Library / Tipiṭaka / တိပိဋက • Tipiṭaka / ဇာတက-အဋ္ဌကထာ • Jātaka-aṭṭhakathā |
[၃၂၄] ၄. စမ္မသာဋကဇာတကဝဏ္ဏနာ
[324] 4. Cammasāṭakajātakavaṇṇanā
ကလ္ယာဏရူပော ဝတယန္တိ ဣဒံ သတ္ထာ ဇေတဝနေ ဝိဟရန္တော စမ္မသာဋကံ နာမ ပရိဗ္ဗာဇကံ အာရဗ္ဘ ကထေသိ။ တသ္သ ကိရ စမ္မမေဝ နိဝာသနဉ္စ ပာရုပနဉ္စ ဟောတိ။ သော ဧကဒိဝသံ ပရိဗ္ဗာဇကာရာမာ နိက္ခမိတ္ဝာ သာဝတ္ထိယံ ဘိက္ခာယ စရန္တော ဧဠကာနံ ယုဇ္ဈနဋ္ဌာနံ သမ္ပာပုဏိ။ ဧဠကော တံ ဒိသ္ဝာ ပဟရိတုကာမော ဩသက္ကိ။ ပရိဗ္ဗာဇကော ‘‘ဧသ မယ္ဟံ အပစိတိံ ဒသ္သေတီ’’တိ န ပဋိက္ကမိ။ ဧဠကော ဝေဂေနာဂန္တ္ဝာ တံ ဦရုမ္ဟိ ပဟရိတ္ဝာ ပာတေသိ။ တသ္သ တံ အသန္တပဂ္ဂဟဏကာရဏံ ဘိက္ခုသင္ဃေ ပာကဋံ အဟောသိ။ ဘိက္ခူ ဓမ္မသဘာယံ ကထံ သမုဋ္ဌာပေသုံ ‘‘အာဝုသော, စမ္မသာဋကပရိဗ္ဗာဇကော အသန္တပဂ္ဂဟံ ကတ္ဝာ ဝိနာသံ ပတ္တော’’တိ သတ္ထာ အာဂန္တ္ဝာ ‘‘ကာယ နုတ္ထ, ဘိက္ခဝေ, ဧတရဟိ ကထာယ သန္နိသိန္နာ’’တိ ပုစ္ဆိတ္ဝာ ‘‘ဣမာယ နာမာ’’တိ ဝုတ္တေ ‘‘န, ဘိက္ခဝေ, ဣဒာနေဝ, ပုဗ္ဗေပေသ အသန္တပဂ္ဂဟံ ကတ္ဝာ ဝိနာသံ ပတ္တောယေဝာ’’တိ ဝတ္ဝာ အတီတံ အာဟရိ။
Kalyāṇarūpovatayanti idaṃ satthā jetavane viharanto cammasāṭakaṃ nāma paribbājakaṃ ārabbha kathesi. Tassa kira cammameva nivāsanañca pārupanañca hoti. So ekadivasaṃ paribbājakārāmā nikkhamitvā sāvatthiyaṃ bhikkhāya caranto eḷakānaṃ yujjhanaṭṭhānaṃ sampāpuṇi. Eḷako taṃ disvā paharitukāmo osakki. Paribbājako ‘‘esa mayhaṃ apacitiṃ dassetī’’ti na paṭikkami. Eḷako vegenāgantvā taṃ ūrumhi paharitvā pātesi. Tassa taṃ asantapaggahaṇakāraṇaṃ bhikkhusaṅghe pākaṭaṃ ahosi. Bhikkhū dhammasabhāyaṃ kathaṃ samuṭṭhāpesuṃ ‘‘āvuso, cammasāṭakaparibbājako asantapaggahaṃ katvā vināsaṃ patto’’ti satthā āgantvā ‘‘kāya nuttha, bhikkhave, etarahi kathāya sannisinnā’’ti pucchitvā ‘‘imāya nāmā’’ti vutte ‘‘na, bhikkhave, idāneva, pubbepesa asantapaggahaṃ katvā vināsaṃ pattoyevā’’ti vatvā atītaṃ āhari.
