| Library / Tipiṭaka / តិបិដក • Tipiṭaka / ជាតក-អដ្ឋកថា • Jātaka-aṭṭhakathā |
[៥០៦] ១០. ចម្បេយ្យជាតកវណ្ណនា
[506] 10. Campeyyajātakavaṇṇanā
កា នុ វិជ្ជុរិវាភាសីតិ ឥទំ សត្ថា ជេតវនេ វិហរន្តោ ឧបោសថកម្មំ អារព្ភ កថេសិ។ តទា ហិ សត្ថា ‘‘សាធុ វោ កតំ ឧបាសកា ឧបោសថវាសំ វសន្តេហិ, បោរាណកបណ្ឌិតា នាគសម្បត្តិំ បហាយ ឧបោសថវាសំ វសិំសុយេវា’’តិ វត្វា តេហិ យាចិតោ អតីតំ អាហរិ។
Kānu vijjurivābhāsīti idaṃ satthā jetavane viharanto uposathakammaṃ ārabbha kathesi. Tadā hi satthā ‘‘sādhu vo kataṃ upāsakā uposathavāsaṃ vasantehi, porāṇakapaṇḍitā nāgasampattiṃ pahāya uposathavāsaṃ vasiṃsuyevā’’ti vatvā tehi yācito atītaṃ āhari.
អតីតេ អង្គរដ្ឋេ អង្គេ ច មគធរដ្ឋេ មគធេ ច រជ្ជំ ការេន្តេ អង្គមគធរដ្ឋានំ អន្តរេ ចម្បា នាម នទី, តត្ថ នាគភវនំ អហោសិ។ ចម្បេយ្យោ នាម នាគរាជា រជ្ជំ ការេសិ។ កទាចិ មគធរាជា អង្គរដ្ឋំ គណ្ហាតិ, កទាចិ អង្គរាជា មគធរដ្ឋំ។ អថេកទិវសំ មគធរាជា អង្គេន សទ្ធិំ យុជ្ឈិត្វា យុទ្ធបរាជិតោ អស្សំ អារុយ្ហ បលាយន្តោ អង្គរញ្ញោ យោធេហិ អនុពទ្ធោ បុណ្ណំ ចម្បានទិំ បត្វា ‘‘បរហត្ថេ មរណតោ នទិំ បវិសិត្វា មតំ សេយ្យោ’’តិ អស្សេនេវ សទ្ធិំ នទិំ ឱតរិ។ តទា ចម្បេយ្យោ នាគរាជា អន្តោទកេ រតនមណ្ឌបំ និម្មិនិត្វា មហាបរិវារោ មហាបានំ បិវតិ។ អស្សោ រញ្ញា សទ្ធិំ ឧទកេ និមុជ្ជិត្វា នាគរញ្ញោ បុរតោ ឱតរិ។ នាគរាជា អលង្កតបដិយត្តំ រាជានំ ទិស្វា សិនេហំ ឧប្បាទេត្វា អាសនា ឧដ្ឋាយ ‘‘មា ភាយិ, មហារាជា’’តិ រាជានំ អត្តនោ បល្លង្កេ និសីទាបេត្វា ឧទកេ និមុគ្គការណំ បុច្ឆិ។ រាជា យថាភូតំ កថេសិ។ អថ នំ ‘‘មា ភាយិ, មហារាជ, អហំ តំ ទ្វិន្នំ រដ្ឋានំ សាមិកំ ករិស្សាមី’’តិ អស្សាសេត្វា សត្តាហំ មហន្តំ យសំ អនុភវិត្វា សត្តមេ ទិវសេ មគធរាជេន សទ្ធិំ នាគភវនា និក្ខមិ។ មគធរាជា នាគរាជស្សានុភាវេន អង្គរាជានំ គហេត្វា ជីវិតា វោរោបេត្វា ទ្វីសុ រដ្ឋេសុ រជ្ជំ ការេសិ។ តតោ បដ្ឋាយ រញ្ញោ ច នាគរាជស្ស ច វិស្សាសោ ថិរោ អហោសិ។ រាជា អនុសំវច្ឆរំ ចម្បានទីតីរេ រតនមណ្ឌបំ ការេត្វា មហន្តេន បរិច្ចាគេន នាគរញ្ញោ ពលិកម្មំ ករោតិ។ សោបិ មហន្តេន បរិវារេន នាគភវនា និក្ខមិត្វា ពលិកម្មំ សម្បដិច្ឆតិ។ មហាជនោ នាគរញ្ញោ សម្បត្តិំ ឱលោកេតិ។
Atīte aṅgaraṭṭhe aṅge ca magadharaṭṭhe magadhe ca rajjaṃ kārente aṅgamagadharaṭṭhānaṃ antare campā nāma nadī, tattha nāgabhavanaṃ ahosi. Campeyyo nāma nāgarājā rajjaṃ kāresi. Kadāci magadharājā aṅgaraṭṭhaṃ gaṇhāti, kadāci aṅgarājā magadharaṭṭhaṃ. Athekadivasaṃ magadharājā aṅgena saddhiṃ yujjhitvā yuddhaparājito assaṃ āruyha palāyanto aṅgarañño yodhehi anubaddho puṇṇaṃ campānadiṃ patvā ‘‘parahatthe maraṇato nadiṃ pavisitvā mataṃ seyyo’’ti asseneva saddhiṃ nadiṃ otari. Tadā campeyyo nāgarājā antodake ratanamaṇḍapaṃ nimminitvā mahāparivāro mahāpānaṃ pivati. Asso raññā saddhiṃ udake nimujjitvā nāgarañño purato otari. Nāgarājā