Library / Tipiṭaka / తిపిటక • Tipiṭaka / జాతక-అట్ఠకథా • Jātaka-aṭṭhakathā

    [౫౦౬] ౧౦. చమ్పేయ్యజాతకవణ్ణనా

    [506] 10. Campeyyajātakavaṇṇanā

    కా ను విజ్జురివాభాసీతి ఇదం సత్థా జేతవనే విహరన్తో ఉపోసథకమ్మం ఆరబ్భ కథేసి. తదా హి సత్థా ‘‘సాధు వో కతం ఉపాసకా ఉపోసథవాసం వసన్తేహి, పోరాణకపణ్డితా నాగసమ్పత్తిం పహాయ ఉపోసథవాసం వసింసుయేవా’’తి వత్వా తేహి యాచితో అతీతం ఆహరి.

    nu vijjurivābhāsīti idaṃ satthā jetavane viharanto uposathakammaṃ ārabbha kathesi. Tadā hi satthā ‘‘sādhu vo kataṃ upāsakā uposathavāsaṃ vasantehi, porāṇakapaṇḍitā nāgasampattiṃ pahāya uposathavāsaṃ vasiṃsuyevā’’ti vatvā tehi yācito atītaṃ āhari.

    అతీతే అఙ్గరట్ఠే అఙ్గే చ మగధరట్ఠే మగధే చ రజ్జం కారేన్తే అఙ్గమగధరట్ఠానం అన్తరే చమ్పా నామ నదీ, తత్థ నాగభవనం అహోసి. చమ్పేయ్యో నామ నాగరాజా రజ్జం కారేసి. కదాచి మగధరాజా అఙ్గరట్ఠం గణ్హాతి, కదాచి అఙ్గరాజా మగధరట్ఠం. అథేకదివసం మగధరాజా అఙ్గేన సద్ధిం యుజ్ఝిత్వా యుద్ధపరాజితో అస్సం ఆరుయ్హ పలాయన్తో అఙ్గరఞ్ఞో యోధేహి అనుబద్ధో పుణ్ణం చమ్పానదిం పత్వా ‘‘పరహత్థే మరణతో నదిం పవిసిత్వా మతం సేయ్యో’’తి అస్సేనేవ సద్ధిం నదిం ఓతరి. తదా చమ్పేయ్యో నాగరాజా అన్తోదకే రతనమణ్డపం నిమ్మినిత్వా మహాపరివారో మహాపానం పివతి. అస్సో రఞ్ఞా సద్ధిం ఉదకే నిముజ్జిత్వా నాగరఞ్ఞో పురతో ఓతరి. నాగరాజా అలఙ్కతపటియత్తం రాజానం దిస్వా సినేహం ఉప్పాదేత్వా ఆసనా ఉట్ఠాయ ‘‘మా భాయి, మహారాజా’’తి రాజానం అత్తనో పల్లఙ్కే నిసీదాపేత్వా ఉదకే నిముగ్గకారణం పుచ్ఛి. రాజా యథాభూతం కథేసి. అథ నం ‘‘మా భాయి, మహారాజ, అహం తం ద్విన్నం రట్ఠానం సామికం కరిస్సామీ’’తి అస్సాసేత్వా సత్తాహం మహన్తం యసం అనుభవిత్వా సత్తమే దివసే మగధరాజేన సద్ధిం నాగభవనా నిక్ఖమి. మగధరాజా నాగరాజస్సానుభావేన అఙ్గరాజానం గహేత్వా జీవితా వోరోపేత్వా ద్వీసు రట్ఠేసు రజ్జం కారేసి. తతో పట్ఠాయ రఞ్ఞో చ నాగరాజస్స చ విస్సాసో థిరో అహోసి. రాజా అనుసంవచ్ఛరం చమ్పానదీతీరే రతనమణ్డపం కారేత్వా మహన్తేన పరిచ్చాగేన నాగరఞ్ఞో బలికమ్మం కరోతి. సోపి మహన్తేన పరివారేన నాగభవనా నిక్ఖమిత్వా బలికమ్మం సమ్పటిచ్ఛతి. మహాజనో నాగరఞ్ఞో సమ్పత్తిం ఓలోకేతి.

    Atīte aṅgaraṭṭhe aṅge ca magadharaṭṭhe magadhe ca rajjaṃ kārente aṅgamagadharaṭṭhānaṃ antare campā nāma nadī, tattha nāgabhavanaṃ ahosi. Campeyyo nāma nāgarājā rajjaṃ kāresi. Kadāci magadharājā aṅgaraṭṭhaṃ gaṇhāti, kadāci aṅgarājā magadharaṭṭhaṃ. Athekadivasaṃ magadharājā aṅgena saddhiṃ yujjhitvā yuddhaparājito assaṃ āruyha palāyanto aṅgarañño yodhehi anubaddho puṇṇaṃ campānadiṃ patvā ‘‘parahatthe maraṇato nadiṃ pavisitvā mataṃ seyyo’’ti asseneva saddhiṃ nadiṃ otari. Tadā campeyyo nāgarājā antodake ratanamaṇḍapaṃ nimminitvā mahāparivāro mahāpānaṃ pivati. Asso raññā saddhiṃ udake nimujjitvā nāgarañño purato otari. Nāgarājā alaṅkatapaṭiyattaṃ rājānaṃ disvā sinehaṃ uppādetvā āsanā uṭṭhāya ‘‘mā bhāyi, mahārājā’’ti rājānaṃ attano pallaṅke nisīdāpetvā udake nimuggakāraṇaṃ pucchi. Rājā yathābhūtaṃ kathesi. Atha naṃ ‘‘mā bhāyi, mahārāja, ahaṃ taṃ dvinnaṃ raṭṭhānaṃ sāmikaṃ karissāmī’’ti assāsetvā sattāhaṃ mahantaṃ yasaṃ anubhavitvā sattame divase magadharājena saddhiṃ nāgabhavanā nikkhami. Magadharājā nāgarājassānubhāvena aṅgarājānaṃ gahetvā jīvitā voropetvā dvīsu raṭṭhesu rajjaṃ kāresi. Tato paṭṭhāya rañño ca nāgarājassa ca vissāso thiro ahosi. Rājā anusaṃvaccharaṃ campānadītīre ratanamaṇḍapaṃ kāretvā mahantena pariccāgena nāgarañño balikammaṃ karoti. Sopi mahantena parivārena nāgabhavanā nikkhamitvā balikammaṃ sampaṭicchati. Mahājano nāgarañño sampattiṃ oloketi.

    తదా బోధిసత్తో దలిద్దకులే నిబ్బత్తో రాజపరిసాయ సద్ధిం నదీతీరం గన్త్వా తం నాగరాజస్స సమ్పత్తిం దిస్వా లోభం ఉప్పాదేత్వా తం పత్థయమానో దానం దత్వా సీలం రక్ఖిత్వా చమ్పేయ్యనాగరాజస్స కాలకిరియతో సత్తమే దివసే చవిత్వా తస్స వసనపాసాదే సిరిగబ్భే సిరిసయనపిట్ఠే నిబ్బత్తి . సరీరం సుమనదామవణ్ణం మహన్తం అహోసి. సో తం దిస్వా విప్పటిసారీ హుత్వా ‘‘మయా కతకుసలనిస్సన్దేన ఛసు కామసగ్గేసు ఇస్సరియం కోట్ఠే పటిసామితం ధఞ్ఞం వియ అహోసి. స్వాహం ఇమిస్సా తిరచ్ఛానయోనియా పటిసన్ధిం గణ్హిం, కిం మే జీవితేనా’’తి మరణాయ చిత్తం ఉప్పాదేసి. అథ నం సుమనా నామ నాగమాణవికా దిస్వా ‘‘మహానుభావో సత్తో నిబ్బత్తో భవిస్సతీ’’తి సేసనాగమాణవికానం సఞ్ఞం అదాసి, సబ్బా నానాతూరియహత్థా ఆగన్త్వా తస్స ఉపహారం కరింసు. తస్స తం నాగభవనం సక్కభవనం వియ అహోసి, మరణచిత్తం పటిప్పస్సమ్భి, సప్పసరీరం విజహిత్వా సబ్బాలఙ్కారపటిమణ్డితో సయనపిట్ఠే నిసీది. అథస్స తతో పట్ఠాయ యసో మహా అహోసి.

    Tadā bodhisatto daliddakule nibbatto rājaparisāya saddhiṃ nadītīraṃ gantvā taṃ nāgarājassa sampattiṃ disvā lobhaṃ uppādetvā taṃ patthayamāno dānaṃ datvā sīlaṃ rakkhitvā campeyyanāgarājassa kālakiriyato sattame divase cavitvā tassa vasanapāsāde sirigabbhe sirisayanapiṭṭhe nibbatti . Sarīraṃ sumanadāmavaṇṇaṃ mahantaṃ ahosi. So taṃ disvā vippaṭisārī hutvā ‘‘mayā katakusalanissandena chasu kāmasaggesu issariyaṃ koṭṭhe paṭisāmitaṃ dhaññaṃ viya ahosi. Svāhaṃ imissā tiracchānayoniyā paṭisandhiṃ gaṇhiṃ, kiṃ me jīvitenā’’ti maraṇāya cittaṃ uppādesi. Atha naṃ sumanā nāma nāgamāṇavikā disvā ‘‘mahānubhāvo satto nibbatto bhavissatī’’ti sesanāgamāṇavikānaṃ saññaṃ adāsi, sabbā nānātūriyahatthā āgantvā tassa upahāraṃ kariṃsu. Tassa taṃ nāgabhavanaṃ sakkabhavanaṃ viya ahosi, maraṇacittaṃ paṭippassambhi, sappasarīraṃ vijahitvā sabbālaṅkārapaṭimaṇḍito sayanapiṭṭhe nisīdi. Athassa tato paṭṭhāya yaso mahā ahosi.