အတီတေ ဗာရာဏသိယံ ဗ္ရဟ္မဒတ္တေ ရဇ္ဇံ ကာရေန္တေ ဗောဓိသတ္တော ဧကသ္မိံ ဝာဏိဇကုလေ နိဗ္ဗတ္တိတ္ဝာ ဝယပ္ပတ္တော ဝဏိဇ္ဇံ ကရောတိ။ တဒာ ဧကော စမ္မသာဋကပရိဗ္ဗာဇကော ဗာရာဏသိယံ ဘိက္ခာယ စရန္တော ဧဠကာနံ ယုဇ္ဈနဋ္ဌာနံ ပတ္ဝာ ဧဠကံ ဩသက္ကန္တံ ဒိသ္ဝာ ‘‘အပစိတိံ မေ ကရောတီ’’တိ သညာယ အပဋိက္ကမိတ္ဝာ ‘‘ဣမေသံ ဧတ္တကာနံ မနုသ္သာနံ အန္တရေ အယံ ဧကော ဧဠကော အမ္ဟာကံ ဂုဏံ ဇာနာတီ’’တိ တသ္သ အဉ္ဇလိံ ပဂ္ဂဟေတ္ဝာ ဌိတောဝ ပဌမံ ဂာထမာဟ –
Atīte bārāṇasiyaṃ brahmadatte rajjaṃ kārente bodhisatto ekasmiṃ vāṇijakule nibbattitvā vayappatto vaṇijjaṃ karoti. Tadā eko cammasāṭakaparibbājako bārāṇasiyaṃ bhikkhāya caranto eḷakānaṃ yujjhanaṭṭhānaṃ patvā eḷakaṃ osakkantaṃ disvā ‘‘apacitiṃ me karotī’’ti saññāya apaṭikkamitvā ‘‘imesaṃ ettakānaṃ manussānaṃ antare ayaṃ eko eḷako amhākaṃ guṇaṃ jānātī’’ti tassa añjaliṃ paggahetvā ṭhitova paṭhamaṃ gāthamāha –
၉၃.
93.
‘‘ကလ္ယာဏရူပော ဝတယံ စတုပ္ပဒော၊ သုဘဒ္ဒကော စေဝ သုပေသလော စ။
‘‘Kalyāṇarūpo vatayaṃ catuppado, subhaddako ceva supesalo ca;
ယော ဗ္ရာဟ္မဏံ ဇာတိမန္တူပပန္နံ၊ အပစာယတိ မေဏ္ဍဝရော ယသသ္သီ’’တိ။
Yo brāhmaṇaṃ jātimantūpapannaṃ, apacāyati meṇḍavaro yasassī’’ti.
တတ္ထ ကလ္ယာဏရူပောတိ ကလ္ယာဏဇာတိကော။ သုပေသလောတိ သုဋ္ဌု ပိယသီလော။ ဇာတိမန္တူပပန္နန္တိ ဇာတိယာ စ မန္တေဟိ စ သမ္ပန္နံ။ ယသသ္သီတိ ဝဏ္ဏဘဏနမေတံ။
Tattha kalyāṇarūpoti kalyāṇajātiko. Supesaloti suṭṭhu piyasīlo. Jātimantūpapannanti jātiyā ca mantehi ca sampannaṃ. Yasassīti vaṇṇabhaṇanametaṃ.
တသ္မိံ ခဏေ အာပဏေ နိသိန္နော ပဏ္ဍိတဝာဏိဇော တံ ပရိဗ္ဗာဇကံ နိသေဓေန္တော ဒုတိယံ ဂာထမာဟ –
Tasmiṃ khaṇe āpaṇe nisinno paṇḍitavāṇijo taṃ paribbājakaṃ nisedhento dutiyaṃ gāthamāha –
၉၄.
94.
‘‘မာ ဗ္ရာဟ္မဏ ဣတ္တရဒသ္သနေန၊ ဝိသ္သာသမာပဇ္ဇိ စတုပ္ပဒသ္သ။
‘‘Mā brāhmaṇa ittaradassanena, vissāsamāpajji catuppadassa;
ဒဠ္ဟပ္ပဟာရံ အဘိကင္ခမာနော၊ အဝသက္ကတီ ဒသ္သတိ သုပ္ပဟာရ’’န္တိ။
Daḷhappahāraṃ abhikaṅkhamāno, avasakkatī dassati suppahāra’’nti.
တတ္ထ ဣတ္တရဒသ္သနေနာတိ ခဏိကဒသ္သနေန။
Tattha ittaradassanenāti khaṇikadassanena.
တသ္သ ပဏ္ဍိတဝာဏိဇသ္သ ကထေန္တသ္သေဝ သော မေဏ္ဍကော ဝေဂေနာဂန္တ္ဝာ ဦရုမ္ဟိ ပဟရိတ္ဝာ တံ တတ္ထေဝ ဝေဒနာပ္ပတ္တံ ကတ္ဝာ ပာတေသိ။ သော ပရိဒေဝမာနော နိပဇ္ဇိ။ သတ္ထာ တံ ကာရဏံ ပကာသေန္တော တတိယံ ဂာထမာဟ –
Tassa paṇḍitavāṇijassa kathentasseva so meṇḍako vegenāgantvā ūrumhi paharitvā taṃ tattheva vedanāppattaṃ katvā pātesi. So paridevamāno nipajji. Satthā taṃ kāraṇaṃ pakāsento tatiyaṃ gāthamāha –
၉၅.
95.
‘‘ဦရုဋ္ဌိ ဘဂ္ဂံ ဝဋ္ဋိတော ခာရိဘာရော၊ သဗ္ဗဉ္စ ဘဏ္ဍံ ဗ္ရာဟ္မဏသ္သ ဘိန္နံ။
‘‘Ūruṭṭhi bhaggaṃ vaṭṭito khāribhāro, sabbañca bhaṇḍaṃ brāhmaṇassa bhinnaṃ;
ဥဘောပိ ဗာဟာ ပဂ္ဂယ္ဟ ကန္ဒတိ၊ အတိဓာဝထ ဟညတေ ဗ္ရဟ္မစာရီ’’တိ။
Ubhopi bāhā paggayha kandati, atidhāvatha haññate brahmacārī’’ti.