alaṅkatapaṭiyattaṃ rājānaṃ disvā sinehaṃ uppādetvā āsanā uṭṭhāya ‘‘mā bhāyi, mahārājā’’ti rājānaṃ attano pallaṅke nisīdāpetvā udake nimuggakāraṇaṃ pucchi. Rājā yathābhūtaṃ kathesi. Atha naṃ ‘‘mā bhāyi, mahārāja, ahaṃ taṃ dvinnaṃ raṭṭhānaṃ sāmikaṃ karissāmī’’ti assāsetvā sattāhaṃ mahantaṃ yasaṃ anubhavitvā sattame divase magadharājena saddhiṃ nāgabhavanā nikkhami. Magadharājā nāgarājassānubhāvena aṅgarājānaṃ gahetvā jīvitā voropetvā dvīsu raṭṭhesu rajjaṃ kāresi. Tato paṭṭhāya rañño ca nāgarājassa ca vissāso thiro ahosi. Rājā anusaṃvaccharaṃ campānadītīre ratanamaṇḍapaṃ kāretvā mahantena pariccāgena nāgarañño balikammaṃ karoti. Sopi mahantena parivārena nāgabhavanā nikkhamitvā balikammaṃ sampaṭicchati. Mahājano nāgarañño sampattiṃ oloketi.
តទា ពោធិសត្តោ ទលិទ្ទកុលេ និព្ពត្តោ រាជបរិសាយ សទ្ធិំ នទីតីរំ គន្ត្វា តំ នាគរាជស្ស សម្បត្តិំ ទិស្វា លោភំ ឧប្បាទេត្វា តំ បត្ថយមានោ ទានំ ទត្វា សីលំ រក្ខិត្វា ចម្បេយ្យនាគរាជស្ស កាលកិរិយតោ សត្តមេ ទិវសេ ចវិត្វា តស្ស វសនបាសាទេ សិរិគព្ភេ សិរិសយនបិដ្ឋេ និព្ពត្តិ ។ សរីរំ សុមនទាមវណ្ណំ មហន្តំ អហោសិ។ សោ តំ ទិស្វា វិប្បដិសារី ហុត្វា ‘‘មយា កតកុសលនិស្សន្ទេន ឆសុ កាមសគ្គេសុ ឥស្សរិយំ កោដ្ឋេ បដិសាមិតំ ធញ្ញំ វិយ អហោសិ។ ស្វាហំ ឥមិស្សា តិរច្ឆានយោនិយា បដិសន្ធិំ គណ្ហិំ, កិំ មេ ជីវិតេនា’’តិ មរណាយ ចិត្តំ ឧប្បាទេសិ។ អថ នំ សុមនា នាម នាគមាណវិកា ទិស្វា ‘‘មហានុភាវោ សត្តោ និព្ពត្តោ ភវិស្សតី’’តិ សេសនាគមាណវិកានំ សញ្ញំ អទាសិ, សព្ពា នានាតូរិយហត្ថា អាគន្ត្វា តស្ស ឧបហារំ ករិំសុ។ តស្ស តំ នាគភវនំ សក្កភវនំ វិយ អហោសិ, មរណចិត្តំ បដិប្បស្សម្ភិ, សប្បសរីរំ វិជហិត្វា សព្ពាលង្ការបដិមណ្ឌិតោ សយនបិដ្ឋេ និសីទិ។ អថស្ស តតោ បដ្ឋាយ យសោ មហា អហោសិ។
Tadā bodhisatto daliddakule nibbatto rājaparisāya saddhiṃ nadītīraṃ gantvā taṃ nāgarājassa sampattiṃ disvā lobhaṃ uppādetvā taṃ patthayamāno dānaṃ datvā sīlaṃ rakkhitvā campeyyanāgarājassa kālakiriyato sattame divase cavitvā tassa vasanapāsāde sirigabbhe sirisayanapiṭṭhe nibbatti . Sarīraṃ sumanadāmavaṇṇaṃ mahantaṃ ahosi. So taṃ disvā vippaṭisārī hutvā ‘‘mayā katakusalanissandena chasu kāmasaggesu issariyaṃ koṭṭhe paṭisāmitaṃ dhaññaṃ viya ahosi. Svāhaṃ imissā tiracchānayoniyā paṭisandhiṃ gaṇhiṃ, kiṃ me jīvitenā’’ti maraṇāya cittaṃ uppādesi. Atha naṃ sumanā nāma nāgamāṇavikā disvā ‘‘mahānubhāvo satto nibbatto bhavissatī’’ti sesanāgamāṇavikānaṃ saññaṃ adāsi, sabbā nānātūriyahatthā āgantvā tassa upahāraṃ kariṃsu. Tassa taṃ nāgabhavanaṃ sakkabhavanaṃ viya ahosi, maraṇacittaṃ paṭippassambhi, sappasarīraṃ vijahitvā sabbālaṅkārapaṭimaṇḍito sayanapiṭṭhe nisīdi. Athassa tato paṭṭhāya yaso mahā ahosi.
