Library / Tipiṭaka / തിപിടക • Tipiṭaka / സംയുത്തനികായ (അട്ഠകഥാ) • Saṃyuttanikāya (aṭṭhakathā) |
൨. ചക്കവത്തിസുത്തവണ്ണനാ
2. Cakkavattisuttavaṇṇanā
൨൨൩. ദുതിയേ രഞ്ഞോ, ഭിക്ഖവേ, ചക്കവത്തിസ്സാതി ഏത്ഥ അത്തനോ സിരിസമ്പത്തിയാ രാജതി, ചതൂഹി വാ സങ്ഗഹവത്ഥൂഹി ലോകം രഞ്ജേതീതി രാജാ, തസ്സ രഞ്ഞോ. ‘‘പവത്തതു ഭവം ചക്കരതന’’ന്തി പുഞ്ഞാനുഭാവേന അബ്ഭുഗ്ഗതായ വാചായ ചോദേന്തോ ചക്കം വത്തേതീതി ചക്കവത്തീ, തസ്സ ചക്കവത്തിസ്സ. പാതുഭാവാതി പാതുഭാവേന. സത്തന്നന്തി ഗണനപരിച്ഛേദോ. രതനാനന്തി പരിച്ഛിന്നഅത്ഥദസ്സനം. വചനത്ഥോ പനേത്ഥ രതിജനനട്ഠേന രതനം. അപിച –
223. Dutiye rañño, bhikkhave, cakkavattissāti ettha attano sirisampattiyā rājati, catūhi vā saṅgahavatthūhi lokaṃ rañjetīti rājā, tassa rañño. ‘‘Pavattatu bhavaṃ cakkaratana’’nti puññānubhāvena abbhuggatāya vācāya codento cakkaṃ vattetīti cakkavattī, tassa cakkavattissa. Pātubhāvāti pātubhāvena. Sattannanti gaṇanaparicchedo. Ratanānanti paricchinnaatthadassanaṃ. Vacanattho panettha ratijananaṭṭhena ratanaṃ. Apica –
‘‘ചിത്തീകതം മഹഗ്ഘഞ്ച, അതുലം ദുല്ലഭദസ്സനം;
‘‘Cittīkataṃ mahagghañca, atulaṃ dullabhadassanaṃ;
അനോമസത്തപരിഭോഗം, രതനം തേന വുച്ചതീ’’തി.
Anomasattaparibhogaṃ, ratanaṃ tena vuccatī’’ti.
ചക്കരതനസ്സ ച നിബ്ബത്തകാലതോ പട്ഠായ അഞ്ഞം ദേവട്ഠാനം നാമ ന ഹോതി, സബ്ബേവ ഗന്ധപുപ്ഫാദീഹി തസ്സേവ പൂജഞ്ച അഭിവാദനാദീനി ച കരോന്തീതി ചിത്തീകതട്ഠേന രതനം. ചക്കരതനസ്സ ച ‘‘ഏത്തകം നാമ ധനം അഗ്ഘതീ’’തി അഗ്ഘോ നത്ഥി, ഇതി മഹഗ്ഘട്ഠേനാപി രതനം. ചക്കരതനഞ്ച അഞ്ഞേഹി ലോകേ വിജ്ജമാനരതനേഹി അസദിസന്തി അതുലട്ഠേന രതനം. യസ്മാ പന യസ്മിം കപ്പേ ബുദ്ധാ ഉപ്പജ്ജന്തി , തസ്മിംയേവ ചക്കവത്തിനോ, ബുദ്ധാ ച കദാചി കരഹചി ഉപ്പജ്ജന്തി, തസ്മാ ദുല്ലഭദസ്സനട്ഠേന രതനം. തദേതം ജാതിരൂപകുലഇസ്സരിയാദീഹി അനോമസ്സ ഉളാരസത്തസ്സേവ ഉപ്പജ്ജതി, ന അഞ്ഞസ്സാതി അനോമസത്തപരിഭോഗട്ഠേനാപി രതനം. യഥാ ച ചക്കരതനം, ഏവം സേസാനിപീതി. തേന വുത്തം –
Cakkaratanassa ca nibbattakālato paṭṭhāya aññaṃ devaṭṭhānaṃ nāma na hoti, sabbeva gandhapupphādīhi tasseva pūjañca abhivādanādīni ca karontīti cittīkataṭṭhena ratanaṃ. Cakkaratanassa ca ‘‘ettakaṃ nāma dhanaṃ agghatī’’ti aggho natthi, iti mahagghaṭṭhenāpi ratanaṃ. Cakkaratanañca aññehi loke vijjamānaratanehi asadisanti atulaṭṭhena ratanaṃ. Yasmā pana yasmiṃ kappe buddhā uppajjanti , tasmiṃyeva cakkavattino, buddhā ca kadāci karahaci uppajjanti, tasmā dullabhadassanaṭṭhena ratanaṃ. Tadetaṃ jātirūpakulaissariyādīhi anomassa uḷārasattasseva uppajjati, na aññassāti anomasattaparibhogaṭṭhenāpi ratanaṃ. Yathā ca cakkaratanaṃ, evaṃ sesānipīti. Tena vuttaṃ –
‘‘ചിത്തീകതം മഹഗ്ഘഞ്ച, അതുലം ദുല്ലഭദസ്സനം;
‘‘Cittīkataṃ mahagghañca, atulaṃ dullabhadassanaṃ;
അനോമസത്തപരിഭോഗം, രതനം തേന വുച്ചതീ’’തി.
