Library / Tipiṭaka / తిపిటక • Tipiṭaka / థేరగాథా-అట్ఠకథా • Theragāthā-aṭṭhakathā

    ౫. చక్ఖుపాలత్థేరగాథావణ్ణనా

    5. Cakkhupālattheragāthāvaṇṇanā

    అన్ధోహం హతనేత్తోస్మీతి ఆయస్మతో చక్ఖుపాలత్థేరస్స గాథా. కా ఉప్పత్తి? సోపి పురిమబుద్ధేసు కతాధికారో తత్థ తత్థ భవే పుఞ్ఞాని కరోన్తో సిద్ధత్థస్స భగవతో కాలే కులగేహే నిబ్బత్తిత్వా విఞ్ఞుతం పత్తో భగవతి పరినిబ్బుతే థూపమహే కయిరమానే ఉమాపుప్ఫం గహేత్వా థూపం పూజేసి. సో తేన పుఞ్ఞకమ్మేన దేవలోకే నిబ్బత్తిత్వా అపరాపరం పుఞ్ఞాని కత్వా దేవమనుస్సేసు సంసరన్తో ఇమస్మిం బుద్ధుప్పాదే సావత్థియం మహాసువణ్ణస్స నామ కుటుమ్బికస్స పుత్తో హుత్వా నిబ్బత్తి, తస్స పాలోతి నామమకంసు. మాతా తస్స ఆధావిత్వా పరిధావిత్వా విచరణకాలే అఞ్ఞం పుత్తం లభి. తస్స మాతాపితరో చూళపాలోతి నామం కత్వా ఇతరం మహాపాలోతి వోహరింసు. అథ తే వయప్పత్తే ఘరబన్ధనేన బన్ధింసు. తస్మిం సమయే సత్థా సావత్థియం విహరతి జేతవనే. తత్థ మహాపాలో జేతవనం గచ్ఛన్తేహి ఉపాసకేహి సద్ధిం విహారం గన్త్వా సత్థు సన్తికే ధమ్మం సుత్వా పటిలద్ధసద్ధో కుటుమ్బభారం కనిట్ఠభాతికస్సేవ భారం కత్వా సయం పబ్బజిత్వా లద్ధూపసమ్పదో ఆచరియుపజ్ఝాయానం సన్తికే పఞ్చవస్సాని వసిత్వా వుట్ఠవస్సో పవారేత్వా సత్థు సన్తికే కమ్మట్ఠానం గహేత్వా సట్ఠిమత్తే సహాయభిక్ఖూ లభిత్వా తేహి సద్ధిం భావనానుకూలం వసనట్ఠానం పరియేసన్తో అఞ్ఞతరం పచ్చన్తగామం నిస్సాయ గామవాసికేహి ఉపాసకేహి కారేత్వా దిన్నాయ అరఞ్ఞాయతనే పణ్ణసాలాయ వసన్తో సమణధమ్మం కరోతి. తస్స అక్ఖిరోగో ఉప్పన్నో. వేజ్జో భేసజ్జం సమ్పాదేత్వా అదాసి. సో వేజ్జేన వుత్తవిధానం న పటిపజ్జి. తేనస్స రోగో వడ్ఢి. సో ‘‘అక్ఖిరోగవూపసమనతో కిలేసరోగవూపసమనమేవ మయ్హం వర’’న్తి అక్ఖిరోగం అజ్ఝుపేక్ఖిత్వా విపస్సనాయయేవ యుత్తప్పయుత్తో అహోసి. తస్స భావనం ఉస్సుక్కాపేన్తస్స అపుబ్బం అచరిమం అక్ఖీని చేవ కిలేసా చ భిజ్జింసు. సో సుక్ఖవిపస్సకో అరహా అహోసి. తేన వుత్తం అపదానే (అప॰ థేర ౧.౧౫.౨౧-౨౫) –

