Library / Tipiṭaka / తిపిటక • Tipiṭaka / ఇతివుత్తక-అట్ఠకథా • Itivuttaka-aṭṭhakathā

    ౨. చక్ఖుసుత్తవణ్ణనా

    2. Cakkhusuttavaṇṇanā

    ౬౧. దుతియే చక్ఖూనీతి చక్ఖన్తీతి చక్ఖూని, సమవిసమం ఆచిక్ఖన్తాని వియ పవత్తన్తీతి అత్థో. అథ వా చక్ఖనట్ఠేన చక్ఖూని. కిమిదం చక్ఖనం నామ? అస్సాదనం, తథా హి వదన్తి ‘‘మధుం చక్ఖతి బ్యఞ్జనం చక్ఖతీ’’తి ఇమాని చ ఆరమ్మణరసం అనుభవన్తాని అస్సాదేన్తాని వియ హోన్తీతి చక్ఖనట్ఠేన చక్ఖూని. తాని పన సఙ్ఖేపతో ద్వే చక్ఖూని – ఞాణచక్ఖు, మంసచక్ఖు చాతి. తేసు మంసచక్ఖు హేట్ఠా వుత్తమేవ. ఞాణచక్ఖు దిబ్బచక్ఖు, పఞ్ఞాచక్ఖూతి ఇధ ద్విధా కత్వా వుత్తం.

    61. Dutiye cakkhūnīti cakkhantīti cakkhūni, samavisamaṃ ācikkhantāni viya pavattantīti attho. Atha vā cakkhanaṭṭhena cakkhūni. Kimidaṃ cakkhanaṃ nāma? Assādanaṃ, tathā hi vadanti ‘‘madhuṃ cakkhati byañjanaṃ cakkhatī’’ti imāni ca ārammaṇarasaṃ anubhavantāni assādentāni viya hontīti cakkhanaṭṭhena cakkhūni. Tāni pana saṅkhepato dve cakkhūni – ñāṇacakkhu, maṃsacakkhu cāti. Tesu maṃsacakkhu heṭṭhā vuttameva. Ñāṇacakkhu dibbacakkhu, paññācakkhūti idha dvidhā katvā vuttaṃ.

    తత్థ దిబ్బచక్ఖూతి దిబ్బసదిసత్తా దిబ్బం. దేవతానఞ్హి సుచరితకమ్మనిబ్బత్తం పిత్తసేమ్హరుహిరాదీహి అపలిబుద్ధం ఉపక్కిలేసవిముత్తతాయ దూరేపి ఆరమ్మణగ్గహణసమత్థం దిబ్బం పసాదచక్ఖు హోతి. ఇదఞ్చాపి వీరియభావనాబలనిబ్బత్తం ఞాణచక్ఖు తాదిసమేవాతి దిబ్బసదిసత్తా దిబ్బం, దిబ్బవిహారవసేన పటిలద్ధత్తా అత్తనో చ దిబ్బవిహారసన్నిస్సితత్తా ఆలోకపరిగ్గహేన మహాజుతికత్తా. తిరోకుట్టాదిగతరూపదస్సనేన మహాగతికత్తాపి దిబ్బం. తం సబ్బం సద్దసత్థానుసారేన వేదితబ్బం. దస్సనట్ఠేన చక్ఖుకిచ్చకరణేన చక్ఖుమివాతిపి చక్ఖు, దిబ్బఞ్చ తం చక్ఖు చాతి దిబ్బచక్ఖు.

    Tattha dibbacakkhūti dibbasadisattā dibbaṃ. Devatānañhi sucaritakammanibbattaṃ pittasemharuhirādīhi apalibuddhaṃ upakkilesavimuttatāya dūrepi ārammaṇaggahaṇasamatthaṃ dibbaṃ pasādacakkhu hoti. Idañcāpi vīriyabhāvanābalanibbattaṃ ñāṇacakkhu tādisamevāti dibbasadisattā dibbaṃ, dibbavihāravasena paṭiladdhattā attano ca dibbavihārasannissitattā ālokapariggahena mahājutikattā. Tirokuṭṭādigatarūpadassanena mahāgatikattāpi dibbaṃ. Taṃ sabbaṃ saddasatthānusārena veditabbaṃ. Dassanaṭṭhena cakkhukiccakaraṇena cakkhumivātipi cakkhu, dibbañca taṃ cakkhu cāti dibbacakkhu.

