| Library / Tipiṭaka / ਤਿਪਿਟਕ • Tipiṭaka / ਸਂਯੁਤ੍ਤਨਿਕਾਯ (ਟੀਕਾ) • Saṃyuttanikāya (ṭīkā) |
੨. ਚਕ੍ਕવਤ੍ਤਿਸੁਤ੍ਤવਣ੍ਣਨਾ
2. Cakkavattisuttavaṇṇanā
੨੨੩. ਸਿਰਿਸਮ੍ਪਤ੍ਤਿਯਾ ਰਾਜਤਿ ਦਿਪ੍ਪਤਿ ਸੋਭਤੀਤਿ ਰਾਜਾ, ਦਾਨਪਿਯવਚਨਅਤ੍ਥਚਰਿਯਾਸਮਾਨਤ੍ਤਤਾਸਙ੍ਖਾਤੇਹਿ ਚਤੂਹਿ ਸਙ੍ਗਹવਤ੍ਥੂਹਿ। ਰਞ੍ਜੇਤੀਤਿ ਰਮੇਤਿ। ਅਬ੍ਭੁਗ੍ਗਤਾਯਾਤਿ ਉਦੀਰਿਤਾ ਨਿਬ੍ਬਤ੍ਤਿਤੋ ਤਤ੍ਥ ਤਤ੍ਥ ਗਚ੍ਛਨਤੋ। ਚਕ੍ਕਂ વਤ੍ਤੇਤੀਤਿ ਚਕ੍ਕਰਤਨਂ ਪવਤ੍ਤੇਤਿ। ਦੇવਟ੍ਠਾਨਨ੍ਤਿ ਪੂਜਨੀਯਦੇવਟ੍ਠਾਨਂ। ਚਿਤ੍ਤੀਕਤਟ੍ਠੇਨਾਤਿ ਪੂਜਨੀਯਭਾવੇਨ। ਅਗ੍ਘੋ ਨਤ੍ਥਿ ਚਿਰਕਾਲਸਮ੍ਭવਪੁਞ੍ਞਾਨੁਭਾવਸਿਦ੍ਧਰਤਨਸਬ੍ਭਾવਤੋ। ਅਞ੍ਞੇਹਿ ਚਕ੍ਕવਤ੍ਤਿਨੋ ਪਰਿਗ੍ਗਹਭੂਤਰਤਨੇਹਿ। ਲੋਕੇਤਿ ਮਨੁਸ੍ਸਲੋਕੇ। ਤੇਨ ਤਦਞ੍ਞਲੋਕਂ ਨਿવਤ੍ਤੇਤਿ। વਿਜ੍ਜਮਾਨਗ੍ਗਹਣੇਨ ਅਤੀਤਾਨਾਗਤਂ ਨਿવਤ੍ਤੇਤਿ। ਬੁਦ੍ਧਾ ਚ ਕਦਾਚਿ ਕਰਹਚਿ ਉਪ੍ਪਜ੍ਜਨ੍ਤਿ ਚਕ੍ਕવਤ੍ਤਿਨੋਪਿ ਯੇਭੁਯ੍ਯੇਨ ਤਸ੍ਮਿਂਯੇવ ਉਪ੍ਪਜ੍ਜਨਤੋਤਿ ਅਧਿਪ੍ਪਾਯੋ। ਅਨੋਮਸ੍ਸਾਤਿ ਅਲਾਮਕਸ੍ਸ ਉਕ੍ਕਟ੍ਠਸ੍ਸ। ਸੇਸਾਨਿ ਰਤਨਾਨਿ।
223.Sirisampattiyā rājati dippati sobhatīti rājā, dānapiyavacanaatthacariyāsamānattatāsaṅkhātehi catūhi saṅgahavatthūhi. Rañjetīti rameti. Abbhuggatāyāti udīritā nibbattito tattha tattha gacchanato. Cakkaṃ vattetīti cakkaratanaṃ pavatteti. Devaṭṭhānanti pūjanīyadevaṭṭhānaṃ. Cittīkataṭṭhenāti pūjanīyabhāvena. Aggho natthi cirakālasambhavapuññānubhāvasiddharatanasabbhāvato. Aññehi cakkavattino pariggahabhūtaratanehi. Loketi manussaloke. Tena tadaññalokaṃ nivatteti. Vijjamānaggahaṇena atītānāgataṃ nivatteti. Buddhā ca kadāci karahaci uppajjanti cakkavattinopi yebhuyyena tasmiṃyeva uppajjanatoti adhippāyo. Anomassāti alāmakassa ukkaṭṭhassa. Sesāni ratanāni.