សោ តត្ថ នាគរជ្ជំ ការេន្តោ អបរភាគេ វិប្បដិសារី ហុត្វា ‘‘កិំ មេ ឥមាយ តិរច្ឆានយោនិយា , ឧបោសថវាសំ វសិត្វា ឥតោ មុច្ចិត្វា មនុស្សបថំ គន្ត្វា សច្ចានិ បដិវិជ្ឈិត្វា ទុក្ខស្សន្តំ ករិស្សាមី’’តិ ចិន្តេត្វា តតោ បដ្ឋាយ តស្មិំយេវ បាសាទេ ឧបោសថកម្មំ ករោតិ។ អលង្កតនាគមាណវិកា តស្ស សន្តិកំ គច្ឆន្តិ, យេភុយ្យេនស្ស សីលំ ភិជ្ជតិ។ សោ តតោ បដ្ឋាយ បាសាទា និក្ខមិត្វា ឧយ្យានំ គច្ឆតិ។ តា តត្រាបិ គច្ឆន្តិ, ឧបោសថោ ភិជ្ជតេវ។ សោ ចិន្តេសិ ‘‘មយា ឥតោ នាគភវនា និក្ខមិត្វា មនុស្សលោកំ គន្ត្វា ឧបោសថវាសំ វសិតុំ វដ្ដតី’’តិ។ សោ តតោ បដ្ឋាយ ឧបោសថទិវសេសុ នាគភវនា និក្ខមិត្វា ឯកស្ស បច្ចន្តគាមស្ស អវិទូរេ មហាមគ្គសមីបេ វម្មិកមត្ថកេ ‘‘មម ចម្មាទីហិ អត្ថិកា គណ្ហន្តុ, មំ កីឡាសប្បំ វា កាតុកាមា ករោន្តូ’’តិ សរីរំ ទានមុខេ វិស្សជ្ជេត្វា ភោគេ អាភុជិត្វា និបន្នោ ឧបោសថវាសំ វសតិ។ មហាមគ្គេន គច្ឆន្តា ច អាគច្ឆន្តា ច តំ ទិស្វា គន្ធាទីហិ បូជេត្វា បក្កមន្តិ។ បច្ចន្តគាមវាសិនោ គន្ត្វា ‘‘មហានុភាវោ នាគរាជា’’តិ តស្ស ឧបរិ មណ្ឌបំ ករិត្វា សមន្តា វាលុកំ ឱកិរិត្វា គន្ធាទីហិ បូជយិំសុ។ តតោ បដ្ឋាយ មនុស្សា មហាសត្តេ បសីទិត្វា បូជំ កត្វា បុត្តំ បត្ថេន្តិ, ធីតរំ បត្ថេន្តិ។
So tattha nāgarajjaṃ kārento aparabhāge vippaṭisārī hutvā ‘‘kiṃ me imāya tiracchānayoniyā , uposathavāsaṃ vasitvā ito muccitvā manussapathaṃ gantvā saccāni paṭivijjhitvā dukkhassantaṃ karissāmī’’ti cintetvā tato paṭṭhāya tasmiṃyeva pāsāde uposathakammaṃ karoti. Alaṅkatanāgamāṇavikā tassa santikaṃ gacchanti, yebhuyyenassa sīlaṃ bhijjati. So tato paṭṭhāya pāsādā nikkhamitvā uyyānaṃ gacchati. Tā tatrāpi gacchanti, uposatho bhijjateva. So cintesi ‘‘mayā ito nāgabhavanā nikkhamitvā manussalokaṃ gantvā uposathavāsaṃ vasituṃ vaṭṭatī’’ti. So tato paṭṭhāya uposathadivasesu nāgabhavanā nikkhamitvā ekassa paccantagāmassa avidūre mahāmaggasamīpe vammikamatthake ‘‘mama cammādīhi atthikā gaṇhantu, maṃ kīḷāsappaṃ vā kātukāmā karontū’’ti sarīraṃ dānamukhe vissajjetvā bhoge ābhujitvā nipanno uposathavāsaṃ vasati. Mahāmaggena gacchantā ca āgacchantā ca taṃ disvā gandhādīhi pūjetvā pakkamanti. Paccantagāmavāsino gantvā ‘‘mahānubhāvo nāgarājā’’ti tassa upari maṇḍapaṃ karitvā samantā vālukaṃ okiritvā gandhādīhi pūjayiṃsu. Tato paṭṭhāya manussā mahāsatte pasīditvā pūjaṃ katvā puttaṃ patthenti, dhītaraṃ patthenti.
