Library / Tipiṭaka / ਤਿਪਿਟਕ • Tipiṭaka / ਮਿਲਿਨ੍ਦਪਞ੍ਹਪਾਲ਼ਿ • Milindapañhapāḷi

    ੭. ਚਕ੍ਖੁવਿਞ੍ਞਾਣਾਦਿਪਞ੍ਹੋ

    7. Cakkhuviññāṇādipañho

    . ਰਾਜਾ ਆਹ ‘‘ਭਨ੍ਤੇ ਨਾਗਸੇਨ, ਯਤ੍ਥ ਚਕ੍ਖੁવਿਞ੍ਞਾਣਂ ਉਪ੍ਪਜ੍ਜਤਿ, ਤਤ੍ਥ ਮਨੋવਿਞ੍ਞਾਣਮ੍ਪਿ ਉਪ੍ਪਜ੍ਜਤੀ’’ਤਿ? ‘‘ਆਮ, ਮਹਾਰਾਜ, ਯਤ੍ਥ ਚਕ੍ਖੁવਿਞ੍ਞਾਣਂ ਉਪ੍ਪਜ੍ਜਤਿ, ਤਤ੍ਥ ਮਨੋવਿਞ੍ਞਾਣਮ੍ਪਿ ਉਪ੍ਪਜ੍ਜਤੀ’’ਤਿ।

    7. Rājā āha ‘‘bhante nāgasena, yattha cakkhuviññāṇaṃ uppajjati, tattha manoviññāṇampi uppajjatī’’ti? ‘‘Āma, mahārāja, yattha cakkhuviññāṇaṃ uppajjati, tattha manoviññāṇampi uppajjatī’’ti.

    ‘‘ਕਿਂ ਨੁ ਖੋ, ਭਨ੍ਤੇ ਨਾਗਸੇਨ, ਪਠਮਂ ਚਕ੍ਖੁવਿਞ੍ਞਾਣਂ ਉਪ੍ਪਜ੍ਜਤਿ, ਪਚ੍ਛਾ ਮਨੋવਿਞ੍ਞਾਣਂ, ਉਦਾਹੁ ਮਨੋવਿਞ੍ਞਾਣਂ ਪਠਮਂ ਉਪ੍ਪਜ੍ਜਤਿ, ਪਚ੍ਛਾ ਚਕ੍ਖੁવਿਞ੍ਞਾਣ’’ਨ੍ਤਿ? ‘‘ਪਠਮਂ, ਮਹਾਰਾਜ, ਚਕ੍ਖੁવਿਞ੍ਞਾਣਂ ਉਪ੍ਪਜ੍ਜਤਿ, ਪਚ੍ਛਾ ਮਨੋવਿਞ੍ਞਾਣ’’ਨ੍ਤਿ।

    ‘‘Kiṃ nu kho, bhante nāgasena, paṭhamaṃ cakkhuviññāṇaṃ uppajjati, pacchā manoviññāṇaṃ, udāhu manoviññāṇaṃ paṭhamaṃ uppajjati, pacchā cakkhuviññāṇa’’nti? ‘‘Paṭhamaṃ, mahārāja, cakkhuviññāṇaṃ uppajjati, pacchā manoviññāṇa’’nti.

    ‘‘ਕਿਂ ਨੁ ਖੋ, ਭਨ੍ਤੇ ਨਾਗਸੇਨ, ਚਕ੍ਖੁવਿਞ੍ਞਾਣਂ ਮਨੋવਿਞ੍ਞਾਣਂ ਆਣਾਪੇਤਿ ‘ਯਤ੍ਥਾਹਂ ਉਪ੍ਪਜ੍ਜਾਮਿ, ਤ੍વਮ੍ਪਿ ਤਤ੍ਥ ਉਪ੍ਪਜ੍ਜਾਹੀ’ਤਿ, ਉਦਾਹੁ ਮਨੋવਿਞ੍ਞਾਣਂ ਚਕ੍ਖੁવਿਞ੍ਞਾਣਂ ਆਣਾਪੇਤਿ ‘ਯਤ੍ਥ ਤ੍વਂ ਉਪ੍ਪਜ੍ਜਿਸ੍ਸਸਿ, ਅਹਮ੍ਪਿ ਤਤ੍ਥ ਉਪ੍ਪਜ੍ਜਿਸ੍ਸਾਮੀ’’’ਤਿ? ‘‘ਨ ਹਿ, ਮਹਾਰਾਜ, ਅਨਾਲਾਪੋ ਤੇਸਂ ਅਞ੍ਞਮਞ੍ਞੇਹੀ’’ਤਿ।