Anomasattaparibhogaṃ, ratanaṃ tena vuccatī’’ti.
പാതുഭാവോ ഹോതീതി നിബ്ബത്തി ഹോതി. തത്രായം യോജനാ – ചക്കവത്തിസ്സ പാതുഭാവാ സത്തന്നം രതനാനം പാതുഭാവോതി അയുത്തം. ഉപ്പന്നഞ്ഹി ചക്കം വത്തേത്വാ സോ ചക്കവത്തീ നാമ ഹോതീതി നായുത്തം. കസ്മാ? ചക്കവത്തനനിയമാപേക്ഖതായ. യോ ഹി നിയമേന ചക്കം വത്തേസ്സതി, സോ പടിസന്ധിതോ പഭുതി ‘‘ചക്കവത്തി പാതുഭൂതോ’’തി വത്തബ്ബതം ആപജ്ജതി. ലദ്ധനാമസ്സ ച പുരിസസ്സ മൂലുപ്പത്തിവചനതോപി യുത്തമേവേതം. യോ ഹി ഏസ ചക്കവത്തീതി ലദ്ധനാമോ സത്തവിസേസോ, തസ്സ പടിസന്ധിസങ്ഖാതോ പാതുഭാവോതി അയമേത്ഥ അത്ഥോ. തസ്സ ഹി പാതുഭാവാ രതനാനി പാതുഭവന്തി. പാതുഭൂതേഹി പന തേഹി സദ്ധിം പരിപക്കേ പുഞ്ഞസമ്ഭാരേ സോ സംയുജ്ജതി, തദാ ലോകസ്സ തേസു പാതുഭാവചിത്തം ഉപ്പജ്ജതി. ബഹുലവചനതോ ചാപി യുത്തമേവേതം. യദാ ഹി ലോകസ്സ തേസു പാതുഭാവസഞ്ഞാ ഉപ്പജ്ജതി, തദാ ഏകമേവ പഠമം, പച്ഛാ ഇതരാനി ഛ പാതുഭവന്തീതി ബഹുലവചനതോ ചാപി ഏതം യുത്തം. പാതുഭാവസ്സ ച അത്ഥഭേദതോപി യുത്തമേവേതം. ന കേവലഞ്ഹി പാതുഭൂതമേവ പാതുഭാവോ, പാതുഭാവയതീതി പാതുഭാവോ. അയം പാതുഭാവസ്സ അത്ഥഭേദോ. യസ്മാ യോ സോ പുഞ്ഞസമ്ഭാരോ രാജാനം ചക്കവത്തിം പടിസന്ധിവസേന പാതുഭാവയതി, തസ്മാ രഞ്ഞോ ചക്കവത്തിസ്സ പാതുഭാവാ. ന കേവലഞ്ഹി ചക്കവത്തിയേവ, ഇമാനി പന സത്ത രതനാനിപി പാതുഭവന്തീതി അയമേത്ഥ അത്ഥോ. യഥേവ ഹി സോ പുഞ്ഞസമ്ഭാരോ രഞ്ഞോ ജനകഹേതു, ഏവം രതനാനമ്പി പരിയായേന ഉപനിസ്സയഹേതൂതി യുത്തമേവേതം ‘‘രഞ്ഞോ, ഭിക്ഖവേ, ചക്കവത്തിസ്സ പാതുഭാവാ സത്തന്നം രതനാനം പാതുഭാവോ ഹോതീ’’തി.