មហាសត្តោបិ ឧបោសថកម្មំ ករោន្តោ ចាតុទ្ទសីបន្នរសីសុ វម្មិកមត្ថកេ និបជ្ជិត្វា បាដិបទេ នាគភវនំ គច្ឆតិ។ តស្សេវំ ឧបោសថំ ករោន្តស្ស អទ្ធា វីតិវត្តោ។ ឯកទិវសំ សុមនា អគ្គមហេសី អាហ ‘‘ទេវ , ត្វំ មនុស្សលោកំ គន្ត្វា ឧបោសថំ ឧបវសសិ, មនុស្សលោកោ ច សាសង្កោ សប្បដិភយោ, សចេ តេ ភយំ ឧប្បជ្ជេយ្យ, អថ មយំ យេន និមិត្តេន ជានេយ្យាម, តំ នោ អាចិក្ខាហី’’តិ។ អថ នំ មហាសត្តោ មង្គលបោក្ខរណិយា តីរំ នេត្វា ‘‘សចេ មំ ភទ្ទេ, កោចិ បហរិត្វា កិលមេស្សតិ, ឥមិស្សា បោក្ខរណិយា ឧទកំ អាវិលំ ភវិស្សតិ, សចេ សុបណ្ណោ គហេស្សតិ, ឧទកំ បក្កុថិស្សតិ, សចេ អហិតុណ្ឌិកោ គណ្ហិស្សតិ, ឧទកំ លោហិតវណ្ណំ ភវិស្សតី’’តិ អាហ។ ឯវំ តស្សា តីណិ និមិត្តានិ អាចិក្ខិត្វា ចាតុទ្ទសីឧបោសថំ អធិដ្ឋាយ នាគភវនា និក្ខមិត្វា តត្ថ គន្ត្វា វម្មិកមត្ថកេ និបជ្ជិ សរីរសោភាយ វម្មិកំ សោភយមានោ។ សរីរញ្ហិស្ស រជតទាមំ វិយ សេតំ អហោសិ មត្ថកោ រត្តកម្ពលគេណ្ឌុកោ វិយ។ ឥមស្មិំ បន ជាតកេ ពោធិសត្តស្ស សរីរំ នង្គលសីសបមាណំ អហោសិ, ភូរិទត្តជាតកេ (ជា. ២.២២.៧៨៤ អាទយោ) ឩរុប្បមាណំ, សង្ខបាលជាតកេ (ជា. ២.១៧.១៤៣ អាទយោ) ឯកទោណិកនាវបមាណំ។
Mahāsattopi uposathakammaṃ karonto cātuddasīpannarasīsu vammikamatthake nipajjitvā pāṭipade nāgabhavanaṃ gacchati. Tassevaṃ uposathaṃ karontassa addhā vītivatto. Ekadivasaṃ sumanā aggamahesī āha ‘‘deva , tvaṃ manussalokaṃ gantvā uposathaṃ upavasasi, manussaloko ca sāsaṅko sappaṭibhayo, sace te bhayaṃ uppajjeyya, atha mayaṃ yena nimittena jāneyyāma, taṃ no ācikkhāhī’’ti. Atha naṃ mahāsatto maṅgalapokkharaṇiyā tīraṃ netvā ‘‘sace maṃ bhadde, koci paharitvā kilamessati, imissā pokkharaṇiyā udakaṃ āvilaṃ bhavissati, sace supaṇṇo gahessati, udakaṃ pakkuthissati, sace ahituṇḍiko gaṇhissati, udakaṃ lohitavaṇṇaṃ bhavissatī’’ti āha. Evaṃ tassā tīṇi nimittāni ācikkhitvā cātuddasīuposathaṃ adhiṭṭhāya nāgabhavanā nikkhamitvā tattha gantvā vammikamatthake nipajji sarīrasobhāya vammikaṃ sobhayamāno. Sarīrañhissa rajatadāmaṃ viya setaṃ ahosi matthako rattakambalageṇḍuko viya. Imasmiṃ pana jātake bodhisattassa sarīraṃ naṅgalasīsapamāṇaṃ ahosi, bhūridattajātake (jā. 2.22.784 ādayo) ūruppamāṇaṃ, saṅkhapālajātake (jā. 2.17.143 ādayo) ekadoṇikanāvapamāṇaṃ.
