| Library / Tipiṭaka / ਤਿਪਿਟਕ • Tipiṭaka / ਦੀਘ ਨਿਕਾਯ (ਅਟ੍ਠਕਥਾ) • Dīgha nikāya (aṭṭhakathā) |
੩. ਚਕ੍ਕવਤ੍ਤਿਸੁਤ੍ਤવਣ੍ਣਨਾ
3. Cakkavattisuttavaṇṇanā
ਅਤ੍ਤਦੀਪਸਰਣਤਾવਣ੍ਣਨਾ
Attadīpasaraṇatāvaṇṇanā
੮੦. ਏવਂ ਮੇ ਸੁਤਨ੍ਤਿ ਚਕ੍ਕવਤ੍ਤਿਸੁਤ੍ਤਂ। ਤਤ੍ਰਾਯਮਨੁਤ੍ਤਾਨਪਦવਣ੍ਣਨਾ – ਮਾਤੁਲਾਯਨ੍ਤਿ ਏવਂਨਾਮਕੇ ਨਗਰੇ। ਤਂ ਨਗਰਂ ਗੋਚਰਗਾਮਂ ਕਤ੍વਾ ਅવਿਦੂਰੇ વਨਸਣ੍ਡੇ વਿਹਰਤਿ। ‘‘ਤਤ੍ਰ ਖੋ ਭਗવਾ ਭਿਕ੍ਖੂ ਆਮਨ੍ਤੇਸੀ’’ਤਿ ਏਤ੍ਥ ਅਯਮਨੁਪੁਬ੍ਬਿਕਥਾ –
80.Evaṃme sutanti cakkavattisuttaṃ. Tatrāyamanuttānapadavaṇṇanā – mātulāyanti evaṃnāmake nagare. Taṃ nagaraṃ gocaragāmaṃ katvā avidūre vanasaṇḍe viharati. ‘‘Tatra kho bhagavā bhikkhū āmantesī’’ti ettha ayamanupubbikathā –
ਭਗવਾ ਕਿਰ ਇਮਸ੍ਸ ਸੁਤ੍ਤਸ੍ਸ ਸਮੁਟ੍ਠਾਨਸਮਯੇ ਪਚ੍ਚੂਸਕਾਲੇ ਮਹਾਕਰੁਣਾਸਮਾਪਤ੍ਤਿਤੋ વੁਟ੍ਠਾਯ ਲੋਕਂ વੋਲੋਕੇਨ੍ਤੋ ਇਮਾਯ ਅਨਾਗਤવਂਸਦੀਪਿਕਾਯ ਸੁਤ੍ਤਨ੍ਤਕਥਾਯ ਮਾਤੁਲਨਗਰવਾਸੀਨਂ ਚਤੁਰਾਸੀਤਿਯਾ ਪਾਣਸਹਸ੍ਸਾਨਂ ਧਮ੍ਮਾਭਿਸਮਯਂ ਦਿਸ੍વਾ ਪਾਤੋવ વੀਸਤਿਭਿਕ੍ਖੁਸਹਸ੍ਸਪਰਿવਾਰੋ ਮਾਤੁਲਨਗਰਂ ਸਮ੍ਪਤ੍ਤੋ। ਮਾਤੁਲਨਗਰવਾਸਿਨੋ ਖਤ੍ਤਿਯਾ ‘‘ਭਗવਾ ਆਗਤੋ’’ਤਿ ਸੁਤ੍વਾ ਪਚ੍ਚੁਗ੍ਗਮ੍ਮ ਦਸਬਲਂ ਨਿਮਨ੍ਤੇਤ੍વਾ ਮਹਾਸਕ੍ਕਾਰੇਨ ਨਗਰਂ ਪવੇਸੇਤ੍વਾ ਨਿਸਜ੍ਜਟ੍ਠਾਨਂ ਸਂવਿਧਾਯ ਭਗવਨ੍ਤਂ ਮਹਾਰਹੇ ਪਲ੍ਲਙ੍ਕੇ ਨਿਸੀਦਾਪੇਤ੍વਾ ਬੁਦ੍ਧਪ੍ਪਮੁਖਸ੍ਸ ਭਿਕ੍ਖੁਸਙ੍ਘਸ੍ਸ ਮਹਾਦਾਨਂ ਅਦਂਸੁ। ਭਗવਾ ਭਤ੍ਤਕਿਚ੍ਚਂ ਨਿਟ੍ਠਾਪੇਤ੍વਾ ਚਿਨ੍ਤੇਸਿ – ‘‘ਸਚਾਹਂ ਇਮਸ੍ਮਿਂ ਠਾਨੇ ਇਮੇਸਂ ਮਨੁਸ੍ਸਾਨਂ ਧਮ੍ਮਂ ਦੇਸੇਸ੍ਸਾਮਿ, ਅਯਂ ਪਦੇਸੋ ਸਮ੍ਬਾਧੋ, ਮਨੁਸ੍ਸਾਨਂ ਠਾਤੁਂ વਾ ਨਿਸੀਦਿਤੁਂ વਾ ਓਕਾਸੋ ਨ ਭવਿਸ੍ਸਤਿ, ਮਹਤਾ ਖੋ ਪਨ ਸਮਾਗਮੇਨ ਭવਿਤਬ੍ਬ’’ਨ੍ਤਿ।
Bhagavā kira imassa suttassa samuṭṭhānasamaye paccūsakāle mahākaruṇāsamāpattito vuṭṭhāya lokaṃ volokento imāya anāgatavaṃsadīpikāya suttantakathāya mātulanagaravāsīnaṃ caturāsītiyā pāṇasahassānaṃ dhammābhisamayaṃ disvā pātova vīsatibhikkhusahassaparivāro mātulanagaraṃ sampatto. Mātulanagaravāsino khattiyā ‘‘bhagavā āgato’’ti sutvā paccuggamma dasabalaṃ nimantetvā mahāsakkārena nagaraṃ pavesetvā nisajjaṭṭhānaṃ saṃvidhāya bhagavantaṃ mahārahe pallaṅke nisīdāpetvā buddhappamukhassa bhikkhusaṅghassa mahādānaṃ adaṃsu. Bhagavā bhattakiccaṃ niṭṭhāpetvā cintesi – ‘‘sacāhaṃ imasmiṃ ṭhāne imesaṃ manussānaṃ dhammaṃ desessāmi, ayaṃ padeso sambādho, manussānaṃ ṭhātuṃ vā nisīdituṃ vā okāso na bhavissati, mahatā kho pana samāgamena bhavitabba’’nti.
ਅਥ ਰਾਜਕੁਲਾਨਂ ਭਤ੍ਤਾਨੁਮੋਦਨਂ ਅਕਤ੍વਾવ ਪਤ੍ਤਂ ਗਹੇਤ੍વਾ ਨਗਰਤੋ ਨਿਕ੍ਖਮਿ। ਮਨੁਸ੍ਸਾ ਚਿਨ੍ਤਯਿਂਸੁ – ‘‘ਸਤ੍ਥਾ ਅਮ੍ਹਾਕਂ ਅਨੁਮੋਦਨਮ੍ਪਿ ਅਕਤ੍વਾ ਗਚ੍ਛਤਿ, ਅਦ੍ਧਾ ਭਤ੍ਤਗ੍ਗਂ ਅਮਨਾਪਂ ਅਹੋਸਿ, ਬੁਦ੍ਧਾਨਂ ਨਾਮ ਨ ਸਕ੍ਕਾ ਚਿਤ੍ਤਂ ਗਹੇਤੁਂ, ਬੁਦ੍ਧੇਹਿ ਸਦ੍ਧਿਂ વਿਸ੍ਸਾਸਕਰਣਂ ਨਾਮ ਸਮੁਸ੍ਸਿਤਫਣਂ ਆਸੀવਿਸਂ ਗੀવਾਯ ਗਹਣਸਦਿਸਂ ਹੋਤਿ; ਏਥ ਭੋ, ਤਥਾਗਤਂ ਖਮਾਪੇਸ੍ਸਾਮਾ’’ਤਿ। ਸਕਲਨਗਰવਾਸਿਨੋ ਭਗવਤਾ ਸਹੇવ ਨਿਕ੍ਖਨ੍ਤਾ। ਭਗવਾ ਗਚ੍ਛਨ੍ਤੋવ ਮਗਧਕ੍ਖੇਤ੍ਤੇ ਠਿਤਂ ਸਾਖਾવਿਟਪਸਮ੍ਪਨ੍ਨਂ ਸਨ੍ਦਚ੍ਛਾਯਂ ਕਰੀਸਮਤ੍ਤਭੂਮਿਪਤ੍ਥਟਂ ਏਕਂ ਮਾਤੁਲਰੁਕ੍ਖਂ ਦਿਸ੍વਾ ਇਮਸ੍ਮਿਂ ਰੁਕ੍ਖਮੂਲੇ ਨਿਸੀਦਿਤ੍વਾ ਧਮ੍ਮੇ ਦੇਸਿਯਮਾਨੇ ‘‘ਮਹਾਜਨਸ੍ਸ ਠਾਨਨਿਸਜ੍ਜਨੋਕਾਸੋ ਭવਿਸ੍ਸਤੀ’’ਤਿ। ਨਿવਤ੍ਤਿਤ੍વਾ ਮਗ੍ਗਾ ਓਕ੍ਕਮ੍ਮ ਰੁਕ੍ਖਮੂਲਂ ਉਪਸਙ੍ਕਮਿਤ੍વਾ ਧਮ੍ਮਭਣ੍ਡਾਗਾਰਿਕਂ ਆਨਨ੍ਦਤ੍ਥੇਰਂ ਓਲੋਕੇਸਿ। ਥੇਰੋ ਓਲੋਕਿਤਸਞ੍ਞਾਯ ਏવ ‘‘ਸਤ੍ਥਾ ਨਿਸੀਦਿਤੁਕਾਮੋ’’ਤਿ ਞਤ੍વਾ ਸੁਗਤਮਹਾਚੀવਰਂ ਪਞ੍ਞਪੇਤ੍વਾ ਅਦਾਸਿ। ਨਿਸੀਦਿ ਭਗવਾ ਪਞ੍ਞਤ੍ਤੇ ਆਸਨੇ। ਅਥਸ੍ਸ ਪੁਰਤੋ ਮਨੁਸ੍ਸਾ ਨਿਸੀਦਿਂਸੁ। ਉਭੋਸੁ ਪਸ੍ਸੇਸੁ ਪਚ੍ਛਤੋ ਚ ਭਿਕ੍ਖੁਸਙ੍ਘੋ, ਆਕਾਸੇ ਦੇવਤਾ ਅਟ੍ਠਂਸੁ, ਏવਂ ਮਹਾਪਰਿਸਮਜ੍ਝਗਤੋ ਤਤ੍ਰ ਖੋ ਭਗવਾ ਭਿਕ੍ਖੂ ਆਮਨ੍ਤੇਸਿ।
Atha rājakulānaṃ bhattānumodanaṃ akatvāva pattaṃ gahetvā nagarato nikkhami. Manussā cintayiṃsu – ‘‘satthā amhākaṃ anumodanampi akatvā gacchati, addhā bhattaggaṃ amanāpaṃ ahosi, buddhānaṃ nāma na sakkā cittaṃ gahetuṃ, buddhehi saddhiṃ vissāsakaraṇaṃ nāma samussitaphaṇaṃ āsīvisaṃ gīvāya gahaṇasadisaṃ hoti; etha bho, tathāgataṃ khamāpessāmā’’ti. Sakalanagaravāsino bhagavatā saheva nikkhantā. Bhagavā gacchantova magadhakkhette ṭhitaṃ sākhāviṭapasampannaṃ sandacchāyaṃ karīsamattabhūmipatthaṭaṃ ekaṃ mātularukkhaṃ disvā imasmiṃ rukkhamūle nisīditvā dhamme desiyamāne ‘‘mahājanassa ṭhānanisajjanokāso bhavissatī’’ti. Nivattitvā maggā okkamma rukkhamūlaṃ upasaṅkamitvā dhammabhaṇḍāgārikaṃ ānandattheraṃ olokesi. Thero olokitasaññāya eva ‘‘satthā nisīditukāmo’’ti ñatvā sugatamahācīvaraṃ paññapetvā adāsi. Nisīdi bhagavā paññatte āsane. Athassa purato manussā nisīdiṃsu. Ubhosu passesu pacchato ca bhikkhusaṅgho, ākāse devatā aṭṭhaṃsu, evaṃ mahāparisamajjhagato tatra kho bhagavā bhikkhū āmantesi.
ਤੇ ਭਿਕ੍ਖੂਤਿ ਤਤ੍ਰ ਉਪવਿਟ੍ਠਾ ਧਮ੍ਮਪ੍ਪਟਿਗ੍ਗਾਹਕਾ ਭਿਕ੍ਖੂ। ਅਤ੍ਤਦੀਪਾਤਿ ਅਤ੍ਤਾਨਂ ਦੀਪਂ ਤਾਣਂ ਲੇਣਂ ਗਤਿਂ ਪਰਾਯਣਂ ਪਤਿਟ੍ਠਂ ਕਤ੍વਾ વਿਹਰਥਾਤਿ ਅਤ੍ਥੋ। ਅਤ੍ਤਸਰਣਾਤਿ ਇਦਂ ਤਸ੍ਸੇવ વੇવਚਨਂ। ਅਨਞ੍ਞਸਰਣਾਤਿ ਇਦਂ ਅਞ੍ਞਸਰਣਪਟਿਕ੍ਖੇਪવਚਨਂ। ਨ ਹਿ ਅਞ੍ਞੋ ਅਞ੍ਞਸ੍ਸ ਸਰਣਂ ਹੋਤਿ, ਅਞ੍ਞਸ੍ਸ વਾਯਾਮੇਨ ਅਞ੍ਞਸ੍ਸ ਅਸੁਜ੍ਝਨਤੋ। વੁਤ੍ਤਮ੍ਪਿ ਚੇਤਂ ‘‘ਅਤ੍ਤਾ ਹਿ ਅਤ੍ਤਨੋ ਨਾਥੋ, ਕੋ ਹਿ ਨਾਥੋ ਪਰੋ ਸਿਯਾ’’ਤਿ (ਧ॰ ਪ॰ ੧੬੦)। ਤੇਨਾਹ ‘‘ਅਨਞ੍ਞਸਰਣਾ’’ਤਿ। ਕੋ ਪਨੇਤ੍ਥ ਅਤ੍ਤਾ ਨਾਮ, ਲੋਕਿਯਲੋਕੁਤ੍ਤਰੋ ਧਮ੍ਮੋ। ਤੇਨਾਹ – ‘‘ਧਮ੍ਮਦੀਪਾ ਧਮ੍ਮਸਰਣਾ ਅਨਞ੍ਞਸਰਣਾ’’ਤਿ। ‘‘ਕਾਯੇ ਕਾਯਾਨੁਪਸ੍ਸੀ’’ਤਿਆਦੀਨਿ ਮਹਾਸਤਿਪਟ੍ਠਾਨੇ વਿਤ੍ਥਾਰਿਤਾਨਿ।
Te bhikkhūti tatra upaviṭṭhā dhammappaṭiggāhakā bhikkhū. Attadīpāti attānaṃ dīpaṃ tāṇaṃ leṇaṃ gatiṃ parāyaṇaṃ patiṭṭhaṃ katvā viharathāti attho. Attasaraṇāti idaṃ tasseva vevacanaṃ. Anaññasaraṇāti idaṃ aññasaraṇapaṭikkhepavacanaṃ. Na hi añño aññassa saraṇaṃ hoti, aññassa vāyāmena aññassa asujjhanato. Vuttampi cetaṃ ‘‘attā hi attano nātho, ko hi nātho paro siyā’’ti (dha. pa. 160). Tenāha ‘‘anaññasaraṇā’’ti. Ko panettha attā nāma, lokiyalokuttaro dhammo. Tenāha – ‘‘dhammadīpā dhammasaraṇā anaññasaraṇā’’ti. ‘‘Kāye kāyānupassī’’tiādīni mahāsatipaṭṭhāne vitthāritāni.