    సో తత్థ నాగరజ్జం కారేన్తో అపరభాగే విప్పటిసారీ హుత్వా ‘‘కిం మే ఇమాయ తిరచ్ఛానయోనియా , ఉపోసథవాసం వసిత్వా ఇతో ముచ్చిత్వా మనుస్సపథం గన్త్వా సచ్చాని పటివిజ్ఝిత్వా దుక్ఖస్సన్తం కరిస్సామీ’’తి చిన్తేత్వా తతో పట్ఠాయ తస్మింయేవ పాసాదే ఉపోసథకమ్మం కరోతి. అలఙ్కతనాగమాణవికా తస్స సన్తికం గచ్ఛన్తి, యేభుయ్యేనస్స సీలం భిజ్జతి. సో తతో పట్ఠాయ పాసాదా నిక్ఖమిత్వా ఉయ్యానం గచ్ఛతి. తా తత్రాపి గచ్ఛన్తి, ఉపోసథో భిజ్జతేవ. సో చిన్తేసి ‘‘మయా ఇతో నాగభవనా నిక్ఖమిత్వా మనుస్సలోకం గన్త్వా ఉపోసథవాసం వసితుం వట్టతీ’’తి. సో తతో పట్ఠాయ ఉపోసథదివసేసు నాగభవనా నిక్ఖమిత్వా ఏకస్స పచ్చన్తగామస్స అవిదూరే మహామగ్గసమీపే వమ్మికమత్థకే ‘‘మమ చమ్మాదీహి అత్థికా గణ్హన్తు, మం కీళాసప్పం వా కాతుకామా కరోన్తూ’’తి సరీరం దానముఖే విస్సజ్జేత్వా భోగే ఆభుజిత్వా నిపన్నో ఉపోసథవాసం వసతి. మహామగ్గేన గచ్ఛన్తా చ ఆగచ్ఛన్తా చ తం దిస్వా గన్ధాదీహి పూజేత్వా పక్కమన్తి. పచ్చన్తగామవాసినో గన్త్వా ‘‘మహానుభావో నాగరాజా’’తి తస్స ఉపరి మణ్డపం కరిత్వా సమన్తా వాలుకం ఓకిరిత్వా గన్ధాదీహి పూజయింసు. తతో పట్ఠాయ మనుస్సా మహాసత్తే పసీదిత్వా పూజం కత్వా పుత్తం పత్థేన్తి, ధీతరం పత్థేన్తి.

    So tattha nāgarajjaṃ kārento aparabhāge vippaṭisārī hutvā ‘‘kiṃ me imāya tiracchānayoniyā , uposathavāsaṃ vasitvā ito muccitvā manussapathaṃ gantvā saccāni paṭivijjhitvā dukkhassantaṃ karissāmī’’ti cintetvā tato paṭṭhāya tasmiṃyeva pāsāde uposathakammaṃ karoti. Alaṅkatanāgamāṇavikā tassa santikaṃ gacchanti, yebhuyyenassa sīlaṃ bhijjati. So tato paṭṭhāya pāsādā nikkhamitvā uyyānaṃ gacchati. Tā tatrāpi gacchanti, uposatho bhijjateva. So cintesi ‘‘mayā ito nāgabhavanā nikkhamitvā manussalokaṃ gantvā uposathavāsaṃ vasituṃ vaṭṭatī’’ti. So tato paṭṭhāya uposathadivasesu nāgabhavanā nikkhamitvā ekassa paccantagāmassa avidūre mahāmaggasamīpe vammikamatthake ‘‘mama cammādīhi atthikā gaṇhantu, maṃ kīḷāsappaṃ vā kātukāmā karontū’’ti sarīraṃ dānamukhe vissajjetvā bhoge ābhujitvā nipanno uposathavāsaṃ vasati. Mahāmaggena gacchantā ca āgacchantā ca taṃ disvā gandhādīhi pūjetvā pakkamanti. Paccantagāmavāsino gantvā ‘‘mahānubhāvo nāgarājā’’ti tassa upari maṇḍapaṃ karitvā samantā vālukaṃ okiritvā gandhādīhi pūjayiṃsu. Tato paṭṭhāya manussā mahāsatte pasīditvā pūjaṃ katvā puttaṃ patthenti, dhītaraṃ patthenti.

    మహాసత్తోపి ఉపోసథకమ్మం కరోన్తో చాతుద్దసీపన్నరసీసు వమ్మికమత్థకే నిపజ్జిత్వా పాటిపదే నాగభవనం గచ్ఛతి. తస్సేవం ఉపోసథం కరోన్తస్స అద్ధా వీతివత్తో. ఏకదివసం సుమనా అగ్గమహేసీ ఆహ ‘‘దేవ , త్వం మనుస్సలోకం గన్త్వా ఉపోసథం ఉపవససి, మనుస్సలోకో చ సాసఙ్కో సప్పటిభయో, సచే తే భయం ఉప్పజ్జేయ్య, అథ మయం యేన నిమిత్తేన జానేయ్యామ, తం నో ఆచిక్ఖాహీ’’తి. అథ నం మహాసత్తో మఙ్గలపోక్ఖరణియా తీరం నేత్వా ‘‘సచే మం భద్దే, కోచి పహరిత్వా కిలమేస్సతి, ఇమిస్సా పోక్ఖరణియా ఉదకం ఆవిలం భవిస్సతి, సచే సుపణ్ణో గహేస్సతి, ఉదకం పక్కుథిస్సతి, సచే అహితుణ్డికో గణ్హిస్సతి, ఉదకం లోహితవణ్ణం భవిస్సతీ’’తి ఆహ. ఏవం తస్సా తీణి నిమిత్తాని ఆచిక్ఖిత్వా చాతుద్దసీఉపోసథం అధిట్ఠాయ నాగభవనా నిక్ఖమిత్వా తత్థ గన్త్వా వమ్మికమత్థకే నిపజ్జి సరీరసోభాయ వమ్మికం సోభయమానో. సరీరఞ్హిస్స రజతదామం వియ సేతం అహోసి మత్థకో రత్తకమ్బలగేణ్డుకో వియ. ఇమస్మిం పన జాతకే బోధిసత్తస్స సరీరం నఙ్గలసీసపమాణం అహోసి, భూరిదత్తజాతకే (జా॰ ౨.౨౨.౭౮౪ ఆదయో) ఊరుప్పమాణం, సఙ్ఖపాలజాతకే (జా॰ ౨.౧౭.౧౪౩ ఆదయో) ఏకదోణికనావపమాణం.

    Mahāsattopi uposathakammaṃ karonto cātuddasīpannarasīsu vammikamatthake nipajjitvā pāṭipade nāgabhavanaṃ gacchati. Tassevaṃ uposathaṃ karontassa addhā vītivatto. Ekadivasaṃ sumanā aggamahesī āha ‘‘deva , tvaṃ manussalokaṃ gantvā uposathaṃ upavasasi, manussaloko ca sāsaṅko sappaṭibhayo, sace te bhayaṃ uppajjeyya, atha mayaṃ yena nimittena jāneyyāma, taṃ no ācikkhāhī’’ti. Atha naṃ mahāsatto maṅgalapokkharaṇiyā tīraṃ netvā ‘‘sace maṃ bhadde, koci paharitvā kilamessati, imissā pokkharaṇiyā udakaṃ āvilaṃ bhavissati, sace supaṇṇo gahessati, udakaṃ pakkuthissati, sace ahituṇḍiko gaṇhissati, udakaṃ lohitavaṇṇaṃ bhavissatī’’ti āha. Evaṃ tassā tīṇi nimittāni ācikkhitvā cātuddasīuposathaṃ adhiṭṭhāya nāgabhavanā nikkhamitvā tattha gantvā vammikamatthake nipajji sarīrasobhāya vammikaṃ sobhayamāno. Sarīrañhissa rajatadāmaṃ viya setaṃ ahosi matthako rattakambalageṇḍuko viya. Imasmiṃ pana jātake bodhisattassa sarīraṃ naṅgalasīsapamāṇaṃ ahosi, bhūridattajātake (jā. 2.22.784 ādayo) ūruppamāṇaṃ, saṅkhapālajātake (jā. 2.17.143 ādayo) ekadoṇikanāvapamāṇaṃ.

    తదా ఏకో బారాణసివాసీ మాణవో తక్కసిలం గన్త్వా దిసాపామోక్ఖస్స ఆచరియస్స సన్తికే అలమ్పాయనమన్తం ఉగ్గణ్హిత్వా తేన మగ్గేన అత్తనో గేహం గచ్ఛన్తో మహాసత్తం దిస్వా ‘‘ఇమం సప్పం గహేత్వా గామనిగమరాజధానీసు కీళాపేన్తో ధనం ఉప్పాదేస్సామీ’’తి చిన్తేత్వా దిబ్బోసధాని గహేత్వా దిబ్బమన్తం పరివత్తేత్వా తస్స సన్తికం అగమాసి. దిబ్బమన్తసుతకాలతో పట్ఠాయ మహాసత్తస్స కణ్ణేసు అయసలాకపవేసనకాలో వియ జాతో, మత్థకో సిఖరేన అభిమత్థియమానో వియ జాతో. సో ‘‘కో ను ఖో ఏసో’’తి భోగన్తరతో సీసం ఉక్ఖిపిత్వా ఓలోకేన్తో అహితుణ్డికం దిస్వా చిన్తేసి ‘‘మమ విసం మహన్తం, సచాహం కుజ్ఝిత్వా నాసవాతం విస్సజ్జేస్సామి, ఏతస్స సరీరం భస్మముట్ఠి వియ విప్పకిరిస్సతి, అథ మే సీలం ఖణ్డం భవిస్సతి, న దాని తం ఓలోకేస్సామీ’’తి. సో అక్ఖీని నిమ్మీలేత్వా సీసం భోగన్తరే ఠపేసి.

    Tadā eko bārāṇasivāsī māṇavo takkasilaṃ gantvā disāpāmokkhassa ācariyassa santike alampāyanamantaṃ uggaṇhitvā tena maggena attano gehaṃ gacchanto mahāsattaṃ disvā ‘‘imaṃ sappaṃ gahetvā gāmanigamarājadhānīsu kīḷāpento dhanaṃ uppādessāmī’’ti cintetvā dibbosadhāni gahetvā dibbamantaṃ parivattetvā tassa santikaṃ agamāsi. Dibbamantasutakālato paṭṭhāya mahāsattassa kaṇṇesu ayasalākapavesanakālo viya jāto, matthako sikharena abhimatthiyamāno viya jāto. So ‘‘ko nu kho eso’’ti bhogantarato sīsaṃ ukkhipitvā olokento ahituṇḍikaṃ disvā cintesi ‘‘mama visaṃ mahantaṃ, sacāhaṃ kujjhitvā nāsavātaṃ vissajjessāmi, etassa sarīraṃ bhasmamuṭṭhi viya vippakirissati, atha me sīlaṃ khaṇḍaṃ bhavissati, na dāni taṃ olokessāmī’’ti. So akkhīni nimmīletvā sīsaṃ bhogantare ṭhapesi.