    Andhohaṃ hatanettosmīti āyasmato cakkhupālattherassa gāthā. Kā uppatti? Sopi purimabuddhesu katādhikāro tattha tattha bhave puññāni karonto siddhatthassa bhagavato kāle kulagehe nibbattitvā viññutaṃ patto bhagavati parinibbute thūpamahe kayiramāne umāpupphaṃ gahetvā thūpaṃ pūjesi. So tena puññakammena devaloke nibbattitvā aparāparaṃ puññāni katvā devamanussesu saṃsaranto imasmiṃ buddhuppāde sāvatthiyaṃ mahāsuvaṇṇassa nāma kuṭumbikassa putto hutvā nibbatti, tassa pāloti nāmamakaṃsu. Mātā tassa ādhāvitvā paridhāvitvā vicaraṇakāle aññaṃ puttaṃ labhi. Tassa mātāpitaro cūḷapāloti nāmaṃ katvā itaraṃ mahāpāloti vohariṃsu. Atha te vayappatte gharabandhanena bandhiṃsu. Tasmiṃ samaye satthā sāvatthiyaṃ viharati jetavane. Tattha mahāpālo jetavanaṃ gacchantehi upāsakehi saddhiṃ vihāraṃ gantvā satthu santike dhammaṃ sutvā paṭiladdhasaddho kuṭumbabhāraṃ kaniṭṭhabhātikasseva bhāraṃ katvā sayaṃ pabbajitvā laddhūpasampado ācariyupajjhāyānaṃ santike pañcavassāni vasitvā vuṭṭhavasso pavāretvā satthu santike kammaṭṭhānaṃ gahetvā saṭṭhimatte sahāyabhikkhū labhitvā tehi saddhiṃ bhāvanānukūlaṃ vasanaṭṭhānaṃ pariyesanto aññataraṃ paccantagāmaṃ nissāya gāmavāsikehi upāsakehi kāretvā dinnāya araññāyatane paṇṇasālāya vasanto samaṇadhammaṃ karoti. Tassa akkhirogo uppanno. Vejjo bhesajjaṃ sampādetvā adāsi. So vejjena vuttavidhānaṃ na paṭipajji. Tenassa rogo vaḍḍhi. So ‘‘akkhirogavūpasamanato kilesarogavūpasamanameva mayhaṃ vara’’nti akkhirogaṃ ajjhupekkhitvā vipassanāyayeva yuttappayutto ahosi. Tassa bhāvanaṃ ussukkāpentassa apubbaṃ acarimaṃ akkhīni ceva kilesā ca bhijjiṃsu. So sukkhavipassako arahā ahosi. Tena vuttaṃ apadāne (apa. thera 1.15.21-25) –

    ‘‘నిబ్బుతే లోకమహితే, ఆహుతీనం పటిగ్గహే;

    ‘‘Nibbute lokamahite, āhutīnaṃ paṭiggahe;

    సిద్ధత్థమ్హి భగవతి, మహాథూపమహో అహు.

    Siddhatthamhi bhagavati, mahāthūpamaho ahu.

    ‘‘మహే పవత్తమానమ్హి, సిద్ధత్థస్స మహేసినో;

    ‘‘Mahe pavattamānamhi, siddhatthassa mahesino;

    ఉమాపుప్ఫం గహేత్వాన, థూపమ్హి అభిరోపయిం.

    Umāpupphaṃ gahetvāna, thūpamhi abhiropayiṃ.

    ‘‘చతున్నవుతితో కప్పే, యం పుప్ఫమభిరోపయిం;

    ‘‘Catunnavutito kappe, yaṃ pupphamabhiropayiṃ;

    దుగ్గతిం నాభిజానామి, థూపపూజాయిదం ఫలం.

    Duggatiṃ nābhijānāmi, thūpapūjāyidaṃ phalaṃ.

    ‘‘ఇతో చ నవమే కప్పే, సోమదేవసనామకా;

    ‘‘Ito ca navame kappe, somadevasanāmakā;

    పఞ్చాసీతిసు రాజానో, చక్కవత్తీ మహబ్బలా.

    Pañcāsītisu rājāno, cakkavattī mahabbalā.

    ‘‘కిలేసా ఝాపితా మయ్హం…పే॰… కతం బుద్ధస్స సాసన’’న్తి.

    ‘‘Kilesā jhāpitā mayhaṃ…pe… kataṃ buddhassa sāsana’’nti.

