Library / Tipiṭaka / တိပိဋက • Tipiṭaka / ဣတိဝုတ္တက-အဋ္ဌကထာ • Itivuttaka-aṭṭhakathā

    ၂. စက္ခုသုတ္တဝဏ္ဏနာ

    2. Cakkhusuttavaṇṇanā

    ၆၁. ဒုတိယေ စက္ခူနီတိ စက္ခန္တီတိ စက္ခူနိ, သမဝိသမံ အာစိက္ခန္တာနိ ဝိယ ပဝတ္တန္တီတိ အတ္ထော။ အထ ဝာ စက္ခနဋ္ဌေန စက္ခူနိ။ ကိမိဒံ စက္ခနံ နာမ? အသ္သာဒနံ, တထာ ဟိ ဝဒန္တိ ‘‘မဓုံ စက္ခတိ ဗ္ယဉ္ဇနံ စက္ခတီ’’တိ ဣမာနိ စ အာရမ္မဏရသံ အနုဘဝန္တာနိ အသ္သာဒေန္တာနိ ဝိယ ဟောန္တီတိ စက္ခနဋ္ဌေန စက္ခူနိ။ တာနိ ပန သင္ခေပတော ဒ္ဝေ စက္ခူနိ – ဉာဏစက္ခု, မံသစက္ခု စာတိ။ တေသု မံသစက္ခု ဟေဋ္ဌာ ဝုတ္တမေဝ။ ဉာဏစက္ခု ဒိဗ္ဗစက္ခု, ပညာစက္ခူတိ ဣဓ ဒ္ဝိဓာ ကတ္ဝာ ဝုတ္တံ။

    61. Dutiye cakkhūnīti cakkhantīti cakkhūni, samavisamaṃ ācikkhantāni viya pavattantīti attho. Atha vā cakkhanaṭṭhena cakkhūni. Kimidaṃ cakkhanaṃ nāma? Assādanaṃ, tathā hi vadanti ‘‘madhuṃ cakkhati byañjanaṃ cakkhatī’’ti imāni ca ārammaṇarasaṃ anubhavantāni assādentāni viya hontīti cakkhanaṭṭhena cakkhūni. Tāni pana saṅkhepato dve cakkhūni – ñāṇacakkhu, maṃsacakkhu cāti. Tesu maṃsacakkhu heṭṭhā vuttameva. Ñāṇacakkhu dibbacakkhu, paññācakkhūti idha dvidhā katvā vuttaṃ.

    တတ္ထ ဒိဗ္ဗစက္ခူတိ ဒိဗ္ဗသဒိသတ္တာ ဒိဗ္ဗံ။ ဒေဝတာနဉ္ဟိ သုစရိတကမ္မနိဗ္ဗတ္တံ ပိတ္တသေမ္ဟရုဟိရာဒီဟိ အပလိဗုဒ္ဓံ ဥပက္ကိလေသဝိမုတ္တတာယ ဒူရေပိ အာရမ္မဏဂ္ဂဟဏသမတ္ထံ ဒိဗ္ဗံ ပသာဒစက္ခု ဟောတိ။ ဣဒဉ္စာပိ ဝီရိယဘာဝနာဗလနိဗ္ဗတ္တံ ဉာဏစက္ခု တာဒိသမေဝာတိ ဒိဗ္ဗသဒိသတ္တာ ဒိဗ္ဗံ, ဒိဗ္ဗဝိဟာရဝသေန ပဋိလဒ္ဓတ္တာ အတ္တနော စ ဒိဗ္ဗဝိဟာရသန္နိသ္သိတတ္တာ အာလောကပရိဂ္ဂဟေန မဟာဇုတိကတ္တာ။ တိရောကုဋ္ဋာဒိဂတရူပဒသ္သနေန မဟာဂတိကတ္တာပိ ဒိဗ္ဗံ။ တံ သဗ္ဗံ သဒ္ဒသတ္ထာနုသာရေန ဝေဒိတဗ္ဗံ။ ဒသ္သနဋ္ဌေန စက္ခုကိစ္စကရဏေန စက္ခုမိဝာတိပိ စက္ခု, ဒိဗ္ဗဉ္စ တံ စက္ခု စာတိ ဒိဗ္ဗစက္ခု။

    Tattha dibbacakkhūti dibbasadisattā dibbaṃ. Devatānañhi sucaritakammanibbattaṃ pittasemharuhirādīhi apalibuddhaṃ upakkilesavimuttatāya dūrepi ārammaṇaggahaṇasamatthaṃ dibbaṃ pasādacakkhu hoti. Idañcāpi vīriyabhāvanābalanibbattaṃ ñāṇacakkhu tādisamevāti dibbasadisattā dibbaṃ, dibbavihāravasena paṭiladdhattā attano ca dibbavihārasannissitattā ālokapariggahena mahājutikattā. Tirokuṭṭādigatarūpadassanena mahāgatikattāpi dibbaṃ. Taṃ sabbaṃ saddasatthānusārena veditabbaṃ. Dassanaṭṭhena cakkhukiccakaraṇena cakkhumivātipi cakkhu, dibbañca taṃ cakkhu cāti dibbacakkhu.

