Library / Tipiṭaka / తిపిటక • Tipiṭaka / పఞ్చపకరణ-అట్ఠకథా • Pañcapakaraṇa-aṭṭhakathā |
౯. చక్ఖునారూపంపస్సతీతికథావణ్ణనా
9. Cakkhunārūpaṃpassatītikathāvaṇṇanā
౮౨౬-౮౨౭. ఇదాని చక్ఖునా రూపం పస్సతీతికథా నామ హోతి. తత్థ ‘‘చక్ఖునా రూపం దిస్వా’’తి వచనం నిస్సాయ ‘‘పసాదచక్ఖుమేవ రూపం పస్సతీ’’తి యేసం లద్ధి, సేయ్యథాపి మహాసఙ్ఘికానం , తే సన్ధాయ పుచ్ఛా సకవాదిస్స, పటిఞ్ఞా ఇతరస్స. అథ నం ‘‘యది చక్ఖునా రూపం పస్సేయ్య, రూపేన రూపం పస్సేయ్యాతీ’’తి చోదేతుం రూపేన రూపం పస్సతీతి ఆహ. ఇతరో రూపాయతనం సన్ధాయ పటిక్ఖిపిత్వా పున పుట్ఠో చక్ఖుమేవ సన్ధాయ పటిజానాతి. పటివిజానాతీతి ఏత్థ అయమధిప్పాయో – పస్సతీతి హి మయం పటిజాననం సన్ధాయ పుచ్ఛామ, న చక్ఖూపసంహారమత్తం. తస్మా వదేహి తావ ‘‘కిం తే చక్ఖుమా రూపేన రూపం పటివిజానాతీ’’తి. ఇతరో పురిమనయేనేవ పటిక్ఖిపతి చేవ పటిజానాతి చ. అథ నం ‘‘ఏవం సన్తే రూపం మనోవిఞ్ఞాణం ఆపజ్జతి, తఞ్హి పటివిజానాతి నామా’’తి చోదేతుం రూపం మనోవిఞ్ఞాణన్తి ఆహ. ఇతరో లేసం అలభన్తో పటిక్ఖిపతేవ. అత్థి చక్ఖుస్స ఆవట్టనాతిఆది ‘‘యది చక్ఖు పటివిజాననట్ఠేన పస్సతి, చక్ఖువిఞ్ఞాణస్స వియ తస్సాపి ఆవజ్జనాయ భవితబ్బ’’న్తి చోదేతుం పుచ్ఛతి. ఇతరో యస్మా న ఆవజ్జనపటిబద్ధం చక్ఖు, న తం ఆవజ్జనానన్తరం ఉప్పజ్జతి, తస్మా న హేవన్తి పటిక్ఖిపతి. సోతేన సద్దన్తిఆదీసుపి ఏసేవ నయో. ఇధ, భిక్ఖవే, భిక్ఖు చక్ఖునా రూపం పస్సతీతి ససమ్భారకథానయేన వుత్తం. యథా హి ఉసునా విజ్ఝన్తోపి ‘‘ధనునా విజ్ఝతీ’’తి వుచ్చతి, ఏవం చక్ఖువిఞ్ఞాణేన పస్సన్తోపి ‘‘చక్ఖునా పస్సతీ’’తి వుత్తో, తస్మా అసాధకమేతం. సేసేసుపి ఏసేవ నయోపి.
826-827. Idāni cakkhunā rūpaṃ passatītikathā nāma hoti. Tattha ‘‘cakkhunā rūpaṃ disvā’’ti vacanaṃ nissāya ‘‘pasādacakkhumeva rūpaṃ passatī’’ti yesaṃ laddhi, seyyathāpi mahāsaṅghikānaṃ , te sandhāya pucchā sakavādissa, paṭiññā itarassa. Atha naṃ ‘‘yadi cakkhunā rūpaṃ passeyya, rūpena rūpaṃ passeyyātī’’ti codetuṃ rūpena rūpaṃ passatīti āha. Itaro rūpāyatanaṃ sandhāya paṭikkhipitvā puna puṭṭho cakkhumeva sandhāya paṭijānāti. Paṭivijānātīti ettha ayamadhippāyo – passatīti hi mayaṃ paṭijānanaṃ sandhāya pucchāma, na cakkhūpasaṃhāramattaṃ. Tasmā vadehi tāva ‘‘kiṃ te cakkhumā rūpena rūpaṃ paṭivijānātī’’ti. Itaro purimanayeneva paṭikkhipati ceva paṭijānāti ca. Atha naṃ ‘‘evaṃ sante rūpaṃ manoviññāṇaṃ āpajjati, tañhi paṭivijānāti nāmā’’ti codetuṃ rūpaṃ manoviññāṇanti āha. Itaro lesaṃ alabhanto paṭikkhipateva. Atthi cakkhussa āvaṭṭanātiādi ‘‘yadi cakkhu paṭivijānanaṭṭhena passati, cakkhuviññāṇassa viya tassāpi āvajjanāya bhavitabba’’nti codetuṃ pucchati. Itaro yasmā na āvajjanapaṭibaddhaṃ cakkhu, na taṃ āvajjanānantaraṃ uppajjati, tasmā na hevanti paṭikkhipati. Sotena saddantiādīsupi eseva nayo. Idha, bhikkhave, bhikkhu cakkhunā rūpaṃ passatīti sasambhārakathānayena vuttaṃ. Yathā hi usunā vijjhantopi ‘‘dhanunā vijjhatī’’ti vuccati, evaṃ cakkhuviññāṇena passantopi ‘‘cakkhunā passatī’’ti vutto, tasmā asādhakametaṃ. Sesesupi eseva nayopi.
చక్ఖునా రూపం పస్సతీతికథావణ్ణనా.
Cakkhunā rūpaṃ passatītikathāvaṇṇanā.
అట్ఠారసమో వగ్గో.
Aṭṭhārasamo vaggo.
Related texts:
తిపిటక (మూల) • Tipiṭaka (Mūla) / అభిధమ్మపిటక • Abhidhammapiṭaka / కథావత్థుపాళి • Kathāvatthupāḷi / (౧౮౫) ౯. చక్ఖునా రూపం పస్సతీతికథా • (185) 9. Cakkhunā rūpaṃ passatītikathā
టీకా • Tīkā / అభిధమ్మపిటక (టీకా) • Abhidhammapiṭaka (ṭīkā) / పఞ్చపకరణ-మూలటీకా • Pañcapakaraṇa-mūlaṭīkā / ౯. చక్ఖునారూపంపస్సతీతికథావణ్ణనా • 9. Cakkhunārūpaṃpassatītikathāvaṇṇanā
టీకా • Tīkā / అభిధమ్మపిటక (టీకా) • Abhidhammapiṭaka (ṭīkā) / పఞ్చపకరణ-అనుటీకా • Pañcapakaraṇa-anuṭīkā / ౯. చక్ఖునారూపంపస్సతీతికథావణ్ణనా • 9. Cakkhunārūpaṃpassatītikathāvaṇṇanā