    పజానాతీతి పఞ్ఞా. కిం పజానాతి? చత్తారి అరియసచ్చాని ‘‘ఇదం దుక్ఖ’’న్తిఆదినా. వుత్తఞ్హేతం –

    Pajānātīti paññā. Kiṃ pajānāti? Cattāri ariyasaccāni ‘‘idaṃ dukkha’’ntiādinā. Vuttañhetaṃ –

    ‘‘పజానాతీతి ఖో, ఆవుసో, తస్మా పఞ్ఞాతి వుచ్చతి. కిఞ్చ పజానాతి? ఇదం దుక్ఖ’’న్తిఆది (మ॰ ని॰ ౧.౪౪౯).

    ‘‘Pajānātīti kho, āvuso, tasmā paññāti vuccati. Kiñca pajānāti? Idaṃ dukkha’’ntiādi (ma. ni. 1.449).

    అట్ఠకథాయం పన ‘‘పఞ్ఞాపనవసేన పఞ్ఞా. కిన్తి పఞ్ఞాపేతి? అనిచ్చన్తి పఞ్ఞాపేతి, దుక్ఖన్తి పఞ్ఞాపేతి, అనత్తాతి పఞ్ఞాపేతీ’’తి వుత్తం. సా పనాయం లక్ఖణాదితో యథాసభావపటివేధలక్ఖణా, అక్ఖలితపటివేధలక్ఖణా వా కుసలిస్సాసఖిత్తఉసుపటివేధో వియ, విసయోభాసనరసా పదీపో వియ, అసమ్మోహపచ్చుపట్ఠానా అరఞ్ఞగతసుదేసకో వియ. విసేసతో పనేత్థ ఆసవక్ఖయఞాణసఙ్ఖాతా పఞ్ఞా చతుసచ్చదస్సనట్ఠేన పఞ్ఞాచక్ఖూతి అధిప్పేతా. యం సన్ధాయ వుత్తం ‘‘చక్ఖుం ఉదపాది, ఞాణం ఉదపాది, పఞ్ఞా ఉదపాది, విజ్జా ఉదపాది, ఆలోకో ఉదపాదీ’’తి (సం॰ ని॰ ౫.౧౦౮౧; మహావ॰ ౧౫).

    Aṭṭhakathāyaṃ pana ‘‘paññāpanavasena paññā. Kinti paññāpeti? Aniccanti paññāpeti, dukkhanti paññāpeti, anattāti paññāpetī’’ti vuttaṃ. Sā panāyaṃ lakkhaṇādito yathāsabhāvapaṭivedhalakkhaṇā, akkhalitapaṭivedhalakkhaṇā vā kusalissāsakhittausupaṭivedho viya, visayobhāsanarasā padīpo viya, asammohapaccupaṭṭhānā araññagatasudesako viya. Visesato panettha āsavakkhayañāṇasaṅkhātā paññā catusaccadassanaṭṭhena paññācakkhūti adhippetā. Yaṃ sandhāya vuttaṃ ‘‘cakkhuṃ udapādi, ñāṇaṃ udapādi, paññā udapādi, vijjā udapādi, āloko udapādī’’ti (saṃ. ni. 5.1081; mahāva. 15).

    ఏతేసు చ మంసచక్ఖు పరిత్తం, దిబ్బచక్ఖు మహగ్గతం, ఇతరం అప్పమాణం. మంసచక్ఖు రూపం, ఇతరాని అరూపాని. మంసచక్ఖు దిబ్బచక్ఖు చ లోకియాని సాసవాని రూపవిసయాని, ఇతరం లోకుత్తరం అనాసవం చతుసచ్చవిసయం. మంసచక్ఖు అబ్యాకతం, దిబ్బచక్ఖు సియా కుసలం సియా అబ్యాకతం, తథా పఞ్ఞాచక్ఖు. మంసచక్ఖు కామావచరం, దిబ్బచక్ఖు రూపావచరం, ఇతరం లోకుత్తరన్తి ఏవమాది విభాగా వేదితబ్బా.