    అథ థేరే అక్ఖిరోగేన విహారే ఓహీనే గామం పిణ్డాయ గతే భిక్ఖూ దిస్వా ఉపాసకా ‘‘కస్మా థేరో నాగతో’’తి పుచ్ఛిత్వా తమత్థం సుత్వా సోకాభిభూతా పిణ్డపాతం ఉపనేత్వా, ‘‘భన్తే, కిఞ్చి మా చిన్తయిత్థ, ఇదాని మయమేవ పిణ్డపాతం ఆనేత్వా ఉపట్ఠహిస్సామా’’తి తథా కరోన్తి. భిక్ఖూ థేరస్స ఓవాదే ఠత్వా నచిరస్సేవ అరహత్తం పత్వా వుట్ఠవస్సా పవారేత్వా, ‘‘సత్థారం వన్దితుం సావత్థిం గమిస్సామ, భన్తే’’తి ఆహంసు. థేరో, ‘‘అహం దుబ్బలో అచక్ఖుకో, మగ్గో చ సఉపద్దవో, మయా సద్ధిం గచ్ఛన్తానం తుమ్హాకం పరిస్సయో భవిస్సతి, తుమ్హే పఠమం గచ్ఛథ, గన్త్వా సత్థారం మహాథేరే చ మమ వన్దనాయ వన్దథ, చూళపాలస్స మమ పవత్తిం కథేత్వా కఞ్చి పురిసం పేసేయ్యాథా’’తి ఆహ. తే పునపి యాచిత్వా గమనం అలభన్తా ‘‘సాధూ’’తి పటిస్సుణిత్వా సేనాసనం సంసామేత్వా ఉపాసకే ఆపుచ్ఛిత్వా అనుక్కమేన జేతవనం గన్త్వా సత్థారం మహాథేరే చ తస్స వన్దనాయ వన్దిత్వా దుతియదివసే సావత్థియం పిణ్డాయ చరిత్వా చూళపాలస్స తం పవత్తిం వత్వా తేన ‘‘అయం, భన్తే, మయ్హం భాగినేయ్యో పాలితో నామ, ఇమం పేసిస్సామీ’’తి వుత్తే, ‘‘మగ్గో సపరిస్సయో, న సక్కా ఏకేన గహట్ఠేన గన్తుం, తస్మా పబ్బాజేతబ్బో’’తి తం పబ్బాజేత్వా పేసేసుం. సో అనుక్కమేన థేరస్స సన్తికం గన్త్వా అత్తానం తస్స ఓరోచేత్వా తం గహేత్వా ఆగచ్ఛన్తో అన్తరామగ్గే అఞ్ఞతరస్స గామస్స సామన్తా అరఞ్ఞట్ఠానే ఏకిస్సా కట్ఠహారియా గాయన్తియా సద్దం సుత్వా పటిబద్ధచిత్తో హుత్వా యట్ఠికోటిం విస్సజ్జేత్వా ‘‘తిట్ఠథ, భన్తే, ముహుత్తం యావాహం ఆగచ్ఛామీ’’తి వత్వా తస్సా సన్తికం గన్త్వా తత్థ సీలవిపత్తిం పాపుణి. థేరో ఇదానిమేవ ఇత్థియా గీతసద్దో సుతో, సామణేరో చ చిరాయతి, నూన సీలవిపత్తిం పత్తో భవిస్సతీ’’తి చిన్తేసి. సోపి ఆగన్త్వా ‘‘గచ్ఛామ, భన్తే’’తి ఆహ. థేరో ‘‘కిం పాపో జాతోసీ’’తి పుచ్ఛి. సామణేరో తుణ్హీ హుత్వా పున పుచ్ఛితోపి న కథేసి. థేరో ‘‘తాదిసేన పాపేన మయ్హం యట్ఠిగహణకిచ్చం నత్థి, గచ్ఛ త్వ’’న్తి వత్వా పున తేన ‘‘బహుపరిస్సయో మగ్గో, తుమ్హే చ అన్ధా, కథం గమిస్సథా’’తి వుత్తే ‘‘బాల ఇధేవ మే నిపజ్జిత్వా మరన్తస్సాపి అపరాపరం పరివత్తేన్తస్సాపి తాదిసేన గమనం నామ నత్థీ’’తి ఇమమత్థం దస్సేన్తో –