    ‘‘Kiṃ nu kho, bhante nāgasena, cakkhuviññāṇaṃ manoviññāṇaṃ āṇāpeti ‘yatthāhaṃ uppajjāmi, tvampi tattha uppajjāhī’ti, udāhu manoviññāṇaṃ cakkhuviññāṇaṃ āṇāpeti ‘yattha tvaṃ uppajjissasi, ahampi tattha uppajjissāmī’’’ti? ‘‘Na hi, mahārāja, anālāpo tesaṃ aññamaññehī’’ti.

    ‘‘ਕਥਂ , ਭਨ੍ਤੇ ਨਾਗਸੇਨ, ਯਤ੍ਥ ਚਕ੍ਖੁવਿਞ੍ਞਾਣਂ ਉਪ੍ਪਜ੍ਜਤਿ, ਤਤ੍ਥ ਮਨੋવਿਞ੍ਞਾਣਮ੍ਪਿ ਉਪ੍ਪਜ੍ਜਤੀ’’ਤਿ? ‘‘ਨਿਨ੍ਨਤ੍ਤਾ ਚ, ਮਹਾਰਾਜ, ਦ੍વਾਰਤ੍ਤਾ ਚ ਚਿਣ੍ਣਤ੍ਤਾ ਚ ਸਮੁਦਾਚਰਿਤਤ੍ਤਾ ਚਾ’’ਤਿ।

    ‘‘Kathaṃ , bhante nāgasena, yattha cakkhuviññāṇaṃ uppajjati, tattha manoviññāṇampi uppajjatī’’ti? ‘‘Ninnattā ca, mahārāja, dvārattā ca ciṇṇattā ca samudācaritattā cā’’ti.

    ‘‘ਕਥਂ, ਭਨ੍ਤੇ ਨਾਗਸੇਨ, ਨਿਨ੍ਨਤ੍ਤਾ ਯਤ੍ਥ ਚਕ੍ਖੁવਿਞ੍ਞਾਣਂ ਉਪ੍ਪਜ੍ਜਤਿ, ਤਤ੍ਥ ਮਨੋવਿਞ੍ਞਾਣਮ੍ਪਿ ਉਪ੍ਪਜ੍ਜਤਿ? ਓਪਮ੍ਮਂ ਕਰੋਹੀ’’ਤਿ। ‘‘ਤਂ ਕਿਂ ਮਞ੍ਞਸਿ, ਮਹਾਰਾਜ, ਦੇવੇ વਸ੍ਸਨ੍ਤੇ ਕਤਮੇਨ ਉਦਕਂ ਗਚ੍ਛੇਯ੍ਯਾ’’ਤਿ? ‘‘ਯੇਨ, ਭਨ੍ਤੇ, ਨਿਨ੍ਨਂ, ਤੇਨ ਗਚ੍ਛੇਯ੍ਯਾ’’ਤਿ। ‘‘ਅਥਾਪਰੇਨ ਸਮਯੇਨ ਦੇવੋ વਸ੍ਸੇਯ੍ਯ, ਕਤਮੇਨ ਤਂ ਉਦਕਂ ਗਚ੍ਛੇਯ੍ਯਾ’’ਤਿ। ‘‘ਯੇਨ, ਭਨ੍ਤੇ, ਪੁਰਿਮਂ ਉਦਕਂ ਗਤਂ, ਤਮ੍ਪਿ ਤੇਨ ਗਚ੍ਛੇਯ੍ਯਾ’’ਤਿ।

    ‘‘Kathaṃ, bhante nāgasena, ninnattā yattha cakkhuviññāṇaṃ uppajjati, tattha manoviññāṇampi uppajjati? Opammaṃ karohī’’ti. ‘‘Taṃ kiṃ maññasi, mahārāja, deve vassante katamena udakaṃ gaccheyyā’’ti? ‘‘Yena, bhante, ninnaṃ, tena gaccheyyā’’ti. ‘‘Athāparena samayena devo vasseyya, katamena taṃ udakaṃ gaccheyyā’’ti. ‘‘Yena, bhante, purimaṃ udakaṃ gataṃ, tampi tena gaccheyyā’’ti.

