| Library / Tipiṭaka / तिपिटक • Tipiṭaka / जातक-अट्ठकथा • Jātaka-aṭṭhakathā |
[३२४] ४. चम्मसाटकजातकवण्णना
[324] 4. Cammasāṭakajātakavaṇṇanā
कल्याणरूपो वतयन्ति इदं सत्था जेतवने विहरन्तो चम्मसाटकं नाम परिब्बाजकं आरब्भ कथेसि। तस्स किर चम्ममेव निवासनञ्च पारुपनञ्च होति। सो एकदिवसं परिब्बाजकारामा निक्खमित्वा सावत्थियं भिक्खाय चरन्तो एळकानं युज्झनट्ठानं सम्पापुणि। एळको तं दिस्वा पहरितुकामो ओसक्कि। परिब्बाजको ‘‘एस मय्हं अपचितिं दस्सेती’’ति न पटिक्कमि। एळको वेगेनागन्त्वा तं ऊरुम्हि पहरित्वा पातेसि। तस्स तं असन्तपग्गहणकारणं भिक्खुसङ्घे पाकटं अहोसि। भिक्खू धम्मसभायं कथं समुट्ठापेसुं ‘‘आवुसो, चम्मसाटकपरिब्बाजको असन्तपग्गहं कत्वा विनासं पत्तो’’ति सत्था आगन्त्वा ‘‘काय नुत्थ, भिक्खवे, एतरहि कथाय सन्निसिन्ना’’ति पुच्छित्वा ‘‘इमाय नामा’’ति वुत्ते ‘‘न, भिक्खवे, इदानेव, पुब्बेपेस असन्तपग्गहं कत्वा विनासं पत्तोयेवा’’ति वत्वा अतीतं आहरि।
Kalyāṇarūpovatayanti idaṃ satthā jetavane viharanto cammasāṭakaṃ nāma paribbājakaṃ ārabbha kathesi. Tassa kira cammameva nivāsanañca pārupanañca hoti. So ekadivasaṃ paribbājakārāmā nikkhamitvā sāvatthiyaṃ bhikkhāya caranto eḷakānaṃ yujjhanaṭṭhānaṃ sampāpuṇi. Eḷako taṃ disvā paharitukāmo osakki. Paribbājako ‘‘esa mayhaṃ apacitiṃ dassetī’’ti na paṭikkami. Eḷako vegenāgantvā taṃ ūrumhi paharitvā pātesi. Tassa taṃ asantapaggahaṇakāraṇaṃ bhikkhusaṅghe pākaṭaṃ ahosi. Bhikkhū dhammasabhāyaṃ kathaṃ samuṭṭhāpesuṃ ‘‘āvuso, cammasāṭakaparibbājako asantapaggahaṃ katvā vināsaṃ patto’’ti satthā āgantvā ‘‘kāya nuttha, bhikkhave, etarahi kathāya sannisinnā’’ti pucchitvā ‘‘imāya nāmā’’ti vutte ‘‘na, bhikkhave, idāneva, pubbepesa asantapaggahaṃ katvā vināsaṃ pattoyevā’’ti vatvā atītaṃ āhari.
अतीते बाराणसियं ब्रह्मदत्ते रज्जं कारेन्ते बोधिसत्तो एकस्मिं वाणिजकुले निब्बत्तित्वा वयप्पत्तो वणिज्जं करोति। तदा एको चम्मसाटकपरिब्बाजको बाराणसियं भिक्खाय चरन्तो एळकानं युज्झनट्ठानं पत्वा एळकं ओसक्कन्तं दिस्वा ‘‘अपचितिं मे करोती’’ति सञ्ञाय अपटिक्कमित्वा ‘‘इमेसं एत्तकानं मनुस्सानं अन्तरे अयं एको एळको अम्हाकं गुणं जानाती’’ति तस्स अञ्जलिं पग्गहेत्वा ठितोव पठमं गाथमाह –
Atīte bārāṇasiyaṃ brahmadatte rajjaṃ kārente bodhisatto ekasmiṃ vāṇijakule nibbattitvā vayappatto vaṇijjaṃ karoti. Tadā eko cammasāṭakaparibbājako bārāṇasiyaṃ bhikkhāya caranto eḷakānaṃ yujjhanaṭṭhānaṃ patvā eḷakaṃ osakkantaṃ disvā ‘‘apacitiṃ me karotī’’ti saññāya apaṭikkamitvā ‘‘imesaṃ ettakānaṃ manussānaṃ antare ayaṃ eko eḷako amhākaṃ guṇaṃ jānātī’’ti tassa añjaliṃ paggahetvā ṭhitova paṭhamaṃ gāthamāha –
९३.
93.
‘‘कल्याणरूपो वतयं चतुप्पदो, सुभद्दको चेव सुपेसलो च।
‘‘Kalyāṇarūpo vatayaṃ catuppado, subhaddako ceva supesalo ca;
यो ब्राह्मणं जातिमन्तूपपन्नं, अपचायति मेण्डवरो यसस्सी’’ति॥
Yo brāhmaṇaṃ jātimantūpapannaṃ, apacāyati meṇḍavaro yasassī’’ti.
तत्थ कल्याणरूपोति कल्याणजातिको। सुपेसलोति सुट्ठु पियसीलो। जातिमन्तूपपन्नन्ति जातिया च मन्तेहि च सम्पन्नं। यसस्सीति वण्णभणनमेतं।
Tattha kalyāṇarūpoti kalyāṇajātiko. Supesaloti suṭṭhu piyasīlo. Jātimantūpapannanti jātiyā ca mantehi ca sampannaṃ. Yasassīti vaṇṇabhaṇanametaṃ.