    Atha there akkhirogena vihāre ohīne gāmaṃ piṇḍāya gate bhikkhū disvā upāsakā ‘‘kasmā thero nāgato’’ti pucchitvā tamatthaṃ sutvā sokābhibhūtā piṇḍapātaṃ upanetvā, ‘‘bhante, kiñci mā cintayittha, idāni mayameva piṇḍapātaṃ ānetvā upaṭṭhahissāmā’’ti tathā karonti. Bhikkhū therassa ovāde ṭhatvā nacirasseva arahattaṃ patvā vuṭṭhavassā pavāretvā, ‘‘satthāraṃ vandituṃ sāvatthiṃ gamissāma, bhante’’ti āhaṃsu. Thero, ‘‘ahaṃ dubbalo acakkhuko, maggo ca saupaddavo, mayā saddhiṃ gacchantānaṃ tumhākaṃ parissayo bhavissati, tumhe paṭhamaṃ gacchatha, gantvā satthāraṃ mahāthere ca mama vandanāya vandatha, cūḷapālassa mama pavattiṃ kathetvā kañci purisaṃ peseyyāthā’’ti āha. Te punapi yācitvā gamanaṃ alabhantā ‘‘sādhū’’ti paṭissuṇitvā senāsanaṃ saṃsāmetvā upāsake āpucchitvā anukkamena jetavanaṃ gantvā satthāraṃ mahāthere ca tassa vandanāya vanditvā dutiyadivase sāvatthiyaṃ piṇḍāya caritvā cūḷapālassa taṃ pavattiṃ vatvā tena ‘‘ayaṃ, bhante, mayhaṃ bhāgineyyo pālito nāma, imaṃ pesissāmī’’ti vutte, ‘‘maggo saparissayo, na sakkā ekena gahaṭṭhena gantuṃ, tasmā pabbājetabbo’’ti taṃ pabbājetvā pesesuṃ. So anukkamena therassa santikaṃ gantvā attānaṃ tassa orocetvā taṃ gahetvā āgacchanto antarāmagge aññatarassa gāmassa sāmantā araññaṭṭhāne ekissā kaṭṭhahāriyā gāyantiyā saddaṃ sutvā paṭibaddhacitto hutvā yaṭṭhikoṭiṃ vissajjetvā ‘‘tiṭṭhatha, bhante, muhuttaṃ yāvāhaṃ āgacchāmī’’ti vatvā tassā santikaṃ gantvā tattha sīlavipattiṃ pāpuṇi. Thero idānimeva itthiyā gītasaddo suto, sāmaṇero ca cirāyati, nūna sīlavipattiṃ patto bhavissatī’’ti cintesi. Sopi āgantvā ‘‘gacchāma, bhante’’ti āha. Thero ‘‘kiṃ pāpo jātosī’’ti pucchi. Sāmaṇero tuṇhī hutvā puna pucchitopi na kathesi. Thero ‘‘tādisena pāpena mayhaṃ yaṭṭhigahaṇakiccaṃ natthi, gaccha tva’’nti vatvā puna tena ‘‘bahuparissayo maggo, tumhe ca andhā, kathaṃ gamissathā’’ti vutte ‘‘bāla idheva me nipajjitvā marantassāpi aparāparaṃ parivattentassāpi tādisena gamanaṃ nāma natthī’’ti imamatthaṃ dassento –

    ౯౫.

    95.

    ‘‘అన్ధోహం హతనేత్తోస్మి, కన్తారద్ధానపక్ఖన్దో;

    ‘‘Andhohaṃ hatanettosmi, kantāraddhānapakkhando;

    సయమానోపి గచ్ఛిస్సం, న సహాయేన పాపేనా’’తి. – గాథం అభాసిత్థ;

    Sayamānopi gacchissaṃ, na sahāyena pāpenā’’ti. – gāthaṃ abhāsittha;

    తత్థ అన్ధోతి చక్ఖువికలో. హతనేత్తోతి వినట్ఠచక్ఖుకో, తేన ‘‘పయోగవిపత్తివసేనాహం ఉపహతనేత్తతాయ అన్ధో, న జచ్చన్ధభావేనా’’తి యథావుత్తం అన్ధభావం విసేసేతి. అథ వా ‘‘అన్ధో’’తి ఇదం ‘‘అన్ధే జిణ్ణే మాతాపితరో పోసేతీ’’తిఆదీసు (మ॰ ని॰ ౨.౨౮౮) వియ మంసచక్ఖువేకల్లదీపనం, ‘‘సబ్బేపిమే పరిబ్బాజకా అన్ధా అచక్ఖుకా’’ (ఉదా॰ ౫౪) ‘‘అన్ధో ఏకచక్ఖు ద్విచక్ఖూ’’తిఆదీసు (అ॰ ని॰ ౩.౨౯) వియ న పఞ్ఞాచక్ఖువేకల్లదీపనన్తి దస్సేతుం ‘‘హతనేత్తోస్మీ’’తి వుత్తం, తేన ముఖ్యమేవ అన్ధభావం దస్సేతి. కన్తారద్ధానపక్ఖన్దోతి కన్తారే వివనే దీఘమగ్గం అనుపవిట్ఠో, న జాతికన్తారాదిగహనం సంసారద్ధానం పటిపన్నోతి అధిప్పాయో. తాదిసఞ్హి కన్తారద్ధానం అయం థేరో సమతిక్కమిత్వా ఠితో, సయమానోపీతి సయన్తోపి, పాదేసు అవహన్తేసు ఉరేన జణ్ణుకాహి చ భూమియం సంసరన్తో పరివత్తేన్తోపి గచ్ఛేయ్యం. న సహాయేన పాపేనాతి తాదిసేన పాపపుగ్గలేన సహాయభూతేన సద్ధిం న గచ్ఛిస్సన్తి యోజనా. తం సుత్వా ఇతరో సంవేగజాతో ‘‘భారియం వత మయా సాహసికకమ్మం కత’’న్తి బాహా పగ్గయ్హ కన్దన్తో వనసణ్డం పక్ఖన్దో చ అహోసి. అథ థేరస్స సీలతేజేన పణ్డుకమ్బలసిలాసనం ఉణ్హాకారం దస్సేసి. తేన సక్కో తం కారణం ఞత్వా థేరస్స సన్తికం గన్త్వా సావత్థిగామిపురిసం వియ అత్తానం ఞాపేత్వా యట్ఠికోటిం గణ్హన్తో మగ్గం సఙ్ఖిపిత్వా తదహేవ సాయన్హే సావత్థియం థేరం నేత్వా తత్థ జేతవనే చూళపాలితేన కారితాయ పణ్ణసాలాయ ఫలకే నిసీదాపేత్వా తస్స సహాయవణ్ణేన థేరస్స ఆగతభావం జానాపేత్వా పక్కామి; చూళపాలితోపి తం యావజీవం సక్కచ్చం ఉపట్ఠాసీతి.