    ‘‘ਕਿਂ ਨੁਂ ਖੋ, ਮਹਾਰਾਜ, ਪੁਰਿਮਂ ਉਦਕਂ ਪਚ੍ਛਿਮਂ ਉਦਕਂ ਆਣਾਪੇਤਿ ‘ਯੇਨਾਹਂ ਗਚ੍ਛਾਮਿ, ਤ੍વਮ੍ਪਿ ਤੇਨ ਗਚ੍ਛਾਹੀ’ਤਿ, ਪਚ੍ਛਿਮਂ વਾ ਉਦਕਂ ਪੁਰਿਮਂ ਉਦਕਂ ਆਣਾਪੇਤਿ ‘ਯੇਨ ਤ੍વਂ ਗਚ੍ਛਿਸ੍ਸਸਿ, ਅਹਮ੍ਪਿ ਤੇਨ ਗਚ੍ਛਿਸ੍ਸਾਮੀ’’’ਤਿ। ‘‘ਨ ਹਿ, ਭਨ੍ਤੇ, ਅਨਾਲਾਪੋ ਤੇਸਂ ਅਞ੍ਞਮਞ੍ਞੇਹਿ, ਨਿਨ੍ਨਤ੍ਤਾ ਗਚ੍ਛਨ੍ਤੀ’’ਤਿ। ‘‘ਏવਮੇવ ਖੋ, ਮਹਾਰਾਜ, ਨਿਨ੍ਨਤ੍ਤਾ ਯਤ੍ਥ ਚਕ੍ਖੁવਿਞ੍ਞਾਣਂ ਉਪ੍ਪਜ੍ਜਤਿ, ਤਤ੍ਥ ਮਨੋવਿਞ੍ਞਾਣਮ੍ਪਿ ਉਪ੍ਪਜ੍ਜਤਿ, ਨ ਚਕ੍ਖੁવਿਞ੍ਞਾਣਂ ਮਨੋવਿਞ੍ਞਾਣਂ ਆਣਾਪੇਤਿ ‘ਯਤ੍ਥਾਹਂ ਉਪ੍ਪਜ੍ਜਾਮਿ, ਤ੍વਮ੍ਪਿ ਤਤ੍ਥ ਉਪ੍ਪਜ੍ਜਾਹੀ’ਤਿ, ਨਾਪਿ ਮਨੋવਿਞ੍ਞਾਣਂ ਚਕ੍ਖੁવਿਞ੍ਞਾਣਂ ਆਣਾਪੇਤਿ ‘ਯਤ੍ਥ ਤ੍વਂ ਉਪ੍ਪਜ੍ਜਿਸ੍ਸਸਿ, ਅਹਮ੍ਪਿ ਤਤ੍ਥ ਉਪ੍ਪਜ੍ਜਿਸ੍ਸਾਮੀ’ਤਿ, ਅਨਾਲਾਪੋ ਤੇਸਂ ਅਞ੍ਞਮਞ੍ਞੇਹਿ, ਨਿਨ੍ਨਤ੍ਤਾ ਉਪ੍ਪਜ੍ਜਨ੍ਤੀ’’’ਤਿ।

    ‘‘Kiṃ nuṃ kho, mahārāja, purimaṃ udakaṃ pacchimaṃ udakaṃ āṇāpeti ‘yenāhaṃ gacchāmi, tvampi tena gacchāhī’ti, pacchimaṃ vā udakaṃ purimaṃ udakaṃ āṇāpeti ‘yena tvaṃ gacchissasi, ahampi tena gacchissāmī’’’ti. ‘‘Na hi, bhante, anālāpo tesaṃ aññamaññehi, ninnattā gacchantī’’ti. ‘‘Evameva kho, mahārāja, ninnattā yattha cakkhuviññāṇaṃ uppajjati, tattha manoviññāṇampi uppajjati, na cakkhuviññāṇaṃ manoviññāṇaṃ āṇāpeti ‘yatthāhaṃ uppajjāmi, tvampi tattha uppajjāhī’ti, nāpi manoviññāṇaṃ cakkhuviññāṇaṃ āṇāpeti ‘yattha tvaṃ uppajjissasi, ahampi tattha uppajjissāmī’ti, anālāpo tesaṃ aññamaññehi, ninnattā uppajjantī’’’ti.