ਤਤ੍ਰਾਤਿ વਾਕ੍ਯੋਪਞ੍ਞਾਸਨੇ ਨਿਪਾਤੋ, ਤਸ੍ਮਿਂ ਪਾਤੁਭਾવવਚਨੇ। ‘‘ਅਯੁਤ੍ਤ’’ਨ੍ਤਿ વਤ੍વਾ ਤਤ੍ਥ ਅਧਿਪ੍ਪਾਯਂ વਿવਰਨ੍ਤੋ ‘‘ਉਪ੍ਪਨ੍ਨਂ ਹੀ’’ਤਿਆਦਿਮਾਹ। ਤੇਹਿ ਰਤਨੇਹਿ ਚਕ੍ਕવਤ੍ਤਨਨਿਯਮਾਪੇਕ੍ਖਤਾਯ ਚਕ੍ਕવਤ੍ਤਿવਚਨਸ੍ਸ। ਨਿਯਮੇਨਾਤਿ ਏਕਨ੍ਤੇਨ। વਤ੍ਤਬ੍ਬਤਂ ਆਪਜ੍ਜਤਿ ਭਾવਿਨਿ ਭੂਤੇ વਿਯ ਉਪਚਾਰੋਤਿ ਯਥਾ – ‘‘ਅਗਮਾ ਰਾਜਗਹਂ ਬੁਦ੍ਧੋ’’ਤਿ (ਸੁ॰ ਨਿ॰ ੪੧੦)। ਲਦ੍ਧਨਾਮਸ੍ਸਾਤਿ ਚਕ੍ਕવਤ੍ਤੀਤਿ ਲੋਕੇ ਲਦ੍ਧਸਮਞ੍ਞਸ੍ਸ ਪਤ੍ਥਨੀਯਸ੍ਸ ਪੁਰਿਸવਿਸੇਸਸ੍ਸ। ਮੂਲੁਪ੍ਪਤ੍ਤਿવਚਨਤੋਪੀਤਿ ‘‘ਚਕ੍ਕવਤ੍ਤਿਸ੍ਸ ਪਾਤੁਭਾવਾ’’ਤਿ ਏਤਸ੍ਸ ਪਠਮੁਪ੍ਪਤ੍ਤਿਯਾ વਚਨਤੋਪਿ। ਇਦਾਨਿ ਤਮਤ੍ਥਂ વਿવਰਨ੍ਤੋ ‘‘ਯੋ ਹੀ’’ਤਿਆਦਿਮਾਹ। ਯੋ ਹਿ ਚਕ੍ਕવਤ੍ਤਿਰਾਜਾ, ਤਸ੍ਸ ਉਪ੍ਪਤ੍ਤਿਯਾ ਚਕ੍ਕਰਤਨਸ੍ਸ ਉਪ੍ਪਜ੍ਜਨਤੋ ਚਕ੍ਕવਤ੍ਤੀਤਿ ਏવਂ ਨਾਮਂ ਉਪ੍ਪਜ੍ਜਤਿ। ‘‘ਚਕ੍ਕਂ વਤ੍ਤੇਸ੍ਸਤੀ’’ਤਿ ਇਦਂ ਪਨ ਨਿਯਾਮਂ ਅਨਪੇਕ੍ਖਿਤ੍વਾ ਤਸ੍ਸ ਉਪ੍ਪਜ੍ਜਤੀਤਿ ਰਤਨਾਨੁਪ੍ਪਤ੍ਤਿਂ ਗਹੇਤ੍વਾ વੁਤ੍ਤਨਯਤੋ ਸਞ੍ਞਾ ਉਪ੍ਪਜ੍ਜਤਿ ‘‘ਚਕ੍ਕવਤ੍ਤੀ’’ਤਿ। ਏਕਮੇવਾਤਿ ਚਕ੍ਕਰਤਨਮੇવ ਪਠਮਂ ਪਾਤੁਭવਤਿ। ਯਸ੍ਮਿਂ ਭੂਤੇ ਰਞ੍ਞੋ ਚਕ੍ਕવਤ੍ਤਿਸਮਞ੍ਞਾ, ਅਥ ਪਚ੍ਛਾ ਰਤਨਾਨਿ ਪਾਤੁਭવਨ੍ਤੀਤਿ ਬਹੂਨਂ ਪਾਤੁਭਾવਂ ਉਪਾਦਾਯ ਬਹੁਲવਚਨਤੋਪਿ ਏਤਂ ‘‘ਚਕ੍ਕવਤ੍ਤਿਸ੍ਸ ਪਾਤੁਭਾવਾ ਰਤਨਾਨਂ ਪਾਤੁਭਾવੋ’’ਤਿ વੁਤ੍ਤਂ। ਅਯਂ ਹੇਤੁਕਤ੍ਤੁਸਞ੍ਞਿਤੋ ਅਤ੍ਥਭੇਦੋ। ਪਾਤੁਭਾવਾਤਿ ਪਾਤੁਭਾવਤੋ। ਪੁਞ੍ਞਸਮ੍ਭਾਰੋ ਭਿਨ੍ਨਸਨ੍ਤਾਨਤਾਯ ਰਤਨਾਨਮ੍ਪਿ ਪਰਿਯਾਯੇਨ ਉਪਨਿਸ੍ਸਯਹੇਤੂਤਿ વੁਤ੍ਤਂ। ਯੁਤ੍ਤਮੇવੇਤਂ ਯਥਾવੁਤ੍ਤਯੁਤ੍ਤਿਯੁਤ੍ਤਤ੍ਤਾ।
Tatrāti vākyopaññāsane nipāto, tasmiṃ pātubhāvavacane. ‘‘Ayutta’’nti vatvā tattha adhippāyaṃ vivaranto ‘‘uppannaṃ hī’’tiādimāha. Tehi ratanehi cakkavattananiyamāpekkhatāya cakkavattivacanassa. Niyamenāti ekantena. Vattabbataṃ āpajjati bhāvini bhūte viya upacāroti yathā – ‘‘agamā rājagahaṃ buddho’’ti (su. ni. 410). Laddhanāmassāti cakkavattīti loke laddhasamaññassa