    Tattha andhoti cakkhuvikalo. Hatanettoti vinaṭṭhacakkhuko, tena ‘‘payogavipattivasenāhaṃ upahatanettatāya andho, na jaccandhabhāvenā’’ti yathāvuttaṃ andhabhāvaṃ viseseti. Atha vā ‘‘andho’’ti idaṃ ‘‘andhe jiṇṇe mātāpitaro posetī’’tiādīsu (ma. ni. 2.288) viya maṃsacakkhuvekalladīpanaṃ, ‘‘sabbepime paribbājakā andhā acakkhukā’’ (udā. 54) ‘‘andho ekacakkhu dvicakkhū’’tiādīsu (a. ni. 3.29) viya na paññācakkhuvekalladīpananti dassetuṃ ‘‘hatanettosmī’’ti vuttaṃ, tena mukhyameva andhabhāvaṃ dasseti. Kantāraddhānapakkhandoti kantāre vivane dīghamaggaṃ anupaviṭṭho, na jātikantārādigahanaṃ saṃsāraddhānaṃ paṭipannoti adhippāyo. Tādisañhi kantāraddhānaṃ ayaṃ thero samatikkamitvā ṭhito, sayamānopīti sayantopi, pādesu avahantesu urena jaṇṇukāhi ca bhūmiyaṃ saṃsaranto parivattentopi gaccheyyaṃ. Na sahāyena pāpenāti tādisena pāpapuggalena sahāyabhūtena saddhiṃ na gacchissanti yojanā. Taṃ sutvā itaro saṃvegajāto ‘‘bhāriyaṃ vata mayā sāhasikakammaṃ kata’’nti bāhā paggayha kandanto vanasaṇḍaṃ pakkhando ca ahosi. Atha therassa sīlatejena paṇḍukambalasilāsanaṃ uṇhākāraṃ dassesi. Tena sakko taṃ kāraṇaṃ ñatvā therassa santikaṃ gantvā sāvatthigāmipurisaṃ viya attānaṃ ñāpetvā yaṭṭhikoṭiṃ gaṇhanto maggaṃ saṅkhipitvā tadaheva sāyanhe sāvatthiyaṃ theraṃ netvā tattha jetavane cūḷapālitena kāritāya paṇṇasālāya phalake nisīdāpetvā tassa sahāyavaṇṇena therassa āgatabhāvaṃ jānāpetvā pakkāmi; cūḷapālitopi taṃ yāvajīvaṃ sakkaccaṃ upaṭṭhāsīti.

    చక్ఖుపాలత్థేరగాథావణ్ణనా నిట్ఠితా.

    Cakkhupālattheragāthāvaṇṇanā niṭṭhitā.







    Related texts:



    తిపిటక (మూల) • Tipiṭaka (Mūla) / సుత్తపిటక • Suttapiṭaka / ఖుద్దకనికాయ • Khuddakanikāya / థేరగాథాపాళి • Theragāthāpāḷi / ౫. చక్ఖుపాలత్థేరగాథా • 5. Cakkhupālattheragāthā


    © 1991-2023 The Titi Tudorancea Bulletin | Titi Tudorancea® is a Registered Trademark | Terms of use and privacy policy
    Contact