តទា ឯកោ ពារាណសិវាសី មាណវោ តក្កសិលំ គន្ត្វា ទិសាបាមោក្ខស្ស អាចរិយស្ស សន្តិកេ អលម្បាយនមន្តំ ឧគ្គណ្ហិត្វា តេន មគ្គេន អត្តនោ គេហំ គច្ឆន្តោ មហាសត្តំ ទិស្វា ‘‘ឥមំ សប្បំ គហេត្វា គាមនិគមរាជធានីសុ កីឡាបេន្តោ ធនំ ឧប្បាទេស្សាមី’’តិ ចិន្តេត្វា ទិព្ពោសធានិ គហេត្វា ទិព្ពមន្តំ បរិវត្តេត្វា តស្ស សន្តិកំ អគមាសិ។ ទិព្ពមន្តសុតកាលតោ បដ្ឋាយ មហាសត្តស្ស កណ្ណេសុ អយសលាកបវេសនកាលោ វិយ ជាតោ, មត្ថកោ សិខរេន អភិមត្ថិយមានោ វិយ ជាតោ។ សោ ‘‘កោ នុ ខោ ឯសោ’’តិ ភោគន្តរតោ សីសំ ឧក្ខិបិត្វា ឱលោកេន្តោ អហិតុណ្ឌិកំ ទិស្វា ចិន្តេសិ ‘‘មម វិសំ មហន្តំ, សចាហំ កុជ្ឈិត្វា នាសវាតំ វិស្សជ្ជេស្សាមិ, ឯតស្ស សរីរំ ភស្មមុដ្ឋិ វិយ វិប្បកិរិស្សតិ, អថ មេ សីលំ ខណ្ឌំ ភវិស្សតិ, ន ទានិ តំ ឱលោកេស្សាមី’’តិ។ សោ អក្ខីនិ និម្មីលេត្វា សីសំ ភោគន្តរេ ឋបេសិ។
Tadā eko bārāṇasivāsī māṇavo takkasilaṃ gantvā disāpāmokkhassa ācariyassa santike alampāyanamantaṃ uggaṇhitvā tena maggena attano gehaṃ gacchanto mahāsattaṃ disvā ‘‘imaṃ sappaṃ gahetvā gāmanigamarājadhānīsu kīḷāpento dhanaṃ uppādessāmī’’ti cintetvā dibbosadhāni gahetvā dibbamantaṃ parivattetvā tassa santikaṃ agamāsi. Dibbamantasutakālato paṭṭhāya mahāsattassa kaṇṇesu ayasalākapavesanakālo viya jāto, matthako sikharena abhimatthiyamāno viya jāto. So ‘‘ko nu kho eso’’ti bhogantarato sīsaṃ ukkhipitvā olokento ahituṇḍikaṃ disvā cintesi ‘‘mama visaṃ mahantaṃ, sacāhaṃ kujjhitvā nāsavātaṃ vissajjessāmi, etassa sarīraṃ bhasmamuṭṭhi viya vippakirissati, atha me sīlaṃ khaṇḍaṃ bhavissati, na dāni taṃ olokessāmī’’ti. So akkhīni nimmīletvā sīsaṃ bhogantare ṭhapesi.
អហិតុណ្ឌិកោ ព្រាហ្មណោ ឱសធំ ខាទិត្វា មន្តំ បរិវត្តេត្វា ខេឡំ មហាសត្តស្ស សរីរេ ឱបិ, ឱសធានញ្ច មន្តស្ស ចានុភាវេន ខេឡេន ផុដ្ឋផុដ្ឋដ្ឋានេ ផោដានំ ឧដ្ឋានកាលោ វិយ ជាតោ។ អថ នំ សោ នង្គុដ្ឋេ គហេត្វា កឌ្ឍិត្វា ទីឃសោ និបជ្ជាបេត្វា អជបទេន ទណ្ឌេន ឧប្បីឡេន្តោ ទុព្ពលំ កត្វា សីសំ ទឡ្ហំ គហេត្វា និប្បីឡិ, មហាសត្តស្ស មុខំ វិវរិ។ អថស្ស មុខេ ខេឡំ ឱបិត្វា ឱសធមន្តំ កត្វា ទន្តេ ភិន្ទិ, មុខំ លោហិតស្ស បូរិ។ មហាសត្តោ អត្តនោ សីលភេទភយេន ឯវរូបំ ទុក្ខំ អធិវាសេន្តោ អក្ខីនិ ឧម្មីលេត្វា ឱលោកនមត្តម្បិ នាករិ។ សោបិ ‘‘នាគរាជានំ ទុព្ពលំ ករិស្សាមី’’តិ នង្គុដ្ឋតោ បដ្ឋាយស្ស អដ្ឋីនិ ចុណ្ណយមានោ វិយ សកលសរីរំ មទ្ទិត្វា បដ្ដកវេឋនំ នាម វេឋេសិ, តន្តមជ្ជិតំ នាម មជ្ជិ, នង្គុដ្ឋំ គហេត្វា ទុស្សបោថិមំ នាម បោថេសិ។ មហាសត្តស្ស សកលសរីរំ លោហិតមក្ខិតំ អហោសិ។ សោ មហាវេទនំ អធិវាសេសិ។
Ahituṇḍiko brāhmaṇo osadhaṃ khāditvā mantaṃ parivattetvā kheḷaṃ mahāsattassa sarīre opi, osadhānañca mantassa cānubhāvena kheḷena phuṭṭhaphuṭṭhaṭṭhāne phoṭānaṃ uṭṭhānakālo viya jāto. Atha naṃ so naṅguṭṭhe gahetvā kaḍḍhitvā dīghaso nipajjāpetvā ajapadena daṇḍena uppīḷento dubbalaṃ katvā sīsaṃ daḷhaṃ gahetvā nippīḷi, mahāsattassa mukhaṃ vivari. Athassa mukhe kheḷaṃ opitvā osadhamantaṃ katvā dante bhindi, mukhaṃ lohitassa pūri. Mahāsatto attano sīlabhedabhayena evarūpaṃ dukkhaṃ adhivāsento akkhīni ummīletvā olokanamattampi nākari. Sopi ‘‘nāgarājānaṃ dubbalaṃ karissāmī’’ti naṅguṭṭhato paṭṭhāyassa aṭṭhīni cuṇṇayamāno viya sakalasarīraṃ madditvā paṭṭakaveṭhanaṃ nāma veṭhesi, tantamajjitaṃ nāma majji, naṅguṭṭhaṃ gahetvā dussapothimaṃ nāma pothesi. Mahāsattassa sakalasarīraṃ lohitamakkhitaṃ ahosi. So mahāvedanaṃ adhivāsesi.