    అహితుణ్డికో బ్రాహ్మణో ఓసధం ఖాదిత్వా మన్తం పరివత్తేత్వా ఖేళం మహాసత్తస్స సరీరే ఓపి, ఓసధానఞ్చ మన్తస్స చానుభావేన ఖేళేన ఫుట్ఠఫుట్ఠట్ఠానే ఫోటానం ఉట్ఠానకాలో వియ జాతో. అథ నం సో నఙ్గుట్ఠే గహేత్వా కడ్ఢిత్వా దీఘసో నిపజ్జాపేత్వా అజపదేన దణ్డేన ఉప్పీళేన్తో దుబ్బలం కత్వా సీసం దళ్హం గహేత్వా నిప్పీళి, మహాసత్తస్స ముఖం వివరి. అథస్స ముఖే ఖేళం ఓపిత్వా ఓసధమన్తం కత్వా దన్తే భిన్ది, ముఖం లోహితస్స పూరి. మహాసత్తో అత్తనో సీలభేదభయేన ఏవరూపం దుక్ఖం అధివాసేన్తో అక్ఖీని ఉమ్మీలేత్వా ఓలోకనమత్తమ్పి నాకరి. సోపి ‘‘నాగరాజానం దుబ్బలం కరిస్సామీ’’తి నఙ్గుట్ఠతో పట్ఠాయస్స అట్ఠీని చుణ్ణయమానో వియ సకలసరీరం మద్దిత్వా పట్టకవేఠనం నామ వేఠేసి, తన్తమజ్జితం నామ మజ్జి, నఙ్గుట్ఠం గహేత్వా దుస్సపోథిమం నామ పోథేసి. మహాసత్తస్స సకలసరీరం లోహితమక్ఖితం అహోసి. సో మహావేదనం అధివాసేసి.

    Ahituṇḍiko brāhmaṇo osadhaṃ khāditvā mantaṃ parivattetvā kheḷaṃ mahāsattassa sarīre opi, osadhānañca mantassa cānubhāvena kheḷena phuṭṭhaphuṭṭhaṭṭhāne phoṭānaṃ uṭṭhānakālo viya jāto. Atha naṃ so naṅguṭṭhe gahetvā kaḍḍhitvā dīghaso nipajjāpetvā ajapadena daṇḍena uppīḷento dubbalaṃ katvā sīsaṃ daḷhaṃ gahetvā nippīḷi, mahāsattassa mukhaṃ vivari. Athassa mukhe kheḷaṃ opitvā osadhamantaṃ katvā dante bhindi, mukhaṃ lohitassa pūri. Mahāsatto attano sīlabhedabhayena evarūpaṃ dukkhaṃ adhivāsento akkhīni ummīletvā olokanamattampi nākari. Sopi ‘‘nāgarājānaṃ dubbalaṃ karissāmī’’ti naṅguṭṭhato paṭṭhāyassa aṭṭhīni cuṇṇayamāno viya sakalasarīraṃ madditvā paṭṭakaveṭhanaṃ nāma veṭhesi, tantamajjitaṃ nāma majji, naṅguṭṭhaṃ gahetvā dussapothimaṃ nāma pothesi. Mahāsattassa sakalasarīraṃ lohitamakkhitaṃ ahosi. So mahāvedanaṃ adhivāsesi.

    అథస్స దుబ్బలభావం ఞత్వా వల్లీహి పేళం కరిత్వా తత్థ నం పక్ఖిపిత్వా పచ్చన్తగామం నేత్వా మహాజనమజ్ఝే కీళాపేసి. నీలాదీసు వణ్ణేసు వట్టచతురస్సాదీసు సణ్ఠానేసు అణుంథూలాదీసు పమాణేసు యం యం బ్రాహ్మణో ఇచ్ఛతి, మహాసత్తో తంతదేవ కత్వా నచ్చతి, ఫణసతం ఫణసహస్సమ్పి కరోతియేవ. మహాజనో పసీదిత్వా బహుం ధనం అదాసి. ఏకదివసమేవ కహాపణసహస్సఞ్చేవ సహస్సగ్ఘనకే చ పరిక్ఖారే లభి. బ్రాహ్మణో ఆదితోవ సహస్సం లభిత్వా ‘‘విస్సజ్జేస్సామీ’’తి చిన్తేసి, తం పన ధనం లభిత్వా ‘‘పచ్చన్తగామేయేవ తావ మే ఏత్తకం ధనం లద్ధం, రాజరాజమహామచ్చానం సన్తికే బహుం ధనం లభిస్సామీ’’తి సకటఞ్చ సుఖయానకఞ్చ గహేత్వా సకటే పరిక్ఖారే ఠపేత్వా సుఖయానకే నిసిన్నో మహన్తేన పరివారేన మహాసత్తం గామనిగమాదీసు కీళాపేన్తో ‘‘బారాణసియం ఉగ్గసేనరఞ్ఞో సన్తికే కీళాపేత్వా విస్సజ్జేస్సామీ’’తి అగమాసి. సో మణ్డూకే మారేత్వా నాగరఞ్ఞో దేతి. నాగరాజా ‘‘పునప్పునం ఏస మం నిస్సాయ మారేస్సతీ’’తి న ఖాదతి. అథస్స మధులాజే అదాసి. మహాసత్తో ‘‘సచాహం భోజనం గణ్హిస్సామి, అన్తోపేళాయ ఏవ మరణం భవిస్సతీ’’తి తేపి న ఖాదతి. బ్రాహ్మణో మాసమత్తేన బారాణసిం పత్వా ద్వారగామేసు కీళాపేన్తో బహుం ధనం లభి.

    Athassa dubbalabhāvaṃ ñatvā vallīhi peḷaṃ karitvā tattha naṃ pakkhipitvā paccantagāmaṃ netvā mahājanamajjhe kīḷāpesi. Nīlādīsu vaṇṇesu vaṭṭacaturassādīsu saṇṭhānesu aṇuṃthūlādīsu pamāṇesu yaṃ yaṃ brāhmaṇo icchati, mahāsatto taṃtadeva katvā naccati, phaṇasataṃ phaṇasahassampi karotiyeva. Mahājano pasīditvā bahuṃ dhanaṃ adāsi. Ekadivasameva kahāpaṇasahassañceva sahassagghanake ca parikkhāre labhi. Brāhmaṇo āditova sahassaṃ labhitvā ‘‘vissajjessāmī’’ti cintesi, taṃ pana dhanaṃ labhitvā ‘‘paccantagāmeyeva tāva me ettakaṃ dhanaṃ laddhaṃ, rājarājamahāmaccānaṃ santike bahuṃ dhanaṃ labhissāmī’’ti sakaṭañca sukhayānakañca gahetvā sakaṭe parikkhāre ṭhapetvā sukhayānake nisinno mahantena parivārena mahāsattaṃ gāmanigamādīsu kīḷāpento ‘‘bārāṇasiyaṃ uggasenarañño santike kīḷāpetvā vissajjessāmī’’ti agamāsi. So maṇḍūke māretvā nāgarañño deti. Nāgarājā ‘‘punappunaṃ esa maṃ nissāya māressatī’’ti na khādati. Athassa madhulāje adāsi. Mahāsatto ‘‘sacāhaṃ bhojanaṃ gaṇhissāmi, antopeḷāya eva maraṇaṃ bhavissatī’’ti tepi na khādati. Brāhmaṇo māsamattena bārāṇasiṃ patvā dvāragāmesu kīḷāpento bahuṃ dhanaṃ labhi.

    రాజాపి నం పక్కోసాపేత్వా ‘‘అమ్హాకం కీళాపేహీ’’తి ఆహ. ‘‘సాధు, దేవ, స్వే పన్నరసే తుమ్హాకం కీళాపేస్సామీ’’తి. రాజా ‘‘స్వే నాగరాజా రాజఙ్గణే నచ్చిస్సతి, మహాజనో సన్నిపతిత్వా పస్సతూ’’తి భేరిం చరాపేత్వా పునదివసే రాజఙ్గణం అలఙ్కారాపేత్వా బ్రాహ్మణం పక్కోసాపేసి. సో రతనపేళాయ మహాసత్తం నేత్వా విచిత్తత్థరే పేళం ఠపేత్వా నిసీది. రాజాపి పాసాదా ఓరుయ్హ మహాజనపరివుతో రాజాసనే నిసీది. బ్రాహ్మణో మహాసత్తం నీహరిత్వా నచ్చాపేసి. మహాజనో సకభావేన సణ్ఠాతుం అసక్కోన్తో చేలుక్ఖేపసహస్సం పవత్తేతి. బోధిసత్తస్స ఉపరి సత్తరతనవస్సం వస్సతి. తస్స గహితస్స మాసో సమ్పూరి. ఏత్తకం కాలం నిరాహారోవ అహోసి. సుమనా ‘‘అతిచిరాయతి మే పియసామికో, ఇదానిస్స ఇధ అనాగచ్ఛన్తస్స మాసో సమ్పుణ్ణో, కిం ను ఖో కారణ’’న్తి గన్త్వా పోక్ఖరణిం ఓలోకేన్తీ లోహితవణ్ణం ఉదకం దిస్వా ‘‘అహితుణ్డికేన గహితో భవిస్సతీ’’తి ఞత్వా నాగభవనా నిక్ఖమిత్వా వమ్మికసన్తికం గన్త్వా మహాసత్తస్స గహితట్ఠానఞ్చ కిలమితట్ఠానఞ్చ దిస్వా రోదిత్వా కన్దిత్వా పచ్చన్తగామం గన్త్వా పుచ్ఛిత్వా తం పవత్తిం సుత్వా బారాణసిం గన్త్వా రాజఙ్గణే పరిసమజ్ఝే ఆకాసే రోదమానా అట్ఠాసి. మహాసత్తో నచ్చన్తోవ ఆకాసం ఓలోకేత్వా తం దిస్వా లజ్జితో పేళం పవిసిత్వా నిపజ్జి. రాజా తస్స పేళం పవిట్ఠకాలే ‘‘కిం ను ఖో కారణ’’న్తి ఇతో చితో చ ఓలోకేన్తో తం ఆకాసే ఠితం దిస్వా పఠమం గాథమాహ –