ਗੋਚਰੇਤਿ ਚਰਿਤੁਂ ਯੁਤ੍ਤਟ੍ਠਾਨੇ। ਸਕੇਤਿ ਅਤ੍ਤਨੋ ਸਨ੍ਤਕੇ। ਪੇਤ੍ਤਿਕੇ વਿਸਯੇਤਿ ਪਿਤਿਤੋ ਆਗਤવਿਸਯੇ। ਚਰਤਨ੍ਤਿ ਚਰਨ੍ਤਾਨਂ। ‘‘ਚਰਨ੍ਤ’’ਨ੍ਤਿਪਿ ਪਾਠੋ, ਅਯਮੇવਤ੍ਥੋ। ਨ ਲਚ੍ਛਤੀਤਿ ਨ ਲਭਿਸ੍ਸਤਿ ਨ ਪਸ੍ਸਿਸ੍ਸਤਿ। ਮਾਰੋਤਿ ਦੇવਪੁਤ੍ਤਮਾਰੋਪਿ, ਮਚ੍ਚੁਮਾਰੋਪਿ, ਕਿਲੇਸਮਾਰੋਪਿ। ਓਤਾਰਨ੍ਤਿ ਰਨ੍ਧਂ ਛਿਦ੍ਦਂ વਿવਰਂ। ਅਯਂ ਪਨਤ੍ਥੋ ਲੇਡ੍ਡੁਟ੍ਠਾਨਤੋ ਨਿਕ੍ਖਮ੍ਮ ਤੋਰਣੇ ਨਿਸੀਦਿਤ੍વਾ ਬਾਲਾਤਪਂ ਤਪਨ੍ਤਂ ਲਾਪਂ ਸਕੁਣਂ ਗਹੇਤ੍વਾ। ਪਕ੍ਖਨ੍ਦਸੇਨਸਕੁਣવਤ੍ਥੁਨਾ ਦੀਪੇਤਬ੍ਬੋ। વੁਤ੍ਤਞ੍ਹੇਤਂ –
Gocareti carituṃ yuttaṭṭhāne. Saketi attano santake. Pettike visayeti pitito āgatavisaye. Caratanti carantānaṃ. ‘‘Caranta’’ntipi pāṭho, ayamevattho. Na lacchatīti na labhissati na passissati. Māroti devaputtamāropi, maccumāropi, kilesamāropi. Otāranti randhaṃ chiddaṃ vivaraṃ. Ayaṃ panattho leḍḍuṭṭhānato nikkhamma toraṇe nisīditvā bālātapaṃ tapantaṃ lāpaṃ sakuṇaṃ gahetvā. Pakkhandasenasakuṇavatthunā dīpetabbo. Vuttañhetaṃ –
‘‘ਭੂਤਪੁਬ੍ਬਂ, ਭਿਕ੍ਖવੇ, ਸਕੁਣਗ੍ਘਿ ਲਾਪਂ ਸਕੁਣਂ ਸਹਸਾ ਅਜ੍ਝਪ੍ਪਤ੍ਤਾ ਅਗ੍ਗਹੇਸਿ। ਅਥ ਖੋ, ਭਿਕ੍ਖવੇ, ਲਾਪੋ ਸਕੁਣੋ ਸਕੁਣਗ੍ਘਿਯਾ ਹਰਿਯਮਾਨੋ ਏવਂ ਪਰਿਦੇવਸਿ ‘ਮਯਮੇવਮ੍ਹ ਅਲਕ੍ਖਿਕਾ, ਮਯਂ ਅਪ੍ਪਪੁਞ੍ਞਾ, ਯੇ ਮਯਂ ਅਗੋਚਰੇ ਚਰਿਮ੍ਹ ਪਰવਿਸਯੇ, ਸਚੇਜ੍ਜ ਮਯਂ ਗੋਚਰੇ ਚਰੇਯ੍ਯਾਮ ਸਕੇ ਪੇਤ੍ਤਿਕੇ વਿਸਯੇ, ਨ ਮ੍ਯਾਯਂ ਸਕੁਣਗ੍ਘਿ ਅਲਂ ਅਭવਿਸ੍ਸ ਯਦਿਦਂ ਯੁਦ੍ਧਾਯਾ’ਤਿ। ਕੋ ਪਨ ਤੇ ਲਾਪ ਗੋਚਰੋ ਸਕੋ ਪੇਤ੍ਤਿਕੋ વਿਸਯੋਤਿ? ਯਦਿਦਂ ਨਙ੍ਗਲਕਟ੍ਠਕਰਣਂ ਲੇਡ੍ਡੁਟ੍ਠਾਨਨ੍ਤਿ। ਅਥ ਖੋ, ਭਿਕ੍ਖવੇ, ਸਕੁਣਗ੍ਘਿ ਸਕੇ ਬਲੇ ਅਪਤ੍ਥਦ੍ਧਾ ਸਕੇ ਬਲੇ ਅਸਂવਦਮਾਨਾ ਲਾਪਂ ਸਕੁਣਂ ਪਮੁਞ੍ਚਿ ਗਚ੍ਛ ਖੋ ਤ੍વਂ ਲਾਪ, ਤਤ੍ਰਪਿ ਗਨ੍ਤ੍વਾ ਨ ਮੋਕ੍ਖਸੀਤਿ।
‘‘Bhūtapubbaṃ, bhikkhave, sakuṇagghi lāpaṃ sakuṇaṃ sahasā ajjhappattā aggahesi. Atha kho, bhikkhave, lāpo sakuṇo sakuṇagghiyā hariyamāno evaṃ paridevasi ‘mayamevamha alakkhikā, mayaṃ appapuññā, ye mayaṃ agocare carimha paravisaye, sacejja mayaṃ gocare careyyāma sake pettike visaye, na myāyaṃ sakuṇagghi alaṃ abhavissa yadidaṃ yuddhāyā’ti. Ko pana te lāpa gocaro sako pettiko visayoti? Yadidaṃ naṅgalakaṭṭhakaraṇaṃ leḍḍuṭṭhānanti. Atha kho, bhikkhave, sakuṇagghi sake bale apatthaddhā sake bale asaṃvadamānā lāpaṃ sakuṇaṃ pamuñci gaccha kho tvaṃ lāpa, tatrapi gantvā na mokkhasīti.
ਅਥ ਖੋ , ਭਿਕ੍ਖવੇ, ਲਾਪੋ ਸਕੁਣੋ ਨਙ੍ਗਲਕਟ੍ਠਕਰਣਂ ਲੇਡ੍ਡੁਟ੍ਠਾਨਂ ਗਨ੍ਤ੍વਾ ਮਹਨ੍ਤਂ ਲੇਡ੍ਡੁਂ ਅਭਿਰੁਹਿਤ੍વਾ ਸਕੁਣਗ੍ਘਿਂ વਦਮਾਨੋ ਅਟ੍ਠਾਸਿ ‘‘ਏਹਿ ਖੋ ਦਾਨਿ ਮੇ ਸਕੁਣਗ੍ਘਿ, ਏਹਿ ਖੋ ਦਾਨਿ ਮੇ ਸਕੁਣਗ੍ਘੀ’’ਤਿ। ਅਥ ਖੋ ਸਾ, ਭਿਕ੍ਖવੇ, ਸਕੁਣਗ੍ਘਿ ਸਕੇ ਬਲੇ ਅਪਤ੍ਥਦ੍ਧਾ ਸਕੇ ਬਲੇ ਅਸਂવਦਮਾਨਾ ਉਭੋ ਪਕ੍ਖੇ ਸਨ੍ਨਯ੍ਹ ਲਾਪਂ ਸਕੁਣਂ ਸਹਸਾ ਅਜ੍ਝਪ੍ਪਤ੍ਤਾ। ਯਦਾ ਖੋ, ਭਿਕ੍ਖવੇ, ਅਞ੍ਞਾਸਿ ਲਾਪੋ ਸਕੁਣੋ ਬਹੁਆਗਤਾ ਖੋ ਮ੍ਯਾਯਂ ਸਕੁਣਗ੍ਘੀਤਿ, ਅਥ ਖੋ ਤਸ੍ਸੇવ ਲੇਡ੍ਡੁਸ੍ਸ ਅਨ੍ਤਰਂ ਪਚ੍ਚੁਪਾਦਿ। ਅਥ ਖੋ, ਭਿਕ੍ਖવੇ, ਸਕੁਣਗ੍ਘਿ ਤਤ੍ਥੇવ ਉਰਂ ਪਚ੍ਚਤਾਲ਼ੇਸਿ। ਏવਞ੍ਹਿ ਤਂ, ਭਿਕ੍ਖવੇ, ਹੋਤਿ ਯੋ ਅਗੋਚਰੇ ਚਰਤਿ ਪਰવਿਸਯੇ।
Atha kho , bhikkhave, lāpo sakuṇo naṅgalakaṭṭhakaraṇaṃ leḍḍuṭṭhānaṃ gantvā mahantaṃ leḍḍuṃ abhiruhitvā sakuṇagghiṃ vadamāno aṭṭhāsi ‘‘ehi kho dāni me sakuṇagghi, ehi kho dāni me sakuṇagghī’’ti. Atha kho sā, bhikkhave, sakuṇagghi sake bale apatthaddhā sake bale asaṃvadamānā ubho pakkhe sannayha lāpaṃ sakuṇaṃ sahasā ajjhappattā. Yadā kho, bhikkhave, aññāsi lāpo sakuṇo bahuāgatā kho myāyaṃ sakuṇagghīti, atha kho tasseva leḍḍussa antaraṃ paccupādi. Atha kho, bhikkhave, sakuṇagghi tattheva uraṃ paccatāḷesi. Evañhi taṃ, bhikkhave, hoti yo agocare carati paravisaye.
ਤਸ੍ਮਾਤਿਹ, ਭਿਕ੍ਖવੇ, ਮਾ ਅਗੋਚਰੇ ਚਰਿਤ੍ਥ ਪਰવਿਸਯੇ, ਅਗੋਚਰੇ, ਭਿਕ੍ਖવੇ, ਚਰਤਂ ਪਰવਿਸਯੇ ਲਚ੍ਛਤਿ ਮਾਰੋ ਓਤਾਰਂ, ਲਚ੍ਛਤਿ ਮਾਰੋ ਆਰਮ੍ਮਣਂ। ਕੋ ਚ, ਭਿਕ੍ਖવੇ, ਭਿਕ੍ਖੁਨੋ ਅਗੋਚਰੋ ਪਰવਿਸਯੋ, ਯਦਿਦਂ ਪਞ੍ਚ ਕਾਮਗੁਣਾ। ਕਤਮੇ ਪਞ੍ਚ? ਚਕ੍ਖੁવਿਞ੍ਞੇਯ੍ਯਾ ਰੂਪਾ ਇਟ੍ਠਾ ਕਨ੍ਤਾ ਮਨਾਪਾ ਪਿਯਰੂਪਾ ਕਾਮੂਪਸਂਹਿਤਾ ਰਜਨੀਯਾ, ਸੋਤવਿਞ੍ਞੇਯ੍ਯਾ ਸਦ੍ਦਾ ਇਟ੍ਠਾ ਕਨ੍ਤਾ ਮਨਾਪਾ ਪਿਯਰੂਪਾ ਕਾਮੂਪਸਂਹਿਤਾ ਰਜਨੀਯਾ, ਘਾਨવਿਞ੍ਞੇਯ੍ਯਾ ਗਨ੍ਧਾ ਇਟ੍ਠਾ ਕਨ੍ਤਾ ਮਨਾਪਾ ਪਿਯਰੂਪਾ ਕਾਮੂਪਸਂਹਿਤਾ ਰਜਨੀਯਾ, ਜਿવ੍ਹਾવਿਞ੍ਞੇਯ੍ਯਾ ਰਸਾ ਇਟ੍ਠਾ ਕਨ੍ਤਾ ਮਨਾਪਾ ਪਿਯਰੂਪਾ ਕਾਮੂਪਸਂਹਿਤਾ ਰਜਨੀਯਾ, ਕਾਯવਿਞ੍ਞੇਯ੍ਯਾ ਫੋਟ੍ਠਬ੍ਬਾ ਇਟ੍ਠਾ ਕਨ੍ਤਾ ਮਨਾਪਾ ਪਿਯਰੂਪਾ ਕਾਮੂਪਸਂਹਿਤਾ ਰਜਨੀਯਾ। ਅਯਂ, ਭਿਕ੍ਖવੇ, ਭਿਕ੍ਖੁਨੋ ਅਗੋਚਰੋ ਪਰવਿਸਯੋ।
Tasmātiha, bhikkhave, mā agocare carittha paravisaye, agocare, bhikkhave, carataṃ paravisaye lacchati māro otāraṃ, lacchati māro ārammaṇaṃ. Ko ca, bhikkhave, bhikkhuno agocaro paravisayo, yadidaṃ pañca kāmaguṇā. Katame pañca? Cakkhuviññeyyā rūpā iṭṭhā kantā manāpā piyarūpā kāmūpasaṃhitā rajanīyā, sotaviññeyyā saddā iṭṭhā kantā manāpā piyarūpā kāmūpasaṃhitā rajanīyā, ghānaviññeyyā gandhā iṭṭhā kantā manāpā piyarūpā kāmūpasaṃhitā rajanīyā, jivhāviññeyyā rasā iṭṭhā kantā manāpā piyarūpā kāmūpasaṃhitā rajanīyā, kāyaviññeyyā phoṭṭhabbā iṭṭhā kantā manāpā piyarūpā kāmūpasaṃhitā rajanīyā. Ayaṃ, bhikkhave, bhikkhuno agocaro paravisayo.
ਗੋਚਰੇ, ਭਿਕ੍ਖવੇ, ਚਰਥ…ਪੇ॰… ਨ ਲਚ੍ਛਤਿ ਮਾਰੋ ਆਰਮ੍ਮਣਂ। ਕੋ ਚ, ਭਿਕ੍ਖવੇ, ਭਿਕ੍ਖੁਨੋ ਗੋਚਰੋ ਸਕੋ ਪੇਤ੍ਤਿਕੋ વਿਸਯੋ, ਯਦਿਦਂ ਚਤ੍ਤਾਰੋ ਸਤਿਪਟ੍ਠਾਨਾ। ਕਤਮੇ ਚਤ੍ਤਾਰੋ? ਇਧ ਭਿਕ੍ਖવੇ, ਭਿਕ੍ਖੁ ਕਾਯੇ ਕਾਯਾਨੁਪਸ੍ਸੀ વਿਹਰਤਿ ਆਤਾਪੀ ਸਮ੍ਪਜਾਨੋ ਸਤਿਮਾ, વਿਨੇਯ੍ਯ ਲੋਕੇ ਅਭਿਜ੍ਝਾਦੋਮਨਸ੍ਸਂ; વੇਦਨਾਸੁ વੇਦਨਾਨੁਪਸ੍ਸੀ વਿਹਰਤਿ ਆਤਾਪੀ ਸਮ੍ਪਜਾਨੋ ਸਤਿਮਾ, વਿਨੇਯ੍ਯ ਲੋਕੇ ਅਭਿਜ੍ਝਾਦੋਮਨਸ੍ਸਂ; ਚਿਤ੍ਤੇ ਚਿਤ੍ਤਾਨੁਪਸ੍ਸੀ વਿਹਰਤਿ ਆਤਾਪੀ ਸਮ੍ਪਜਾਨੋ ਸਤਿਮਾ, વਿਨੇਯ੍ਯ ਲੋਕੇ ਅਭਿਜ੍ਝਾਦੋਮਨਸ੍ਸਂ; ਧਮ੍ਮੇਸੁ ਧਮ੍ਮਾਨੁਪਸ੍ਸੀ વਿਹਰਤਿ ਆਤਾਪੀ ਸਮ੍ਪਜਾਨੋ ਸਤਿਮਾ, વਿਨੇਯ੍ਯ ਲੋਕੇ ਅਭਿਜ੍ਝਾਦੋਮਨਸ੍ਸਂ – ਅਯਂ, ਭਿਕ੍ਖવੇ, ਭਿਕ੍ਖੁਨੋ ਗੋਚਰੋ ਸਕੋ ਪੇਤ੍ਤਿਕੋ વਿਸਯੋਤਿ (ਸਂ॰ ਨਿ॰ ੫.੩੭੧)।
Gocare, bhikkhave, caratha…pe… na lacchati māro ārammaṇaṃ. Ko ca, bhikkhave, bhikkhuno gocaro sako pettiko visayo, yadidaṃ cattāro satipaṭṭhānā. Katame cattāro? Idha bhikkhave, bhikkhu kāye kāyānupassī viharati ātāpī sampajāno satimā, vineyya loke abhijjhādomanassaṃ; vedanāsu vedanānupassī viharati ātāpī sampajāno satimā, vineyya loke abhijjhādomanassaṃ; citte cittānupassī viharati ātāpī sampajāno satimā, vineyya loke abhijjhādomanassaṃ; dhammesu dhammānupassī viharati ātāpī sampajāno satimā, vineyya loke abhijjhādomanassaṃ – ayaṃ, bhikkhave, bhikkhuno gocaro sako pettiko visayoti (saṃ. ni. 5.371).
ਕੁਸਲਾਨਨ੍ਤਿ ਅਨવਜ੍ਜਲਕ੍ਖਣਾਨਂ। ਸਮਾਦਾਨਹੇਤੂਤਿ ਸਮਾਦਾਯ વਤ੍ਤਨਹੇਤੁ। ਏવਮਿਦਂ ਪੁਞ੍ਞਂ ਪવਡ੍ਢਤੀਤਿ ਏવਂ ਇਦਂ ਲੋਕਿਯਲੋਕੁਤ੍ਤਰਂ ਪੁਞ੍ਞਫਲਂ વਡ੍ਢਤਿ, ਪੁਞ੍ਞਫਲਨ੍ਤਿ ਚ ਉਪਰੂਪਰਿ ਪੁਞ੍ਞਮ੍ਪਿ ਪੁਞ੍ਞવਿਪਾਕੋਪਿ વੇਦਿਤਬ੍ਬੋ।
Kusalānanti anavajjalakkhaṇānaṃ. Samādānahetūti samādāya vattanahetu. Evamidaṃ puññaṃ pavaḍḍhatīti evaṃ idaṃ lokiyalokuttaraṃ puññaphalaṃ vaḍḍhati, puññaphalanti ca uparūpari puññampi puññavipākopi veditabbo.
ਦਲ਼੍ਹਨੇਮਿਚਕ੍ਕવਤ੍ਤਿਰਾਜਕਥਾવਣ੍ਣਨਾ
Daḷhanemicakkavattirājakathāvaṇṇanā
੮੧. ਤਤ੍ਥ ਦੁવਿਧਂ ਕੁਸਲਂ વਟ੍ਟਗਾਮੀ ਚ વਿવਟ੍ਟਗਾਮੀ ਚ। ਤਤ੍ਥ વਟ੍ਟਗਾਮਿਕੁਸਲਂ ਨਾਮ ਮਾਤਾਪਿਤੂਨਂ ਪੁਤ੍ਤਧੀਤਾਸੁ ਪੁਤ੍ਤਧੀਤਾਨਞ੍ਚ ਮਾਤਾਪਿਤੂਸੁ ਸਿਨੇਹવਸੇਨ ਮੁਦੁਮਦ੍ਦવਚਿਤ੍ਤਂ। વਿવਟ੍ਟਗਾਮਿਕੁਸਲਂ ਨਾਮ ‘‘ਚਤ੍ਤਾਰੋ ਸਤਿਪਟ੍ਠਾਨਾ’’ਤਿਆਦਿਭੇਦਾ ਸਤ੍ਤਤਿਂਸ ਬੋਧਿਪਕ੍ਖਿਯਧਮ੍ਮਾ। ਤੇਸੁ વਟ੍ਟਗਾਮਿਪੁਞ੍ਞਸ੍ਸ ਪਰਿਯੋਸਾਨਂ ਮਨੁਸ੍ਸਲੋਕੇ ਚਕ੍ਕવਤ੍ਤਿਸਿਰੀવਿਭવੋ। વਿવਟ੍ਟਗਾਮਿਕੁਸਲਸ੍ਸ ਮਗ੍ਗਫਲਨਿਬ੍ਬਾਨਸਮ੍ਪਤ੍ਤਿ। ਤਤ੍ਥ વਿવਟ੍ਟਗਾਮਿਕੁਸਲਸ੍ਸ વਿਪਾਕਂ ਸੁਤ੍ਤਪਰਿਯੋਸਾਨੇ ਦਸ੍ਸੇਸ੍ਸਤਿ।
81. Tattha duvidhaṃ kusalaṃ vaṭṭagāmī ca vivaṭṭagāmī ca. Tattha vaṭṭagāmikusalaṃ nāma mātāpitūnaṃ puttadhītāsu puttadhītānañca mātāpitūsu sinehavasena mudumaddavacittaṃ. Vivaṭṭagāmikusalaṃ nāma ‘‘cattāro satipaṭṭhānā’’tiādibhedā sattatiṃsa bodhipakkhiyadhammā. Tesu vaṭṭagāmipuññassa pariyosānaṃ manussaloke cakkavattisirīvibhavo. Vivaṭṭagāmikusalassa maggaphalanibbānasampatti. Tattha vivaṭṭagāmikusalassa vipākaṃ suttapariyosāne dassessati.