អថស្ស ទុព្ពលភាវំ ញត្វា វល្លីហិ បេឡំ ករិត្វា តត្ថ នំ បក្ខិបិត្វា បច្ចន្តគាមំ នេត្វា មហាជនមជ្ឈេ កីឡាបេសិ។ នីលាទីសុ វណ្ណេសុ វដ្ដចតុរស្សាទីសុ សណ្ឋានេសុ អណុំថូលាទីសុ បមាណេសុ យំ យំ ព្រាហ្មណោ ឥច្ឆតិ, មហាសត្តោ តំតទេវ កត្វា នច្ចតិ, ផណសតំ ផណសហស្សម្បិ ករោតិយេវ។ មហាជនោ បសីទិត្វា ពហុំ ធនំ អទាសិ។ ឯកទិវសមេវ កហាបណសហស្សញ្ចេវ សហស្សគ្ឃនកេ ច បរិក្ខារេ លភិ។ ព្រាហ្មណោ អាទិតោវ សហស្សំ លភិត្វា ‘‘វិស្សជ្ជេស្សាមី’’តិ ចិន្តេសិ, តំ បន ធនំ លភិត្វា ‘‘បច្ចន្តគាមេយេវ តាវ មេ ឯត្តកំ ធនំ លទ្ធំ, រាជរាជមហាមច្ចានំ សន្តិកេ ពហុំ ធនំ លភិស្សាមី’’តិ សកដញ្ច សុខយានកញ្ច គហេត្វា សកដេ បរិក្ខារេ ឋបេត្វា សុខយានកេ និសិន្នោ មហន្តេន បរិវារេន មហាសត្តំ គាមនិគមាទីសុ កីឡាបេន្តោ ‘‘ពារាណសិយំ ឧគ្គសេនរញ្ញោ សន្តិកេ កីឡាបេត្វា វិស្សជ្ជេស្សាមី’’តិ អគមាសិ។ សោ មណ្ឌូកេ មារេត្វា នាគរញ្ញោ ទេតិ។ នាគរាជា ‘‘បុនប្បុនំ ឯស មំ និស្សាយ មារេស្សតី’’តិ ន ខាទតិ។ អថស្ស មធុលាជេ អទាសិ។ មហាសត្តោ ‘‘សចាហំ ភោជនំ គណ្ហិស្សាមិ, អន្តោបេឡាយ ឯវ មរណំ ភវិស្សតី’’តិ តេបិ ន ខាទតិ។ ព្រាហ្មណោ មាសមត្តេន ពារាណសិំ បត្វា ទ្វារគាមេសុ កីឡាបេន្តោ ពហុំ ធនំ លភិ។
Athassa dubbalabhāvaṃ ñatvā vallīhi peḷaṃ karitvā tattha naṃ pakkhipitvā paccantagāmaṃ netvā mahājanamajjhe kīḷāpesi. Nīlādīsu vaṇṇesu vaṭṭacaturassādīsu saṇṭhānesu aṇuṃthūlādīsu pamāṇesu yaṃ yaṃ brāhmaṇo icchati, mahāsatto taṃtadeva katvā naccati, phaṇasataṃ phaṇasahassampi karotiyeva. Mahājano pasīditvā bahuṃ dhanaṃ adāsi. Ekadivasameva kahāpaṇasahassañceva sahassagghanake ca parikkhāre labhi. Brāhmaṇo āditova sahassaṃ labhitvā ‘‘vissajjessāmī’’ti cintesi, taṃ pana dhanaṃ labhitvā ‘‘paccantagāmeyeva tāva me ettakaṃ dhanaṃ laddhaṃ, rājarājamahāmaccānaṃ santike bahuṃ dhanaṃ labhissāmī’’ti sakaṭañca sukhayānakañca gahetvā sakaṭe parikkhāre ṭhapetvā sukhayānake nisinno mahantena parivārena mahāsattaṃ gāmanigamādīsu kīḷāpento ‘‘bārāṇasiyaṃ uggasenarañño santike kīḷāpetvā vissajjessāmī’’ti agamāsi. So maṇḍūke māretvā nāgarañño deti. Nāgarājā ‘‘punappunaṃ esa maṃ nissāya māressatī’’ti na khādati. Athassa madhulāje adāsi. Mahāsatto ‘‘sacāhaṃ bhojanaṃ gaṇhissāmi, antopeḷāya eva maraṇaṃ bhavissatī’’ti tepi na khādati. Brāhmaṇo māsamattena bārāṇasiṃ patvā dvāragāmesu kīḷāpento bahuṃ dhanaṃ labhi.