    Rājāpi naṃ pakkosāpetvā ‘‘amhākaṃ kīḷāpehī’’ti āha. ‘‘Sādhu, deva, sve pannarase tumhākaṃ kīḷāpessāmī’’ti. Rājā ‘‘sve nāgarājā rājaṅgaṇe naccissati, mahājano sannipatitvā passatū’’ti bheriṃ carāpetvā punadivase rājaṅgaṇaṃ alaṅkārāpetvā brāhmaṇaṃ pakkosāpesi. So ratanapeḷāya mahāsattaṃ netvā vicittatthare peḷaṃ ṭhapetvā nisīdi. Rājāpi pāsādā oruyha mahājanaparivuto rājāsane nisīdi. Brāhmaṇo mahāsattaṃ nīharitvā naccāpesi. Mahājano sakabhāvena saṇṭhātuṃ asakkonto celukkhepasahassaṃ pavatteti. Bodhisattassa upari sattaratanavassaṃ vassati. Tassa gahitassa māso sampūri. Ettakaṃ kālaṃ nirāhārova ahosi. Sumanā ‘‘aticirāyati me piyasāmiko, idānissa idha anāgacchantassa māso sampuṇṇo, kiṃ nu kho kāraṇa’’nti gantvā pokkharaṇiṃ olokentī lohitavaṇṇaṃ udakaṃ disvā ‘‘ahituṇḍikena gahito bhavissatī’’ti ñatvā nāgabhavanā nikkhamitvā vammikasantikaṃ gantvā mahāsattassa gahitaṭṭhānañca kilamitaṭṭhānañca disvā roditvā kanditvā paccantagāmaṃ gantvā pucchitvā taṃ pavattiṃ sutvā bārāṇasiṃ gantvā rājaṅgaṇe parisamajjhe ākāse rodamānā aṭṭhāsi. Mahāsatto naccantova ākāsaṃ oloketvā taṃ disvā lajjito peḷaṃ pavisitvā nipajji. Rājā tassa peḷaṃ paviṭṭhakāle ‘‘kiṃ nu kho kāraṇa’’nti ito cito ca olokento taṃ ākāse ṭhitaṃ disvā paṭhamaṃ gāthamāha –

    ౨౪౦.

    240.

    ‘‘కా ను విజ్జురివాభాసి, ఓసధీ వియ తారకా;

    ‘‘Kā nu vijjurivābhāsi, osadhī viya tārakā;

    దేవతా నుసి గన్ధబ్బీ, న తం మఞ్ఞామీ మానుసి’’న్తి.

    Devatā nusi gandhabbī, na taṃ maññāmī mānusi’’nti.

    తత్థ న తం మఞ్ఞామి మానుసిన్తి అహం తం మానుసీతి న మఞ్ఞామి, తయా ఏకాయ దేవతాయ గన్ధబ్బియా వా భవితుం వట్టతీతి వదతి.

    Tattha na taṃ maññāmi mānusinti ahaṃ taṃ mānusīti na maññāmi, tayā ekāya devatāya gandhabbiyā vā bhavituṃ vaṭṭatīti vadati.

    ఇదాని తేసం వచనపటివచనగాథా హోన్తి –

    Idāni tesaṃ vacanapaṭivacanagāthā honti –

    ౨౪౧.

    241.

    ‘‘నమ్హి దేవీ న గన్ధబ్బీ, న మహారాజ మానుసీ;

    ‘‘Namhi devī na gandhabbī, na mahārāja mānusī;

    నాగకఞ్ఞాస్మి భద్దన్తే, అత్థేనమ్హి ఇధాగతా.

    Nāgakaññāsmi bhaddante, atthenamhi idhāgatā.

    ౨౪౨.

    242.

    ‘‘విబ్భన్తచిత్తా కుపితిన్ద్రియాసి, నేత్తేహి తే వారిగణా సవన్తి;

    ‘‘Vibbhantacittā kupitindriyāsi, nettehi te vārigaṇā savanti;

    కిం తే నట్ఠం కిం పన పత్థయానా, ఇధాగతా నారి తదిఙ్ఘ బ్రూహి.

    Kiṃ te naṭṭhaṃ kiṃ pana patthayānā, idhāgatā nāri tadiṅgha brūhi.

    ౨౪౩.

    243.

    ‘‘యముగ్గతేజో ఉరగోతి చాహు, నాగోతి నం ఆహు జనా జనిన్ద;

    ‘‘Yamuggatejo uragoti cāhu, nāgoti naṃ āhu janā janinda;

    తమగ్గహీ పురిసో జీవికత్థో, తం బన్ధనా ముఞ్చ పతీ మమేసో.

    Tamaggahī puriso jīvikattho, taṃ bandhanā muñca patī mameso.

    ౨౪౪.

    244.

    ‘‘కథం న్వయం బలవిరియూపపన్నో, హత్థత్తమాగచ్ఛి వనిబ్బకస్స;

    ‘‘Kathaṃ nvayaṃ balaviriyūpapanno, hatthattamāgacchi vanibbakassa;

    అక్ఖాహి మే నాగకఞ్ఞే తమత్థం, కథం విజానేము గహీతనాగం.

    Akkhāhi me nāgakaññe tamatthaṃ, kathaṃ vijānemu gahītanāgaṃ.

    ౨౪౫.

    245.

    ‘‘నగరమ్పి నాగో భస్మం కరేయ్య, తథా హి సో బలవిరియూపపన్నో;

    ‘‘Nagarampi nāgo bhasmaṃ kareyya, tathā hi so balaviriyūpapanno;

    ధమ్మఞ్చ నాగో అపచాయమానో, తస్మా పరక్కమ్మ తపో కరోతీ’’తి.

    Dhammañca nāgo apacāyamāno, tasmā parakkamma tapo karotī’’ti.

    తత్థ అత్థేనమ్హీతి అహం ఏకం కారణం పటిచ్చ ఇధాగతా. కుపితిన్ద్రియాతి కిలన్తిన్ద్రియా. వారిగణాతి అస్సుబిన్దుఘటా. ఉరగోతి చాహూతి ఉరగోతి చాయం మహాజనో కథేసి. తమగ్గహీ పురిసోతి అయం పురిసో తం నాగరాజానం జీవికత్థాయ అగ్గహేసి. వనిబ్బకస్సాతి ఇమస్స వనిబ్బకస్స కథం ను ఏస మహానుభావో సమానో హత్థత్తం ఆగతోతి పుచ్ఛతి. ధమ్మఞ్చాతి పఞ్చసీలధమ్మం ఉపోసథవాసధమ్మఞ్చ గరుం కరోన్తో విహరతి, తస్మా ఇమినా పురిసేన గహితోపి ‘‘సచాహం ఇమస్స ఉపరి నాసవాతం విస్సజ్జేస్సామి, భస్మముట్ఠి వియ వికిరిస్సతి, ఏవం మే సీలం భిజ్జిస్సతీ’’తి సీలభేదభయా పరక్కమ్మ తం దుక్ఖం అధివాసేత్వా తపో కరోతి, వీరియమేవ కరోతీతి ఆహ.

    Tattha atthenamhīti ahaṃ ekaṃ kāraṇaṃ paṭicca idhāgatā. Kupitindriyāti kilantindriyā. Vārigaṇāti assubindughaṭā. Uragoti cāhūti uragoti cāyaṃ mahājano kathesi. Tamaggahī purisoti ayaṃ puriso taṃ nāgarājānaṃ jīvikatthāya aggahesi. Vanibbakassāti imassa vanibbakassa kathaṃ nu esa mahānubhāvo samāno hatthattaṃ āgatoti pucchati. Dhammañcāti pañcasīladhammaṃ uposathavāsadhammañca garuṃ karonto viharati, tasmā iminā purisena gahitopi ‘‘sacāhaṃ imassa upari nāsavātaṃ vissajjessāmi, bhasmamuṭṭhi viya vikirissati, evaṃ me sīlaṃ bhijjissatī’’ti sīlabhedabhayā parakkamma taṃ dukkhaṃ adhivāsetvā tapo karoti, vīriyameva karotīti āha.

    రాజా ‘‘కహం పనేసో ఇమినా గహితో’’తి పుచ్ఛి. అథస్స సా ఆచిక్ఖన్తీ గాథమాహ –

    Rājā ‘‘kahaṃ paneso iminā gahito’’ti pucchi. Athassa sā ācikkhantī gāthamāha –

    ౨౪౬.

    246.

    ‘‘చాతుద్దసిం పఞ్చదసిఞ్చ రాజ, చతుప్పథే సమ్మతి నాగరాజా;

    ‘‘Cātuddasiṃ pañcadasiñca rāja, catuppathe sammati nāgarājā;

    తమగ్గహీ పురిసో జీవికత్థో, తం బన్ధనా ముఞ్చ పతీ మమేసో’’తి.

    Tamaggahī puriso jīvikattho, taṃ bandhanā muñca patī mameso’’ti.

    తత్థ చతుప్పథేతి చతుక్కమగ్గస్స ఆసన్నట్ఠానే ఏకస్మిం వమ్మికే చతురఙ్గసమన్నాగతం అధిట్ఠానం అధిట్ఠహిత్వా ఉపోసథవాసం వసన్తో నిపజ్జతీతి అత్థో. తం బన్ధనాతి తం ఏవం ధమ్మికం గుణవన్తం నాగరాజానం ఏతస్స ధనం దత్వా పేళబన్ధనా పముఞ్చ.

    Tattha catuppatheti catukkamaggassa āsannaṭṭhāne ekasmiṃ vammike caturaṅgasamannāgataṃ adhiṭṭhānaṃ adhiṭṭhahitvā uposathavāsaṃ vasanto nipajjatīti attho. Taṃ bandhanāti taṃ evaṃ dhammikaṃ guṇavantaṃ nāgarājānaṃ etassa dhanaṃ datvā peḷabandhanā pamuñca.

    ఏవఞ్చ పన వత్వా పునపి తం యాచన్తీ ద్వే గాథా అభాసి –

    Evañca pana vatvā punapi taṃ yācantī dve gāthā abhāsi –

    ౨౪౭.

    247.

    ‘‘సోళసిత్థిసహస్సాని, ఆముత్తమణికుణ్డలా;

    ‘‘Soḷasitthisahassāni, āmuttamaṇikuṇḍalā;

    వారిగేహసయా నారీ, తాపి తం సరణం గతా.

    Vārigehasayā nārī, tāpi taṃ saraṇaṃ gatā.

    ౨౪౮.

    248.

    ‘‘ధమ్మేన మోచేహి అసాహసేన, గామేన నిక్ఖేన గవం సతేన;

    ‘‘Dhammena mocehi asāhasena, gāmena nikkhena gavaṃ satena;

    ఓస్సట్ఠకాయో ఉరగో చరాతు, పుఞ్ఞత్థికో ముఞ్చతు బన్ధనస్మా’’తి.