ਇਧ ਪਨ વਟ੍ਟਗਾਮਿਕੁਸਲਸ੍ਸ વਿਪਾਕਦਸ੍ਸਨਤ੍ਥਂ, ਭਿਕ੍ਖવੇ, ਯਦਾ ਪੁਤ੍ਤਧੀਤਰੋ ਮਾਤਾਪਿਤੂਨਂ ਓવਾਦੇ ਨ ਅਟ੍ਠਂਸੁ, ਤਦਾ ਆਯੁਨਾਪਿ વਣ੍ਣੇਨਾਪਿ ਇਸ੍ਸਰਿਯੇਨਾਪਿ ਪਰਿਹਾਯਿਂਸੁ। ਯਦਾ ਪਨ ਅਟ੍ਠਂਸੁ, ਤਦਾ વਡ੍ਢਿਂਸੂਤਿ વਤ੍વਾ વਟ੍ਟਗਾਮਿਕੁਸਲਾਨੁਸਨ੍ਧਿવਸੇਨ ‘‘ਭੂਤਪੁਬ੍ਬਂ, ਭਿਕ੍ਖવੇ’’ਤਿ ਦੇਸਨਂ ਆਰਭਿ। ਤਤ੍ਥ ਚਕ੍ਕવਤ੍ਤੀਤਿਆਦੀਨਿ ਮਹਾਪਦਾਨੇ (ਦੀ॰ ਨਿ॰ ਅਟ੍ਠ॰ ੨.੩੩) વਿਤ੍ਥਾਰਿਤਾਨੇવ।
Idha pana vaṭṭagāmikusalassa vipākadassanatthaṃ, bhikkhave, yadā puttadhītaro mātāpitūnaṃ ovāde na aṭṭhaṃsu, tadā āyunāpi vaṇṇenāpi issariyenāpi parihāyiṃsu. Yadā pana aṭṭhaṃsu, tadā vaḍḍhiṃsūti vatvā vaṭṭagāmikusalānusandhivasena ‘‘bhūtapubbaṃ, bhikkhave’’ti desanaṃ ārabhi. Tattha cakkavattītiādīni mahāpadāne (dī. ni. aṭṭha. 2.33) vitthāritāneva.
੮੨. ਓਸਕ੍ਕਿਤਨ੍ਤਿ ਈਸਕਮ੍ਪਿ ਅવਸਕ੍ਕਿਤਂ। ਠਾਨਾ ਚੁਤਨ੍ਤਿ ਸਬ੍ਬਸੋ ਠਾਨਾ ਅਪਗਤਂ। ਤਂ ਕਿਰ ਚਕ੍ਕਰਤਨਂ ਅਨ੍ਤੇਪੁਰਦ੍વਾਰੇ ਅਕ੍ਖਾਹਤਂ વਿਯ વੇਹਾਸਂ ਅਟ੍ਠਾਸਿ। ਅਥਸ੍ਸ ਉਭੋਸੁ ਪਸ੍ਸੇਸੁ ਦ੍વੇ ਖਦਿਰਤ੍ਥਮ੍ਭੇ ਨਿਖਣਿਤ੍વਾ ਚਕ੍ਕਰਤਨਮਤ੍ਥਕੇ ਨੇਮਿਅਭਿਮੁਖਂ ਏਕਂ ਸੁਤ੍ਤਕਂ ਬਨ੍ਧਿਂਸੁ। ਅਧੋਭਾਗੇਪਿ ਨੇਮਿਅਭਿਮੁਖਂ ਏਕਂ ਬਨ੍ਧਿਂਸੁ। ਤੇਸੁ ਉਪਰਿਮਸੁਤ੍ਤਤੋ ਅਪ੍ਪਮਤ੍ਤਕਮ੍ਪਿ ਓਗਤਂ ਚਕ੍ਕਰਤਨਂ ਓਸਕ੍ਕਿਤਂ ਨਾਮ ਹੋਤਿ, ਹੇਟ੍ਠਾ ਸੁਤ੍ਤਸ੍ਸ ਠਾਨਂ ਉਪਰਿਮਕੋਟਿਯਾ ਅਤਿਕ੍ਕਨ੍ਤਗਤਂ ਠਾਨਾ ਚੁਤਂ ਨਾਮ ਹੋਤਿ, ਤਦੇਤਂ ਅਤਿਬਲવਦੋਸੇ ਸਤਿ ਏવਂ ਹੋਤਿ। ਸੁਤ੍ਤਮਤ੍ਤਮ੍ਪਿ ਏਕਙ੍ਗੁਲਦ੍વਙ੍ਗੁਲਮਤ੍ਤਂ વਾ ਭਟ੍ਠਂ ਠਾਨਾ ਚੁਤਮੇવ ਹੋਤਿ। ਤਂ ਸਨ੍ਧਾਯੇਤਂ વੁਤ੍ਤਂ ‘‘ਓਸਕ੍ਕਿਤਂ ਠਾਨਾ ਚੁਤ’’ਨ੍ਤਿ।
82.Osakkitanti īsakampi avasakkitaṃ. Ṭhānā cutanti sabbaso ṭhānā apagataṃ. Taṃ kira cakkaratanaṃ antepuradvāre akkhāhataṃ viya vehāsaṃ aṭṭhāsi. Athassa ubhosu passesu dve khadiratthambhe nikhaṇitvā cakkaratanamatthake nemiabhimukhaṃ ekaṃ suttakaṃ bandhiṃsu. Adhobhāgepi nemiabhimukhaṃ ekaṃ bandhiṃsu. Tesu uparimasuttato appamattakampi ogataṃ cakkaratanaṃ osakkitaṃ nāma hoti, heṭṭhā suttassa ṭhānaṃ uparimakoṭiyā atikkantagataṃ ṭhānā cutaṃ nāma hoti, tadetaṃ atibalavadose sati evaṃ hoti. Suttamattampi ekaṅguladvaṅgulamattaṃ vā bhaṭṭhaṃ ṭhānā cutameva hoti. Taṃ sandhāyetaṃ vuttaṃ ‘‘osakkitaṃ ṭhānā cuta’’nti.
ਅਥ ਮੇ ਆਰੋਚੇਯ੍ਯਾਸੀਤਿ ਤਾਤ, ਤ੍વਂ ਅਜ੍ਜ ਆਦਿਂ ਕਤ੍વਾ ਦਿવਸਸ੍ਸ ਤਿਕ੍ਖਤ੍ਤੁਂ ਚਕ੍ਕਰਤਨਸ੍ਸ ਉਪਟ੍ਠਾਨਂ ਗਚ੍ਛ, ਏવਂ ਗਚ੍ਛਨ੍ਤੋ ਯਦਾ ਚਕ੍ਕਰਤਨਂ ਈਸਕਮ੍ਪਿ ਓਸਕ੍ਕਿਤਂ ਠਾਨਾ ਚੁਤਂ ਪਸ੍ਸਸਿ, ਅਥ ਮਯ੍ਹਂ ਆਚਿਕ੍ਖੇਯ੍ਯਾਸਿ। ਜੀવਿਤਞ੍ਹਿ ਮੇ ਤવ ਹਤ੍ਥੇ ਨਿਕ੍ਖਿਤ੍ਤਨ੍ਤਿ। ਅਦ੍ਦਸਾਤਿ ਅਪ੍ਪਮਤ੍ਤੋ ਦਿવਸਸ੍ਸ ਤਿਕ੍ਖਤ੍ਤੁਂ ਗਨ੍ਤ੍વਾ ਓਲੋਕੇਨ੍ਤੋ ਏਕਦਿવਸਂ ਅਦ੍ਦਸ।
Atha me āroceyyāsīti tāta, tvaṃ ajja ādiṃ katvā divasassa tikkhattuṃ cakkaratanassa upaṭṭhānaṃ gaccha, evaṃ gacchanto yadā cakkaratanaṃ īsakampi osakkitaṃ ṭhānā cutaṃ passasi, atha mayhaṃ ācikkheyyāsi. Jīvitañhi me tava hatthe nikkhittanti. Addasāti appamatto divasassa tikkhattuṃ gantvā olokento ekadivasaṃ addasa.
੮੩. ਅਥ ਖੋ, ਭਿਕ੍ਖવੇਤਿ ਭਿਕ੍ਖવੇ, ਅਥ ਰਾਜਾ ਦਲ਼੍ਹਨੇਮਿ ‘‘ਚਕ੍ਕਰਤਨਂ ਓਸਕ੍ਕਿਤ’’ਨ੍ਤਿ ਸੁਤ੍વਾ ਉਪ੍ਪਨ੍ਨਬਲવਦੋਮਨਸ੍ਸੋ ‘‘ਨ ਦਾਨਿ ਮਯਾ ਚਿਰਂ ਜੀવਿਤਬ੍ਬਂ ਭવਿਸ੍ਸਤਿ, ਅਪ੍ਪਾવਸੇਸਂ ਮੇ ਆਯੁ, ਨ ਮੇ ਦਾਨਿ ਕਾਮੇ ਪਰਿਭੁਞ੍ਜਨਕਾਲੋ, ਪਬ੍ਬਜ੍ਜਾਕਾਲੋ ਮੇ ਇਦਾਨੀ’’ਤਿ ਰੋਦਿਤ੍વਾ ਪਰਿਦੇવਿਤ੍વਾ ਜੇਟ੍ਠਪੁਤ੍ਤਂ ਕੁਮਾਰਂ ਆਮਨ੍ਤਾਪੇਤ੍વਾ ਏਤਦવੋਚ। ਸਮੁਦ੍ਦਪਰਿਯਨ੍ਤਨ੍ਤਿ ਪਰਿਕ੍ਖਿਤ੍ਤਏਕਸਮੁਦ੍ਦਪਰਿਯਨ੍ਤਮੇવ। ਇਦਂ ਹਿਸ੍ਸ ਕੁਲਸਨ੍ਤਕਂ। ਚਕ੍ਕવਾਲ਼ਪਰਿਯਨ੍ਤਂ ਪਨ ਪੁਞ੍ਞਿਦ੍ਧਿવਸੇਨ ਨਿਬ੍ਬਤ੍ਤਂ, ਨ ਤਂ ਸਕ੍ਕਾ ਦਾਤੁਂ। ਕੁਲਸਨ੍ਤਕਂ ਪਨ ਨਿਯ੍ਯਾਤੇਨ੍ਤੋ ‘‘ਸਮੁਦ੍ਦਪਰਿਯਨ੍ਤ’’ਨ੍ਤਿ ਆਹ। ਕੇਸਮਸ੍ਸੁਨ੍ਤਿ ਤਾਪਸਪਬ੍ਬਜ੍ਜਂ ਪਬ੍ਬਜਨ੍ਤਾਪਿ ਹਿ ਪਠਮਂ ਕੇਸਮਸ੍ਸੁਂ ਓਹਾਰੇਨ੍ਤਿ। ਤਤੋ ਪਟ੍ਠਾਯ ਪਰੂਲ਼੍ਹਕੇਸੇ ਬਨ੍ਧਿਤ੍વਾ વਿਚਰਨ੍ਤਿ। ਤੇਨ વੁਤ੍ਤਂ – ‘‘ਕੇਸਮਸ੍ਸੁਂ ਓਹਾਰੇਤ੍વਾ’’ਤਿ।
83.Athakho, bhikkhaveti bhikkhave, atha rājā daḷhanemi ‘‘cakkaratanaṃ osakkita’’nti sutvā uppannabalavadomanasso ‘‘na dāni mayā ciraṃ jīvitabbaṃ bhavissati, appāvasesaṃ me āyu, na me dāni kāme paribhuñjanakālo, pabbajjākālo me idānī’’ti roditvā paridevitvā jeṭṭhaputtaṃ kumāraṃ āmantāpetvā etadavoca. Samuddapariyantanti parikkhittaekasamuddapariyantameva. Idaṃ hissa kulasantakaṃ. Cakkavāḷapariyantaṃ pana puññiddhivasena nibbattaṃ, na taṃ sakkā dātuṃ. Kulasantakaṃ pana niyyātento ‘‘samuddapariyanta’’nti āha. Kesamassunti tāpasapabbajjaṃ pabbajantāpi hi paṭhamaṃ kesamassuṃ ohārenti. Tato paṭṭhāya parūḷhakese bandhitvā vicaranti. Tena vuttaṃ – ‘‘kesamassuṃ ohāretvā’’ti.
ਕਾਸਾਯਾਨੀਤਿ ਕਸਾਯਰਸਪੀਤਾਨਿ। ਆਦਿਤੋ ਏવਂ ਕਤ੍વਾ ਪਚ੍ਛਾ વਕ੍ਕਲਾਨਿਪਿ ਧਾਰੇਨ੍ਤਿ। ਪਬ੍ਬਜੀਤਿ ਪਬ੍ਬਜਿਤੋ। ਪਬ੍ਬਜਿਤ੍વਾ ਚ ਅਤ੍ਤਨੋ ਮਙ੍ਗਲવਨੁਯ੍ਯਾਨੇਯੇવ વਸਿ। ਰਾਜਿਸਿਮ੍ਹੀਤਿ ਰਾਜਈਸਿਮ੍ਹਿ। ਬ੍ਰਾਹ੍ਮਣਪਬ੍ਬਜਿਤਾ ਹਿ ‘‘ਬ੍ਰਾਹ੍ਮਣਿਸਯੋ’’ਤਿ વੁਚ੍ਚਨ੍ਤਿ। ਸੇਤਚ੍ਛਤ੍ਤਂ ਪਨ ਪਹਾਯ ਰਾਜਪਬ੍ਬਜਿਤਾ ਰਾਜਿਸਯੋਤਿ। ਅਨ੍ਤਰਧਾਯੀਤਿ ਅਨ੍ਤਰਹਿਤਂ ਨਿਬ੍ਬੁਤਦੀਪਸਿਖਾ વਿਯ ਅਭਾવਂ ਉਪਗਤਂ। ਪਟਿਸਂવੇਦੇਸੀਤਿ ਕਨ੍ਦਨ੍ਤੋ ਪਰਿਦੇવਨ੍ਤੋ ਜਾਨਾਪੇਸਿ। ਪੇਤ੍ਤਿਕਨ੍ਤਿ ਪਿਤਿਤੋ ਆਗਤਂ ਦਾਯਜ੍ਜਂ ਨ ਹੋਤਿ, ਨ ਸਕ੍ਕਾ ਕੁਸੀਤੇਨ ਹੀਨવੀਰਿਯੇਨ ਦਸ ਅਕੁਸਲਕਮ੍ਮਪਥੇ ਸਮਾਦਾਯ વਤ੍ਤਨ੍ਤੇਨ ਪਾਪੁਣਿਤੁਂ। ਅਤ੍ਤਨੋ ਪਨ ਸੁਕਤਂ ਕਮ੍ਮਂ ਨਿਸ੍ਸਾਯ ਦਸવਿਧਂ ਦ੍વਾਦਸવਿਧਂ વਾ ਚਕ੍ਕવਤ੍ਤਿવਤ੍ਤਂ ਪੂਰੇਨ੍ਤੇਨੇવੇਤਂ ਪਤ੍ਤਬ੍ਬਨ੍ਤਿ ਦੀਪੇਤਿ। ਅਥ ਨਂ વਤ੍ਤਪਟਿਪਤ੍ਤਿਯਂ ਚੋਦੇਨ੍ਤੋ ‘‘ਇਙ੍ਘ ਤ੍વ’’ਨ੍ਤਿਆਦਿਮਾਹ। ਤਤ੍ਥ ਅਰਿਯੇਤਿ ਨਿਦ੍ਦੋਸੇ। ਚਕ੍ਕવਤ੍ਤਿવਤ੍ਤੇਤਿ ਚਕ੍ਕવਤ੍ਤੀਨਂ વਤ੍ਤੇ।
Kāsāyānīti kasāyarasapītāni. Ādito evaṃ katvā pacchā vakkalānipi dhārenti. Pabbajīti pabbajito. Pabbajitvā ca attano maṅgalavanuyyāneyeva vasi. Rājisimhīti rājaīsimhi. Brāhmaṇapabbajitā hi ‘‘brāhmaṇisayo’’ti vuccanti. Setacchattaṃ pana pahāya rājapabbajitā rājisayoti. Antaradhāyīti antarahitaṃ nibbutadīpasikhā viya abhāvaṃ upagataṃ. Paṭisaṃvedesīti kandanto paridevanto jānāpesi. Pettikanti pitito āgataṃ dāyajjaṃ na hoti, na sakkā kusītena hīnavīriyena dasa akusalakammapathe samādāya vattantena pāpuṇituṃ. Attano pana sukataṃ kammaṃ nissāya dasavidhaṃ dvādasavidhaṃ vā cakkavattivattaṃ pūrentenevetaṃ pattabbanti dīpeti. Atha naṃ vattapaṭipattiyaṃ codento ‘‘iṅgha tva’’ntiādimāha. Tattha ariyeti niddose. Cakkavattivatteti cakkavattīnaṃ vatte.