    Etesu ca maṃsacakkhu parittaṃ, dibbacakkhu mahaggataṃ, itaraṃ appamāṇaṃ. Maṃsacakkhu rūpaṃ, itarāni arūpāni. Maṃsacakkhu dibbacakkhu ca lokiyāni sāsavāni rūpavisayāni, itaraṃ lokuttaraṃ anāsavaṃ catusaccavisayaṃ. Maṃsacakkhu abyākataṃ, dibbacakkhu siyā kusalaṃ siyā abyākataṃ, tathā paññācakkhu. Maṃsacakkhu kāmāvacaraṃ, dibbacakkhu rūpāvacaraṃ, itaraṃ lokuttaranti evamādi vibhāgā veditabbā.

    గాథాసు అనుత్తరన్తి పఞ్ఞాచక్ఖుం సన్ధాయ వుత్తం. తఞ్హి ఆసవక్ఖయఞాణభావతో అనుత్తరం. అక్ఖాసి పురిసుత్తమోతి పురిసానం ఉత్తమో అగ్గో సమ్మాసమ్బుద్ధో దేసేసి. ఉప్పాదోతి మంసచక్ఖుస్స పవత్తి. మగ్గోతి ఉపాయో, దిబ్బచక్ఖుస్స కారణం. పకతిచక్ఖుమతో ఏవ హి దిబ్బచక్ఖు ఉప్పజ్జతి, యస్మా కసిణాలోకం వడ్ఢేత్వా దిబ్బచక్ఖుఞాణస్స ఉప్పాదనం, సో చ కసిణమణ్డలే ఉగ్గహనిమిత్తేన వినా నత్థీతి. యతోతి యదా. ఞాణన్తి ఆసవక్ఖయఞాణం. తేనేవాహ ‘‘పఞ్ఞాచక్ఖు అనుత్తర’’న్తి. యస్స చక్ఖుస్స పటిలాభాతి యస్స అరియస్స పఞ్ఞాచక్ఖుస్స ఉప్పత్తియా భావనాయ సబ్బస్మా వట్టదుక్ఖతో పముచ్చతి పరిముచ్చతీతి.

    Gāthāsu anuttaranti paññācakkhuṃ sandhāya vuttaṃ. Tañhi āsavakkhayañāṇabhāvato anuttaraṃ. Akkhāsi purisuttamoti purisānaṃ uttamo aggo sammāsambuddho desesi. Uppādoti maṃsacakkhussa pavatti. Maggoti upāyo, dibbacakkhussa kāraṇaṃ. Pakaticakkhumato eva hi dibbacakkhu uppajjati, yasmā kasiṇālokaṃ vaḍḍhetvā dibbacakkhuñāṇassa uppādanaṃ, so ca kasiṇamaṇḍale uggahanimittena vinā natthīti. Yatoti yadā. Ñāṇanti āsavakkhayañāṇaṃ. Tenevāha ‘‘paññācakkhu anuttara’’nti. Yassa cakkhussa paṭilābhāti yassa ariyassa paññācakkhussa uppattiyā bhāvanāya sabbasmā vaṭṭadukkhato pamuccati parimuccatīti.

    దుతియసుత్తవణ్ణనా నిట్ఠితా.

    Dutiyasuttavaṇṇanā niṭṭhitā.







    Related texts:



    తిపిటక (మూల) • Tipiṭaka (Mūla) / సుత్తపిటక • Suttapiṭaka / ఖుద్దకనికాయ • Khuddakanikāya / ఇతివుత్తకపాళి • Itivuttakapāḷi / ౨. చక్ఖుసుత్తం • 2. Cakkhusuttaṃ


    © 1991-2023 The Titi Tudorancea Bulletin | Titi Tudorancea® is a Registered Trademark | Terms of use and privacy policy
    Contact