    Ossaṭṭhakāyo urago carātu, puññatthiko muñcatu bandhanasmā’’ti.

    తత్థ సోళసిత్థిసహస్సానీతి మా త్వం ఏస యో వా సో వా దలిద్దనాగోతి మఞ్ఞిత్థ. ఏతస్స హి ఏత్తకా సబ్బాలఙ్కారపటిమణ్డితా ఇత్థియోవ, సేసా సమ్పత్తి అపరిమాణాతి దస్సేతి. వారిగేహసయాతి ఉదకచ్ఛదనం ఉదకగబ్భం కత్వా తత్థ సయనసీలా. ఓస్సట్ఠకాయోతి నిస్సట్ఠకాయో హుత్వా. చరాతూతి చరతు.

    Tattha soḷasitthisahassānīti mā tvaṃ esa yo vā so vā daliddanāgoti maññittha. Etassa hi ettakā sabbālaṅkārapaṭimaṇḍitā itthiyova, sesā sampatti aparimāṇāti dasseti. Vārigehasayāti udakacchadanaṃ udakagabbhaṃ katvā tattha sayanasīlā. Ossaṭṭhakāyoti nissaṭṭhakāyo hutvā. Carātūti caratu.

    అథ నం రాజా తిస్సో గాథా అభాసి –

    Atha naṃ rājā tisso gāthā abhāsi –

    ౨౪౯.

    249.

    ‘‘ధమ్మేన మోచేమి అసాహసేన, గామేన నిక్ఖేన గవం సతేన;

    ‘‘Dhammena mocemi asāhasena, gāmena nikkhena gavaṃ satena;

    ఓస్సట్ఠకాయో ఉరగో చరాతు, పుఞ్ఞత్థికో ముఞ్చతు బన్ధనస్మా.

    Ossaṭṭhakāyo urago carātu, puññatthiko muñcatu bandhanasmā.

    ౨౫౦.

    250.

    ‘‘దమ్మి నిక్ఖసతం లుద్ద, థూలఞ్చ మణికుణ్డలం;

    ‘‘Dammi nikkhasataṃ ludda, thūlañca maṇikuṇḍalaṃ;

    చతుస్సదఞ్చ పల్లఙ్కం, ఉమాపుప్ఫసరిన్నిభం.

    Catussadañca pallaṅkaṃ, umāpupphasarinnibhaṃ.

    ౨౫౧.

    251.

    ‘‘ద్వే చ సాదిసియో భరియా, ఉసభఞ్చ గవం సతం;

    ‘‘Dve ca sādisiyo bhariyā, usabhañca gavaṃ sataṃ;

    ఓస్సట్ఠకాయో ఉరగో చరాతు, పుఞ్ఞత్థికో ముఞ్చతు బన్ధనస్మా’’తి.

    Ossaṭṭhakāyo urago carātu, puññatthiko muñcatu bandhanasmā’’ti.

    తత్థ లుద్దాతి రాజా ఉరగం మోచేతుం అహితుణ్డికం ఆమన్తేత్వా తస్స దాతబ్బం దేయ్యధమ్మం దస్సేన్తో ఏవమాహ. గాథా పన హేట్ఠా వుత్తత్థాయేవ.

    Tattha luddāti rājā uragaṃ mocetuṃ ahituṇḍikaṃ āmantetvā tassa dātabbaṃ deyyadhammaṃ dassento evamāha. Gāthā pana heṭṭhā vuttatthāyeva.

    అథ నం లుద్దో ఆహ –

    Atha naṃ luddo āha –

    ౨౫౨.

    252.

    ‘‘వినాపి దానా తవ వచనం జనిన్ద, ముఞ్చేము నం ఉరగం బన్ధనస్మా;

    ‘‘Vināpi dānā tava vacanaṃ janinda, muñcemu naṃ uragaṃ bandhanasmā;

    ఓస్సట్ఠకాయో ఉరగో చరాతు, పుఞ్ఞత్థికో ముఞ్చతు బన్ధనస్మా’’తి.

    Ossaṭṭhakāyo urago carātu, puññatthiko muñcatu bandhanasmā’’ti.

    తత్థ తవ వచనన్తి మహారాజ, వినాపి దానేన తవ వచనమేవ అమ్హాకం గరు. ముఞ్చేము నన్తి ముఞ్చిస్సామి ఏతన్తి వదతి.

    Tattha tava vacananti mahārāja, vināpi dānena tava vacanameva amhākaṃ garu. Muñcemu nanti muñcissāmi etanti vadati.

    ఏవఞ్చ పన వత్వా మహాసత్తం పేళతో నీహరి. నాగరాజా నిక్ఖమిత్వా పుప్ఫన్తరం పవిసిత్వా తం అత్తభావం విజహిత్వా మాణవకవణ్ణేన అలఙ్కతసరీరో హుత్వా పథవిం భిన్దన్తో వియ నిక్ఖన్తో అట్ఠాసి. సుమనా ఆకాసతో ఓతరిత్వా తస్స సన్తికే ఠితా. నాగరాజా అఞ్జలిం పగ్గయ్హ రాజానం నమస్సమానో అట్ఠాసి. తమత్థం పకాసేన్తో సత్థా ద్వే గాథా అభాసి –

    Evañca pana vatvā mahāsattaṃ peḷato nīhari. Nāgarājā nikkhamitvā pupphantaraṃ pavisitvā taṃ attabhāvaṃ vijahitvā māṇavakavaṇṇena alaṅkatasarīro hutvā pathaviṃ bhindanto viya nikkhanto aṭṭhāsi. Sumanā ākāsato otaritvā tassa santike ṭhitā. Nāgarājā añjaliṃ paggayha rājānaṃ namassamāno aṭṭhāsi. Tamatthaṃ pakāsento satthā dve gāthā abhāsi –

    ౨౫౩.

    253.

    ‘‘ముత్తో చమ్పేయ్యకో నాగో, రాజానం ఏతదబ్రవి;

    ‘‘Mutto campeyyako nāgo, rājānaṃ etadabravi;

    నమో తే కాసిరాజత్థు, నమో తే కాసివడ్ఢన;

    Namo te kāsirājatthu, namo te kāsivaḍḍhana;

    అఞ్జలిం తే పగ్గణ్హామి, పస్సేయ్యం మే నివేసనం.

    Añjaliṃ te paggaṇhāmi, passeyyaṃ me nivesanaṃ.

    ౨౫౪.

    254.

    ‘‘అద్ధా హి దుబ్బిస్ససమేతమాహు, యం మానుసో విస్ససే అమానుసమ్హి;

    ‘‘Addhā hi dubbissasametamāhu, yaṃ mānuso vissase amānusamhi;

    సచే చ మం యాచసి ఏతమత్థం, దక్ఖేము తే నాగ నివేసనానీ’’తి.

    Sace ca maṃ yācasi etamatthaṃ, dakkhemu te nāga nivesanānī’’ti.

    తత్థ పస్సేయ్యం మే నివేసనన్తి మమ నివేసనం చమ్పేయ్యనాగభవనం రమణీయం పస్సితబ్బయుత్తకం. తం తే అహం దస్సేతుకామో, తం సబలవాహనో త్వం ఆగన్త్వా పస్స, నరిన్దాతి వదతి. దుబ్బిస్ససన్తి దువిస్సాసనీయం. సచే చాతి సచే మం యాచసి, పస్సేయ్యామ తే నివేసనాని, అపి చ ఖో పన తం న సద్దహామీతి వదతి.

    Tattha passeyyaṃ me nivesananti mama nivesanaṃ campeyyanāgabhavanaṃ ramaṇīyaṃ passitabbayuttakaṃ. Taṃ te ahaṃ dassetukāmo, taṃ sabalavāhano tvaṃ āgantvā passa, narindāti vadati. Dubbissasanti duvissāsanīyaṃ. Sace cāti sace maṃ yācasi, passeyyāma te nivesanāni, api ca kho pana taṃ na saddahāmīti vadati.

    అథ నం సద్దహాపేతుం సపథం కరోన్తో మహాసత్తో ద్వే గాథా అభాసి –

    Atha naṃ saddahāpetuṃ sapathaṃ karonto mahāsatto dve gāthā abhāsi –

    ౨౫౫.

    255.

    ‘‘సచేపి వాతో గిరిమావహేయ్య, చన్దో చ సురియో చ ఛమా పతేయ్యుం;

    ‘‘Sacepi vāto girimāvaheyya, cando ca suriyo ca chamā pateyyuṃ;

    సబ్బా చ నజ్జో పటిసోతం వజేయ్యుం, న త్వేవహం రాజ ముసా భణేయ్యం.

    Sabbā ca najjo paṭisotaṃ vajeyyuṃ, na tvevahaṃ rāja musā bhaṇeyyaṃ.

    ౨౫౬.

    256.

    ‘‘నభం ఫలేయ్య ఉదధీపి సుస్సే, సంవట్టయే భూతధరా వసున్ధరా;

    ‘‘Nabhaṃ phaleyya udadhīpi susse, saṃvaṭṭaye bhūtadharā vasundharā;

    సిలుచ్చయో మేరు సమూలముప్పతే, న త్వేవహం రాజ ముసా భణేయ్య’’న్తి.

    Siluccayo meru samūlamuppate, na tvevahaṃ rāja musā bhaṇeyya’’nti.

    తత్థ సంవట్టయే భూతధరా వసున్ధరాతి అయం భూతధరాతి చ వసున్ధరాతి చ సఙ్ఖం గతా మహాపథవీ కిలఞ్జం వియ సంవట్టేయ్య. సమూలముప్పతేతి ఏవం మహాసినేరుపబ్బతో సమూలో ఉట్ఠాయ పురాణపణ్ణం వియ ఆకాసే పక్ఖన్దేయ్య.

    Tattha saṃvaṭṭaye bhūtadharā vasundharāti ayaṃ bhūtadharāti ca vasundharāti ca saṅkhaṃ gatā mahāpathavī kilañjaṃ viya saṃvaṭṭeyya. Samūlamuppateti evaṃ mahāsinerupabbato samūlo uṭṭhāya purāṇapaṇṇaṃ viya ākāse pakkhandeyya.

    సో మహాసత్తేన ఏవం వుత్తేపి అసద్దహన్తో –

    So mahāsattena evaṃ vuttepi asaddahanto –

    ౨౫౭.