រាជាបិ នំ បក្កោសាបេត្វា ‘‘អម្ហាកំ កីឡាបេហី’’តិ អាហ។ ‘‘សាធុ, ទេវ, ស្វេ បន្នរសេ តុម្ហាកំ កីឡាបេស្សាមី’’តិ។ រាជា ‘‘ស្វេ នាគរាជា រាជង្គណេ នច្ចិស្សតិ, មហាជនោ សន្និបតិត្វា បស្សតូ’’តិ ភេរិំ ចរាបេត្វា បុនទិវសេ រាជង្គណំ អលង្ការាបេត្វា ព្រាហ្មណំ បក្កោសាបេសិ។ សោ រតនបេឡាយ មហាសត្តំ នេត្វា វិចិត្តត្ថរេ បេឡំ ឋបេត្វា និសីទិ។ រាជាបិ បាសាទា ឱរុយ្ហ មហាជនបរិវុតោ រាជាសនេ និសីទិ។ ព្រាហ្មណោ មហាសត្តំ នីហរិត្វា នច្ចាបេសិ។ មហាជនោ សកភាវេន សណ្ឋាតុំ អសក្កោន្តោ ចេលុក្ខេបសហស្សំ បវត្តេតិ។ ពោធិសត្តស្ស ឧបរិ សត្តរតនវស្សំ វស្សតិ។ តស្ស គហិតស្ស មាសោ សម្បូរិ។ ឯត្តកំ កាលំ និរាហារោវ អហោសិ។ សុមនា ‘‘អតិចិរាយតិ មេ បិយសាមិកោ, ឥទានិស្ស ឥធ អនាគច្ឆន្តស្ស មាសោ សម្បុណ្ណោ, កិំ នុ ខោ ការណ’’ន្តិ គន្ត្វា បោក្ខរណិំ ឱលោកេន្តី លោហិតវណ្ណំ ឧទកំ ទិស្វា ‘‘អហិតុណ្ឌិកេន គហិតោ ភវិស្សតី’’តិ ញត្វា នាគភវនា និក្ខមិត្វា វម្មិកសន្តិកំ គន្ត្វា មហាសត្តស្ស គហិតដ្ឋានញ្ច កិលមិតដ្ឋានញ្ច ទិស្វា រោទិត្វា កន្ទិត្វា បច្ចន្តគាមំ គន្ត្វា បុច្ឆិត្វា តំ បវត្តិំ សុត្វា ពារាណសិំ គន្ត្វា រាជង្គណេ បរិសមជ្ឈេ អាកាសេ រោទមានា អដ្ឋាសិ។ មហាសត្តោ នច្ចន្តោវ អាកាសំ ឱលោកេត្វា តំ ទិស្វា លជ្ជិតោ បេឡំ បវិសិត្វា និបជ្ជិ។ រាជា តស្ស បេឡំ បវិដ្ឋកាលេ ‘‘កិំ នុ ខោ ការណ’’ន្តិ ឥតោ ចិតោ ច ឱលោកេន្តោ តំ អាកាសេ ឋិតំ ទិស្វា បឋមំ គាថមាហ –
Rājāpi naṃ pakkosāpetvā ‘‘amhākaṃ kīḷāpehī’’ti āha. ‘‘Sādhu, deva, sve pannarase tumhākaṃ kīḷāpessāmī’’ti. Rājā ‘‘sve nāgarājā rājaṅgaṇe naccissati, mahājano sannipatitvā passatū’’ti bheriṃ carāpetvā punadivase rājaṅgaṇaṃ alaṅkārāpetvā brāhmaṇaṃ pakkosāpesi. So ratanapeḷāya mahāsattaṃ netvā vicittatthare peḷaṃ ṭhapetvā nisīdi. Rājāpi pāsādā oruyha mahājanaparivuto rājāsane nisīdi. Brāhmaṇo mahāsattaṃ nīharitvā naccāpesi. Mahājano sakabhāvena saṇṭhātuṃ asakkonto celukkhepasahassaṃ pavatteti. Bodhisattassa upari sattaratanavassaṃ vassati. Tassa gahitassa māso sampūri. Ettakaṃ kālaṃ nirāhārova ahosi. Sumanā ‘‘aticirāyati me piyasāmiko, idānissa idha anāgacchantassa māso sampuṇṇo, kiṃ nu kho kāraṇa’’nti gantvā pokkharaṇiṃ olokentī lohitavaṇṇaṃ udakaṃ disvā ‘‘ahituṇḍikena gahito bhavissatī’’ti ñatvā nāgabhavanā nikkhamitvā vammikasantikaṃ gantvā mahāsattassa gahitaṭṭhānañca kilamitaṭṭhānañca disvā roditvā kanditvā paccantagāmaṃ gantvā pucchitvā taṃ pavattiṃ sutvā bārāṇasiṃ gantvā rājaṅgaṇe parisamajjhe ākāse rodamānā aṭṭhāsi. Mahāsatto naccantova ākāsaṃ oloketvā taṃ disvā lajjito peḷaṃ pavisitvā nipajji. Rājā tassa peḷaṃ paviṭṭhakāle ‘‘kiṃ nu kho kāraṇa’’nti ito cito ca olokento taṃ ākāse ṭhitaṃ disvā paṭhamaṃ gāthamāha –
២៤០.