Pātubhāvo hotīti nibbatti hoti. Tatrāyaṃ yojanā – cakkavattissa pātubhāvā sattannaṃ ratanānaṃ pātubhāvoti ayuttaṃ. Uppannañhi cakkaṃ vattetvā so cakkavattī nāma hotīti nāyuttaṃ. Kasmā? Cakkavattananiyamāpekkhatāya. Yo hi niyamena cakkaṃ vattessati, so paṭisandhito pabhuti ‘‘cakkavatti pātubhūto’’ti vattabbataṃ āpajjati. Laddhanāmassa ca purisassa mūluppattivacanatopi yuttamevetaṃ. Yo hi esa cakkavattīti laddhanāmo sattaviseso, tassa paṭisandhisaṅkhāto pātubhāvoti ayamettha attho. Tassa hi pātubhāvā ratanāni pātubhavanti. Pātubhūtehi pana tehi saddhiṃ paripakke puññasambhāre so saṃyujjati, tadā lokassa tesu pātubhāvacittaṃ uppajjati. Bahulavacanato cāpi yuttamevetaṃ. Yadā hi lokassa tesu pātubhāvasaññā uppajjati, tadā ekameva paṭhamaṃ, pacchā itarāni cha pātubhavantīti bahulavacanato cāpi etaṃ yuttaṃ. Pātubhāvassa ca atthabhedatopi yuttamevetaṃ. Na kevalañhi pātubhūtameva pātubhāvo, pātubhāvayatīti pātubhāvo. Ayaṃ pātubhāvassa atthabhedo. Yasmā yo so puññasambhāro rājānaṃ cakkavattiṃ paṭisandhivasena pātubhāvayati, tasmā rañño cakkavattissa pātubhāvā. Na kevalañhi cakkavattiyeva, imāni pana satta ratanānipi pātubhavantīti ayamettha attho. Yatheva hi so puññasambhāro rañño janakahetu, evaṃ ratanānampi pariyāyena upanissayahetūti yuttamevetaṃ ‘‘rañño, bhikkhave, cakkavattissa pātubhāvā sattannaṃ ratanānaṃ pātubhāvo hotī’’ti.
ഇദാനി തേസം രതനാനം സരൂപവസേന ദസ്സനത്ഥം കതമേസം സത്തന്നം ചക്കരതനസ്സാതിആദിമാഹ. തത്ഥ ചക്കരതനസ്സാതിആദീസു അയം സങ്ഖേപാധിപ്പായോ – ദ്വിസഹസ്സദീപപരിവാരാനം ചതുന്നം മഹാദീപാനം സിരിവിഭവം ഗഹേത്വാ ദാതും സമത്ഥസ്സ ചക്കരതനസ്സ പാതുഭാവോ ഹോതി, തഥാ പുരേഭത്തമേവ സാഗരപരിയന്തം പഥവിം അനുപരിയായനസമത്ഥസ്സ വേഹാസങ്ഗമസ്സ ഹത്ഥിരതനസ്സ, താദിസസ്സേവ അസ്സരതനസ്സ, ചതുരങ്ഗസമന്നാഗതേപി അന്ധകാരേ യോജനപ്പമാണം അന്ധകാരം വിധമിത്വാ ആലോകദസ്സനസമത്ഥസ്സ മണിരതനസ്സ, ഛബ്ബിധം ദോസം വിവജ്ജേത്വാ മനാപചാരിനോ ഇത്ഥിരതനസ്സ, യോജനപ്പമാണേ പദേസേ അന്തോപഥവിഗതാനം നിധീനം ദസ്സനസമത്ഥസ്സ ഗഹപതിരതനസ്സ, അഗ്ഗമഹേസിയാ കുച്ഛിമ്ഹി നിബ്ബത്തിത്വാ സകലരജ്ജാനുസാസനസമത്ഥസ്സ ജേട്ഠപുത്തസങ്ഖാതസ്സ പരിണായകരതനസ്സ ച പാതുഭാവോ ഹോതീതി . അയമേത്ഥ സങ്ഖേപോ. വിത്ഥാരതോ പന തേസം ചക്കരതനാദീനം പാതുഭാവവിധാനം മഹാസുദസ്സനാദീസു സുത്തേസു ആഗതമേവ. അത്ഥോപിസ്സ തേസം വണ്ണനായ സംവണ്ണിതോയേവ.