    257.

    ‘‘అద్ధా హి దుబ్బిస్ససమేతమాహు, యం మానుసో విస్ససే అమానుసమ్హి;

    ‘‘Addhā hi dubbissasametamāhu, yaṃ mānuso vissase amānusamhi;

    సచే చ మం యాచసి ఏతమత్థం, దక్ఖేము తే నాగ నివేసనానీ’’తి. –

    Sace ca maṃ yācasi etamatthaṃ, dakkhemu te nāga nivesanānī’’ti. –

    పునపి తమేవ గాథం వత్వా ‘‘త్వం మయా కతగుణం జానితుం అరహసి, సద్దహితుం పన యుత్తభావం వా అయుత్తభావం వా అహం జానిస్సామీ’’తి పకాసేన్తో ఇతరం గాథమాహ –

    Punapi tameva gāthaṃ vatvā ‘‘tvaṃ mayā kataguṇaṃ jānituṃ arahasi, saddahituṃ pana yuttabhāvaṃ vā ayuttabhāvaṃ vā ahaṃ jānissāmī’’ti pakāsento itaraṃ gāthamāha –

    ౨౫౮.

    258.

    ‘‘తుమ్హే ఖోత్థ ఘోరవిసా ఉళారా, మహాతేజా ఖిప్పకోపీ చ హోథ;

    ‘‘Tumhe khottha ghoravisā uḷārā, mahātejā khippakopī ca hotha;

    మంకారణా బన్ధనస్మా పముత్తో, అరహసి నో జానితుయే కతానీ’’తి.

    Maṃkāraṇā bandhanasmā pamutto, arahasi no jānituye katānī’’ti.

    తత్థ ఉళారాతి ఉళారవిసా. జానితుయేతి జానితుం.

    Tattha uḷārāti uḷāravisā. Jānituyeti jānituṃ.

    అథ నం సద్దహాపేతుం పున సపథం కరోన్తో మహాసత్తో గాథమాహ –

    Atha naṃ saddahāpetuṃ puna sapathaṃ karonto mahāsatto gāthamāha –

    ౨౫౯.

    259.

    ‘‘సో పచ్చతం నిరయే ఘోరరూపే, మా కాయికం సాతమలత్థ కిఞ్చి;

    ‘‘So paccataṃ niraye ghorarūpe, mā kāyikaṃ sātamalattha kiñci;

    పేళాయ బద్ధో మరణం ఉపేతు, యో తాదిసం కమ్మకతం న జానే’’తి.

    Peḷāya baddho maraṇaṃ upetu, yo tādisaṃ kammakataṃ na jāne’’ti.

    తత్థ పచ్చతన్తి పచ్చతు. కమ్మకతన్తి కతకమ్మం ఏవం గుణకారకం తుమ్హాదిసం యో న జానాతి, సో ఏవరూపో హోతూతి వదతి.

    Tattha paccatanti paccatu. Kammakatanti katakammaṃ evaṃ guṇakārakaṃ tumhādisaṃ yo na jānāti, so evarūpo hotūti vadati.

    అథస్స రాజా సద్దహిత్వా థుతిం కరోన్తో గాథమాహ –

    Athassa rājā saddahitvā thutiṃ karonto gāthamāha –

    ౨౬౦.

    260.

    ‘‘సచ్చప్పటిఞ్ఞా తవ మేస హోతు, అక్కోధనో హోహి అనుపనాహీ;

    ‘‘Saccappaṭiññā tava mesa hotu, akkodhano hohi anupanāhī;

    సబ్బఞ్చ తే నాగకులం సుపణ్ణా, అగ్గింవ గిమ్హేసు వివజ్జయన్తూ’’తి.

    Sabbañca te nāgakulaṃ supaṇṇā, aggiṃva gimhesu vivajjayantū’’ti.

    తత్థ తవ మేస హోతూతి తవ ఏసా పటిఞ్ఞా సచ్చా హోతు. అగ్గింవ గిమ్హేసు వివజ్జయన్తూతి యథా మనుస్సా గిమ్హకాలే సన్తాపం అనిచ్ఛన్తా జలమానం అగ్గిం వివజ్జేన్తి, ఏవం వివజ్జేన్తు దూరతోవ పరిహరన్తు.

    Tattha tava mesa hotūti tava esā paṭiññā saccā hotu. Aggiṃva gimhesu vivajjayantūti yathā manussā gimhakāle santāpaṃ anicchantā jalamānaṃ aggiṃ vivajjenti, evaṃ vivajjentu dūratova pariharantu.

    మహాసత్తోపి రఞ్ఞో థుతిం కరోన్తో ఇతరం గాథమాహ –

    Mahāsattopi rañño thutiṃ karonto itaraṃ gāthamāha –

    ౨౬౧.

    261.

    ‘‘అనుకమ్పసీ నాగకులం జనిన్ద, మాతా యథా సుప్పియం ఏకపుత్తం;

    ‘‘Anukampasī nāgakulaṃ janinda, mātā yathā suppiyaṃ ekaputtaṃ;

    అహఞ్చ తే నాగకులేన సద్ధిం, కాహామి వేయ్యావటికం ఉళార’’న్తి.

    Ahañca te nāgakulena saddhiṃ, kāhāmi veyyāvaṭikaṃ uḷāra’’nti.

    తం సుత్వా రాజా నాగభవనం గన్తుకామో సేనం గమనసజ్జం కాతుం ఆణాపేన్తో గాథమాహ –

    Taṃ sutvā rājā nāgabhavanaṃ gantukāmo senaṃ gamanasajjaṃ kātuṃ āṇāpento gāthamāha –

    ౨౬౨.

    262.

    ‘‘యోజేన్తు వే రాజరథే సుచిత్తే, కమ్బోజకే అస్సతరే సుదన్తే;

    ‘‘Yojentu ve rājarathe sucitte, kambojake assatare sudante;

    నాగే చ యోజేన్తు సువణ్ణకప్పనే, దక్ఖేము నాగస్స నివేసనానీ’’తి.

    Nāge ca yojentu suvaṇṇakappane, dakkhemu nāgassa nivesanānī’’ti.

    తత్థ కమ్బోజకే అస్సతరే సుదన్తేతి సుసిక్ఖితే కమ్బోజరట్ఠసమ్భవే అస్సతరే యోజేన్తు.

    Tattha kambojake assatare sudanteti susikkhite kambojaraṭṭhasambhave assatare yojentu.

    ఇతరా అభిసమ్బుద్ధగాథా –

    Itarā abhisambuddhagāthā –

    ౨౬౩.

    263.

    ‘‘భేరీ ముదిఙ్గా పణవా చ సఙ్ఖా, అవజ్జయింసు ఉగ్గసేనస్స రఞ్ఞో;

    ‘‘Bherī mudiṅgā paṇavā ca saṅkhā, avajjayiṃsu uggasenassa rañño;

    పాయాసి రాజా బహు సోభమానో, పురక్ఖతో నారిగణస్స మజ్ఝే’’తి.

    Pāyāsi rājā bahu sobhamāno, purakkhato nārigaṇassa majjhe’’ti.

    తత్థ బహు సోభమానోతి భిక్ఖవే, బారాణసిరాజా సోళసహి నారీసహస్సేహి పురక్ఖతో పరివారితో తస్స నారీగణస్స మజ్ఝే బారాణసితో నాగభవనం గచ్ఛన్తో అతివియ సోభమానో పాయాసి.

    Tattha bahu sobhamānoti bhikkhave, bārāṇasirājā soḷasahi nārīsahassehi purakkhato parivārito tassa nārīgaṇassa majjhe bārāṇasito nāgabhavanaṃ gacchanto ativiya sobhamāno pāyāsi.

    తస్స నగరా నిక్ఖన్తకాలేయేవ మహాసత్తో అత్తనో ఆనుభావేన నాగభవనం సబ్బరతనమయం పాకారఞ్చ ద్వారట్టాలకే చ దిస్సమానరూపే కత్వా నాగభవనగామిం మగ్గం అలఙ్కతపటియత్తం మాపేసి . రాజా సపరిసో తేన మగ్గేన నాగభవనం పవిసిత్వా రమణీయం భూమిభాగఞ్చ పాసాదే చ అద్దస. తమత్థం పకాసేన్తో సత్థా ఆహ –

    Tassa nagarā nikkhantakāleyeva mahāsatto attano ānubhāvena nāgabhavanaṃ sabbaratanamayaṃ pākārañca dvāraṭṭālake ca dissamānarūpe katvā nāgabhavanagāmiṃ maggaṃ alaṅkatapaṭiyattaṃ māpesi . Rājā sapariso tena maggena nāgabhavanaṃ pavisitvā ramaṇīyaṃ bhūmibhāgañca pāsāde ca addasa. Tamatthaṃ pakāsento satthā āha –

    ౨౬౪.

    264.

    ‘‘సువణ్ణచితకం భూమిం, అద్దక్ఖి కాసివడ్ఢనో;

    ‘‘Suvaṇṇacitakaṃ bhūmiṃ, addakkhi kāsivaḍḍhano;

    సోవణ్ణమయపాసాదే, వేళురియఫలకత్థతే.

    Sovaṇṇamayapāsāde, veḷuriyaphalakatthate.

    ౨౬౫.

    265.

    ‘‘స రాజా పావిసి బ్యమ్హం, చమ్పేయ్యస్స నివేసనం;

    ‘‘Sa rājā pāvisi byamhaṃ, campeyyassa nivesanaṃ;

    ఆదిచ్చవణ్ణసన్నిభం, కంసవిజ్జుపభస్సరం.

    Ādiccavaṇṇasannibhaṃ, kaṃsavijjupabhassaraṃ.

    ౨౬౬.

    266.

    ‘‘నానారుక్ఖేహి సఞ్ఛన్నం, నానాగన్ధసమీరితం;

    ‘‘Nānārukkhehi sañchannaṃ, nānāgandhasamīritaṃ;

    సో పావేక్ఖి కాసిరాజా, చమ్పేయ్యస్స నివేసనం.

    So pāvekkhi kāsirājā, campeyyassa nivesanaṃ.

    ౨౬౭.

    267.

    ‘‘పవిట్ఠస్మిం కాసిరఞ్ఞే, చమ్పేయ్యస్స నివేసనం;

    ‘‘Paviṭṭhasmiṃ kāsiraññe, campeyyassa nivesanaṃ;

    దిబ్బా తూరియా పవజ్జింసు, నాగకఞ్ఞా చ నచ్చిసుం.