    ပဇာနာတီတိ ပညာ။ ကိံ ပဇာနာတိ? စတ္တာရိ အရိယသစ္စာနိ ‘‘ဣဒံ ဒုက္ခ’’န္တိအာဒိနာ။ ဝုတ္တဉ္ဟေတံ –

    Pajānātīti paññā. Kiṃ pajānāti? Cattāri ariyasaccāni ‘‘idaṃ dukkha’’ntiādinā. Vuttañhetaṃ –

    ‘‘ပဇာနာတီတိ ခော, အာဝုသော, တသ္မာ ပညာတိ ဝုစ္စတိ။ ကိဉ္စ ပဇာနာတိ? ဣဒံ ဒုက္ခ’’န္တိအာဒိ (မ. နိ. ၁.၄၄၉)။

    ‘‘Pajānātīti kho, āvuso, tasmā paññāti vuccati. Kiñca pajānāti? Idaṃ dukkha’’ntiādi (ma. ni. 1.449).

    အဋ္ဌကထာယံ ပန ‘‘ပညာပနဝသေန ပညာ။ ကိန္တိ ပညာပေတိ? အနိစ္စန္တိ ပညာပေတိ, ဒုက္ခန္တိ ပညာပေတိ, အနတ္တာတိ ပညာပေတီ’’တိ ဝုတ္တံ။ သာ ပနာယံ လက္ခဏာဒိတော ယထာသဘာဝပဋိဝေဓလက္ခဏာ, အက္ခလိတပဋိဝေဓလက္ခဏာ ဝာ ကုသလိသ္သာသခိတ္တဥသုပဋိဝေဓော ဝိယ, ဝိသယောဘာသနရသာ ပဒီပော ဝိယ, အသမ္မောဟပစ္စုပဋ္ဌာနာ အရညဂတသုဒေသကော ဝိယ။ ဝိသေသတော ပနေတ္ထ အာသဝက္ခယဉာဏသင္ခာတာ ပညာ စတုသစ္စဒသ္သနဋ္ဌေန ပညာစက္ခူတိ အဓိပ္ပေတာ။ ယံ သန္ဓာယ ဝုတ္တံ ‘‘စက္ခုံ ဥဒပာဒိ, ဉာဏံ ဥဒပာဒိ, ပညာ ဥဒပာဒိ, ဝိဇ္ဇာ ဥဒပာဒိ, အာလောကော ဥဒပာဒီ’’တိ (သံ. နိ. ၅.၁၀၈၁; မဟာဝ. ၁၅)။

    Aṭṭhakathāyaṃ pana ‘‘paññāpanavasena paññā. Kinti paññāpeti? Aniccanti paññāpeti, dukkhanti paññāpeti, anattāti paññāpetī’’ti vuttaṃ. Sā panāyaṃ lakkhaṇādito yathāsabhāvapaṭivedhalakkhaṇā, akkhalitapaṭivedhalakkhaṇā vā kusalissāsakhittausupaṭivedho viya, visayobhāsanarasā padīpo viya, asammohapaccupaṭṭhānā araññagatasudesako viya. Visesato panettha āsavakkhayañāṇasaṅkhātā paññā catusaccadassanaṭṭhena paññācakkhūti adhippetā. Yaṃ sandhāya vuttaṃ ‘‘cakkhuṃ udapādi, ñāṇaṃ udapādi, paññā udapādi, vijjā udapādi, āloko udapādī’’ti (saṃ. ni. 5.1081; mahāva. 15).