တသ္သတ္ထော – ဘိက္ခဝေ, တသ္သ ပရိဗ္ဗာဇကသ္သ ဦရုဋ္ဌိကံ ဘဂ္ဂံ, ခာရိဘာရော ဝဋ္ဋိတော ပဝဋ္ဋိတော, တသ္မိံ ပဝဋ္ဋမာနေ ယံ တတ္ထ တသ္သ ဗ္ရာဟ္မဏသ္သ ဥပကရဏဘဏ္ဍံ, တမ္ပိ သဗ္ဗံ ဘိန္နံ, သောပိ ဥဘော ဗာဟာ ဥက္ခိပိတ္ဝာ ပရိဝာရေတ္ဝာ ဌိတပရိသံ သန္ဓာယ ‘‘အဘိဓာဝထ, ဟညတေ ဗ္ရဟ္မစာရီ’’တိ ဝဒန္တော ကန္ဒတိ ရောဒတိ ပရိဒေဝတီတိ။
Tassattho – bhikkhave, tassa paribbājakassa ūruṭṭhikaṃ bhaggaṃ, khāribhāro vaṭṭito pavaṭṭito, tasmiṃ pavaṭṭamāne yaṃ tattha tassa brāhmaṇassa upakaraṇabhaṇḍaṃ, tampi sabbaṃ bhinnaṃ, sopi ubho bāhā ukkhipitvā parivāretvā ṭhitaparisaṃ sandhāya ‘‘abhidhāvatha, haññate brahmacārī’’ti vadanto kandati rodati paridevatīti.
ပရိဗ္ဗာဇကော စတုတ္ထံ ဂာထံ အာဟ –
Paribbājako catutthaṃ gāthaṃ āha –
၉၆.
96.
‘‘ဧဝံ သော နိဟတော သေတိ၊ ယော အပူဇံ ပသံသတိ။
‘‘Evaṃ so nihato seti, yo apūjaṃ pasaṃsati;
ယထာဟမဇ္ဇ ပဟတော၊ ဟတော မေဏ္ဍေန ဒုမ္မတီ’’တိ။
Yathāhamajja pahato, hato meṇḍena dummatī’’ti.
တတ္ထ အပူဇန္တိ အပူဇနီယံ။ ယထာဟမဇ္ဇာတိ ယထာ အဟံ အဇ္ဇ အသန္တပဂ္ဂဟံ ကတ္ဝာ ဌိတော မေဏ္ဍေန ဒဠ္ဟပ္ပဟာရေန ပဟတော ဧတ္ထေဝ မာရိတော ။ ဒုမ္မတီတိ ဒုပ္ပညော။ ဧဝံ ယော အညောပိ အသန္တပဂ္ဂဟံ ကရိသ္သတိ, သောပိ အဟံ ဝိယ ဒုက္ခံ အနုဘဝိသ္သတီတိ သော ပရိဒေဝန္တော တတ္ထေဝ ဇီဝိတက္ခယံ ပတ္တောတိ။
Tattha apūjanti apūjanīyaṃ. Yathāhamajjāti yathā ahaṃ ajja asantapaggahaṃ katvā ṭhito meṇḍena daḷhappahārena pahato ettheva mārito . Dummatīti duppañño. Evaṃ yo aññopi asantapaggahaṃ karissati, sopi ahaṃ viya dukkhaṃ anubhavissatīti so paridevanto tattheva jīvitakkhayaṃ pattoti.
သတ္ထာ ဣမံ ဓမ္မဒေသနံ အာဟရိတ္ဝာ ဇာတကံ သမောဓာနေသိ – ‘‘တဒာ စမ္မသာဋကော ဧတရဟိ စမ္မသာဋကော အဟောသိ, ပဏ္ဍိတဝာဏိဇော ပန အဟမေဝ အဟောသိ’’န္တိ။
Satthā imaṃ dhammadesanaṃ āharitvā jātakaṃ samodhānesi – ‘‘tadā cammasāṭako etarahi cammasāṭako ahosi, paṇḍitavāṇijo pana ahameva ahosi’’nti.
စမ္မသာဋကဇာတကဝဏ္ဏနာ စတုတ္ထာ။
Cammasāṭakajātakavaṇṇanā catutthā.
Related texts:
တိပိဋက (မူလ) • Tipiṭaka (Mūla) / သုတ္တပိဋက • Suttapiṭaka / ခုဒ္ဒကနိကာယ • Khuddakanikāya / ဇာတကပာဠိ • Jātakapāḷi / ၃၂၄. စမ္မသာဋကဇာတကံ • 324. Cammasāṭakajātakaṃ