    Dibbā tūriyā pavajjiṃsu, nāgakaññā ca naccisuṃ.

    ౨౬౮.

    268.

    ‘‘తం నాగకఞ్ఞా చరితం గణేన, అన్వారుహీ కాసిరాజా పసన్నో;

    ‘‘Taṃ nāgakaññā caritaṃ gaṇena, anvāruhī kāsirājā pasanno;

    నిసీది సోవణ్ణమయమ్హి పీఠే, సాపస్సయే చన్దనసారలిత్తే’’తి.

    Nisīdi sovaṇṇamayamhi pīṭhe, sāpassaye candanasāralitte’’ti.

    తత్థ సువణ్ణచితకన్తి సువణ్ణవాలుకాయ సన్థతం. బ్యమ్హన్తి అలఙ్కతనాగభవనం. చమ్పేయ్యస్సాతి నాగభవనం పవిసిత్వా చమ్పేయ్యనాగరాజస్స నివేసనం పావిసి. కంసవిజ్జుపభస్సరన్తి మేఘముఖే సఞ్చరణసువణ్ణవిజ్జు వియ ఓభాసమానం. నానాగన్ధసమీరితన్తి నానావిధేహి దిబ్బగన్ధేహి అనుసఞ్చరితం. చరితం గణేనాతి తం నివేసనం నాగకఞ్ఞాగణేన చరితం అనుసఞ్చరితం. చన్దనసారలిత్తేతి దిబ్బసారచన్దనేన అనులిత్తే.

    Tattha suvaṇṇacitakanti suvaṇṇavālukāya santhataṃ. Byamhanti alaṅkatanāgabhavanaṃ. Campeyyassāti nāgabhavanaṃ pavisitvā campeyyanāgarājassa nivesanaṃ pāvisi. Kaṃsavijjupabhassaranti meghamukhe sañcaraṇasuvaṇṇavijju viya obhāsamānaṃ. Nānāgandhasamīritanti nānāvidhehi dibbagandhehi anusañcaritaṃ. Caritaṃ gaṇenāti taṃ nivesanaṃ nāgakaññāgaṇena caritaṃ anusañcaritaṃ. Candanasāralitteti dibbasāracandanena anulitte.

    తత్థ నిసిన్నమత్తస్సేవస్స నానగ్గరసం దిబ్బభోజనం ఉపనామేసుం, తథా సోళసన్నం ఇత్థిసహస్సానం సేసరాజపరిసాయ చ. సో సత్తాహమత్తం సపరిసో దిబ్బన్నపానాదీని పరిభుఞ్జిత్వా దిబ్బేహి కామగుణేహి అభిరమిత్వా సుఖసయనే నిసిన్నో మహాసత్తస్స యసం వణ్ణేత్వా ‘‘నాగరాజ, త్వం ఏవరూపం సమ్పత్తిం పహాయ మనుస్సలోకే వమ్మికమత్థకే నిపజ్జిత్వా కస్మా ఉపోసథవాసం వసీ’’తి పుచ్ఛి. సోపిస్స కథేసి. తమత్థం పకాసేన్తో సత్థా ఆహ –

    Tattha nisinnamattassevassa nānaggarasaṃ dibbabhojanaṃ upanāmesuṃ, tathā soḷasannaṃ itthisahassānaṃ sesarājaparisāya ca. So sattāhamattaṃ sapariso dibbannapānādīni paribhuñjitvā dibbehi kāmaguṇehi abhiramitvā sukhasayane nisinno mahāsattassa yasaṃ vaṇṇetvā ‘‘nāgarāja, tvaṃ evarūpaṃ sampattiṃ pahāya manussaloke vammikamatthake nipajjitvā kasmā uposathavāsaṃ vasī’’ti pucchi. Sopissa kathesi. Tamatthaṃ pakāsento satthā āha –

    ౨౬౯.

    269.

    ‘‘సో తత్థ భుత్వా చ అథో రమిత్వా, చమ్పేయ్యకం కాసిరాజా అవోచ;

    ‘‘So tattha bhutvā ca atho ramitvā, campeyyakaṃ kāsirājā avoca;

    విమానసేట్ఠాని ఇమాని తుయ్హం, ఆదిచ్చవణ్ణాని పభస్సరాని;

    Vimānaseṭṭhāni imāni tuyhaṃ, ādiccavaṇṇāni pabhassarāni;

    నేతాదిసం అత్థి మనుస్సలోకే, కిం పత్థయం నాగ తపో కరోసి.

    Netādisaṃ atthi manussaloke, kiṃ patthayaṃ nāga tapo karosi.

    ౨౭౦.

    270.

    ‘‘తా కమ్బుకాయూరధరా సువత్థా, వట్టఙ్గులీ తమ్బతలూపపన్నా;

    ‘‘Tā kambukāyūradharā suvatthā, vaṭṭaṅgulī tambatalūpapannā;

    పగ్గయ్హ పాయేన్తి అనోమవణ్ణా, నేతాదిసం అత్థి మనుస్సలోకే;

    Paggayha pāyenti anomavaṇṇā, netādisaṃ atthi manussaloke;

    కిం పత్థయం నాగ తపో కరోసి.

    Kiṃ patthayaṃ nāga tapo karosi.

    ౨౭౧.

    271.

    ‘‘నజ్జో చ తేమా పుథులోమమచ్ఛా, ఆటాసకున్తాభిరుదా సుతిత్థా;

    ‘‘Najjo ca temā puthulomamacchā, āṭāsakuntābhirudā sutitthā;

    నేతాదిసం అత్థి మనుస్సలోకే, కిం పత్థయం నాగ తపో కరోసి.

    Netādisaṃ atthi manussaloke, kiṃ patthayaṃ nāga tapo karosi.

    ౨౭౨.

    272.

    ‘‘కోఞ్చా మయూరా దివియా చ హంసా, వగ్గుస్సరా కోకిలా సమ్పతన్తి;

    ‘‘Koñcā mayūrā diviyā ca haṃsā, vaggussarā kokilā sampatanti;

    నేతాదిసం అత్థి మనుస్సలోకే, కిం పత్థయం నాగ తపో కరోసి.

    Netādisaṃ atthi manussaloke, kiṃ patthayaṃ nāga tapo karosi.

    ౨౭౩.

    273.

    ‘‘అమ్బా చ సాలా తిలకా చ జమ్బుయో, ఉద్దాలకా పాటలియో చ ఫుల్లా;

    ‘‘Ambā ca sālā tilakā ca jambuyo, uddālakā pāṭaliyo ca phullā;

    నేతాదిసం అత్థి మనుస్సలోకే, కిం పత్థయం నాగ తపో కరోసి.

    Netādisaṃ atthi manussaloke, kiṃ patthayaṃ nāga tapo karosi.

    ౨౭౪.

    274.

    ‘‘ఇమా చ తే పోక్ఖరఞ్ఞో సమన్తతో, దిబ్బా చ గన్ధా సతతం పవాయన్తి;

    ‘‘Imā ca te pokkharañño samantato, dibbā ca gandhā satataṃ pavāyanti;

    నేతాదిసం అత్థి మనుస్సలోకే, కిం పత్థయం నాగ తపో కరోసి.

    Netādisaṃ atthi manussaloke, kiṃ patthayaṃ nāga tapo karosi.

    ౨౭౫.

    275.

    ‘‘న పుత్తహేతు న ధనస్స హేతు, న ఆయునో చాపి జనిన్ద హేతు;

    ‘‘Na puttahetu na dhanassa hetu, na āyuno cāpi janinda hetu;

    మనుస్సయోనిం అభిపత్థయానో, తస్మా పరక్కమ్మ తపో కరోమీ’’తి.

    Manussayoniṃ abhipatthayāno, tasmā parakkamma tapo karomī’’ti.

    తత్థ తాతి సోళససహస్సనాగకఞ్ఞాయో సన్ధాయాహ. కమ్బుకాయూరధరాతి సువణ్ణాభరణధరా. వట్టఙ్గులీతి పవాళఙ్కురసదిసవట్టఙ్గులీ. తమ్బతలూపపన్నాతి అభిరత్తేహి హత్థపాదతలేహి సమన్నాగతా. పాయేన్తీతి దిబ్బపానం ఉక్ఖిపిత్వా తం పాయేన్తి. పుథులోమమచ్ఛాతి పుథులపత్తేహి నానామచ్ఛేహి సమన్నాగతా. ఆటాసకున్తాభిరుదాతి ఆటాసఙ్ఖాతేహి సకుణేహి అభిరుదా. సుతిత్థాతి సున్దరతిత్థా. దివియా చ హంసాతి దిబ్బహంసా చ. సమ్పతన్తీతి మనుఞ్ఞరవం రవన్తా రుక్ఖతో రుక్ఖం సమ్పతన్తి. దిబ్బా చ గన్ధాతి తాసు పోక్ఖరణీసు సతతం దిబ్బగన్ధా వాయన్తి. అభిపత్థయానోతి పత్థయన్తో విచరామి. తస్మాతి తేన కారణేన పరక్కమ్మ వీరియం పగ్గహేత్వా తపో కరోమి, ఉపోసథం ఉపవసామీతి.

    Tattha ti soḷasasahassanāgakaññāyo sandhāyāha. Kambukāyūradharāti suvaṇṇābharaṇadharā. Vaṭṭaṅgulīti pavāḷaṅkurasadisavaṭṭaṅgulī. Tambatalūpapannāti abhirattehi hatthapādatalehi samannāgatā. Pāyentīti dibbapānaṃ ukkhipitvā taṃ pāyenti. Puthulomamacchāti puthulapattehi nānāmacchehi samannāgatā. Āṭāsakuntābhirudāti āṭāsaṅkhātehi sakuṇehi abhirudā. Sutitthāti sundaratitthā. Diviyā ca haṃsāti dibbahaṃsā ca. Sampatantīti manuññaravaṃ ravantā rukkhato rukkhaṃ sampatanti. Dibbā ca gandhāti tāsu pokkharaṇīsu satataṃ dibbagandhā vāyanti. Abhipatthayānoti patthayanto vicarāmi. Tasmāti tena kāraṇena parakkamma vīriyaṃ paggahetvā tapo karomi, uposathaṃ upavasāmīti.

    ఏవం వుత్తే రాజా ఆహ –

    Evaṃ vutte rājā āha –

    ౨౭౬.

    276.