    ဧတေသု စ မံသစက္ခု ပရိတ္တံ, ဒိဗ္ဗစက္ခု မဟဂ္ဂတံ, ဣတရံ အပ္ပမာဏံ။ မံသစက္ခု ရူပံ, ဣတရာနိ အရူပာနိ။ မံသစက္ခု ဒိဗ္ဗစက္ခု စ လောကိယာနိ သာသဝာနိ ရူပဝိသယာနိ, ဣတရံ လောကုတ္တရံ အနာသဝံ စတုသစ္စဝိသယံ။ မံသစက္ခု အဗ္ယာကတံ, ဒိဗ္ဗစက္ခု သိယာ ကုသလံ သိယာ အဗ္ယာကတံ, တထာ ပညာစက္ခု။ မံသစက္ခု ကာမာဝစရံ, ဒိဗ္ဗစက္ခု ရူပာဝစရံ, ဣတရံ လောကုတ္တရန္တိ ဧဝမာဒိ ဝိဘာဂာ ဝေဒိတဗ္ဗာ။

    Etesu ca maṃsacakkhu parittaṃ, dibbacakkhu mahaggataṃ, itaraṃ appamāṇaṃ. Maṃsacakkhu rūpaṃ, itarāni arūpāni. Maṃsacakkhu dibbacakkhu ca lokiyāni sāsavāni rūpavisayāni, itaraṃ lokuttaraṃ anāsavaṃ catusaccavisayaṃ. Maṃsacakkhu abyākataṃ, dibbacakkhu siyā kusalaṃ siyā abyākataṃ, tathā paññācakkhu. Maṃsacakkhu kāmāvacaraṃ, dibbacakkhu rūpāvacaraṃ, itaraṃ lokuttaranti evamādi vibhāgā veditabbā.

    ဂာထာသု အနုတ္တရန္တိ ပညာစက္ခုံ သန္ဓာယ ဝုတ္တံ။ တဉ္ဟိ အာသဝက္ခယဉာဏဘာဝတော အနုတ္တရံ။ အက္ခာသိ ပုရိသုတ္တမောတိ ပုရိသာနံ ဥတ္တမော အဂ္ဂော သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓော ဒေသေသိ။ ဥပ္ပာဒောတိ မံသစက္ခုသ္သ ပဝတ္တိ။ မဂ္ဂောတိ ဥပာယော, ဒိဗ္ဗစက္ခုသ္သ ကာရဏံ။ ပကတိစက္ခုမတော ဧဝ ဟိ ဒိဗ္ဗစက္ခု ဥပ္ပဇ္ဇတိ, ယသ္မာ ကသိဏာလောကံ ဝဍ္ဎေတ္ဝာ ဒိဗ္ဗစက္ခုဉာဏသ္သ ဥပ္ပာဒနံ, သော စ ကသိဏမဏ္ဍလေ ဥဂ္ဂဟနိမိတ္တေန ဝိနာ နတ္ထီတိ။ ယတောတိ ယဒာ။ ဉာဏန္တိ အာသဝက္ခယဉာဏံ။ တေနေဝာဟ ‘‘ပညာစက္ခု အနုတ္တရ’’န္တိ။ ယသ္သ စက္ခုသ္သ ပဋိလာဘာတိ ယသ္သ အရိယသ္သ ပညာစက္ခုသ္သ ဥပ္ပတ္တိယာ ဘာဝနာယ သဗ္ဗသ္မာ ဝဋ္ဋဒုက္ခတော ပမုစ္စတိ ပရိမုစ္စတီတိ။

    Gāthāsu anuttaranti paññācakkhuṃ sandhāya vuttaṃ. Tañhi āsavakkhayañāṇabhāvato anuttaraṃ. Akkhāsi purisuttamoti purisānaṃ uttamo aggo sammāsambuddho desesi. Uppādoti maṃsacakkhussa pavatti. Maggoti upāyo, dibbacakkhussa kāraṇaṃ. Pakaticakkhumato eva hi dibbacakkhu uppajjati, yasmā kasiṇālokaṃ vaḍḍhetvā dibbacakkhuñāṇassa uppādanaṃ, so ca kasiṇamaṇḍale uggahanimittena vinā natthīti. Yatoti yadā. Ñāṇanti āsavakkhayañāṇaṃ. Tenevāha ‘‘paññācakkhu anuttara’’nti. Yassa cakkhussa paṭilābhāti yassa ariyassa paññācakkhussa uppattiyā bhāvanāya sabbasmā vaṭṭadukkhato pamuccati parimuccatīti.

    ဒုတိယသုတ္တဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

    Dutiyasuttavaṇṇanā niṭṭhitā.







    Related texts:



    တိပိဋက (မူလ) • Tipiṭaka (Mūla) / သုတ္တပိဋက • Suttapiṭaka / ခုဒ္ဒကနိကာယ • Khuddakanikāya / ဣတိဝုတ္တကပာဠိ • Itivuttakapāḷi / ၂. စက္ခုသုတ္တံ • 2. Cakkhusuttaṃ


    © 1991-2023 The Titi Tudorancea Bulletin | Titi Tudorancea® is a Registered Trademark | Terms of use and privacy policy
    Contact