    ‘‘ਕਥਂ, ਭਨ੍ਤੇ ਨਾਗਸੇਨ, ਦ੍વਾਰਤ੍ਤਾ ਯਤ੍ਥ ਚਕ੍ਖੁવਿਞ੍ਞਾਣਂ ਉਪ੍ਪਜ੍ਜਤਿ, ਤਤ੍ਥ ਮਨੋવਿਞ੍ਞਾਣਮ੍ਪਿ ਉਪ੍ਪਜ੍ਜਤਿ? ਅਪੇਪਮ੍ਮਂ ਕਰੋਹੀ’’ਤਿ। ‘‘ਤਂ ਕਿਂ ਮਞ੍ਞਸਿ, ਮਹਾਰਾਜ, ਰਞ੍ਞੋ ਪਚ੍ਚਨ੍ਤਿਮਂ ਨਗਰਂ ਅਸ੍ਸ ਦਲ਼੍ਹਪਾਕਾਰਤੋਰਣਂ ਏਕਦ੍વਾਰਂ, ਤਤੋ ਪੁਰਿਸੋ ਨਿਕ੍ਖਮਿਤੁਕਾਮੋ ਭવੇਯ੍ਯ, ਕਤਮੇਨ ਨਿਕ੍ਖਮੇਯ੍ਯਾ’’ਤਿ? ‘‘ਦ੍વਾਰੇਨ, ਭਨ੍ਤੇ, ਨਿਕ੍ਖਮੇਯ੍ਯਾ’’ਤਿ। ‘‘ਅਥਾਪਰੋ ਪੁਰਿਸੋ ਨਿਕ੍ਖਮਿਤੁਕਾਮੋ ਭવੇਯ੍ਯ, ਕਤਮੇਨ ਸੋ ਨਿਕ੍ਖਮੇਯ੍ਯਾ’’ਤਿ? ‘‘ਯੇਨ, ਭਨ੍ਤੇ, ਪੁਰਿਮੋ ਪੁਰਿਸੋ ਨਿਕ੍ਖਨ੍ਤੋ, ਸੋਪਿ ਤੇਨ ਨਿਕ੍ਖਮੇਯ੍ਯਾ’’ਤਿ।

    ‘‘Kathaṃ, bhante nāgasena, dvārattā yattha cakkhuviññāṇaṃ uppajjati, tattha manoviññāṇampi uppajjati? Apepammaṃ karohī’’ti. ‘‘Taṃ kiṃ maññasi, mahārāja, rañño paccantimaṃ nagaraṃ assa daḷhapākāratoraṇaṃ ekadvāraṃ, tato puriso nikkhamitukāmo bhaveyya, katamena nikkhameyyā’’ti? ‘‘Dvārena, bhante, nikkhameyyā’’ti. ‘‘Athāparo puriso nikkhamitukāmo bhaveyya, katamena so nikkhameyyā’’ti? ‘‘Yena, bhante, purimo puriso nikkhanto, sopi tena nikkhameyyā’’ti.

    ‘‘ਕਿਂ ਨੁ ਖੋ, ਮਹਾਰਾਜ, ਪੁਰਿਮੋ ਪੁਰਿਸੋ ਪਚ੍ਛਿਮਂ ਪੁਰਿਸਂ ਆਣਾਪੇਤਿ ‘ਯੇਨਾਹਂ ਗਚ੍ਛਾਮਿ, ਤ੍વਮ੍ਪਿ ਤੇਨ ਗਚ੍ਛਾਹੀ’ਤਿ, ਪਚ੍ਛਿਮੋ વਾ ਪੁਰਿਸੋ ਪੁਰਿਮਂ ਪੁਰਿਸਂ ਆਣਾਪੇਤਿ ‘ਯੇਨ ਤ੍વਂ ਗਚ੍ਛਿਸ੍ਸਸਿ, ਅਹਮ੍ਪਿ ਤੇਨ ਗਚ੍ਛਿਸ੍ਸਾਮੀ’ਤਿ। ‘‘ਨ ਹਿ, ਭਨ੍ਤੇ, ਅਨਾਲਾਪੋ ਤੇਸਂ ਅਞ੍ਞਮਞ੍ਞੇਹਿ, ਦ੍વਾਰਤ੍ਤਾ ਗਚ੍ਛਨ੍ਤੀ’’ਤਿ। ‘‘ਏવਮੇવ ਖੋ, ਮਹਾਰਾਜ, ਦ੍વਾਰਤ੍ਤਾ ਯਤ੍ਥ ਚਕ੍ਖੁવਿਞ੍ਞਾਣਂ ਉਪ੍ਪਜ੍ਜਤਿ, ਤਤ੍ਥ ਮਨੋવਿਞ੍ਞਾਣਮ੍ਪਿ ਉਪ੍ਪਜ੍ਜਤਿ, ਨ ਚਕ੍ਖੁવਿਞ੍ਞਾਣਂ ਮਨੋવਿਞ੍ਞਾਣਂ ਆਣਾਪੇਤਿ ‘ਯਤ੍ਥਾਹਂ ਉਪ੍ਪਜ੍ਜਾਮਿ , ਤ੍વਮ੍ਪਿ ਤਤ੍ਥ ਉਪ੍ਪਜ੍ਜਾਹੀ’ਤਿ, ਨਾਪਿ ਮਨੋવਿਞ੍ਞਾਣਂ ਚਕ੍ਖੁવਿਞ੍ਞਾਣਂ ਆਣਾਪੇਤਿ ‘ਯਤ੍ਥ ਤ੍વਂ ਉਪ੍ਪਜ੍ਜਿਸ੍ਸਸਿ, ਅਹਮ੍ਪਿ ਤਤ੍ਥ ਉਪ੍ਪਜ੍ਜਿਸ੍ਸਾਮੀ’ਤਿ, ਅਨਾਲਾਪੋ ਤੇਸਂ ਅਞ੍ਞਮਞ੍ਞੇਹਿ, ਦ੍વਾਰਤ੍ਤਾ ਉਪ੍ਪਜ੍ਜਨ੍ਤੀ’’ਤਿ।