    ‘‘త్వం లోహితక్ఖో విహతన్తరంసో, అలఙ్కతో కప్పితకేసమస్సు;

    ‘‘Tvaṃ lohitakkho vihatantaraṃso, alaṅkato kappitakesamassu;

    సురోసితో లోహితచన్దనేన, గన్ధబ్బరాజావ దిసా పభాససి.

    Surosito lohitacandanena, gandhabbarājāva disā pabhāsasi.

    ౨౭౭.

    277.

    ‘‘దేవిద్ధిపత్తోసి మహానుభావో, సబ్బేహి కామేహి సమఙ్గిభూతో;

    ‘‘Deviddhipattosi mahānubhāvo, sabbehi kāmehi samaṅgibhūto;

    పుచ్ఛామి తం నాగరాజేతమత్థం, సేయ్యో ఇతో కేన మనుస్సలోకో’’తి.

    Pucchāmi taṃ nāgarājetamatthaṃ, seyyo ito kena manussaloko’’ti.

    తత్థ సురోసితోతి సువిలిత్తో.

    Tattha surositoti suvilitto.

    అథస్స ఆచిక్ఖన్తో నాగరాజా ఆహ –

    Athassa ācikkhanto nāgarājā āha –

    ౨౭౮.

    278.

    ‘‘జనిన్ద నాఞ్ఞత్ర మనుస్సలోకా, సుద్ధీవ సంవిజ్జతి సంయమో వా;

    ‘‘Janinda nāññatra manussalokā, suddhīva saṃvijjati saṃyamo vā;

    అహఞ్చ లద్ధాన మనుస్సయోనిం, కాహామి జాతిమరణస్స అన్త’’న్తి.

    Ahañca laddhāna manussayoniṃ, kāhāmi jātimaraṇassa anta’’nti.

    తత్థ సుద్ధీ వాతి మహారాజ, అఞ్ఞత్ర మనుస్సలోకా అమతమహానిబ్బానసఙ్ఖాతా సుద్ధి వా సీలసంయమో వా నత్థి. అన్తన్తి మనుస్సయోనిం లద్ధా జాతిమరణస్స అన్తం కరిస్సామీతి తపో కరోమీతి.

    Tattha suddhī vāti mahārāja, aññatra manussalokā amatamahānibbānasaṅkhātā suddhi vā sīlasaṃyamo vā natthi. Antanti manussayoniṃ laddhā jātimaraṇassa antaṃ karissāmīti tapo karomīti.

    తం సుత్వా రాజా ఆహ –

    Taṃ sutvā rājā āha –

    ౨౭౯.

    279.

    ‘‘అద్ధా హవే సేవితబ్బా సపఞ్ఞా, బహుస్సుతా యే బహుఠానచిన్తినో;

    ‘‘Addhā have sevitabbā sapaññā, bahussutā ye bahuṭhānacintino;

    నారియో చ దిస్వాన తువఞ్చ నాగ, కాహామి పుఞ్ఞాని అనప్పకానీ’’తి.

    Nāriyo ca disvāna tuvañca nāga, kāhāmi puññāni anappakānī’’ti.

    తత్థ నారియో చాతి ఇమా తవ నాగకఞ్ఞాయో చ తువఞ్చ దిస్వా బహూని పుఞ్ఞాని కరిస్సామీతి వదతి.

    Tattha nāriyo cāti imā tava nāgakaññāyo ca tuvañca disvā bahūni puññāni karissāmīti vadati.

    అథ నం నాగరాజా ఆహ –

    Atha naṃ nāgarājā āha –

    ౨౮౦.

    280.

    ‘‘అద్ధా హవే సేవితబ్బా సపఞ్ఞా, బహుస్సుతా యే బహుఠానచిన్తినో;

    ‘‘Addhā have sevitabbā sapaññā, bahussutā ye bahuṭhānacintino;

    నారియో చ దిస్వాన మమఞ్చ రాజ, కరోహి పుఞ్ఞాని అనప్పకానీ’’తి.

    Nāriyo ca disvāna mamañca rāja, karohi puññāni anappakānī’’ti.

    తత్థ కరోహీతి కరేయ్యాసి, మహారాజాతి.

    Tattha karohīti kareyyāsi, mahārājāti.

    ఏవం వుత్తే ఉగ్గసేనో గన్తుకామో హుత్వా ‘‘నాగరాజ, చిరం వసిమ్హ, గమిస్సామా’’తి ఆపుచ్ఛి. అథ నం మహాసత్తో ‘‘తేన హి మహారాజ, యావదిచ్ఛకం ధనం గణ్హాహీ’’తి ధనం దస్సేన్తో ఆహ –

    Evaṃ vutte uggaseno gantukāmo hutvā ‘‘nāgarāja, ciraṃ vasimha, gamissāmā’’ti āpucchi. Atha naṃ mahāsatto ‘‘tena hi mahārāja, yāvadicchakaṃ dhanaṃ gaṇhāhī’’ti dhanaṃ dassento āha –

    ౨౮౧.

    281.

    ‘‘ఇదఞ్చ మే జాతరూపం పహూతం, రాసీ సువణ్ణస్స చ తాలమత్తా;

    ‘‘Idañca me jātarūpaṃ pahūtaṃ, rāsī suvaṇṇassa ca tālamattā;

    ఇతో హరిత్వాన సువణ్ణఘరాని, కరస్సు రూపియపాకారం కరోన్తు.

    Ito haritvāna suvaṇṇagharāni, karassu rūpiyapākāraṃ karontu.

    ౨౮౨.

    282.

    ‘‘ముత్తా చ వాహసహస్సాని పఞ్చ, వేళురియమిస్సాని ఇతో హరిత్వా;

    ‘‘Muttā ca vāhasahassāni pañca, veḷuriyamissāni ito haritvā;

    అన్తేపురే భూమియం సన్థరన్తు, నిక్కద్దమా హేహితి నీరజా చ.

    Antepure bhūmiyaṃ santharantu, nikkaddamā hehiti nīrajā ca.

    ౨౮౩.

    283.

    ‘‘ఏతాదిసం ఆవస రాజసేట్ఠ, విమానసేట్ఠం బహు సోభమానం;

    ‘‘Etādisaṃ āvasa rājaseṭṭha, vimānaseṭṭhaṃ bahu sobhamānaṃ;

    బారాణసిం నగరం ఇద్ధం ఫీతం, రజ్జఞ్చ కారేహి అనోమపఞ్ఞా’’తి.

    Bārāṇasiṃ nagaraṃ iddhaṃ phītaṃ, rajjañca kārehi anomapaññā’’ti.

    తత్థ రాసీతి తేసు తేసు ఠానేసు తాలపమాణా రాసియో. సువణ్ణఘరానీతి సువణ్ణగేహాని. నిక్కద్దమాతి ఏవం తే అన్తేపురే భూమి నిక్కద్దమా చ నిరజా చ భవిస్సతి. ఏతాదిసన్తి ఏవరూపం సువణ్ణమయం రజతపాకారం ముత్తావేళురియసన్థతభూమిభాగం. ఫీతన్తి ఫీతం బారాణసినగరఞ్చ ఆవస. అనోమపఞ్ఞాతి అలామకపఞ్ఞా.

    Tattha rāsīti tesu tesu ṭhānesu tālapamāṇā rāsiyo. Suvaṇṇagharānīti suvaṇṇagehāni. Nikkaddamāti evaṃ te antepure bhūmi nikkaddamā ca nirajā ca bhavissati. Etādisanti evarūpaṃ suvaṇṇamayaṃ rajatapākāraṃ muttāveḷuriyasanthatabhūmibhāgaṃ. Phītanti phītaṃ bārāṇasinagarañca āvasa. Anomapaññāti alāmakapaññā.

    రాజా తస్స కథం సుత్వా అధివాసేసి. అథ మహాసత్తో నాగభవనే భేరిం చరాపేసి ‘‘సబ్బా రాజపరిసా యావదిచ్ఛకం హిరఞ్ఞసువణ్ణాదికం ధనం గణ్హన్తూ’’తి. రఞ్ఞో చ అనేకేహి సకటసతేహి ధనం పేసేసి. రాజా మహన్తేన యసేన నాగభవనా నిక్ఖమిత్వా బారాణసిమేవ గతో. తతో పట్ఠాయ కిర జమ్బుదీపతలం సహిరఞ్ఞం జాతం.

    Rājā tassa kathaṃ sutvā adhivāsesi. Atha mahāsatto nāgabhavane bheriṃ carāpesi ‘‘sabbā rājaparisā yāvadicchakaṃ hiraññasuvaṇṇādikaṃ dhanaṃ gaṇhantū’’ti. Rañño ca anekehi sakaṭasatehi dhanaṃ pesesi. Rājā mahantena yasena nāgabhavanā nikkhamitvā bārāṇasimeva gato. Tato paṭṭhāya kira jambudīpatalaṃ sahiraññaṃ jātaṃ.

    సత్థా ఇమం ధమ్మదేసనం ఆహరిత్వా ‘‘ఏవం పోరాణకపణ్డితా నాగసమ్పత్తిం పహాయ ఉపోసథవాసం వసింసూ’’తి వత్వా జాతకం సమోధానేసి – ‘‘తదా అహితుణ్డికో దేవదత్తో అహోసి, సుమనా రాహులమాతా, ఉగ్గసేనో సారిపుత్తో, చమ్పేయ్యనాగరాజా పన అహమేవ అహోసి’’న్తి.

    Satthā imaṃ dhammadesanaṃ āharitvā ‘‘evaṃ porāṇakapaṇḍitā nāgasampattiṃ pahāya uposathavāsaṃ vasiṃsū’’ti vatvā jātakaṃ samodhānesi – ‘‘tadā ahituṇḍiko devadatto ahosi, sumanā rāhulamātā, uggaseno sāriputto, campeyyanāgarājā pana ahameva ahosi’’nti.

    చమ్పేయ్యజాతకవణ్ణనా దసమా.

    Campeyyajātakavaṇṇanā dasamā.







    Related texts:



    తిపిటక (మూల) • Tipiṭaka (Mūla) / సుత్తపిటక • Suttapiṭaka / ఖుద్దకనికాయ • Khuddakanikāya / జాతకపాళి • Jātakapāḷi / ౫౦౬. చమ్పేయ్యజాతకం • 506. Campeyyajātakaṃ


    © 1991-2023 The Titi Tudorancea Bulletin | Titi Tudorancea® is a Registered Trademark | Terms of use and privacy policy
    Contact