ਚਕ੍ਕવਤ੍ਤਿਅਰਿਯવਤ੍ਤવਣ੍ਣਨਾ
Cakkavattiariyavattavaṇṇanā
੮੪. ਧਮ੍ਮਨ੍ਤਿ ਦਸਕੁਸਲਕਮ੍ਮਪਥਧਮ੍ਮਂ। ਨਿਸ੍ਸਾਯਾਤਿ ਤਦਧਿਟ੍ਠਾਨੇਨ ਚੇਤਸਾ ਤਮੇવ ਨਿਸ੍ਸਯਂ ਕਤ੍વਾ। ਧਮ੍ਮਂ ਸਕ੍ਕਰੋਨ੍ਤੋਤਿ ਯਥਾ ਕਤੋ ਸੋ ਧਮ੍ਮੋ ਸੁਟ੍ਠੁ ਕਤੋ ਹੋਤਿ, ਏવਮੇਤਂ ਕਰੋਨ੍ਤੋ। ਧਮ੍ਮਂ ਗਰੁਂ ਕਰੋਨ੍ਤੋਤਿ ਤਸ੍ਮਿਂ ਗਾਰવੁਪ੍ਪਤ੍ਤਿਯਾ ਤਂ ਗਰੁਂ ਕਰੋਨ੍ਤੋ। ਧਮ੍ਮਂ ਮਾਨੇਨ੍ਤੋਤਿ ਤਮੇવ ਧਮ੍ਮਂ ਪਿਯਞ੍ਚ ਭਾવਨੀਯਞ੍ਚ ਕਤ੍વਾ વਿਹਰਨ੍ਤੋ। ਧਮ੍ਮਂ ਪੂਜੇਨ੍ਤੋਤਿ ਤਂ ਅਪਦਿਸਿਤ੍વਾ ਗਨ੍ਧਮਾਲਾਦਿਪੂਜਨੇਨਸ੍ਸ ਪੂਜਂ ਕਰੋਨ੍ਤੋ। ਧਮ੍ਮਂ ਅਪਚਯਮਾਨੋਤਿ ਤਸ੍ਸੇવ ਧਮ੍ਮਸ੍ਸ ਅਞ੍ਜਲਿਕਰਣਾਦੀਹਿ ਨੀਚવੁਤ੍ਤਿਤਂ ਕਰੋਨ੍ਤੋ। ਧਮ੍ਮਦ੍ਧਜੋ ਧਮ੍ਮਕੇਤੂਤਿ ਤਂ ਧਮ੍ਮਂ ਧਜਮਿવ ਪੁਰਕ੍ਖਤ੍વਾ ਕੇਤੁਮਿવ ਚ ਉਕ੍ਖਿਪਿਤ੍વਾ ਪવਤ੍ਤਿਯਾ ਧਮ੍ਮਦ੍ਧਜੋ ਧਮ੍ਮਕੇਤੁ ਚ ਹੁਤ੍વਾਤਿ ਅਤ੍ਥੋ। ਧਮ੍ਮਾਧਿਪਤੇਯ੍ਯੋਤਿ ਧਮ੍ਮਾਧਿਪਤਿਭੂਤੋ ਆਗਤਭਾવੇਨ ਧਮ੍ਮવਸੇਨੇવ ਸਬ੍ਬਕਿਰਿਯਾਨਂ ਕਰਣੇਨ ਧਮ੍ਮਾਧਿਪਤੇਯ੍ਯੋ ਹੁਤ੍વਾ। ਧਮ੍ਮਿਕਂ ਰਕ੍ਖਾવਰਣਗੁਤ੍ਤਿਂ ਸਂવਿਦਹਸ੍ਸੂਤਿ ਧਮ੍ਮੋ ਅਸ੍ਸਾ ਅਤ੍ਥੀਤਿ ਧਮ੍ਮਿਕਾ, ਰਕ੍ਖਾ ਚ ਆવਰਣਞ੍ਚ ਗੁਤ੍ਤਿ ਚ ਰਕ੍ਖਾવਰਣਗੁਤ੍ਤਿ । ਤਤ੍ਥ ‘‘ਪਰਂ ਰਕ੍ਖਨ੍ਤੋ ਅਤ੍ਤਾਨਂ ਰਕ੍ਖਤੀ’’ਤਿ (ਸਂ॰ ਨਿ॰ ੫.੩੮੫) વਚਨਤੋ ਖਨ੍ਤਿਆਦਯੋ ਰਕ੍ਖਾ। વੁਤ੍ਤਞ੍ਹੇਤਂ ‘‘ਕਥਞ੍ਚ, ਭਿਕ੍ਖવੇ, ਪਰਂ ਰਕ੍ਖਨ੍ਤੋ ਅਤ੍ਤਾਨਂ ਰਕ੍ਖਤਿ। ਖਨ੍ਤਿਯਾ ਅવਿਹਿਂਸਾਯ ਮੇਤ੍ਤਚਿਤ੍ਤਤਾ ਅਨੁਦ੍ਦਯਤਾ’’ਤਿ (ਸਂ॰ ਨਿ॰ ੫.੩੮੫)। ਨਿવਾਸਨਪਾਰੁਪਨਗੇਹਾਦੀਨਂ ਨਿવਾਰਣਾ ਆવਰਣਂ, ਚੋਰਾਦਿਉਪਦ੍ਦવਨਿવਾਰਣਤ੍ਥਂ ਗੋਪਾਯਨਾ ਗੁਤ੍ਤਿ, ਤਂ ਸਬ੍ਬਮ੍ਪਿ ਸੁਟ੍ਠੁ ਸਂવਿਦਹਸ੍ਸੁ ਪવਤ੍ਤਯ ਠਪੇਹੀਤਿ ਅਤ੍ਥੋ। ਇਦਾਨਿ ਯਤ੍ਥ ਸਾ ਸਂવਿਦਹਿਤਬ੍ਬਾ, ਤਂ ਦਸ੍ਸੇਨ੍ਤੋ ਅਨ੍ਤੋਜਨਸ੍ਮਿਨ੍ਤਿਆਦਿਮਾਹ।
84.Dhammanti dasakusalakammapathadhammaṃ. Nissāyāti tadadhiṭṭhānena cetasā tameva nissayaṃ katvā. Dhammaṃ sakkarontoti yathā kato so dhammo suṭṭhu kato hoti, evametaṃ karonto. Dhammaṃ garuṃ karontoti tasmiṃ gāravuppattiyā taṃ garuṃ karonto. Dhammaṃ mānentoti tameva dhammaṃ piyañca bhāvanīyañca katvā viharanto. Dhammaṃ pūjentoti taṃ apadisitvā gandhamālādipūjanenassa pūjaṃ karonto. Dhammaṃapacayamānoti tasseva dhammassa añjalikaraṇādīhi nīcavuttitaṃ karonto. Dhammaddhajodhammaketūti taṃ dhammaṃ dhajamiva purakkhatvā ketumiva ca ukkhipitvā pavattiyā dhammaddhajo dhammaketu ca hutvāti attho. Dhammādhipateyyoti dhammādhipatibhūto āgatabhāvena dhammavaseneva sabbakiriyānaṃ karaṇena dhammādhipateyyo hutvā. Dhammikaṃ rakkhāvaraṇaguttiṃ saṃvidahassūti dhammo assā atthīti dhammikā, rakkhā ca āvaraṇañca gutti ca rakkhāvaraṇagutti . Tattha ‘‘paraṃ rakkhanto attānaṃ rakkhatī’’ti (saṃ. ni. 5.385) vacanato khantiādayo rakkhā. Vuttañhetaṃ ‘‘kathañca, bhikkhave, paraṃ rakkhanto attānaṃ rakkhati. Khantiyā avihiṃsāya mettacittatā anuddayatā’’ti (saṃ. ni. 5.385). Nivāsanapārupanagehādīnaṃ nivāraṇā āvaraṇaṃ, corādiupaddavanivāraṇatthaṃ gopāyanā gutti, taṃ sabbampi suṭṭhu saṃvidahassu pavattaya ṭhapehīti attho. Idāni yattha sā saṃvidahitabbā, taṃ dassento antojanasmintiādimāha.
ਤਤ੍ਰਾਯਂ ਸਙ੍ਖੇਪਤ੍ਥੋ – ਅਨ੍ਤੋਜਨਸਙ੍ਖਾਤਂ ਤવ ਪੁਤ੍ਤਦਾਰਂ ਸੀਲਸਂવਰੇ ਪਤਿਟ੍ਠਪੇਹਿ, વਤ੍ਥਗਨ੍ਧਮਾਲਾਦੀਨਿ ਚਸ੍ਸ ਦੇਹਿ, ਸਬ੍ਬੋਪਦ੍ਦવੇ ਚਸ੍ਸ ਨਿવਾਰੇਹਿ। ਬਲਕਾਯਾਦੀਸੁਪਿ ਏਸੇવ ਨਯੋ। ਅਯਂ ਪਨ વਿਸੇਸੋ – ਬਲਕਾਯੋ ਕਾਲਂ ਅਨਤਿਕ੍ਕਮਿਤ੍વਾ ਭਤ੍ਤવੇਤਨਸਮ੍ਪਦਾਨੇਨਪਿ ਅਨੁਗ੍ਗਹੇਤਬ੍ਬੋ। ਅਭਿਸਿਤ੍ਤਖਤ੍ਤਿਯਾ ਭਦ੍ਰਸ੍ਸਾਜਾਨੇਯ੍ਯਾਦਿਰਤਨਸਮ੍ਪਦਾਨੇਨਪਿ ਉਪਸਙ੍ਗਣ੍ਹਿਤਬ੍ਬਾ। ਅਨੁਯਨ੍ਤਖਤ੍ਤਿਯਾ ਤੇਸਂ ਅਨੁਰੂਪਯਾਨવਾਹਨਸਮ੍ਪਦਾਨੇਨਪਿ ਪਰਿਤੋਸੇਤਬ੍ਬਾ। ਬ੍ਰਾਹ੍ਮਣਾ ਅਨ੍ਨਪਾਨવਤ੍ਥਾਦਿਨਾ ਦੇਯ੍ਯਧਮ੍ਮੇਨ। ਗਹਪਤਿਕਾ ਭਤ੍ਤਬੀਜਨਙ੍ਗਲਫਾਲਬਲਿਬਦ੍ਦਾਦਿਸਮ੍ਪਦਾਨੇਨ। ਤਥਾ ਨਿਗਮવਾਸਿਨੋ ਨੇਗਮਾ, ਜਨਪਦવਾਸਿਨੋ ਚ ਜਾਨਪਦਾ। ਸਮਿਤਪਾਪਬਾਹਿਤਪਾਪਾ ਸਮਣਬ੍ਰਾਹ੍ਮਣਾ ਸਮਣਪਰਿਕ੍ਖਾਰਸਮ੍ਪਦਾਨੇਨ ਸਕ੍ਕਾਤਬ੍ਬਾ। ਮਿਗਪਕ੍ਖਿਨੋ ਅਭਯਦਾਨੇਨ ਸਮਸ੍ਸਾਸੇਤਬ੍ਬਾ।
Tatrāyaṃ saṅkhepattho – antojanasaṅkhātaṃ tava puttadāraṃ sīlasaṃvare patiṭṭhapehi, vatthagandhamālādīni cassa dehi, sabbopaddave cassa nivārehi. Balakāyādīsupi eseva nayo. Ayaṃ pana viseso – balakāyo kālaṃ anatikkamitvā bhattavetanasampadānenapi anuggahetabbo. Abhisittakhattiyā bhadrassājāneyyādiratanasampadānenapi upasaṅgaṇhitabbā. Anuyantakhattiyā tesaṃ anurūpayānavāhanasampadānenapi paritosetabbā. Brāhmaṇā annapānavatthādinā deyyadhammena. Gahapatikā bhattabījanaṅgalaphālabalibaddādisampadānena. Tathā nigamavāsino negamā, janapadavāsino ca jānapadā. Samitapāpabāhitapāpā samaṇabrāhmaṇā samaṇaparikkhārasampadānena sakkātabbā. Migapakkhino abhayadānena samassāsetabbā.
વਿਜਿਤੇਤਿ ਅਤ੍ਤਨੋ ਆਣਾਪવਤ੍ਤਿਟ੍ਠਾਨੇ। ਅਧਮ੍ਮਕਾਰੋਤਿ ਅਧਮ੍ਮਕਿਰਿਯਾ। ਮਾ ਪવਤ੍ਤਿਤ੍ਥਾਤਿ ਯਥਾ ਨਪ੍ਪવਤ੍ਤਤਿ, ਤਥਾ ਨਂ ਪਟਿਪਾਦੇਹੀਤਿ ਅਤ੍ਥੋ। ਸਮਣਬ੍ਰਾਹ੍ਮਣਾਤਿ ਸਮਿਤਪਾਪਬਾਹਿਤਪਾਪਾ। ਮਦਪ੍ਪਮਾਦਾ ਪਟਿવਿਰਤਾਤਿ ਨવવਿਧਾ ਮਾਨਮਦਾ, ਪਞ੍ਚਸੁ ਕਾਮਗੁਣੇਸੁ ਚਿਤ੍ਤવੋਸ੍ਸਜ੍ਜਨਸਙ੍ਖਾਤਾ ਪਮਾਦਾ ਚ ਪਟਿવਿਰਤਾ। ਖਨ੍ਤਿਸੋਰਚ੍ਚੇ ਨਿવਿਟ੍ਠਾਤਿ ਅਧਿવਾਸਨਖਨ੍ਤਿਯਞ੍ਚ ਸੁਰਤਭਾવੇ ਚ ਪਤਿਟ੍ਠਿਤਾ। ਏਕਮਤ੍ਤਾਨਨ੍ਤਿ ਅਤ੍ਤਨੋ ਰਾਗਾਦੀਨਂ ਦਮਨਾਦੀਹਿ ਏਕਮਤ੍ਤਾਨਂ ਦਮੇਨ੍ਤਿ ਸਮੇਨ੍ਤਿ ਪਰਿਨਿਬ੍ਬਾਪੇਨ੍ਤੀਤਿ વੁਚ੍ਚਨ੍ਤਿ। ਕਾਲੇਨ ਕਾਲਨ੍ਤਿ ਕਾਲੇ ਕਾਲੇ । ਅਭਿਨਿવਜ੍ਜੇਯ੍ਯਾਸੀਤਿ ਗੂਥਂ વਿਯ વਿਸਂ વਿਯ ਅਗ੍ਗਿਂ વਿਯ ਚ ਸੁਟ੍ਠੁ વਜ੍ਜੇਯ੍ਯਾਸਿ। ਸਮਾਦਾਯਾਤਿ ਸੁਰਭਿਕੁਸੁਮਦਾਮਂ વਿਯ ਅਮਤਂ વਿਯ ਚ ਸਮ੍ਮਾ ਆਦਾਯ ਪવਤ੍ਤੇਯ੍ਯਾਸਿ।
Vijiteti attano āṇāpavattiṭṭhāne. Adhammakāroti adhammakiriyā. Mā pavattitthāti yathā nappavattati, tathā naṃ paṭipādehīti attho. Samaṇabrāhmaṇāti samitapāpabāhitapāpā. Madappamādāpaṭiviratāti navavidhā mānamadā, pañcasu kāmaguṇesu cittavossajjanasaṅkhātā pamādā ca paṭiviratā. Khantisoracce niviṭṭhāti adhivāsanakhantiyañca suratabhāve ca patiṭṭhitā. Ekamattānanti attano rāgādīnaṃ damanādīhi ekamattānaṃ damenti samenti parinibbāpentīti vuccanti. Kālena kālanti kāle kāle . Abhinivajjeyyāsīti gūthaṃ viya visaṃ viya aggiṃ viya ca suṭṭhu vajjeyyāsi. Samādāyāti surabhikusumadāmaṃ viya amataṃ viya ca sammā ādāya pavatteyyāsi.
ਇਧ ਠਤ੍વਾ વਤ੍ਤਂ ਸਮਾਨੇਤਬ੍ਬਂ। ਅਨ੍ਤੋਜਨਸ੍ਮਿਂ ਬਲਕਾਯੇਪਿ ਏਕਂ, ਖਤ੍ਤਿਯੇਸੁ ਏਕਂ, ਅਨੁਯਨ੍ਤੇਸੁ ਏਕਂ, ਬ੍ਰਾਹ੍ਮਣਗਹਪਤਿਕੇਸੁ ਏਕਂ, ਨੇਗਮਜਾਨਪਦੇਸੁ ਏਕਂ, ਸਮਣਬ੍ਰਾਹ੍ਮਣੇਸੁ ਏਕਂ, ਮਿਗਪਕ੍ਖੀਸੁ ਏਕਂ, ਅਧਮ੍ਮਕਾਰਪ੍ਪਟਿਕ੍ਖੇਪੋ ਏਕਂ, ਅਧਨਾਨਂ ਧਨਾਨੁਪ੍ਪਦਾਨਂ ਏਕਂ ਸਮਣਬ੍ਰਾਹ੍ਮਣੇ ਉਪਸਙ੍ਕਮਿਤ੍વਾ ਪਞ੍ਹਪੁਚ੍ਛਨਂ ਏਕਨ੍ਤਿ ਏવਮੇਤਂ ਦਸવਿਧਂ ਹੋਤਿ। ਗਹਪਤਿਕੇ ਪਨ ਪਕ੍ਖਿਜਾਤੇ ਚ વਿਸੁਂ ਕਤ੍વਾ ਗਣੇਨ੍ਤਸ੍ਸ ਦ੍વਾਦਸવਿਧਂ ਹੋਤਿ। ਪੁਬ੍ਬੇ ਅવੁਤ੍ਤਂ વਾ ਗਣੇਨ੍ਤੇਨ ਅਧਮ੍ਮਰਾਗਸ੍ਸ ਚ વਿਸਮਲੋਭਸ੍ਸ ਚ ਪਹਾਨવਸੇਨ ਦ੍વਾਦਸવਿਧਂ વੇਦਿਤਬ੍ਬਂ। ਇਦਂ ਖੋ ਤਾਤ ਤਨ੍ਤਿ ਇਦਂ ਦਸવਿਧਂ ਦ੍વਾਦਸવਿਧਞ੍ਚ ਅਰਿਯਚਕ੍ਕવਤ੍ਤਿવਤ੍ਤਂ ਨਾਮ। વਤ੍ਤਮਾਨਸ੍ਸਾਤਿ ਪੂਰੇਤ੍વਾ વਤ੍ਤਮਾਨਸ੍ਸ। ਤਦਹੁਪੋਸਥੇਤਿਆਦਿ ਮਹਾਸੁਦਸ੍ਸਨੇ વੁਤ੍ਤਂ।
Idha ṭhatvā vattaṃ samānetabbaṃ. Antojanasmiṃ balakāyepi ekaṃ, khattiyesu ekaṃ, anuyantesu ekaṃ, brāhmaṇagahapatikesu ekaṃ, negamajānapadesu ekaṃ, samaṇabrāhmaṇesu ekaṃ, migapakkhīsu ekaṃ, adhammakārappaṭikkhepo ekaṃ, adhanānaṃ dhanānuppadānaṃ ekaṃ samaṇabrāhmaṇe upasaṅkamitvā pañhapucchanaṃ ekanti evametaṃ dasavidhaṃ hoti. Gahapatike pana pakkhijāte ca visuṃ katvā gaṇentassa dvādasavidhaṃ hoti. Pubbe avuttaṃ vā gaṇentena adhammarāgassa ca visamalobhassa ca pahānavasena dvādasavidhaṃ veditabbaṃ. Idaṃ kho tāta tanti idaṃ dasavidhaṃ dvādasavidhañca ariyacakkavattivattaṃ nāma. Vattamānassāti pūretvā vattamānassa. Tadahuposathetiādi mahāsudassane vuttaṃ.