patthanīyassa purisavisesassa. Mūluppattivacanatopīti ‘‘cakkavattissa pātubhāvā’’ti etassa paṭhamuppattiyā vacanatopi. Idāni tamatthaṃ vivaranto ‘‘yo hī’’tiādimāha. Yo hi cakkavattirājā, tassa uppattiyā cakkaratanassa uppajjanato cakkavattīti evaṃ nāmaṃ uppajjati. ‘‘Cakkaṃ vattessatī’’ti idaṃ pana niyāmaṃ anapekkhitvā tassa uppajjatīti ratanānuppattiṃ gahetvā vuttanayato saññā uppajjati ‘‘cakkavattī’’ti. Ekamevāti cakkaratanameva paṭhamaṃ pātubhavati. Yasmiṃ bhūte rañño cakkavattisamaññā, atha pacchā ratanāni pātubhavantīti bahūnaṃ pātubhāvaṃ upādāya bahulavacanatopi etaṃ ‘‘cakkavattissa pātubhāvā ratanānaṃ pātubhāvo’’ti vuttaṃ. Ayaṃ hetukattusaññito atthabhedo. Pātubhāvāti pātubhāvato. Puññasambhāro bhinnasantānatāya ratanānampi pariyāyena upanissayahetūti vuttaṃ. Yuttamevetaṃ yathāvuttayuttiyuttattā.
વਤ੍ਤਬ੍ਬਭੂਤੋ ਅਧਿਪ੍ਪਾਯੋ ਏਤਸ੍ਸ ਅਤ੍ਥੀਤਿ ਅਧਿਪ੍ਪਾਯੋ, ਅਤ੍ਥਨਿਦ੍ਦੇਸੋ, ਸਙ੍ਖੇਪਤੋ ਅਧਿਪ੍ਪਾਯੋ ਸਙ੍ਖੇਪਾਧਿਪ੍ਪਾਯੋ। ਚਕ੍ਕਰਤਨਾਨੁਭਾવੇਨ ਚਕ੍ਕવਤ੍ਤਿਸ੍ਸਰਿਯਸ੍ਸ ਸਿਜ੍ਝਨਤੋ ‘‘ਦਾਤੁਂ ਸਮਤ੍ਥਸ੍ਸਾ’’ਤਿ વੁਤ੍ਤਂ। ਯੋਜਨਪ੍ਪਮਾਣੇ ਪਦੇਸੇ ਪવਤ੍ਤਤ੍ਤਾ ਯੋਜਨਪ੍ਪਮਾਣਂ ਅਨ੍ਧਕਾਰਂ। ਅਤਿਦੀਘਾਤਿਰਸ੍ਸਤਾਦਿਂ ਛਬ੍ਬਿਧਂ ਦੋਸਂ વਿવਜ੍ਜੇਤ੍વਾ ਠਿਤਸ੍ਸਾਤਿ વਚਨਸੇਸੋ।
Vattabbabhūto adhippāyo etassa atthīti adhippāyo, atthaniddeso, saṅkhepato adhippāyo saṅkhepādhippāyo. Cakkaratanānubhāvena cakkavattissariyassa sijjhanato ‘‘dātuṃ samatthassā’’ti vuttaṃ. Yojanappamāṇe padese pavattattā yojanappamāṇaṃ andhakāraṃ. Atidīghātirassatādiṃ chabbidhaṃ dosaṃ vivajjetvā ṭhitassāti vacanaseso.
