌කවත්‌තිස්‌ස පාතුභාවා’’ති එතස්‌ස පඨමුප්‌පත්‌තියා වචනතොපි. ඉදානි තමත්‌ථං විවරන්‌තො ‘‘යො හී’’තිආදිමාහ. යො හි චක්‌කවත්‌තිරාජා, තස්‌ස උප්‌පත්‌තියා චක්‌කරතනස්‌ස උප්‌පජ්‌ජනතො චක්‌කවත්‌තීති එවං නාමං උප්‌පජ්‌ජති. ‘‘චක්‌කං වත්‌තෙස්‌සතී’’ති ඉදං පන නියාමං අනපෙක්‌ඛිත්‌වා තස්‌ස උප්‌පජ්‌ජතීති රතනානුප්‌පත්‌තිං ගහෙත්‌වා වුත්‌තනයතො සඤ්‌ඤා උප්‌පජ්‌ජති ‘‘චක්‌කවත්‌තී’’ති. එකමෙවාති චක්‌කරතනමෙව පඨමං පාතුභවති. යස්‌මිං භූතෙ රඤ්‌ඤො චක්‌කවත්‌තිසමඤ්‌ඤා, අථ පච්‌ඡා රතනානි පාතුභවන්‌තීති බහූනං පාතුභාවං උපාදාය බහුලවචනතොපි එතං ‘‘චක්‌කවත්‌තිස්‌ස පාතුභාවා රතනානං පාතුභාවො’’ති වුත්‌තං. අයං හෙතුකත්‌තුසඤ්‌ඤිතො අත්‌ථභෙදො. පාතුභාවාති පාතුභාවතො. පුඤ්‌ඤසම්‌භාරො භින්‌නසන්‌තානතාය රතනානම්‌පි පරියායෙන උපනිස්‌සයහෙතූති වුත්‌තං. යුත්‌තමෙවෙතං යථාවුත්‌තයුත්‌තියුත්‌තත්‌තා.
Tatrāti vākyopaññāsane nipāto, tasmiṃ pātubhāvavacane. ‘‘Ayutta’’nti vatvā tattha adhippāyaṃ vivaranto ‘‘uppannaṃ hī’’tiādimāha. Tehi ratanehi cakkavattananiyamāpekkhatāya cakkavattivacanassa. Niyamenāti ekantena. Vattabbataṃ āpajjati bhāvini bhūte viya upacāroti yathā – ‘‘agamā rājagahaṃ buddho’’ti (su. ni. 410). Laddhanāmassāti cakkavattīti loke laddhasamaññassa patthanīyassa purisavisesassa. Mūluppattivacanatopīti ‘‘cakkavattissa pātubhāvā’’ti etassa paṭhamuppattiyā vacanatopi. Idāni tamatthaṃ vivaranto ‘‘yo hī’’tiādimāha. Yo hi cakkavattirājā, tassa uppattiyā cakkaratanassa uppajjanato cakkavattīti evaṃ nāmaṃ uppajjati. ‘‘Cakkaṃ vattessatī’’ti idaṃ pana niyāmaṃ anapekkhitvā tassa uppajjatīti ratanānuppattiṃ gahetvā vuttanayato saññā uppajjati ‘‘cakkavattī’’ti. Ekamevāti cakkaratanameva paṭhamaṃ pātubhavati. Yasmiṃ bhūte rañño cakkavattisamaññā, atha pacchā ratanāni pātubhavantīti bahūnaṃ pātubhāvaṃ upādāya bahulavacanatopi etaṃ ‘‘cakkavattissa pātubhāvā ratanānaṃ pātubhāvo’’ti vuttaṃ. Ayaṃ hetukattusaññito atthabhedo. Pātubhāvāti pātubhāvato. Puññasambhāro bhinnasantānatāya ratanānampi pariyāyena upanissayahetūti vuttaṃ. Yuttamevetaṃ yathāvuttayuttiyuttattā.
වත්‌තබ්‌බභූතො අධිප්‌පායො එතස්‌ස අත්‌ථීති අධිප්‌පායො, අත්‌ථනිද්‌දෙසො, සඞ්‌ඛෙපතො අධිප්‌පායො සඞ්‌ඛෙපාධිප්‌පායො. චක්‌කරතනානුභාවෙන චක්‌කවත්‌තිස්‌සරියස්‌ස සිජ්‌ඣනතො ‘‘දාතුං සමත්‌ථස්‌සා’’ති වුත්‌තං. යොජනප්‌පමාණෙ පදෙසෙ පවත්‌තත්‌තා යොජනප්‌පමාණං අන්‌ධකාරං. අතිදීඝාතිරස්‌සතාදිං ඡබ්‌බිධං දොසං විවජ්‌ජෙත්‌වා ඨිතස්‌සාති වචනසෙසො.