    ‘‘Kiṃ nu kho, mahārāja, purimo puriso pacchimaṃ purisaṃ āṇāpeti ‘yenāhaṃ gacchāmi, tvampi tena gacchāhī’ti, pacchimo vā puriso purimaṃ purisaṃ āṇāpeti ‘yena tvaṃ gacchissasi, ahampi tena gacchissāmī’ti. ‘‘Na hi, bhante, anālāpo tesaṃ aññamaññehi, dvārattā gacchantī’’ti. ‘‘Evameva kho, mahārāja, dvārattā yattha cakkhuviññāṇaṃ uppajjati, tattha manoviññāṇampi uppajjati, na cakkhuviññāṇaṃ manoviññāṇaṃ āṇāpeti ‘yatthāhaṃ uppajjāmi , tvampi tattha uppajjāhī’ti, nāpi manoviññāṇaṃ cakkhuviññāṇaṃ āṇāpeti ‘yattha tvaṃ uppajjissasi, ahampi tattha uppajjissāmī’ti, anālāpo tesaṃ aññamaññehi, dvārattā uppajjantī’’ti.

    ‘‘ਕਥਂ, ਭਨ੍ਤੇ ਨਾਗਸੇਨ, ਚਿਣ੍ਣਤ੍ਤਾ ਯਤ੍ਥ ਚਕ੍ਖੁવਿਞ੍ਞਾਣਂ ਉਪ੍ਪਜ੍ਜਤਿ, ਤਤ੍ਥ ਮਨੋવਿਞ੍ਞਾਣਮ੍ਪਿ ਉਪ੍ਪਜ੍ਜਤਿ?ਓਪਮ੍ਮਂ ਕਰੋਹੀ’’ਤਿ। ‘‘ਤਂ ਕਿਂ ਮਞ੍ਞਸਿ, ਮਹਾਰਾਜ, ਪਠਮਂ ਏਕਂ ਸਕਟਂ ਗਚ੍ਛੇਯ੍ਯ, ਅਥ ਦੁਤਿਯਂ ਸਕਟਂ ਕਤਮੇਨ ਗਚ੍ਛੇਯ੍ਯਾ’’ਤਿ? ‘‘ਯੇਨ, ਭਨ੍ਤੇ, ਪੁਰਿਮਂ ਸਕਟਂ ਗਤਂ, ਤਮ੍ਪਿ ਤੇਨ ਗਚ੍ਛੇਯ੍ਯਾ’’ਤਿ।

    ‘‘Kathaṃ, bhante nāgasena, ciṇṇattā yattha cakkhuviññāṇaṃ uppajjati, tattha manoviññāṇampi uppajjati?Opammaṃ karohī’’ti. ‘‘Taṃ kiṃ maññasi, mahārāja, paṭhamaṃ ekaṃ sakaṭaṃ gaccheyya, atha dutiyaṃ sakaṭaṃ katamena gaccheyyā’’ti? ‘‘Yena, bhante, purimaṃ sakaṭaṃ gataṃ, tampi tena gaccheyyā’’ti.