ਸਬ੍ਬੇਸਂ ਚਤੁਭੂਮਕਧਮ੍ਮਾਨਂ ਪੁਰੇਚਰਂ ਕੁਸਲਾਨਂ ਧਮ੍ਮਾਨਂ ਗਤਿਯੋ ਸਮਨ੍વੇਸਨવਸੇਨ ਪવਤ੍ਤਨਤੋ। ਬੁਦ੍ਧਾਦੀਹਿਪਿ ਅਪ੍ਪਹਾਨੀਯਤਾਯ ਮਹਨ੍ਤਧਮ੍ਮਸਭਾવਤ੍ਤਾ ਧਮ੍ਮਕਾਯੇ ਚ ਜੇਟ੍ਠਕਟ੍ਠੇਨ ਧਮ੍ਮਕਾਯੂਪਪਨ੍ਨਂ। ਪਞ੍ਞਾਪਾਸਾਦਤਾਯ ਚਸ੍ਸ ਉਪਰਿਗਤਟ੍ਠੇਨ ਅਚ੍ਚੁਗ੍ਗਤਂ। વਿਤ੍ਥਤਟ੍ਠੇਨ વਿਪੁਲਂ। ਮਹਨ੍ਤਤਾਯ ਮਹਨ੍ਤਂ। ਅਨਾਦਿਕਾਲਭਾવਿਤਸ੍ਸ ਕਿਲੇਸਸਨ੍ਤਾਨਸ੍ਸ ਖਣੇਨੇવ વਿਦ੍ਧਂਸਨਤੋ ਸੀਘਂ ਲਹੁ ਜવਨ੍ਤਿ ਪਰਿਯਾਯਾ। ਬੋਜ੍ਝਙ੍ਗਧਮ੍ਮਪਰਿਯਾਪਨ੍ਨਤ੍ਤਾ ਹਿ વੁਤ੍ਤਂ ‘‘ਏਕਨ੍ਤ-ਕੁਸਲਤ੍ਤਾ’’ਤਿ। ਸਮ੍ਪਯੁਤ੍ਤવਸੇਨ ਪੀਤਿਯਾ ਆਲੋਕવਿਦ੍ਧਂਸਨਭਾવવਸੇਨਾਤਿ વੁਤ੍ਤਂ ‘‘ਸਹਜਾਤਪਚ੍ਚਯਾਦੀ’’ਤਿਆਦਿ। ਸਬ੍ਬਸਙ੍ਗਾਹਿਕਧਮ੍ਮਪਰਿਚ੍ਛੇਦੋਤਿ ਚਤੁਭੂਮਕਤ੍ਤਾ ਸਬ੍ਬਸਙ੍ਗਾਹਕੋ ਬੋਜ੍ਝਙ੍ਗਧਮ੍ਮਪਰਿਚ੍ਛੇਦੋ ਕਥਿਤੋ।
Sabbesaṃ catubhūmakadhammānaṃ purecaraṃ kusalānaṃ dhammānaṃ gatiyo samanvesanavasena pavattanato. Buddhādīhipi appahānīyatāya mahantadhammasabhāvattā dhammakāye ca jeṭṭhakaṭṭhena dhammakāyūpapannaṃ. Paññāpāsādatāya cassa uparigataṭṭhena accuggataṃ. Vitthataṭṭhena vipulaṃ. Mahantatāya mahantaṃ. Anādikālabhāvitassa kilesasantānassa khaṇeneva viddhaṃsanato sīghaṃ lahu javanti pariyāyā. Bojjhaṅgadhammapariyāpannattā hi vuttaṃ ‘‘ekanta-kusalattā’’ti. Sampayuttavasena pītiyā ālokaviddhaṃsanabhāvavasenāti vuttaṃ ‘‘sahajātapaccayādī’’tiādi. Sabbasaṅgāhikadhammaparicchedoti catubhūmakattā sabbasaṅgāhako bojjhaṅgadhammaparicchedo kathito.
Related texts:
ਤਿਪਿਟਕ (ਮੂਲ) • Tipiṭaka (Mūla) / ਸੁਤ੍ਤਪਿਟਕ • Suttapiṭaka / ਸਂਯੁਤ੍ਤਨਿਕਾਯ • Saṃyuttanikāya / ੨. ਚਕ੍ਕવਤ੍ਤਿਸੁਤ੍ਤਂ • 2. Cakkavattisuttaṃ
ਅਟ੍ਠਕਥਾ • Aṭṭhakathā / ਸੁਤ੍ਤਪਿਟਕ (ਅਟ੍ਠਕਥਾ) • Suttapiṭaka (aṭṭhakathā) / ਸਂਯੁਤ੍ਤਨਿਕਾਯ (ਅਟ੍ਠਕਥਾ) • Saṃyuttanikāya (aṭṭhakathā) / ੨. ਚਕ੍ਕવਤ੍ਤਿਸੁਤ੍ਤવਣ੍ਣਨਾ • 2. Cakkavattisuttavaṇṇanā