੯੦. ਸਮਤੇਨਾਤਿ ਅਤ੍ਤਨੋ ਮਤਿਯਾ। ਸੁਦਨ੍ਤਿ ਨਿਪਾਤਮਤ੍ਤਂ। ਪਸਾਸਤੀਤਿ ਅਨੁਸਾਸਤਿ। ਇਦਂ વੁਤ੍ਤਂ ਹੋਤਿ – ਪੋਰਾਣਕਂ ਰਾਜવਂਸਂ ਰਾਜਪવੇਣਿਂ ਰਾਜਧਮ੍ਮਂ ਪਹਾਯ ਅਤ੍ਤਨੋ ਮਤਿਮਤ੍ਤੇ ਠਤ੍વਾ ਜਨਪਦਂ ਅਨੁਸਾਸਤੀਤਿ। ਏવਮਯਂ ਮਘਦੇવવਂਸਸ੍ਸ ਕਲ਼ਾਰਜਨਕੋ વਿਯ ਦਲ਼੍ਹਨੇਮਿવਂਸਸ੍ਸ ਉਪਚ੍ਛੇਦਕੋ ਅਨ੍ਤਿਮਪੁਰਿਸੋ ਹੁਤ੍વਾ ਉਪ੍ਪਨ੍ਨੋ। ਪੁਬ੍ਬੇਨਾਪਰਨ੍ਤਿ ਪੁਬ੍ਬਕਾਲੇਨ ਸਦਿਸਾ ਹੁਤ੍વਾ ਅਪਰਕਾਲਂ। ਜਨਪਦਾ ਨ ਪਬ੍ਬਨ੍ਤੀਤਿ ਨ વਡ੍ਢਨ੍ਤਿ। ਯਥਾ ਤਂ ਪੁਬ੍ਬਕਾਨਨ੍ਤਿ ਯਥਾ ਪੁਬ੍ਬਕਾਨਂ ਰਾਜੂਨਂ ਪੁਬ੍ਬੇ ਚ ਪਚ੍ਛਾ ਚ ਸਦਿਸਾਯੇવ ਹੁਤ੍વਾ ਪਬ੍ਬਿਂਸੁ, ਤਥਾ ਨ ਪਬ੍ਬਨ੍ਤਿ। ਕਤ੍ਥਚਿ ਸੁਞ੍ਞਾ ਹੋਨ੍ਤਿ ਹਤવਿਲੁਤ੍ਤਾ, ਤੇਲਮਧੁਫਾਣਿਤਾਦੀਸੁ ਚੇવ ਯਾਗੁਭਤ੍ਤਾਦੀਸੁ ਚ ਓਜਾਪਿ ਪਰਿਹਾਯਿਤ੍ਥਾਤਿ ਅਤ੍ਥੋ।
90.Samatenāti attano matiyā. Sudanti nipātamattaṃ. Pasāsatīti anusāsati. Idaṃ vuttaṃ hoti – porāṇakaṃ rājavaṃsaṃ rājapaveṇiṃ rājadhammaṃ pahāya attano matimatte ṭhatvā janapadaṃ anusāsatīti. Evamayaṃ maghadevavaṃsassa kaḷārajanako viya daḷhanemivaṃsassa upacchedako antimapuriso hutvā uppanno. Pubbenāparanti pubbakālena sadisā hutvā aparakālaṃ. Janapadā na pabbantīti na vaḍḍhanti. Yathā taṃ pubbakānanti yathā pubbakānaṃ rājūnaṃ pubbe ca pacchā ca sadisāyeva hutvā pabbiṃsu, tathā na pabbanti. Katthaci suññā honti hataviluttā, telamadhuphāṇitādīsu ceva yāgubhattādīsu ca ojāpi parihāyitthāti attho.
ਅਮਚ੍ਚਾ ਪਾਰਿਸਜ੍ਜਾਤਿ ਅਮਚ੍ਚਾ ਚੇવ ਪਰਿਸਾવਚਰਾ ਚ। ਗਣਕਮਹਾਮਤ੍ਤਾਤਿ ਅਚ੍ਛਿਦ੍ਦਕਾਦਿਪਾਠਗਣਕਾ ਚੇવ ਮਹਾਅਮਚ੍ਚਾ ਚ। ਅਨੀਕਟ੍ਠਾਤਿ ਹਤ੍ਥਿਆਚਰਿਯਾਦਯੋ। ਦੋવਾਰਿਕਾਤਿ ਦ੍વਾਰਰਕ੍ਖਿਨੋ। ਮਨ੍ਤਸ੍ਸਾਜੀવਿਨੋਤਿ ਮਨ੍ਤਾ વੁਚ੍ਚਤਿ ਪਞ੍ਞਾ, ਤਂ ਨਿਸ੍ਸਯਂ ਕਤ੍વਾ ਯੇ ਜੀવਨ੍ਤਿ ਪਣ੍ਡਿਤਾ ਮਹਾਮਤ੍ਤਾ, ਤੇਸਂ ਏਤਂ ਨਾਮਂ।
Amaccā pārisajjāti amaccā ceva parisāvacarā ca. Gaṇakamahāmattāti acchiddakādipāṭhagaṇakā ceva mahāamaccā ca. Anīkaṭṭhāti hatthiācariyādayo. Dovārikāti dvārarakkhino. Mantassājīvinoti mantā vuccati paññā, taṃ nissayaṃ katvā ye jīvanti paṇḍitā mahāmattā, tesaṃ etaṃ nāmaṃ.
ਆਯੁવਣ੍ਣਾਦਿਪਰਿਹਾਨਿਕਥਾવਣ੍ਣਨਾ
Āyuvaṇṇādiparihānikathāvaṇṇanā
੯੧. ਨੋ ਚ ਖੋ ਅਧਨਾਨਨ੍ਤਿ ਬਲવਲੋਭਤ੍ਤਾ ਪਨ ਅਧਨਾਨਂ ਦਲਿਦ੍ਦਮਨੁਸ੍ਸਾਨਂ ਧਨਂ ਨਾਨੁਪ੍ਪਦਾਸਿ। ਨਾਨੁਪ੍ਪਦਿਯਮਾਨੇਤਿ ਅਨਨੁਪ੍ਪਦਿਯਮਾਨੇ, ਅਯਮੇવ વਾ ਪਾਠੋ। ਦਾਲਿਦ੍ਦਿਯਨ੍ਤਿ ਦਲਿਦ੍ਦਭਾવੋ। ਅਤ੍ਤਨਾ ਚ ਜੀવਾਹੀਤਿ ਸਯਞ੍ਚ ਜੀવਂ ਯਾਪੇਹੀਤਿ ਅਤ੍ਥੋ। ਉਦ੍ਧਗ੍ਗਿਕਨ੍ਤਿਆਦੀਸੁ ਉਪਰੂਪਰਿਭੂਮੀਸੁ ਫਲਦਾਨવਸੇਨ ਉਦ੍ਧਮਗ੍ਗਮਸ੍ਸਾਤਿ ਉਦ੍ਧਗ੍ਗਿਕਾ। ਸਗ੍ਗਸ੍ਸ ਹਿਤਾ ਤਤ੍ਰੁਪਪਤ੍ਤਿਜਨਨਤੋਤਿ ਸੋવਗ੍ਗਿਕਾ। ਨਿਬ੍ਬਤ੍ਤਟ੍ਠਾਨੇ ਸੁਖੋ વਿਪਾਕੋ ਅਸ੍ਸਾਤਿ ਸੁਖવਿਪਾਕਾ। ਸੁਟ੍ਠੁ ਅਗ੍ਗਾਨਂ ਦਿਬ੍ਬવਣ੍ਣਾਦੀਨਂ ਦਸਨ੍ਨਂ વਿਸੇਸਾਨਂ ਨਿਬ੍ਬਤ੍ਤਨਤੋ ਸਗ੍ਗਸਂવਤ੍ਤਨਿਕਾ। ਏવਰੂਪਂ ਦਕ੍ਖਿਣਂ ਦਾਨਂ ਪਤਿਟ੍ਠਪੇਤੀਤਿ ਅਤ੍ਥੋ।
91.Noca kho adhanānanti balavalobhattā pana adhanānaṃ daliddamanussānaṃ dhanaṃ nānuppadāsi. Nānuppadiyamāneti ananuppadiyamāne, ayameva vā pāṭho. Dāliddiyanti daliddabhāvo. Attanā ca jīvāhīti sayañca jīvaṃ yāpehīti attho. Uddhaggikantiādīsu uparūparibhūmīsu phaladānavasena uddhamaggamassāti uddhaggikā. Saggassa hitā tatrupapattijananatoti sovaggikā. Nibbattaṭṭhāne sukho vipāko assāti sukhavipākā. Suṭṭhu aggānaṃ dibbavaṇṇādīnaṃ dasannaṃ visesānaṃ nibbattanato saggasaṃvattanikā. Evarūpaṃ dakkhiṇaṃ dānaṃ patiṭṭhapetīti attho.
੯੨. ਪવਡ੍ਢਿਸ੍ਸਤੀਤਿ વਡ੍ਢਿਸ੍ਸਤਿ ਬਹੁਂ ਭવਿਸ੍ਸਤਿ। ਸੁਨਿਸੇਧਂ ਨਿਸੇਧੇਯ੍ਯਨ੍ਤਿ ਸੁਟ੍ਠੁ ਨਿਸਿਦ੍ਧਂ ਨਿਸੇਧੇਯ੍ਯਂ। ਮੂਲਘਚ੍ਚਨ੍ਤਿ ਮੂਲਹਤਂ। ਖਰਸ੍ਸਰੇਨਾਤਿ ਫਰੁਸਸਦ੍ਦੇਨ। ਪਣવੇਨਾਤਿ વਜ੍ਝਭੇਰਿਯਾ।
92.Pavaḍḍhissatīti vaḍḍhissati bahuṃ bhavissati. Sunisedhaṃ nisedheyyanti suṭṭhu nisiddhaṃ nisedheyyaṃ. Mūlaghaccanti mūlahataṃ. Kharassarenāti pharusasaddena. Paṇavenāti vajjhabheriyā.
੯੩. ਸੀਸਾਨਿ ਨੇਸਂ ਛਿਨ੍ਦਿਸ੍ਸਾਮਾਤਿ ਯੇਸਂ ਅਨ੍ਤਮਸੋ ਮੂਲਕਮੁਟ੍ਠਿਮ੍ਪਿ ਹਰਿਸ੍ਸਾਮ, ਤੇਸਂ ਤਥੇવ ਸੀਸਾਨਿ ਛਿਨ੍ਦਿਸ੍ਸਾਮ, ਯਥਾ ਕੋਚਿ ਹਟਭਾવਮ੍ਪਿ ਨ ਜਾਨਿਸ੍ਸਤਿ, ਅਮ੍ਹਾਕਂ ਦਾਨਿ ਕਿਮੇਤ੍ਥ ਰਾਜਾਪਿ ਏવਂ ਉਟ੍ਠਾਯ ਪਰਂ ਮਾਰੇਤੀਤਿ ਅਯਂ ਨੇਸਂ ਅਧਿਪ੍ਪਾਯੋ। ਉਪਕ੍ਕਮਿਂਸੂਤਿ ਆਰਭਿਂਸੁ। ਪਨ੍ਥਦੁਹਨਨ੍ਤਿ ਪਨ੍ਥਘਾਤਂ, ਪਨ੍ਥੇ ਠਤ੍વਾ ਚੋਰਕਮ੍ਮਂ।
93.Sīsāninesaṃ chindissāmāti yesaṃ antamaso mūlakamuṭṭhimpi harissāma, tesaṃ tatheva sīsāni chindissāma, yathā koci haṭabhāvampi na jānissati, amhākaṃ dāni kimettha rājāpi evaṃ uṭṭhāya paraṃ māretīti ayaṃ nesaṃ adhippāyo. Upakkamiṃsūti ārabhiṃsu. Panthaduhananti panthaghātaṃ, panthe ṭhatvā corakammaṃ.
੯੪. ਨ ਹਿ, ਦੇવਾਤਿ ਸੋ ਕਿਰ ਚਿਨ੍ਤੇਸਿ – ‘‘ਅਯਂ ਰਾਜਾ ਸਚ੍ਚਂ ਦੇવਾਤਿ ਮੁਖਪਟਿਞ੍ਞਾਯ ਦਿਨ੍ਨਾਯ ਮਾਰਾਪੇਤਿ, ਹਨ੍ਦਾਹਂ ਮੁਸਾવਾਦਂ ਕਰੋਮੀ’’ਤਿ, ਮਰਣਭਯਾ ‘‘ਨ ਹਿ ਦੇવਾ’’ਤਿ ਅવੋਚ।
94.Na hi, devāti so kira cintesi – ‘‘ayaṃ rājā saccaṃ devāti mukhapaṭiññāya dinnāya mārāpeti, handāhaṃ musāvādaṃ karomī’’ti, maraṇabhayā ‘‘na hi devā’’ti avoca.
੯੬. ਏਕਿਦਨ੍ਤਿ ਏਤ੍ਥ ਇਦਨ੍ਤਿ ਨਿਪਾਤਮਤ੍ਤਂ, ਏਕੇ ਸਤ੍ਤਾਤਿ ਅਤ੍ਥੋ। ਚਾਰਿਤ੍ਤਨ੍ਤਿ ਮਿਚ੍ਛਾਚਾਰਂ। ਅਭਿਜ੍ਝਾਬ੍ਯਾਪਾਦਾਤਿ ਅਭਿਜ੍ਝਾ ਚ ਬ੍ਯਾਪਾਦੋ ਚ। ਮਿਚ੍ਛਾਦਿਟ੍ਠੀਤਿ ਨਤ੍ਥਿ ਦਿਨ੍ਨਨ੍ਤਿਆਦਿਕਾ ਅਨ੍ਤਗ੍ਗਾਹਿਕਾ ਪਚ੍ਚਨੀਕਦਿਟ੍ਠਿ।
96.Ekidanti ettha idanti nipātamattaṃ, eke sattāti attho. Cārittanti micchācāraṃ. Abhijjhābyāpādāti abhijjhā ca byāpādo ca. Micchādiṭṭhīti natthi dinnantiādikā antaggāhikā paccanīkadiṭṭhi.
੧੦੧. ਅਧਮ੍ਮਰਾਗੋਤਿ ਮਾਤਾ ਮਾਤੁਚ੍ਛਾ ਪਿਤੁਚ੍ਛਾ ਮਾਤੁਲਾਨੀਤਿਆਦਿਕੇ ਅਯੁਤ੍ਤਟ੍ਠਾਨੇ ਰਾਗੋ। વਿਸਮਲੋਭੋਤਿ ਪਰਿਭੋਗਯੁਤ੍ਤੇਸੁਪਿ ਠਾਨੇਸੁ ਅਤਿਬਲવਲੋਭੋ। ਮਿਚ੍ਛਾਧਮ੍ਮੋਤਿ ਪੁਰਿਸਾਨਂ ਪੁਰਿਸੇਸੁ ਇਤ੍ਥੀਨਞ੍ਚ ਇਤ੍ਥੀਸੁ ਛਨ੍ਦਰਾਗੋ।
101.Adhammarāgoti mātā mātucchā pitucchā mātulānītiādike ayuttaṭṭhāne rāgo. Visamalobhoti paribhogayuttesupi ṭhānesu atibalavalobho. Micchādhammoti purisānaṃ purisesu itthīnañca itthīsu chandarāgo.
ਅਮਤ੍ਤੇਯ੍ਯਤਾਤਿਆਦੀਸੁ ਮਾਤੁ ਹਿਤੋ ਮਤ੍ਤੇਯ੍ਯੋ, ਤਸ੍ਸ ਭਾવੋ ਮਤ੍ਤੇਯ੍ਯਤਾ, ਮਾਤਰਿ ਸਮ੍ਮਾ ਪਟਿਪਤ੍ਤਿਯਾ ਏਤਂ ਨਾਮਂ। ਤਸ੍ਸਾ ਅਭਾવੋ ਚੇવ ਤਪ੍ਪਟਿਪਕ੍ਖਤਾ ਚ ਅਮਤ੍ਤੇਯ੍ਯਤਾ। ਅਪੇਤ੍ਤੇਯ੍ਯਤਾਦੀਸੁਪਿ ਏਸੇવ ਨਯੋ। ਨ ਕੁਲੇ ਜੇਟ੍ਠਾਪਚਾਯਿਤਾਤਿ ਕੁਲੇ ਜੇਟ੍ਠਾਨਂ ਅਪਚਿਤਿਯਾ ਨੀਚવੁਤ੍ਤਿਯਾ ਅਕਰਣਭਾવੋ।
Amatteyyatātiādīsu mātu hito matteyyo, tassa bhāvo matteyyatā, mātari sammā paṭipattiyā etaṃ nāmaṃ. Tassā abhāvo ceva tappaṭipakkhatā ca amatteyyatā. Apetteyyatādīsupi eseva nayo. Na kule jeṭṭhāpacāyitāti kule jeṭṭhānaṃ apacitiyā nīcavuttiyā akaraṇabhāvo.