    ‘‘ਕਿਂ ਨੁ ਖੋ, ਮਹਾਰਾਜ, ਪੁਰਿਮਂ ਸਕਟਂ ਪਚ੍ਛਿਮਂ ਸਕਟਂ ਆਣਾਪੇਤਿ ‘ਯੇਨਾਹਂ ਗਚ੍ਛਾਮਿ, ਤ੍વਮ੍ਪਿ ਤੇਨ ਗਚ੍ਛਾਹੀ’ਤਿ, ਪਚ੍ਛਿਮਂ વਾ ਸਕਟਂ ਪੁਰਿਮਂ ਸਕਟਂ ਆਣਾਪੇਤਿ ‘ਯੇਨ ਤ੍વਂ ਗਚ੍ਛਿਸ੍ਸਸਿ, ਅਹਮ੍ਪਿ ਤੇਨ ਗਚ੍ਛਿਸ੍ਸਾਮੀ’’’ਤਿ। ‘‘ਨ ਹਿ, ਭਨ੍ਤੇ, ਅਨਾਲਾਪੋ ਤੇਸਂ ਅਞ੍ਞਮਞ੍ਞੇਹਿ, ਚਿਣ੍ਣਤ੍ਤਾ ਗਚ੍ਛਨ੍ਤੀ’’ਤਿ। ‘‘ਏવਮੇવ ਖੋ, ਮਹਾਰਾਜ, ਚਿਣ੍ਣਤ੍ਤਾ ਯਤ੍ਥ ਚਕ੍ਖੁવਿਞ੍ਞਾਣਂ ਉਪ੍ਪਜ੍ਜਤਿ, ਤਤ੍ਥ ਮਨੋવਿਞ੍ਞਾਣਮ੍ਪਿ ਉਪ੍ਪਜ੍ਜਤਿ, ਨ ਚਕ੍ਖੁવਿਞ੍ਞਾਣਂ ਮਨੋવਿਞ੍ਞਾਣਂ ਆਣਾਪੇਤਿ ‘ਯਤ੍ਥਾਹਂ ਉਪ੍ਪਜ੍ਜਾਮਿ, ਤ੍વਮ੍ਪਿ ਤਤ੍ਥ ਉਪ੍ਪਜ੍ਜਾਹੀ’ਤਿ, ਨਾਪਿ ਮਨੋવਿਞ੍ਞਾਣਂ ਚਕ੍ਖੁવਿਞ੍ਞਾਣਂ ਆਣਾਪੇਤਿ ‘ਯਤ੍ਥ ਤ੍વਂ ਉਪ੍ਪਜ੍ਜਿਸ੍ਸਸਿ, ਅਹਮ੍ਪਿ ਤਤ੍ਥ ਉਪ੍ਪਜ੍ਜਿਸ੍ਸਾਮੀ’ਤਿ, ਅਨਾਲਾਪੋ ਤੇਸਂ ਅਞ੍ਞਮਞ੍ਞੇਹਿ, ਚਿਣ੍ਣਤ੍ਤਾ ਉਪ੍ਪਜ੍ਜਨ੍ਤੀ’’ਤਿ।

    ‘‘Kiṃ nu kho, mahārāja, purimaṃ sakaṭaṃ pacchimaṃ sakaṭaṃ āṇāpeti ‘yenāhaṃ gacchāmi, tvampi tena gacchāhī’ti, pacchimaṃ vā sakaṭaṃ purimaṃ sakaṭaṃ āṇāpeti ‘yena tvaṃ gacchissasi, ahampi tena gacchissāmī’’’ti. ‘‘Na hi, bhante, anālāpo tesaṃ aññamaññehi, ciṇṇattā gacchantī’’ti. ‘‘Evameva kho, mahārāja, ciṇṇattā yattha cakkhuviññāṇaṃ uppajjati, tattha manoviññāṇampi uppajjati, na cakkhuviññāṇaṃ manoviññāṇaṃ āṇāpeti ‘yatthāhaṃ uppajjāmi, tvampi tattha uppajjāhī’ti, nāpi manoviññāṇaṃ cakkhuviññāṇaṃ āṇāpeti ‘yattha tvaṃ uppajjissasi, ahampi tattha uppajjissāmī’ti, anālāpo tesaṃ aññamaññehi, ciṇṇattā uppajjantī’’ti.