तस्मिं खणे आपणे निसिन्नो पण्डितवाणिजो तं परिब्बाजकं निसेधेन्तो दुतियं गाथमाह –
Tasmiṃ khaṇe āpaṇe nisinno paṇḍitavāṇijo taṃ paribbājakaṃ nisedhento dutiyaṃ gāthamāha –
९४.
94.
‘‘मा ब्राह्मण इत्तरदस्सनेन, विस्सासमापज्जि चतुप्पदस्स।
‘‘Mā brāhmaṇa ittaradassanena, vissāsamāpajji catuppadassa;
दळ्हप्पहारं अभिकङ्खमानो, अवसक्कती दस्सति सुप्पहार’’न्ति॥
Daḷhappahāraṃ abhikaṅkhamāno, avasakkatī dassati suppahāra’’nti.
तत्थ इत्तरदस्सनेनाति खणिकदस्सनेन।
Tattha ittaradassanenāti khaṇikadassanena.
तस्स पण्डितवाणिजस्स कथेन्तस्सेव सो मेण्डको वेगेनागन्त्वा ऊरुम्हि पहरित्वा तं तत्थेव वेदनाप्पत्तं कत्वा पातेसि। सो परिदेवमानो निपज्जि। सत्था तं कारणं पकासेन्तो ततियं गाथमाह –
Tassa paṇḍitavāṇijassa kathentasseva so meṇḍako vegenāgantvā ūrumhi paharitvā taṃ tattheva vedanāppattaṃ katvā pātesi. So paridevamāno nipajji. Satthā taṃ kāraṇaṃ pakāsento tatiyaṃ gāthamāha –
९५.
95.
‘‘ऊरुट्ठि भग्गं वट्टितो खारिभारो, सब्बञ्च भण्डं ब्राह्मणस्स भिन्नं।
‘‘Ūruṭṭhi bhaggaṃ vaṭṭito khāribhāro, sabbañca bhaṇḍaṃ brāhmaṇassa bhinnaṃ;
उभोपि बाहा पग्गय्ह कन्दति, अतिधावथ हञ्ञते ब्रह्मचारी’’ति॥
Ubhopi bāhā paggayha kandati, atidhāvatha haññate brahmacārī’’ti.
तस्सत्थो – भिक्खवे, तस्स परिब्बाजकस्स ऊरुट्ठिकं भग्गं, खारिभारो वट्टितो पवट्टितो, तस्मिं पवट्टमाने यं तत्थ तस्स ब्राह्मणस्स उपकरणभण्डं, तम्पि सब्बं भिन्नं, सोपि उभो बाहा उक्खिपित्वा परिवारेत्वा ठितपरिसं सन्धाय ‘‘अभिधावथ, हञ्ञते ब्रह्मचारी’’ति वदन्तो कन्दति रोदति परिदेवतीति।
Tassattho – bhikkhave, tassa paribbājakassa ūruṭṭhikaṃ bhaggaṃ, khāribhāro vaṭṭito pavaṭṭito, tasmiṃ pavaṭṭamāne yaṃ tattha tassa brāhmaṇassa upakaraṇabhaṇḍaṃ, tampi sabbaṃ bhinnaṃ, sopi ubho bāhā ukkhipitvā parivāretvā ṭhitaparisaṃ sandhāya ‘‘abhidhāvatha, haññate brahmacārī’’ti vadanto kandati rodati paridevatīti.
परिब्बाजको चतुत्थं गाथं आह –
Paribbājako catutthaṃ gāthaṃ āha –
९६.
96.
‘‘एवं सो निहतो सेति, यो अपूजं पसंसति।
‘‘Evaṃ so nihato seti, yo apūjaṃ pasaṃsati;
यथाहमज्ज पहतो, हतो मेण्डेन दुम्मती’’ति॥
Yathāhamajja pahato, hato meṇḍena dummatī’’ti.
तत्थ अपूजन्ति अपूजनीयं। यथाहमज्जाति यथा अहं अज्ज असन्तपग्गहं कत्वा ठितो मेण्डेन दळ्हप्पहारेन पहतो एत्थेव मारितो । दुम्मतीति दुप्पञ्ञो। एवं यो अञ्ञोपि असन्तपग्गहं करिस्सति, सोपि अहं विय दुक्खं अनुभविस्सतीति सो परिदेवन्तो तत्थेव जीवितक्खयं पत्तोति।
Tattha apūjanti apūjanīyaṃ. Yathāhamajjāti yathā ahaṃ ajja asantapaggahaṃ katvā ṭhito meṇḍena daḷhappahārena pahato ettheva mārito . Dummatīti duppañño. Evaṃ yo aññopi asantapaggahaṃ karissati, sopi ahaṃ viya dukkhaṃ anubhavissatīti so paridevanto tattheva jīvitakkhayaṃ pattoti.
सत्था इमं धम्मदेसनं आहरित्वा जातकं समोधानेसि – ‘‘तदा चम्मसाटको एतरहि चम्मसाटको अहोसि, पण्डितवाणिजो पन अहमेव अहोसि’’न्ति।
Satthā imaṃ dhammadesanaṃ āharitvā jātakaṃ samodhānesi – ‘‘tadā cammasāṭako etarahi cammasāṭako ahosi, paṇḍitavāṇijo pana ahameva ahosi’’nti.
चम्मसाटकजातकवण्णना चतुत्था।
Cammasāṭakajātakavaṇṇanā catutthā.
Related texts:
तिपिटक (मूल) • Tipiṭaka (Mūla) / सुत्तपिटक • Suttapiṭaka / खुद्दकनिकाय • Khuddakanikāya / जातकपाळि • Jātakapāḷi / ३२४. चम्मसाटकजातकं • 324. Cammasāṭakajātakaṃ