ਦਸવਸ੍ਸਾਯੁਕਸਮਯવਣ੍ਣਨਾ
Dasavassāyukasamayavaṇṇanā
੧੦੩. ਯਂ ਇਮੇਸਨ੍ਤਿ ਯਸ੍ਮਿਂ ਸਮਯੇ ਇਮੇਸਂ। ਅਲਂਪਤੇਯ੍ਯਾਤਿ ਪਤਿਨੋ ਦਾਤੁਂ ਯੁਤ੍ਤਾ। ਇਮਾਨਿ ਰਸਾਨੀਤਿ ਇਮਾਨਿ ਲੋਕੇ ਅਗ੍ਗਰਸਾਨਿ। ਅਤਿਬ੍ਯਾਦਿਪ੍ਪਿਸ੍ਸਨ੍ਤੀਤਿ ਅਤਿવਿਯ ਦਿਪ੍ਪਿਸ੍ਸਨ੍ਤਿ, ਅਯਮੇવ વਾ ਪਾਠੋ। ਕੁਸਲਨ੍ਤਿਪਿ ਨ ਭવਿਸ੍ਸਤੀਤਿ ਕੁਸਲਨ੍ਤਿ ਨਾਮਮ੍ਪਿ ਨ ਭવਿਸ੍ਸਤਿ, ਪਞ੍ਞਤ੍ਤਿਮਤ੍ਤਮ੍ਪਿ ਨ ਪਞ੍ਞਾਯਿਸ੍ਸਤੀਤਿ ਅਤ੍ਥੋ। ਪੁਜ੍ਜਾ ਚ ਭવਿਸ੍ਸਨ੍ਤਿ ਪਾਸਂਸਾ ਚਾਤਿ ਪੂਜਾਰਹਾ ਚ ਭવਿਸ੍ਸਨ੍ਤਿ ਪਸਂਸਾਰਹਾ ਚ। ਤਦਾ ਕਿਰ ਮਨੁਸ੍ਸਾ ‘‘ਅਸੁਕੇਨ ਨਾਮ ਮਾਤਾ ਪਹਤਾ, ਪਿਤਾ ਪਹਤੋ, ਸਮਣਬ੍ਰਾਹ੍ਮਣਾ ਜੀવਿਤਾ વੋਰੋਪਿਤਾ, ਕੁਲੇ ਜੇਟ੍ਠਾਨਂ ਅਤ੍ਥਿਭਾવਮ੍ਪਿ ਨ ਜਾਨਾਤਿ, ਅਹੋ ਪੁਰਿਸੋ’’ਤਿ ਤਮੇવ ਪੂਜੇਸ੍ਸਨ੍ਤਿ ਚੇવ ਪਸਂਸਿਸ੍ਸਨ੍ਤਿ ਚ।
103.Yaṃ imesanti yasmiṃ samaye imesaṃ. Alaṃpateyyāti patino dātuṃ yuttā. Imāni rasānīti imāni loke aggarasāni. Atibyādippissantīti ativiya dippissanti, ayameva vā pāṭho. Kusalantipi na bhavissatīti kusalanti nāmampi na bhavissati, paññattimattampi na paññāyissatīti attho. Pujjā ca bhavissanti pāsaṃsā cāti pūjārahā ca bhavissanti pasaṃsārahā ca. Tadā kira manussā ‘‘asukena nāma mātā pahatā, pitā pahato, samaṇabrāhmaṇā jīvitā voropitā, kule jeṭṭhānaṃ atthibhāvampi na jānāti, aho puriso’’ti tameva pūjessanti ceva pasaṃsissanti ca.
ਨ ਭવਿਸ੍ਸਤਿ ਮਾਤਾਤਿ વਾਤਿ ਅਯਂ ਮਯ੍ਹਂ ਮਾਤਾਤਿ ਗਰੁਚਿਤ੍ਤਂ ਨ ਭવਿਸ੍ਸਤਿ। ਗੇਹੇ ਮਾਤੁਗਾਮਂ વਿਯ ਨਾਨਾવਿਧਂ ਅਸਬ੍ਭਿਕਥਂ ਕਥਯਮਾਨਾ ਅਗਾਰવੁਪਚਾਰੇਨ ਉਪਸਙ੍ਕਮਿਸ੍ਸਨ੍ਤਿ। ਮਾਤੁਚ੍ਛਾਦੀਸੁਪਿ ਏਸੇવ ਨਯੋ। ਏਤ੍ਥ ਚ ਮਾਤੁਚ੍ਛਾਤਿ ਮਾਤੁਭਗਿਨੀ। ਮਾਤੁਲਾਨੀਤਿ ਮਾਤੁਲਭਰਿਯਾ। ਆਚਰਿਯਭਰਿਯਾਤਿ ਸਿਪ੍ਪਾਯਤਨਾਨਿ ਸਿਕ੍ਖਾਪਕਸ੍ਸ ਆਚਰਿਯਸ੍ਸ ਭਰਿਯਾ। ਗਰੂਨਂ ਦਾਰਾਤਿ ਚੂਲ਼ਪਿਤੁਮਹਾਪਿਤੁਆਦੀਨਂ ਭਰਿਯਾ। ਸਮ੍ਭੇਦਨ੍ਤਿ ਮਿਸ੍ਸੀਭਾવਂ, ਮਰਿਯਾਦਭੇਦਂ વਾ।
Nabhavissati mātāti vāti ayaṃ mayhaṃ mātāti garucittaṃ na bhavissati. Gehe mātugāmaṃ viya nānāvidhaṃ asabbhikathaṃ kathayamānā agāravupacārena upasaṅkamissanti. Mātucchādīsupi eseva nayo. Ettha ca mātucchāti mātubhaginī. Mātulānīti mātulabhariyā. Ācariyabhariyāti sippāyatanāni sikkhāpakassa ācariyassa bhariyā. Garūnaṃ dārāti cūḷapitumahāpituādīnaṃ bhariyā. Sambhedanti missībhāvaṃ, mariyādabhedaṃ vā.
ਤਿਬ੍ਬੋ ਆਘਾਤੋ ਪਚ੍ਚੁਪਟ੍ਠਿਤੋ ਭવਿਸ੍ਸਤੀਤਿ ਬਲવਕੋਪੋ ਪੁਨਪ੍ਪੁਨਂ ਉਪ੍ਪਤ੍ਤਿવਸੇਨ ਪਚ੍ਚੁਪਟ੍ਠਿਤੋ ਭવਿਸ੍ਸਤਿ। ਅਪਰਾਨਿ ਦ੍વੇ ਏਤਸ੍ਸੇવ વੇવਚਨਾਨਿ। ਕੋਪੋ ਹਿ ਚਿਤ੍ਤਂ ਆਘਾਤੇਤੀਤਿ ਆਘਾਤੋ। ਅਤ੍ਤਨੋ ਚ ਪਰਸ੍ਸ ਚ ਹਿਤਸੁਖਂ ਬ੍ਯਾਪਾਦੇਤੀਤਿ ਬ੍ਯਾਪਾਦੋ। ਮਨੋਪਦੂਸਨਤੋ ਮਨੋਪਦੋਸੋਤਿ વੁਚ੍ਚਤਿ। ਤਿਬ੍ਬਂ વਧਕਚਿਤ੍ਤਨ੍ਤਿ ਪਿਯਮਾਨਸ੍ਸਾਪਿ ਪਰਂ ਮਾਰਣਤ੍ਥਾਯ વਧਕਚਿਤ੍ਤਂ। ਤਸ੍ਸ વਤ੍ਥੁਂ ਦਸ੍ਸੇਤੁਂ ਮਾਤੁਪਿ ਪੁਤ੍ਤਮ੍ਹੀਤਿਆਦਿ વੁਤ੍ਤਂ। ਮਾਗવਿਕਸ੍ਸਾਤਿ ਮਿਗਲੁਦ੍ਦਕਸ੍ਸ।
Tibbo āghāto paccupaṭṭhito bhavissatīti balavakopo punappunaṃ uppattivasena paccupaṭṭhito bhavissati. Aparāni dve etasseva vevacanāni. Kopo hi cittaṃ āghātetīti āghāto. Attano ca parassa ca hitasukhaṃ byāpādetīti byāpādo. Manopadūsanato manopadosoti vuccati. Tibbaṃ vadhakacittanti piyamānassāpi paraṃ māraṇatthāya vadhakacittaṃ. Tassa vatthuṃ dassetuṃ mātupi puttamhītiādi vuttaṃ. Māgavikassāti migaluddakassa.
੧੦੪. ਸਤ੍ਥਨ੍ਤਰਕਪ੍ਪੋਤਿ ਸਤ੍ਥੇਨ ਅਨ੍ਤਰਕਪ੍ਪੋ। ਸਂવਟ੍ਟਕਪ੍ਪਂ ਅਪ੍ਪਤ੍વਾ ਅਨ੍ਤਰਾવ ਲੋਕવਿਨਾਸੋ। ਅਨ੍ਤਰਕਪ੍ਪੋ ਚ ਨਾਮੇਸ ਦੁਬ੍ਭਿਕ੍ਖਨ੍ਤਰਕਪ੍ਪੋ ਰੋਗਨ੍ਤਰਕਪ੍ਪੋ ਸਤ੍ਥਨ੍ਤਰਕਪ੍ਪੋਤਿ ਤਿવਿਧੋ। ਤਤ੍ਥ ਲੋਭੁਸ੍ਸਦਾਯ ਪਜਾਯ ਦੁਬ੍ਭਿਕ੍ਖਨ੍ਤਰਕਪ੍ਪੋ ਹੋਤਿ। ਮੋਹੁਸ੍ਸਦਾਯ ਰੋਗਨ੍ਤਰਕਪ੍ਪੋ। ਦੋਸੁਸ੍ਸਦਾਯ ਸਤ੍ਥਨ੍ਤਰਕਪ੍ਪੋ। ਤਤ੍ਥ ਦੁਬ੍ਭਿਕ੍ਖਨ੍ਤਰਕਪ੍ਪੇਨ ਨਟ੍ਠਾ ਯੇਭੁਯ੍ਯੇਨ ਪੇਤ੍ਤਿવਿਸਯੇ ਉਪਪਜ੍ਜਨ੍ਤਿ। ਕਸ੍ਮਾ? ਆਹਾਰਨਿਕਨ੍ਤਿਯਾ ਬਲવਤ੍ਤਾ। ਰੋਗਨ੍ਤਰਕਪ੍ਪੇਨ ਨਟ੍ਠਾ ਯੇਭੁਯ੍ਯੇਨ ਸਗ੍ਗੇ ਨਿਬ੍ਬਤ੍ਤਨ੍ਤਿ ਕਸ੍ਮਾ? ਤੇਸਞ੍ਹਿ ‘‘ਅਹੋ વਤਞ੍ਞੇਸਂ ਸਤ੍ਤਾਨਂ ਏવਰੂਪੋ ਰੋਗੋ ਨ ਭવੇਯ੍ਯਾ’’ਤਿ ਮੇਤ੍ਤਚਿਤ੍ਤਂ ਉਪ੍ਪਜ੍ਜਤੀਤਿ। ਸਤ੍ਥਨ੍ਤਰਕਪ੍ਪੇਨ ਨਟ੍ਠਾ ਯੇਭੁਯ੍ਯੇਨ ਨਿਰਯੇ ਉਪਪਜ੍ਜਨ੍ਤਿ। ਕਸ੍ਮਾ? ਅਞ੍ਞਮਞ੍ਞਂ ਬਲવਾਘਾਤਤਾਯ।
104.Satthantarakappoti satthena antarakappo. Saṃvaṭṭakappaṃ appatvā antarāva lokavināso. Antarakappo ca nāmesa dubbhikkhantarakappo rogantarakappo satthantarakappoti tividho. Tattha lobhussadāya pajāya dubbhikkhantarakappo hoti. Mohussadāya rogantarakappo. Dosussadāya satthantarakappo. Tattha dubbhikkhantarakappena naṭṭhā yebhuyyena pettivisaye upapajjanti. Kasmā? Āhāranikantiyā balavattā. Rogantarakappena naṭṭhā yebhuyyena sagge nibbattanti kasmā? Tesañhi ‘‘aho vataññesaṃ sattānaṃ evarūpo rogo na bhaveyyā’’ti mettacittaṃ uppajjatīti. Satthantarakappena naṭṭhā yebhuyyena niraye upapajjanti. Kasmā? Aññamaññaṃ balavāghātatāya.
ਮਿਗਸਞ੍ਞਨ੍ਤਿ ‘‘ਅਯਂ ਮਿਗੋ, ਅਯਂ ਮਿਗੋ’’ਤਿ ਸਞ੍ਞਂ। ਤਿਣ੍ਹਾਨਿ ਸਤ੍ਥਾਨਿ ਹਤ੍ਥੇਸੁ ਪਾਤੁਭવਿਸ੍ਸਨ੍ਤੀਤਿ ਤੇਸਂ ਕਿਰ ਹਤ੍ਥੇਨ ਫੁਟ੍ਠਮਤ੍ਤਂ ਯਂਕਿਞ੍ਚਿ ਅਨ੍ਤਮਸੋ ਤਿਣਪਣ੍ਣਂ ਉਪਾਦਾਯ ਆવੁਧਮੇવ ਭવਿਸ੍ਸਤਿ। ਮਾ ਚ ਮਯਂ ਕਞ੍ਚੀਤਿ ਮਯਂ ਕਞ੍ਚਿ ਏਕਪੁਰਿਸਮ੍ਪਿ ਜੀવਿਤਾ ਮਾ વੋਰੋਪਯਿਮ੍ਹ। ਮਾ ਚ ਅਮ੍ਹੇ ਕੋਚੀਤਿ ਅਮ੍ਹੇਪਿ ਕੋਚਿ ਏਕਪੁਰਿਸੋ ਜੀવਿਤਾ ਮਾ વੋਰੋਪਯਿਤ੍ਥ। ਯਂਨੂਨ ਮਯਨ੍ਤਿ ਅਯਂ ਲੋਕવਿਨਾਸੋ ਪਚ੍ਚੁਪਟ੍ਠਿਤੋ, ਨ ਸਕ੍ਕਾ ਦ੍વੀਹਿ ਏਕਟ੍ਠਾਨੇ ਠਿਤੇਹਿ ਜੀવਿਤਂ ਲਦ੍ਧੁਨ੍ਤਿ ਮਞ੍ਞਮਾਨਾ ਏવਂ ਚਿਨ੍ਤਯਿਂਸੁ। વਨਗਹਨਨ੍ਤਿ વਨਸਙ੍ਖਾਤੇਹਿ ਤਿਣਗੁਮ੍ਬਲਤਾਦੀਹਿ ਗਹਨਂ ਦੁਪ੍ਪવੇਸਟ੍ਠਾਨਂ। ਰੁਕ੍ਖਗਹਨਨ੍ਤਿ ਰੁਕ੍ਖੇਹਿ ਗਹਨਂ ਦੁਪ੍ਪવੇਸਟ੍ਠਾਨਂ। ਨਦੀવਿਦੁਗ੍ਗਨ੍ਤਿ ਨਦੀਨਂ ਅਨ੍ਤਰਦੀਪਾਦੀਸੁ ਦੁਗ੍ਗਮਨਟ੍ਠਾਨਂ। ਪਬ੍ਬਤવਿਸਮਨ੍ਤਿ ਪਬ੍ਬਤੇਹਿ વਿਸਮਂ, ਪਬ੍ਬਤੇਸੁਪਿ વਾ વਿਸਮਟ੍ਠਾਨਂ। ਸਭਾਗਾਯਿਸ੍ਸਨ੍ਤੀਤਿ ਯਥਾ ਅਹਂ ਜੀવਾਮਿ ਦਿਟ੍ਠਾ ਭੋ ਸਤ੍ਤਾ, ਤ੍વਮ੍ਪਿ ਤਥਾ ਜੀવਸੀਤਿ ਏવਂ ਸਮ੍ਮੋਦਨਕਥਾਯ ਅਤ੍ਤਨਾ ਸਭਾਗੇ ਕਰਿਸ੍ਸਨ੍ਤਿ।
Migasaññanti ‘‘ayaṃ migo, ayaṃ migo’’ti saññaṃ. Tiṇhāni satthāni hatthesu pātubhavissantīti tesaṃ kira hatthena phuṭṭhamattaṃ yaṃkiñci antamaso tiṇapaṇṇaṃ upādāya āvudhameva bhavissati. Mā ca mayaṃ kañcīti mayaṃ kañci ekapurisampi jīvitā mā voropayimha. Mā ca amhe kocīti amhepi koci ekapuriso jīvitā mā voropayittha. Yaṃnūna mayanti ayaṃ lokavināso paccupaṭṭhito, na sakkā dvīhi ekaṭṭhāne ṭhitehi jīvitaṃ laddhunti maññamānā evaṃ cintayiṃsu. Vanagahananti vanasaṅkhātehi tiṇagumbalatādīhi gahanaṃ duppavesaṭṭhānaṃ. Rukkhagahananti rukkhehi gahanaṃ duppavesaṭṭhānaṃ. Nadīvidugganti nadīnaṃ antaradīpādīsu duggamanaṭṭhānaṃ. Pabbatavisamanti pabbatehi visamaṃ, pabbatesupi vā visamaṭṭhānaṃ. Sabhāgāyissantīti yathā ahaṃ jīvāmi diṭṭhā bho sattā, tvampi tathā jīvasīti evaṃ sammodanakathāya attanā sabhāge karissanti.