Vattabbabhūto adhippāyo etassa atthīti adhippāyo, atthaniddeso, saṅkhepato adhippāyo saṅkhepādhippāyo. Cakkaratanānubhāvena cakkavattissariyassa sijjhanato ‘‘dātuṃ samatthassā’’ti vuttaṃ. Yojanappamāṇe padese pavattattā yojanappamāṇaṃ andhakāraṃ. Atidīghātirassatādiṃ chabbidhaṃ dosaṃ vivajjetvā ṭhitassāti vacanaseso.
සබ්‌බෙසං චතුභූමකධම්‌මානං පුරෙචරං කුසලානං ධම්‌මානං ගතියො සමන්‌වෙසනවසෙන පවත්‌තනතො. බුද්‌ධාදීහිපි අප්‌පහානීයතාය මහන්‌තධම්‌මසභාවත්‌තා ධම්‌මකායෙ ච ජෙට්‌ඨකට්‌ඨෙන ධම්‌මකායූපපන්‌නං. පඤ්‌ඤාපාසාදතාය චස්‌ස උපරිගතට්‌ඨෙන අච්‌චුග්‌ගතං. විත්‌ථතට්‌ඨෙන විපුලං. මහන්‌තතාය මහන්‌තං. අනාදිකාලභාවිතස්‌ස කිලෙසසන්‌තානස්‌ස ඛණෙනෙව විද්‌ධංසනතො සීඝං ලහු ජවන්‌ති පරියායා. බොජ්‌ඣඞ්‌ගධම්‌මපරියාපන්‌නත්‌තා හි වුත්‌තං ‘‘එකන්‌ත-කුසලත්‌තා’’ති. සම්‌පයුත්‌තවසෙන පීතියා ආලොකවිද්‌ධංසනභාවවසෙනාති වුත්‌තං ‘‘සහජාතපච්‌චයාදී’’තිආදි. සබ්‌බසඞ්‌ගාහිකධම්‌මපරිච්‌ඡෙදොති චතුභූමකත්‌තා සබ්‌බසඞ්‌ගාහකො බොජ්‌ඣඞ්‌ගධම්‌මපරිච්‌ඡෙදො කථිතො.
Sabbesaṃ catubhūmakadhammānaṃ purecaraṃ kusalānaṃ dhammānaṃ gatiyo samanvesanavasena pavattanato. Buddhādīhipi appahānīyatāya mahantadhammasabhāvattā dhammakāye ca jeṭṭhakaṭṭhena dhammakāyūpapannaṃ. Paññāpāsādatāya cassa uparigataṭṭhena accuggataṃ. Vitthataṭṭhena vipulaṃ. Mahantatāya mahantaṃ. Anādikālabhāvitassa kilesasantānassa khaṇeneva viddhaṃsanato sīghaṃ lahu javanti pariyāyā. Bojjhaṅgadhammapariyāpannattā hi vuttaṃ ‘‘ekanta-kusalattā’’ti. Sampayuttavasena pītiyā ālokaviddhaṃsanabhāvavasenāti vuttaṃ ‘‘sahajātapaccayādī’’tiādi. Sabbasaṅgāhikadhammaparicchedoti catubhūmakattā sabbasaṅgāhako bojjhaṅgadhammaparicchedo kathito.
Related texts:
තිපිටක (මූල) • Tipiṭaka (Mūla) / සුත්‌තපිටක • Suttapiṭaka / සංයුත්‌තනිකාය • Saṃyuttanikāya / 2. චක්‌කවත්‌තිසුත්‌තං • 2. Cakkavattisuttaṃ
අට්‌ඨකථා • Aṭṭhakathā / සුත්‌තපිටක (අට්‌ඨකථා) • Suttapiṭaka (aṭṭhakathā) / සංයුත්‌තනිකාය (අට්‌ඨකථා) • Saṃyuttanikāya (aṭṭhakathā) / 2. චක්‌කවත්‌තිසුත්‌තවණ්‌ණනා • 2. Cakkavattisuttavaṇṇanā