Idāni tesaṃ ratanānaṃ sarūpavasena dassanatthaṃ katamesaṃ sattannaṃ cakkaratanassātiādimāha. Tattha cakkaratanassātiādīsu ayaṃ saṅkhepādhippāyo – dvisahassadīpaparivārānaṃ catunnaṃ mahādīpānaṃ sirivibhavaṃ gahetvā dātuṃ samatthassa cakkaratanassa pātubhāvo hoti, tathā purebhattameva sāgarapariyantaṃ pathaviṃ anupariyāyanasamatthassa vehāsaṅgamassa hatthiratanassa, tādisasseva assaratanassa, caturaṅgasamannāgatepi andhakāre yojanappamāṇaṃ andhakāraṃ vidhamitvā ālokadassanasamatthassa maṇiratanassa, chabbidhaṃ dosaṃ vivajjetvā manāpacārino itthiratanassa, yojanappamāṇe padese antopathavigatānaṃ nidhīnaṃ dassanasamatthassa gahapatiratanassa, aggamahesiyā kucchimhi nibbattitvā sakalarajjānusāsanasamatthassa jeṭṭhaputtasaṅkhātassa pariṇāyakaratanassa ca pātubhāvo hotīti . Ayamettha saṅkhepo. Vitthārato pana tesaṃ cakkaratanādīnaṃ pātubhāvavidhānaṃ mahāsudassanādīsu suttesu āgatameva. Atthopissa tesaṃ vaṇṇanāya saṃvaṇṇitoyeva.
സതിസമ്ബോജ്ഝങ്ഗരതനസ്സാതിആദീസു സരിക്ഖകതാ ഏവം വേദിതബ്ബാ – യഥേവ ഹി ചക്കവത്തിനോ ചക്കരതനം സബ്ബരതനാനം പുരേചരം, ഏവം സതിസമ്ബോജ്ഝങ്ഗരതനം സബ്ബേസം ചതുഭൂമകധമ്മാനം പുരേചരന്തി, പുരേചരണട്ഠേന ചക്കവത്തിരഞ്ഞോ ചക്കരതനസദിസം ഹോതി. ചക്കവത്തിനോ ച രതനേസു മഹാകായൂപപന്നം അച്ചുഗ്ഗതം വിപുലം മഹന്തം ഹത്ഥിരതനം, ഇദമ്പി ധമ്മവിചയസമ്ബോജ്ഝങ്ഗരതനം മഹന്തം ധമ്മകായൂപപന്നം അച്ചുഗ്ഗതം വിപുലം മഹന്തന്തി ഹത്ഥിരതനസദിസം ഹോതി. ചക്കവത്തിനോ അസ്സരതനം സീഘം ലഹു ജവം, ഇദമ്പി വീരിയസമ്ബോജ്ഝങ്ഗരതനം സീഘം ലഹു ജവന്തി ഇമായ സീഘലഹുജവതായ അസ്സരതനസദിസം ഹോതി. ചക്കവത്തിനോ മണിരതനം അന്ധകാരം വിധമതി, ആലോകം ദസ്സേതി, ഇദമ്പി പീതിസമ്ബോജ്ഝങ്ഗരതനം തായ ഏകന്തകുസലത്താ കിലേസന്ധകാരം വിധമതി, സഹജാതപച്ചയാദിവസേന ഞാണാലോകം ദസ്സേതീതി ഇമിനാ അന്ധകാരവിധമനആലോകദസ്സനഭാവേന മണിരതനസദിസം ഹോതി.
Satisambojjhaṅgaratanassātiādīsu sarikkhakatā evaṃ veditabbā – yatheva hi cakkavattino cakkaratanaṃ sabbaratanānaṃ purecaraṃ, evaṃ satisambojjhaṅgaratanaṃ sabbesaṃ catubhūmakadhammānaṃ purecaranti, purecaraṇaṭṭhena cakkavattirañño cakkaratanasadisaṃ hoti. Cakkavattino ca ratanesu mahākāyūpapannaṃ accuggataṃ vipulaṃ mahantaṃ hatthiratanaṃ, idampi dhammavicayasambojjhaṅgaratanaṃ mahantaṃ dhammakāyūpapannaṃ accuggataṃ vipulaṃ mahantanti hatthiratanasadisaṃ hoti. Cakkavattino assaratanaṃ sīghaṃ lahu javaṃ, idampi vīriyasambojjhaṅgaratanaṃ sīghaṃ lahu javanti imāya sīghalahujavatāya assaratanasadisaṃ hoti. Cakkavattino maṇiratanaṃ andhakāraṃ vidhamati, ālokaṃ dasseti, idampi pītisambojjhaṅgaratanaṃ tāya ekantakusalattā kilesandhakāraṃ vidhamati, sahajātapaccayādivasena ñāṇālokaṃ dassetīti iminā andhakāravidhamanaālokadassanabhāvena maṇiratanasadisaṃ hoti.