ਆਯੁવਣ੍ਣਾਦਿવਡ੍ਢਨਕਥਾવਣ੍ਣਨਾ
Āyuvaṇṇādivaḍḍhanakathāvaṇṇanā
੧੦੫. ਆਯਤਨ੍ਤਿ ਮਹਨ੍ਤਂ। ਪਾਣਾਤਿਪਾਤਾ વਿਰਮੇਯ੍ਯਾਮਾਤਿ ਪਾਣਾਤਿਪਾਤਤੋ ਓਸਕ੍ਕੇਯ੍ਯਾਮ। ਪਾਣਾਤਿਪਾਤਂ વਿਰਮੇਯ੍ਯਾਮਾਤਿਪਿ ਸਜ੍ਝਾਯਨ੍ਤਿ, ਤਤ੍ਥ ਪਾਣਾਤਿਪਾਤਂ ਪਜਹੇਯ੍ਯਾਮਾਤਿ ਅਤ੍ਥੋ। વੀਸਤਿવਸ੍ਸਾਯੁਕਾਤਿ ਮਾਤਾਪਿਤਰੋ ਪਾਣਾਤਿਪਾਤਾ ਪਟਿવਿਰਤਾ, ਪੁਤ੍ਤਾ ਕਸ੍ਮਾ વੀਸਤਿવਸ੍ਸਾਯੁਕਾ ਅਹੇਸੁਨ੍ਤਿ ਖੇਤ੍ਤવਿਸੁਦ੍ਧਿਯਾ। ਤੇਸਞ੍ਹਿ ਮਾਤਾਪਿਤਰੋ ਸੀਲવਨ੍ਤੋ ਜਾਤਾ। ਇਤਿ ਸੀਲਗਬ੍ਭੇ વਡ੍ਢਿਤਤ੍ਤਾ ਇਮਾਯ ਖੇਤ੍ਤવਿਸੁਦ੍ਧਿਯਾ ਦੀਘਾਯੁਕਾ ਅਹੇਸੁਂ। ਯੇ ਪਨੇਤ੍ਥ ਕਾਲਂ ਕਤ੍વਾ ਤਤ੍ਥੇવ ਨਿਬ੍ਬਤ੍ਤਾ, ਤੇ ਅਤ੍ਤਨੋવ ਸੀਲਸਮ੍ਪਤ੍ਤਿਯਾ ਦੀਘਾਯੁਕਾ ਅਹੇਸੁਂ।
105.Āyatanti mahantaṃ. Pāṇātipātā virameyyāmāti pāṇātipātato osakkeyyāma. Pāṇātipātaṃ virameyyāmātipi sajjhāyanti, tattha pāṇātipātaṃ pajaheyyāmāti attho. Vīsativassāyukāti mātāpitaro pāṇātipātā paṭiviratā, puttā kasmā vīsativassāyukā ahesunti khettavisuddhiyā. Tesañhi mātāpitaro sīlavanto jātā. Iti sīlagabbhe vaḍḍhitattā imāya khettavisuddhiyā dīghāyukā ahesuṃ. Ye panettha kālaṃ katvā tattheva nibbattā, te attanova sīlasampattiyā dīghāyukā ahesuṃ.
ਅਸ੍ਸਾਮਾਤਿ ਭવੇਯ੍ਯਾਮ। ਚਤ੍ਤਾਰੀਸવਸ੍ਸਾਯੁਕਾਤਿਆਦਯੋ ਕੋਟ੍ਠਾਸਾ ਅਦਿਨ੍ਨਾਦਾਨਾਦੀਹਿ ਪਟਿવਿਰਤਾਨਂ વਸੇਨ વੇਦਿਤਬ੍ਬਾ।
Assāmāti bhaveyyāma. Cattārīsavassāyukātiādayo koṭṭhāsā adinnādānādīhi paṭiviratānaṃ vasena veditabbā.
ਸਙ੍ਖਰਾਜਉਪ੍ਪਤ੍ਤਿવਣ੍ਣਨਾ
Saṅkharājauppattivaṇṇanā
੧੦੬. ਇਚ੍ਛਾਤਿ ਮਯ੍ਹਂ ਭਤ੍ਤਂ ਦੇਥਾਤਿ ਏવਂ ਉਪ੍ਪਜ੍ਜਨਕਤਣ੍ਹਾ। ਅਨਸਨਨ੍ਤਿ ਨ ਅਸਨਂ ਅવਿਪ੍ਫਾਰਿਕਭਾવੋ ਕਾਯਾਲਸਿਯਂ, ਭਤ੍ਤਂ ਭੁਤ੍ਤਾਨਂ ਭਤ੍ਤਸਮ੍ਮਦਪਚ੍ਚਯਾ ਨਿਪਜ੍ਜਿਤੁਕਾਮਤਾਜਨਕੋ ਕਾਯਦੁਬ੍ਬਲਭਾવੋਤਿ ਅਤ੍ਥੋ। ਜਰਾਤਿ ਪਾਕਟਜਰਾ। ਕੁਕ੍ਕੁਟਸਮ੍ਪਾਤਿਕਾਤਿ ਏਕਗਾਮਸ੍ਸ ਛਦਨਪਿਟ੍ਠਤੋ ਉਪ੍ਪਤਿਤ੍વਾ ਇਤਰਗਾਮਸ੍ਸ ਛਦਨਪਿਟ੍ਠੇ ਪਤਨਸਙ੍ਖਾਤੋ ਕੁਕ੍ਕੁਟਸਮ੍ਪਾਤੋ। ਏਤਾਸੁ ਅਤ੍ਥੀਤਿ ਕੁਕ੍ਕੁਟਸਮ੍ਪਾਤਿਕਾ। ‘‘ਕੁਕ੍ਕੁਟਸਮ੍ਪਾਦਿਕਾ’’ਤਿਪਿ ਪਾਠੋ, ਗਾਮਨ੍ਤਰਤੋ ਗਾਮਨ੍ਤਰਂ ਕੁਕ੍ਕੁਟਾਨਂ ਪਦਸਾ ਗਮਨਸਙ੍ਖਾਤੋ ਕੁਕ੍ਕੁਟਸਮ੍ਪਾਦੋ ਏਤਾਸੁ ਅਤ੍ਥੀਤਿ ਅਤ੍ਥੋ। ਉਭਯਮ੍ਪੇਤਂ ਘਨਨਿવਾਸਤਂਯੇવ ਦੀਪੇਤਿ। ਅવੀਚਿ ਮਞ੍ਞੇ ਫੁਟੋ ਭવਿਸ੍ਸਤੀਤਿ ਅવੀਚਿਮਹਾਨਿਰਯੋ વਿਯ ਨਿਰਨ੍ਤਰਪੂਰਿਤੋ ਭવਿਸ੍ਸਤਿ।
106.Icchāti mayhaṃ bhattaṃ dethāti evaṃ uppajjanakataṇhā. Anasananti na asanaṃ avipphārikabhāvo kāyālasiyaṃ, bhattaṃ bhuttānaṃ bhattasammadapaccayā nipajjitukāmatājanako kāyadubbalabhāvoti attho. Jarāti pākaṭajarā. Kukkuṭasampātikāti ekagāmassa chadanapiṭṭhato uppatitvā itaragāmassa chadanapiṭṭhe patanasaṅkhāto kukkuṭasampāto. Etāsu atthīti kukkuṭasampātikā. ‘‘Kukkuṭasampādikā’’tipi pāṭho, gāmantarato gāmantaraṃ kukkuṭānaṃ padasā gamanasaṅkhāto kukkuṭasampādo etāsu atthīti attho. Ubhayampetaṃ ghananivāsataṃyeva dīpeti. Avīci maññe phuṭo bhavissatīti avīcimahānirayo viya nirantarapūrito bhavissati.
੧੦੭. ‘‘ਅਸੀਤਿવਸ੍ਸਸਹਸ੍ਸਾਯੁਕੇਸੁ, ਭਿਕ੍ਖવੇ, ਮਨੁਸ੍ਸੇਸੁ ਮੇਤ੍ਤੇਯ੍ਯੋ ਨਾਮ ਭਗવਾ ਲੋਕੇ ਉਪ੍ਪਜ੍ਜਿਸ੍ਸਤੀ’’ਤਿ ਨ વਡ੍ਢਮਾਨਕવਸੇਨ વੁਤ੍ਤਂ। ਨ ਹਿ ਬੁਦ੍ਧਾ વਡ੍ਢਮਾਨੇ ਆਯੁਮ੍ਹਿ ਨਿਬ੍ਬਤ੍ਤਨ੍ਤਿ, ਹਾਯਮਾਨੇ ਪਨ ਨਿਬ੍ਬਤ੍ਤਨ੍ਤਿ। ਤਸ੍ਮਾ ਯਦਾ ਤਂ ਆਯੁ વਡ੍ਢਿਤ੍વਾ ਅਸਙ੍ਖੇਯ੍ਯਤਂ ਪਤ੍વਾ ਪੁਨ ਹਾਯਮਾਨਂ ਅਸੀਤਿવਸ੍ਸਸਹਸ੍ਸਕਾਲੇ ਠਸ੍ਸਤਿ, ਤਦਾ ਉਪ੍ਪਜ੍ਜਿਸ੍ਸਤੀਤਿ ਅਤ੍ਥੋ। ਪਰਿਹਰਿਸ੍ਸਤੀਤਿ ਇਦਂ ਪਨ ਪਰਿવਾਰੇਤ੍વਾ વਿਚਰਨ੍ਤਾਨਂ વਸੇਨ વੁਤ੍ਤਂ। ਯੂਪੋਤਿ ਪਾਸਾਦੋ। ਰਞ੍ਞਾ ਮਹਾਪਨਾਦੇਨ ਕਾਰਾਪਿਤੋਤਿ ਰਞ੍ਞਾ ਹੇਤੁਭੂਤੇਨ ਤਸ੍ਸਤ੍ਥਾਯ ਸਕ੍ਕੇਨ ਦੇવਰਾਜੇਨ વਿਸ੍ਸਕਮ੍ਮਦੇવਪੁਤ੍ਤਂ ਪੇਸੇਤ੍વਾ ਕਾਰਾਪਿਤੋ। ਪੁਬ੍ਬੇ ਕਿਰ ਦ੍વੇ ਪਿਤਾਪੁਤ੍ਤਾ ਨਲ਼ਕਾਰਾ ਪਚ੍ਚੇਕਬੁਦ੍ਧਸ੍ਸ ਨਲ਼ੇਹਿ ਚ ਉਦੁਮ੍ਬਰੇਹਿ ਚ ਪਣ੍ਣਸਾਲਂ ਕਾਰਾਪੇਤ੍વਾ ਤਂ ਤਤ੍ਥ વਾਸਾਪੇਤ੍વਾ ਚਤੂਹਿ ਪਚ੍ਚਯੇਹਿ ਉਪਟ੍ਠਹਿਂਸੁ। ਤੇ ਕਾਲਂ ਕਤ੍વਾ ਦੇવਲੋਕੇ ਨਿਬ੍ਬਤ੍ਤਾ। ਤੇਸੁ ਪਿਤਾ ਦੇવਲੋਕੇਯੇવ ਅਟ੍ਠਾਸਿ। ਪੁਤ੍ਤੋ ਦੇવਲੋਕਾ ਚવਿਤ੍વਾ ਸੁਰੁਚਿਸ੍ਸ ਰਞ੍ਞੋ ਦੇવਿਯਾ ਸੁਮੇਧਾਯ ਕੁਚ੍ਛਿਸ੍ਮਿਂ ਨਿਬ੍ਬਤ੍ਤੋ। ਮਹਾਪਨਾਦੋ ਨਾਮ ਕੁਮਾਰੋ ਅਹੋਸਿ। ਸੋ ਅਪਰਭਾਗੇ ਛਤ੍ਤਂ ਉਸ੍ਸਾਪੇਤ੍વਾ ਮਹਾਪਨਾਦੋ ਨਾਮ ਰਾਜਾ ਜਾਤੋ। ਅਥਸ੍ਸ ਪੁਞ੍ਞਾਨੁਭਾવੇਨ ਸਕ੍ਕੋ ਦੇવਰਾਜਾ વਿਸ੍ਸਕਮ੍ਮਦੇવਪੁਤ੍ਤਂ ਰਞ੍ਞੋ ਪਾਸਾਦਂ ਕਰੋਹੀਤਿ ਪਹਿਣਿ ਸੋ ਤਸ੍ਸ ਪਾਸਾਦਂ ਨਿਮ੍ਮਿਨਿ ਪਞ੍ਚવੀਸਤਿਯੋਜਨੁਬ੍ਬੇਧਂ ਸਤ੍ਤਰਤਨਮਯਂ ਸਤਭੂਮਕਂ। ਯਂ ਸਨ੍ਧਾਯ ਜਾਤਕੇ વੁਤ੍ਤਂ –
107. ‘‘Asītivassasahassāyukesu, bhikkhave, manussesu metteyyo nāma bhagavā loke uppajjissatī’’ti na vaḍḍhamānakavasena vuttaṃ. Na hi buddhā vaḍḍhamāne āyumhi nibbattanti, hāyamāne pana nibbattanti. Tasmā yadā taṃ āyu vaḍḍhitvā asaṅkheyyataṃ patvā puna hāyamānaṃ asītivassasahassakāle ṭhassati, tadā uppajjissatīti attho. Pariharissatīti idaṃ pana parivāretvā vicarantānaṃ vasena vuttaṃ. Yūpoti pāsādo. Raññā mahāpanādena kārāpitoti raññā hetubhūtena tassatthāya sakkena devarājena vissakammadevaputtaṃ pesetvā kārāpito. Pubbe kira dve pitāputtā naḷakārā paccekabuddhassa naḷehi ca udumbarehi ca paṇṇasālaṃ kārāpetvā taṃ tattha vāsāpetvā catūhi paccayehi upaṭṭhahiṃsu. Te kālaṃ katvā devaloke nibbattā. Tesu pitā devalokeyeva aṭṭhāsi. Putto devalokā cavitvā surucissa rañño deviyā sumedhāya kucchismiṃ nibbatto. Mahāpanādo nāma kumāro ahosi. So aparabhāge chattaṃ ussāpetvā mahāpanādo nāma rājā jāto. Athassa puññānubhāvena sakko devarājā vissakammadevaputtaṃ rañño pāsādaṃ karohīti pahiṇi so tassa pāsādaṃ nimmini pañcavīsatiyojanubbedhaṃ sattaratanamayaṃ satabhūmakaṃ. Yaṃ sandhāya jātake vuttaṃ –
‘‘ਪਨਾਦੋ ਨਾਮ ਸੋ ਰਾਜਾ, ਯਸ੍ਸ ਯੂਪੋ ਸੁવਣ੍ਣਯੋ।
‘‘Panādo nāma so rājā, yassa yūpo suvaṇṇayo;
ਤਿਰਿਯਂ ਸੋਲ਼ਸੁਬ੍ਬੇਧੋ, ਉਦ੍ਧਮਾਹੁ ਸਹਸ੍ਸਧਾ॥
Tiriyaṃ soḷasubbedho, uddhamāhu sahassadhā.
ਸਹਸ੍ਸਕਣ੍ਡੋ ਸਤਗੇਣ੍ਡੁ, ਧਜਾਲੁ ਹਰਿਤਾਮਯੋ।
Sahassakaṇḍo satageṇḍu, dhajālu haritāmayo;
ਅਨਚ੍ਚੁਂ ਤਤ੍ਥ ਗਨ੍ਧਬ੍ਬਾ, ਛ ਸਹਸ੍ਸਾਨਿ ਸਤ੍ਤਧਾ॥
Anaccuṃ tattha gandhabbā, cha sahassāni sattadhā.
ਏવਮੇਤਂ ਤਦਾ ਆਸਿ, ਯਥਾ ਭਾਸਸਿ ਭਦ੍ਦਜਿ।
Evametaṃ tadā āsi, yathā bhāsasi bhaddaji;
ਸਕ੍ਕੋ ਅਹਂ ਤਦਾ ਆਸਿਂ, વੇਯ੍ਯਾવਚ੍ਚਕਰੋ ਤવਾ’’ਤਿ॥ (ਜਾ॰ ੫.੩.੪੨)।
Sakko ahaṃ tadā āsiṃ, veyyāvaccakaro tavā’’ti. (jā. 5.3.42);
ਸੋ ਰਾਜਾ ਤਤ੍ਥ ਯਾવਤਾਯੁਕਂ વਸਿਤ੍વਾ ਕਾਲਂ ਕਤ੍વਾ ਦੇવਲੋਕੇ ਨਿਬ੍ਬਤ੍ਤਿ। ਤਸ੍ਮਿਂ ਦੇવਲੋਕੇ ਨਿਬ੍ਬਤ੍ਤੇ ਸੋ ਪਾਸਾਦੋ ਮਹਾਗਙ੍ਗਾਯ ਅਨੁਸੋਤਂ ਪਤਿ। ਤਸ੍ਸ ਧੁਰਸੋਪਾਨਸਮ੍ਮੁਖਟ੍ਠਾਨੇ ਪਯਾਗਪਤਿਟ੍ਠਾਨਂ ਨਾਮ ਨਗਰਂ ਮਾਪਿਤਂ। ਥੁਪਿਕਾਸਮ੍ਮੁਖਟ੍ਠਾਨੇ ਕੋਟਿਗਾਮੋ ਨਾਮ। ਅਪਰਭਾਗੇ ਅਮ੍ਹਾਕਂ ਭਗવਤੋ ਕਾਲੇ ਸੋ ਨਲ਼ਕਾਰਦੇવਪੁਤ੍ਤੋ ਦੇવਲੋਕਤੋ ਚવਿਤ੍વਾ ਮਨੁਸ੍ਸਪਥੇ ਭਦ੍ਦਜਿਸੇਟ੍ਠਿ ਨਾਮ ਹੁਤ੍વਾ ਸਤ੍ਥੁ ਸਨ੍ਤਿਕੇ ਪਬ੍ਬਜਿਤ੍વਾ ਅਰਹਤ੍ਤਂ ਪਾਪੁਣਿ। ਸੋ ਨਾવਾਯ ਗਙ੍ਗਾਤਰਣਦਿવਸੇ ਭਿਕ੍ਖੁਸਙ੍ਘਸ੍ਸ ਤਂ ਪਾਸਾਦਂ ਦਸ੍ਸੇਤੀਤਿ વਤ੍ਥੁ વਿਤ੍ਥਾਰੇਤਬ੍ਬਂ। ਕਸ੍ਮਾ ਪਨੇਸ ਪਾਸਾਦੋ ਨ ਅਨ੍ਤਰਹਿਤੋਤਿ? ਇਤਰਸ੍ਸ ਆਨੁਭਾવਾ। ਤੇਨ ਸਦ੍ਧਿਂ ਪੁਞ੍ਞਂ ਕਤ੍વਾ ਦੇવਲੋਕੇ ਨਿਬ੍ਬਤ੍ਤਕੁਲਪੁਤ੍ਤੋ ਅਨਾਗਤੇ ਸਙ੍ਖੋ ਨਾਮ ਰਾਜਾ ਭવਿਸ੍ਸਤਿ। ਤਸ੍ਸ ਪਰਿਭੋਗਤ੍ਥਾਯ ਸੋ ਪਾਸਾਦੋ ਉਟ੍ਠਹਿਸ੍ਸਤਿ, ਤਸ੍ਮਾ ਨ ਅਨ੍ਤਰਹਿਤੋਤਿ।
So rājā tattha yāvatāyukaṃ vasitvā kālaṃ katvā devaloke nibbatti. Tasmiṃ devaloke nibbatte so pāsādo mahāgaṅgāya anusotaṃ pati. Tassa dhurasopānasammukhaṭṭhāne payāgapatiṭṭhānaṃ nāma nagaraṃ māpitaṃ. Thupikāsammukhaṭṭhāne koṭigāmo nāma. Aparabhāge amhākaṃ bhagavato kāle so naḷakāradevaputto devalokato cavitvā manussapathe bhaddajiseṭṭhi nāma hutvā satthu santike pabbajitvā arahattaṃ pāpuṇi. So nāvāya gaṅgātaraṇadivase bhikkhusaṅghassa taṃ pāsādaṃ dassetīti vatthu vitthāretabbaṃ. Kasmā panesa pāsādo na antarahitoti? Itarassa ānubhāvā. Tena saddhiṃ puññaṃ katvā devaloke nibbattakulaputto anāgate saṅkho nāma rājā bhavissati. Tassa paribhogatthāya so pāsādo uṭṭhahissati, tasmā na antarahitoti.