    ‘‘ਕਥਂ, ਭਨ੍ਤੇ ਨਾਗਸੇਨ, ਸਮੁਦਾਚਰਿਤਤ੍ਤਾ ਯਤ੍ਥ ਚਕ੍ਖੁવਿਞ੍ਞਾਣਂ ਉਪ੍ਪਜ੍ਜਤਿ, ਤਤ੍ਥ ਮਨੋવਿਞ੍ਞਾਣਮ੍ਪਿ ਉਪ੍ਪਜ੍ਜਤਿ? ਓਪਮ੍ਮਂ ਕਰੋਹੀ’’ਤਿ। ‘‘ਯਥਾ, ਮਹਾਰਾਜ, ਮੁਦ੍ਦਾਗਣਨਾਸਙ੍ਖ੍ਯਾਲੇਖਾਸਿਪ੍ਪਟ੍ਠਾਨੇਸੁ ਆਦਿਕਮ੍ਮਿਕਸ੍ਸ ਦਨ੍ਧਾਯਨਾ ਭવਤਿ, ਅਥਾਪਰੇਨ ਸਮਯੇਨ ਨਿਸਮ੍ਮਕਿਰਿਯਾਯ ਸਮੁਦਾਚਰਿਤਤ੍ਤਾ ਅਦਨ੍ਧਾਯਨਾ ਭવਤਿ। ਏવਮੇવ ਖੋ, ਮਹਾਰਾਜ, ਸਮੁਦਾਚਰਿਤਤ੍ਤਾ ਯਤ੍ਥ ਚਕ੍ਖੁવਿਞ੍ਞਾਣਂ ਉਪ੍ਪਜ੍ਜਤਿ, ਤਤ੍ਥ ਮਨੋવਿਞ੍ਞਾਣਮ੍ਪਿ ਉਪ੍ਪਜ੍ਜਤਿ, ਨ ਚਕ੍ਖੁવਿਞ੍ਞਾਣਂ ਮਨੋવਿਞ੍ਞਾਣਂ ਆਣਾਪੇਤਿ ‘ਯਤ੍ਥਾਹਂ ਉਪ੍ਪਜ੍ਜਾਮਿ, ਤ੍વਮ੍ਪਿ ਤਤ੍ਥ ਉਪ੍ਪਜ੍ਜਾਹੀ’ਤਿ, ਨਾਪਿ ਮਨੋવਿਞ੍ਞਾਣਂ ਚਕ੍ਖੁવਿਞ੍ਞਾਣਂ ਆਣਾਪੇਤਿ ‘ਯਤ੍ਥ ਤ੍વਂ ਉਪ੍ਪਜ੍ਜਿਸ੍ਸਸਿ, ਅਹਮ੍ਪਿ ਤਤ੍ਥ ਉਪ੍ਪਜ੍ਜਿਸ੍ਸਾਮੀ’ਤਿ, ਅਨਾਲਾਪੋ ਤੇਸਂ ਅਞ੍ਞਮਞ੍ਞੇਹਿ, ਸਮੁਦਾਚਰਿਤਤ੍ਤਾ ਉਪ੍ਪਜ੍ਜਨ੍ਤੀ’’ਤਿ।

    ‘‘Kathaṃ, bhante nāgasena, samudācaritattā yattha cakkhuviññāṇaṃ uppajjati, tattha manoviññāṇampi uppajjati? Opammaṃ karohī’’ti. ‘‘Yathā, mahārāja, muddāgaṇanāsaṅkhyālekhāsippaṭṭhānesu ādikammikassa dandhāyanā bhavati, athāparena samayena nisammakiriyāya samudācaritattā adandhāyanā bhavati. Evameva kho, mahārāja, samudācaritattā yattha cakkhuviññāṇaṃ uppajjati, tattha manoviññāṇampi uppajjati, na cakkhuviññāṇaṃ manoviññāṇaṃ āṇāpeti ‘yatthāhaṃ uppajjāmi, tvampi tattha uppajjāhī’ti, nāpi manoviññāṇaṃ cakkhuviññāṇaṃ āṇāpeti ‘yattha tvaṃ uppajjissasi, ahampi tattha uppajjissāmī’ti, anālāpo tesaṃ aññamaññehi, samudācaritattā uppajjantī’’ti.