ചക്കവത്തിനോ ഇത്ഥിരതനം കായചിത്തദരഥം പടിപസ്സമ്ഭേതി, പരിളാഹം വൂപസമേതി. ഇദമ്പി പസ്സദ്ധിസമ്ബോജ്ഝങ്ഗരതനം കായചിത്തദരഥം പടിപസ്സമ്ഭേതി, പരിളാഹം വൂപസമേതീതി ഇത്ഥിരതനസദിസം ഹോതി. ചക്കവത്തിനോ ഗഹപതിരതനം ഇച്ഛിതിച്ഛിതക്ഖണേ ധനദാനേന വിക്ഖേപം പച്ഛിന്ദിത്വാ ചിത്തം ഏകഗ്ഗം കരോതി, ഇദമ്പി സമാധിസമ്ബോജ്ഝങ്ഗരതനം യഥിച്ഛിതാദിവസേന അപ്പനം സമ്പാദേതി, വിക്ഖേപം പച്ഛിന്ദിത്വാ ചിത്തം ഏകഗ്ഗം കരോതീതി ഗഹപതിരതനസദിസം ഹോതി. ചക്കവത്തിനോ ച പരിണായകരതനം സബ്ബത്ഥകിച്ചസമ്പാദനേന അപ്പോസ്സുക്കതം കരോതി. ഇദമ്പി ഉപേക്ഖാസമ്ബോജ്ഝങ്ഗരതനം ചിത്തുപ്പാദം ലീനുദ്ധച്ചതോ മോചേത്വാ പയോഗമജ്ഝത്തേ ഠപയമാനം അപ്പോസ്സുക്കതം കരോതീതി പരിണായകരതനസദിസം ഹോതി. ഇതി ഇമസ്മിം സുത്തേ ചതുഭൂമകോ സബ്ബസങ്ഗാഹികധമ്മപരിച്ഛേദോ കഥിതോതി വേദിതബ്ബോ.
Cakkavattino itthiratanaṃ kāyacittadarathaṃ paṭipassambheti, pariḷāhaṃ vūpasameti. Idampi passaddhisambojjhaṅgaratanaṃ kāyacittadarathaṃ paṭipassambheti, pariḷāhaṃ vūpasametīti itthiratanasadisaṃ hoti. Cakkavattino gahapatiratanaṃ icchiticchitakkhaṇe dhanadānena vikkhepaṃ pacchinditvā cittaṃ ekaggaṃ karoti, idampi samādhisambojjhaṅgaratanaṃ yathicchitādivasena appanaṃ sampādeti, vikkhepaṃ pacchinditvā cittaṃ ekaggaṃ karotīti gahapatiratanasadisaṃ hoti. Cakkavattino ca pariṇāyakaratanaṃ sabbatthakiccasampādanena appossukkataṃ karoti. Idampi upekkhāsambojjhaṅgaratanaṃ cittuppādaṃ līnuddhaccato mocetvā payogamajjhatte ṭhapayamānaṃ appossukkataṃ karotīti pariṇāyakaratanasadisaṃ hoti. Iti imasmiṃ sutte catubhūmako sabbasaṅgāhikadhammaparicchedo kathitoti veditabbo.
Related texts:
തിപിടക (മൂല) • Tipiṭaka (Mūla) / സുത്തപിടക • Suttapiṭaka / സംയുത്തനികായ • Saṃyuttanikāya / ൨. ചക്കവത്തിസുത്തം • 2. Cakkavattisuttaṃ
ടീകാ • Tīkā / സുത്തപിടക (ടീകാ) • Suttapiṭaka (ṭīkā) / സംയുത്തനികായ (ടീകാ) • Saṃyuttanikāya (ṭīkā) / ൨. ചക്കവത്തിസുത്തവണ്ണനാ • 2. Cakkavattisuttavaṇṇanā