| Library / Tipiṭaka / තිපිටක • Tipiṭaka / පඤ්‌චපකරණ-අට්‌ඨකථා • Pañcapakaraṇa-aṭṭhakathā |
9. චක්‌ඛුනාරූපංපස්‌සතීතිකථාවණ්‌ණනා
9. Cakkhunārūpaṃpassatītikathāvaṇṇanā
826-827. ඉදානි චක්‌ඛුනා රූපං පස්‌සතීතිකථා නාම හොති. තත්‌ථ ‘‘චක්‌ඛුනා රූපං දිස්‌වා’’ති වචනං නිස්‌සාය ‘‘පසාදචක්‌ඛුමෙව රූපං පස්‌සතී’’ති යෙසං ලද්‌ධි, සෙය්‍යථාපි මහාසඞ්‌ඝිකානං , තෙ සන්‌ධාය පුච්‌ඡා සකවාදිස්‌ස, පටිඤ්‌ඤා ඉතරස්‌ස. අථ නං ‘‘යදි චක්‌ඛුනා රූපං පස්‌සෙය්‍ය, රූපෙන රූපං පස්‌සෙය්‍යාතී’’ති චොදෙතුං රූපෙන රූපං පස්‌සතීති ආහ. ඉතරො රූපායතනං සන්‌ධාය පටික්‌ඛිපිත්‌වා පුන පුට්‌ඨො චක්‌ඛුමෙව සන්‌ධාය පටිජානාති. පටිවිජානාතීති එත්‌ථ අයමධිප්‌පායො – පස්‌සතීති හි මයං පටිජානනං සන්‌ධාය පුච්‌ඡාම, න චක්‌ඛූපසංහාරමත්‌තං. තස්‌මා වදෙහි තාව ‘‘කිං තෙ චක්‌ඛුමා රූපෙන රූපං පටිවිජානාතී’’ති. ඉතරො පුරිමනයෙනෙව පටික්‌ඛිපති චෙව පටිජානාති ච. අථ නං ‘‘එවං සන්‌තෙ රූපං මනොවිඤ්‌ඤාණං ආපජ්‌ජති, තඤ්‌හි පටිවිජානාති නාමා’’ති චොදෙතුං රූපං මනොවිඤ්‌ඤාණන්‌ති ආහ. ඉතරො ලෙසං අලභන්‌තො පටික්‌ඛිපතෙව. අත්‌ථි චක්‌ඛුස්‌ස ආවට්‌ටනාතිආදි ‘‘යදි චක්‌ඛු පටිවිජානනට්‌ඨෙන පස්‌සති, චක්‌ඛුවිඤ්‌ඤාණස්‌ස විය තස්‌සාපි ආවජ්‌ජනාය භවිතබ්‌බ’’න්‌ති චොදෙතුං පුච්‌ඡති. ඉතරො යස්‌මා න ආවජ්‌ජනපටිබද්‌ධං චක්‌ඛු, න තං ආවජ්‌ජනානන්‌තරං උප්‌පජ්‌ජති, තස්‌මා න හෙවන්‌ති පටික්‌ඛිපති. සොතෙන සද්‌දන්‌තිආදීසුපි එසෙව නයො. ඉධ, භික්‌ඛවෙ, භික්‌ඛු චක්‌ඛුනා රූපං පස්‌සතීති සසම්‌භාරකථානයෙන වුත්‌තං. යථා හි උසුනා විජ්‌ඣන්‌තොපි ‘‘ධනුනා විජ්‌ඣතී’’ති වුච්‌චති, එවං චක්‌ඛුවිඤ්‌ඤාණෙන පස්‌සන්‌තොපි ‘‘චක්‌ඛුනා පස්‌සතී’’ති වුත්‌තො, තස්‌මා අසාධකමෙතං. සෙසෙසුපි එසෙව නයොපි.
826-827. Idāni cakkhunā rūpaṃ passatītikathā nāma hoti. Tattha ‘‘cakkhunā rūpaṃ disvā’’ti vacanaṃ nissāya ‘‘pasādacakkhumeva rūpaṃ passatī’’ti yesaṃ laddhi, seyyathāpi mahāsaṅghikānaṃ , te sandhāya pucchā sakavādissa, paṭiññā itarassa. Atha naṃ ‘‘yadi cakkhunā rūpaṃ passeyya, rūpena rūpaṃ passeyyātī’’ti codetuṃ rūpena rūpaṃ passatīti āha. Itaro rūpāyatanaṃ sandhāya paṭikkhipitvā puna puṭṭho cakkhumeva sandhāya paṭijānāti. Paṭivijānātīti ettha ayamadhippāyo – passatīti hi mayaṃ paṭijānanaṃ sandhāya pucchāma, na cakkhūpasaṃhāramattaṃ. Tasmā vadehi tāva ‘‘kiṃ te cakkhumā rūpena rūpaṃ paṭivijānātī’’ti. Itaro purimanayeneva paṭikkhipati ceva paṭijānāti ca. Atha naṃ ‘‘evaṃ sante rūpaṃ manoviññāṇaṃ āpajjati, tañhi paṭivijānāti nāmā’’ti codetuṃ rūpaṃ manoviññāṇanti āha. Itaro lesaṃ alabhanto paṭikkhipateva. Atthi cakkhussa āvaṭṭanātiādi ‘‘yadi cakkhu paṭivijānanaṭṭhena passati, cakkhuviññāṇassa viya tassāpi āvajjanāya bhavitabba’’nti codetuṃ pucchati. Itaro yasmā na āvajjanapaṭibaddhaṃ cakkhu, na taṃ āvajjanānantaraṃ uppajjati, tasmā na hevanti paṭikkhipati. Sotena saddantiādīsupi eseva nayo. Idha, bhikkhave, bhikkhu cakkhunā rūpaṃ passatīti sasambhārakathānayena vuttaṃ. Yathā hi usunā vijjhantopi ‘‘dhanunā vijjhatī’’ti vuccati, evaṃ cakkhuviññāṇena passantopi ‘‘cakkhunā passatī’’ti vutto, tasmā asādhakametaṃ. Sesesupi eseva nayopi.
චක්‌ඛුනා රූපං පස්‌සතීතිකථාවණ්‌ණනා.
Cakkhunā rūpaṃ passatītikathāvaṇṇanā.
අට්‌ඨාරසමො වග්‌ගො.
Aṭṭhārasamo vaggo.
Related texts:
තිපිටක (මූල) • Tipiṭaka (Mūla) / අභිධම්‌මපිටක • Abhidhammapiṭaka / කථාවත්‌ථුපාළි • Kathāvatthupāḷi / (185) 9. චක්‌ඛුනා රූපං පස්‌සතීතිකථා • (185) 9. Cakkhunā rūpaṃ passatītikathā
ටීකා • Tīkā / අභිධම්‌මපිටක (ටීකා) • Abhidhammapiṭaka (ṭīkā) / පඤ්‌චපකරණ-මූලටීකා • Pañcapakaraṇa-mūlaṭīkā / 9. චක්‌ඛුනාරූපංපස්‌සතීතිකථාවණ්‌ණනා • 9. Cakkhunārūpaṃpassatītikathāvaṇṇanā
ටීකා • Tīkā / අභිධම්‌මපිටක (ටීකා) • Abhidhammapiṭaka (ṭīkā) / පඤ්‌චපකරණ-අනුටීකා • Pañcapakaraṇa-anuṭīkā / 9. චක්‌ඛුනාරූපංපස්‌සතීතිකථාවණ්‌ණනා • 9. Cakkhunārūpaṃpassatītikathāvaṇṇanā