    ‘‘ਭਨ੍ਤੇ ਨਾਗਸੇਨ, ਯਤ੍ਥ ਸੋਤવਿਞ੍ਞਾਣਂ ਉਪ੍ਪਜ੍ਜਤਿ, ਤਤ੍ਥ ਮਨੋવਿਞ੍ਞਾਣਮ੍ਪਿ ਉਪ੍ਪਜ੍ਜਤੀਤਿ…ਪੇ॰… ਯਤ੍ਥ ਘਾਨવਿਞ੍ਞਾਣਂ ਉਪ੍ਪਜ੍ਜਤਿ…ਪੇ॰… ਯਤ੍ਥ ਜਿવ੍ਹਾવਿਞ੍ਞਾਣਂ ਉਪ੍ਪਜ੍ਜਤਿ …ਪੇ॰… ਯਤ੍ਥ ਕਾਯવਿਞ੍ਞਾਣਂ ਉਪ੍ਪਜ੍ਜਤਿ, ਤਤ੍ਥ ਮਨੋવਿਞ੍ਞਾਣਮ੍ਪਿ ਉਪ੍ਪਜ੍ਜਤੀ’’ਤਿ? ‘‘ਆਮ, ਮਹਾਰਾਜ, ਯਤ੍ਥ ਕਾਯવਿਞ੍ਞਾਣਂ ਉਪ੍ਪਜ੍ਜਤਿ, ਤਤ੍ਥ ਮਨੋવਿਞ੍ਞਾਣਮ੍ਪਿ ਉਪ੍ਪਜ੍ਜਤੀ’’ਤਿ।

    ‘‘Bhante nāgasena, yattha sotaviññāṇaṃ uppajjati, tattha manoviññāṇampi uppajjatīti…pe… yattha ghānaviññāṇaṃ uppajjati…pe… yattha jivhāviññāṇaṃ uppajjati …pe… yattha kāyaviññāṇaṃ uppajjati, tattha manoviññāṇampi uppajjatī’’ti? ‘‘Āma, mahārāja, yattha kāyaviññāṇaṃ uppajjati, tattha manoviññāṇampi uppajjatī’’ti.

    ‘‘ਕਿਂ ਨੁ ਖੋ, ਭਨ੍ਤੇ ਨਾਗਸੇਨ, ਪਠਮਂ ਕਾਯવਿਞ੍ਞਾਣਂ ਉਪ੍ਪਜ੍ਜਤਿ, ਪਚ੍ਛਾ ਮਨੋવਿਞ੍ਞਾਣਂ, ਉਦਾਹੁ ਮਨੋવਿਞ੍ਞਾਣਂ ਪਠਮਂ ਉਪ੍ਪਜ੍ਜਤਿ, ਪਚ੍ਛਾ ਕਾਯવਿਞ੍ਞਾਣ’’ਨ੍ਤਿ? ‘‘ਕਾਯવਿਞ੍ਞਾਣਂ, ਮਹਾਰਾਜ, ਪਠਮਂ ਉਪ੍ਪਜ੍ਜਤਿ, ਪਚ੍ਛਾ ਮਨੋવਿਞ੍ਞਾਣ’’ਨ੍ਤਿ।

    ‘‘Kiṃ nu kho, bhante nāgasena, paṭhamaṃ kāyaviññāṇaṃ uppajjati, pacchā manoviññāṇaṃ, udāhu manoviññāṇaṃ paṭhamaṃ uppajjati, pacchā kāyaviññāṇa’’nti? ‘‘Kāyaviññāṇaṃ, mahārāja, paṭhamaṃ uppajjati, pacchā manoviññāṇa’’nti.

    ‘‘ਕਿਂ ਨੁ ਖੋ, ਭਨ੍ਤੇ ਨਾਗਸੇਨ,…ਪੇ॰… ਅਨਾਲਾਪੋ ਤੇਸਂ ਅਞ੍ਞਮਞ੍ਞੇਹਿ, ਸਮੁਦਾਚਰਿਤਤ੍ਤਾ ਉਪ੍ਪਜ੍ਜਨ੍ਤੀ’’ਤਿ।

    ‘‘Kiṃ nu kho, bhante nāgasena,…pe… anālāpo tesaṃ aññamaññehi, samudācaritattā uppajjantī’’ti.

    ‘‘ਕਲ੍ਲੋਸਿ, ਭਨ੍ਤੇ ਨਾਗਸੇਨਾ’’ਤਿ।

    ‘‘Kallosi, bhante nāgasenā’’ti.

    ਚਕ੍ਖੁવਿਞ੍ਞਾਣਾਦਿਪਞ੍ਹੋ ਸਤ੍ਤਮੋ।

    Cakkhuviññāṇādipañho sattamo.





    © 1991-2023 The Titi Tudorancea Bulletin | Titi Tudorancea® is a Registered Trademark | Terms of use and privacy policy
    Contact