੧੦੮. ਉਸ੍ਸਾਪੇਤ੍વਾਤਿ ਤਂ ਪਾਸਾਦਂ ਉਟ੍ਠਾਪੇਤ੍વਾ। ਅਜ੍ਝਾવਸਿਤ੍વਾਤਿ ਤਤ੍ਥ વਸਿਤ੍વਾ। ਤਂ ਦਤ੍વਾ વਿਸ੍ਸਜ੍ਜਿਤ੍વਾਤਿ ਤਂ ਪਾਸਾਦਂ ਦਾਨવਸੇਨ ਦਤ੍વਾ ਨਿਰਪੇਕ੍ਖੋ ਪਰਿਚ੍ਚਾਗવਸੇਨ ਚ વਿਸ੍ਸਜ੍ਜਿਤ੍વਾ। ਕਸ੍ਸ ਚ ਏવਂ ਦਤ੍વਾਤਿ? ਸਮਣਾਦੀਨਂ। ਤੇਨਾਹ – ‘‘ਸਮਣਬ੍ਰਾਹ੍ਮਣਕਪਣਦ੍ਧਿਕવਨਿਬ੍ਬਕਯਾਚਕਾਨਂ ਦਾਨਂ ਦਤ੍વਾ’’ਤਿ। ਕਥਂ ਪਨ ਸੋ ਏਕਂ ਪਾਸਾਦਂ ਬਹੂਨਂ ਦਸ੍ਸਤੀਤਿ? ਏવਂ ਕਿਰਸ੍ਸ ਚਿਤ੍ਤਂ ਉਪ੍ਪਜ੍ਜਿਸ੍ਸਤਿ ‘‘ਅਯਂ ਪਾਸਾਦੋ વਿਪ੍ਪਕਿਰਿਯਤੂ’’ਤਿ। ਸੋ ਖਣ੍ਡਖਣ੍ਡਸੋ વਿਪ੍ਪਕਿਰਿਸ੍ਸਤਿ। ਸੋ ਤਂ ਅਲਗ੍ਗਮਾਨੋવ ਹੁਤ੍વਾ ‘‘ਯੋ ਯਤ੍ਤਕਂ ਇਚ੍ਛਤਿ, ਸੋ ਤਤ੍ਤਕਂ ਗਣ੍ਹਤੂ’’ਤਿ ਦਾਨવਸੇਨ વਿਸ੍ਸਜ੍ਜਿਸ੍ਸਤਿ। ਤੇਨ વੁਤ੍ਤਂ – ‘‘ਦਾਨਂ ਦਤ੍વਾ ਮੇਤ੍ਤੇਯ੍ਯਸ੍ਸ ਭਗવਤੋ…ਪੇ॰… વਿਹਰਿਸ੍ਸਤੀ’’ਤਿ। ਏਤ੍ਤਕੇਨ ਭਗવਾ વਟ੍ਟਗਾਮਿਕੁਸਲਸ੍ਸ ਅਨੁਸਨ੍ਧਿਂ ਦਸ੍ਸੇਤਿ।
108.Ussāpetvāti taṃ pāsādaṃ uṭṭhāpetvā. Ajjhāvasitvāti tattha vasitvā. Taṃ datvā vissajjitvāti taṃ pāsādaṃ dānavasena datvā nirapekkho pariccāgavasena ca vissajjitvā. Kassa ca evaṃ datvāti? Samaṇādīnaṃ. Tenāha – ‘‘samaṇabrāhmaṇakapaṇaddhikavanibbakayācakānaṃ dānaṃ datvā’’ti. Kathaṃ pana so ekaṃ pāsādaṃ bahūnaṃ dassatīti? Evaṃ kirassa cittaṃ uppajjissati ‘‘ayaṃ pāsādo vippakiriyatū’’ti. So khaṇḍakhaṇḍaso vippakirissati. So taṃ alaggamānova hutvā ‘‘yo yattakaṃ icchati, so tattakaṃ gaṇhatū’’ti dānavasena vissajjissati. Tena vuttaṃ – ‘‘dānaṃ datvā metteyyassa bhagavato…pe… viharissatī’’ti. Ettakena bhagavā vaṭṭagāmikusalassa anusandhiṃ dasseti.
੧੦੯. ਇਦਾਨਿ વਿવਟ੍ਟਗਾਮਿਕੁਸਲਸ੍ਸ ਅਨੁਸਨ੍ਧਿਂ ਦਸ੍ਸੇਨ੍ਤੋ ਪੁਨ ਅਤ੍ਤਦੀਪਾ, ਭਿਕ੍ਖવੇ, વਿਹਰਥਾਤਿਆਦਿਮਾਹ।
109. Idāni vivaṭṭagāmikusalassa anusandhiṃ dassento puna attadīpā, bhikkhave, viharathātiādimāha.
ਭਿਕ੍ਖੁਨੋ ਆਯੁવਣ੍ਣਾਦਿવਡ੍ਢਨਕਥਾવਣ੍ਣਨਾ
Bhikkhuno āyuvaṇṇādivaḍḍhanakathāvaṇṇanā
੧੧੦. ਇਦਂ ਖੋ, ਭਿਕ੍ਖવੇ, ਭਿਕ੍ਖੁਨੋ ਆਯੁਸ੍ਮਿਨ੍ਤਿ ਭਿਕ੍ਖવੇ ਯਂ વੋ ਅਹਂ ਆਯੁਨਾਪਿ વਡ੍ਢਿਸ੍ਸਥਾਤਿ ਅવੋਚਂ, ਤਤ੍ਥ ਇਦਂ ਭਿਕ੍ਖੁਨੋ ਆਯੁਸ੍ਮਿਂ ਇਦਂ ਆਯੁਕਾਰਣਨ੍ਤਿ ਅਤ੍ਥੋ। ਤਸ੍ਮਾ ਤੁਮ੍ਹੇਹਿ ਆਯੁਨਾ વਡ੍ਢਿਤੁਕਾਮੇਹਿ ਇਮੇ ਚਤ੍ਤਾਰੋ ਇਦ੍ਧਿਪਾਦਾ ਭਾવੇਤਬ੍ਬਾਤਿ ਦਸ੍ਸੇਤਿ।
110.Idaṃ kho, bhikkhave, bhikkhuno āyusminti bhikkhave yaṃ vo ahaṃ āyunāpi vaḍḍhissathāti avocaṃ, tattha idaṃ bhikkhuno āyusmiṃ idaṃ āyukāraṇanti attho. Tasmā tumhehi āyunā vaḍḍhitukāmehi ime cattāro iddhipādā bhāvetabbāti dasseti.
વਣ੍ਣਸ੍ਮਿਨ੍ਤਿ ਯਂ વੋ ਅਹਂ વਣ੍ਣੇਨਪਿ વਡ੍ਢਿਸ੍ਸਥਾਤਿ ਅવੋਚਂ, ਇਦਂ ਤਤ੍ਥ વਣ੍ਣਕਾਰਣਂ। ਸੀਲવਤੋ ਹਿ ਅવਿਪ੍ਪਟਿਸਾਰਾਦੀਨਂ વਸੇਨ ਸਰੀਰવਣ੍ਣੋਪਿ ਕਿਤ੍ਤਿવਸੇਨ ਗੁਣવਣ੍ਣੋਪਿ વਡ੍ਢਤਿ। ਤਸ੍ਮਾ ਤੁਮ੍ਹੇਹਿ વਣ੍ਣੇਨ વਡ੍ਢਿਤੁਕਾਮੇਹਿ ਸੀਲਸਮ੍ਪਨ੍ਨੇਹਿ ਭવਿਤਬ੍ਬਨ੍ਤਿ ਦਸ੍ਸੇਤਿ।
Vaṇṇasminti yaṃ vo ahaṃ vaṇṇenapi vaḍḍhissathāti avocaṃ, idaṃ tattha vaṇṇakāraṇaṃ. Sīlavato hi avippaṭisārādīnaṃ vasena sarīravaṇṇopi kittivasena guṇavaṇṇopi vaḍḍhati. Tasmā tumhehi vaṇṇena vaḍḍhitukāmehi sīlasampannehi bhavitabbanti dasseti.
ਸੁਖਸ੍ਮਿਨ੍ਤਿ ਯਂ વੋ ਅਹਂ ਸੁਖੇਨਪਿ વਡ੍ਢਿਸ੍ਸਥਾਤਿ ਅવੋਚਂ, ਇਦਂ ਤਤ੍ਥ વਿવੇਕਜਂ ਪੀਤਿਸੁਖਾਦਿਨਾਨਪ੍ਪਕਾਰਕਂ ਝਾਨਸੁਖਂ। ਤਸ੍ਮਾ ਤੁਮ੍ਹੇਹਿ ਸੁਖੇਨ વਡ੍ਢਿਤੁਕਾਮੇਹਿ ਇਮਾਨਿ ਚਤ੍ਤਾਰਿ ਝਾਨਾਨਿ ਭਾવੇਤਬ੍ਬਾਨਿ।
Sukhasminti yaṃ vo ahaṃ sukhenapi vaḍḍhissathāti avocaṃ, idaṃ tattha vivekajaṃ pītisukhādinānappakārakaṃ jhānasukhaṃ. Tasmā tumhehi sukhena vaḍḍhitukāmehi imāni cattāri jhānāni bhāvetabbāni.
ਭੋਗਸ੍ਮਿਨ੍ਤਿ ਯਂ વੋ ਅਹਂ ਭੋਗੇਨਪਿ વਡ੍ਢਿਸ੍ਸਥਾਤਿ ਅવੋਚਂ, ਅਯਂ ਸੋ ਅਪ੍ਪਮਾਣਾਨਂ ਸਤ੍ਤਾਨਂ ਅਪ੍ਪਟਿਕੂਲਤਾવਹੋ ਸੁਖਸਯਨਾਦਿ ਏਕਾਦਸਾਨਿਸਂਸੋ ਸਬ੍ਬਦਿਸਾવਿਪ੍ਫਾਰਿਤਬ੍ਰਹ੍ਮવਿਹਾਰਭੋਗੋ। ਤਸ੍ਮਾ ਤੁਮ੍ਹੇਹਿ ਭੋਗੇਨ વਡ੍ਢਿਤੁਕਾਮੇਹਿ ਇਮੇ ਬ੍ਰਹ੍ਮવਿਹਾਰਾ ਭਾવੇਤਬ੍ਬਾ।
Bhogasminti yaṃ vo ahaṃ bhogenapi vaḍḍhissathāti avocaṃ, ayaṃ so appamāṇānaṃ sattānaṃ appaṭikūlatāvaho sukhasayanādi ekādasānisaṃso sabbadisāvipphāritabrahmavihārabhogo. Tasmā tumhehi bhogena vaḍḍhitukāmehi ime brahmavihārā bhāvetabbā.
ਬਲਸ੍ਮਿਨ੍ਤਿ ਯਂ વੋ ਅਹਂ ਬਲੇਨਪਿ વਡ੍ਢਿਸ੍ਸਥਾਤਿ ਅવੋਚਂ, ਇਦਂ ਆਸવਕ੍ਖਯਪਰਿਯੋਸਾਨੇ ਉਪ੍ਪਨ੍ਨਂ ਅਰਹਤ੍ਤਫਲਸਙ੍ਖਾਤਂ ਬਲਂ। ਤਸ੍ਮਾ ਤੁਮ੍ਹੇਹਿ ਬਲੇਨ વਡ੍ਢਿਤੁਕਾਮੇਹਿ ਅਰਹਤ੍ਤਪ੍ਪਤ੍ਤਿਯਾ ਯੋਗੋ ਕਰਣੀਯੋ।
Balasminti yaṃ vo ahaṃ balenapi vaḍḍhissathāti avocaṃ, idaṃ āsavakkhayapariyosāne uppannaṃ arahattaphalasaṅkhātaṃ balaṃ. Tasmā tumhehi balena vaḍḍhitukāmehi arahattappattiyā yogo karaṇīyo.
ਯਥਯਿਦਂ, ਭਿਕ੍ਖવੇ, ਮਾਰਬਲਨ੍ਤਿ ਯਥਾ ਇਦਂ ਦੇવਪੁਤ੍ਤਮਾਰਮਚ੍ਚੁਮਾਰਕਿਲੇਸਮਾਰਾਨਂ ਬਲਂ ਦੁਪ੍ਪਸਹਂ ਦੁਰਭਿਸਮ੍ਭવਂ, ਏવਂ ਅਞ੍ਞਂ ਲੋਕੇ ਏਕਬਲਮ੍ਪਿ ਨ ਸਮਨੁਪਸ੍ਸਾਮਿ। ਤਮ੍ਪਿ ਬਲਂ ਇਦਮੇવ ਅਰਹਤ੍ਤਫਲਂ ਪਸਹਤਿ ਅਭਿਭવਤਿ ਅਜ੍ਝੋਤ੍ਥਰਤਿ। ਤਸ੍ਮਾ ਏਤ੍ਥੇવ ਯੋਗੋ ਕਰਣੀਯੋਤਿ ਦਸ੍ਸੇਤਿ।
Yathayidaṃ, bhikkhave, mārabalanti yathā idaṃ devaputtamāramaccumārakilesamārānaṃ balaṃ duppasahaṃ durabhisambhavaṃ, evaṃ aññaṃ loke ekabalampi na samanupassāmi. Tampi balaṃ idameva arahattaphalaṃ pasahati abhibhavati ajjhottharati. Tasmā ettheva yogo karaṇīyoti dasseti.
ਏવਮਿਦਂ ਪੁਞ੍ਞਨ੍ਤਿ ਏવਂ ਇਦਂ ਲੋਕੁਤ੍ਤਰਪੁਞ੍ਞਮ੍ਪਿ ਯਾવ ਆਸવਕ੍ਖਯਾ ਪવਡ੍ਢਤੀਤਿ વਿવਟ੍ਟਗਾਮਿਕੁਸਲਾਨੁਸਨ੍ਧਿਂ ਨਿਟ੍ਠਪੇਨ੍ਤੋ ਅਰਹਤ੍ਤਨਿਕੂਟੇਨ ਦੇਸਨਂ ਨਿਟ੍ਠਪੇਸਿ। ਸੁਤ੍ਤਪਰਿਯੋਸਾਨੇ વੀਸਤਿ ਭਿਕ੍ਖੁਸਹਸ੍ਸਾਨਿ ਅਰਹਤ੍ਤਂ ਪਾਪੁਣਿਂਸੁ। ਚਤੁਰਾਸੀਤਿ ਪਾਣਸਹਸ੍ਸਾਨਿ ਅਮਤਪਾਨਂ ਪਿવਿਂਸੂਤਿ।
Evamidaṃ puññanti evaṃ idaṃ lokuttarapuññampi yāva āsavakkhayā pavaḍḍhatīti vivaṭṭagāmikusalānusandhiṃ niṭṭhapento arahattanikūṭena desanaṃ niṭṭhapesi. Suttapariyosāne vīsati bhikkhusahassāni arahattaṃ pāpuṇiṃsu. Caturāsīti pāṇasahassāni amatapānaṃ piviṃsūti.
ਸੁਮਙ੍ਗਲવਿਲਾਸਿਨਿਯਾ ਦੀਘਨਿਕਾਯਟ੍ਠਕਥਾਯ
Sumaṅgalavilāsiniyā dīghanikāyaṭṭhakathāya
ਚਕ੍ਕવਤ੍ਤਿਸੁਤ੍ਤવਣ੍ਣਨਾ ਨਿਟ੍ਠਿਤਾ।
Cakkavattisuttavaṇṇanā niṭṭhitā.
Related texts:
ਤਿਪਿਟਕ (ਮੂਲ) • Tipiṭaka (Mūla) / ਸੁਤ੍ਤਪਿਟਕ • Suttapiṭaka / ਦੀਘਨਿਕਾਯ • Dīghanikāya / ੩. ਚਕ੍ਕવਤ੍ਤਿਸੁਤ੍ਤਂ • 3. Cakkavattisuttaṃ
ਟੀਕਾ • Tīkā / ਸੁਤ੍ਤਪਿਟਕ (ਟੀਕਾ) • Suttapiṭaka (ṭīkā) / ਦੀਘਨਿਕਾਯ (ਟੀਕਾ) • Dīghanikāya (ṭīkā) / ੩. ਚਕ੍ਕવਤ੍ਤਿਸੁਤ੍ਤવਣ੍ਣਨਾ • 3. Cakkavattisuttavaṇṇanā