240.
‘‘កា នុ វិជ្ជុរិវាភាសិ, ឱសធី វិយ តារកា;
‘‘Kā nu vijjurivābhāsi, osadhī viya tārakā;
ទេវតា នុសិ គន្ធព្ពី, ន តំ មញ្ញាមី មានុសិ’’ន្តិ។
Devatā nusi gandhabbī, na taṃ maññāmī mānusi’’nti.
តត្ថ ន តំ មញ្ញាមិ មានុសិន្តិ អហំ តំ មានុសីតិ ន មញ្ញាមិ, តយា ឯកាយ ទេវតាយ គន្ធព្ពិយា វា ភវិតុំ វដ្ដតីតិ វទតិ។
Tattha na taṃ maññāmi mānusinti ahaṃ taṃ mānusīti na maññāmi, tayā ekāya devatāya gandhabbiyā vā bhavituṃ vaṭṭatīti vadati.
ឥទានិ តេសំ វចនបដិវចនគាថា ហោន្តិ –
Idāni tesaṃ vacanapaṭivacanagāthā honti –
២៤១.
241.
‘‘នម្ហិ ទេវី ន គន្ធព្ពី, ន មហារាជ មានុសី;
‘‘Namhi devī na gandhabbī, na mahārāja mānusī;
នាគកញ្ញាស្មិ ភទ្ទន្តេ, អត្ថេនម្ហិ ឥធាគតា។
Nāgakaññāsmi bhaddante, atthenamhi idhāgatā.
២៤២.
242.
‘‘វិព្ភន្តចិត្តា កុបិតិន្ទ្រិយាសិ, នេត្តេហិ តេ វារិគណា សវន្តិ;
‘‘Vibbhantacittā kupitindriyāsi, nettehi te vārigaṇā savanti;
កិំ តេ នដ្ឋំ កិំ បន បត្ថយានា, ឥធាគតា នារិ តទិង្ឃ ព្រូហិ។
Kiṃ te naṭṭhaṃ kiṃ pana patthayānā, idhāgatā nāri tadiṅgha brūhi.
២៤៣.
243.
‘‘យមុគ្គតេជោ ឧរគោតិ ចាហុ, នាគោតិ នំ អាហុ ជនា ជនិន្ទ;
‘‘Yamuggatejo uragoti cāhu, nāgoti naṃ āhu janā janinda;
តមគ្គហី បុរិសោ ជីវិកត្ថោ, តំ ពន្ធនា មុញ្ច បតី មមេសោ។
Tamaggahī puriso jīvikattho, taṃ bandhanā muñca patī mameso.
២៤៤.
244.
‘‘កថំ ន្វយំ ពលវិរិយូបបន្នោ, ហត្ថត្តមាគច្ឆិ វនិព្ពកស្ស;
‘‘Kathaṃ nvayaṃ balaviriyūpapanno, hatthattamāgacchi vanibbakassa;
អក្ខាហិ មេ នាគកញ្ញេ តមត្ថំ, កថំ វិជានេមុ គហីតនាគំ។
Akkhāhi me nāgakaññe tamatthaṃ, kathaṃ vijānemu gahītanāgaṃ.
២៤៥.
245.
‘‘នគរម្បិ នាគោ ភស្មំ ករេយ្យ, តថា ហិ សោ ពលវិរិយូបបន្នោ;
‘‘Nagarampi nāgo bhasmaṃ kareyya, tathā hi so balaviriyūpapanno;
ធម្មញ្ច នាគោ អបចាយមានោ, តស្មា បរក្កម្ម តបោ ករោតី’’តិ។
Dhammañca nāgo apacāyamāno, tasmā parakkamma tapo karotī’’ti.
តត្ថ អត្ថេនម្ហីតិ អហំ ឯកំ ការណំ បដិច្ច ឥធាគតា។ កុបិតិន្ទ្រិយាតិ កិលន្តិន្ទ្រិយា។ វារិគណាតិ អស្សុពិន្ទុឃដា។ ឧរគោតិ ចាហូតិ ឧរគោតិ ចាយំ មហាជនោ កថេសិ។ តមគ្គហី បុរិសោតិ អយំ បុរិសោ តំ នាគរាជានំ ជីវិកត្ថាយ អគ្គហេសិ។ វនិព្ពកស្សាតិ ឥមស្ស វនិព្ពកស្ស កថំ នុ ឯស មហានុភាវោ សមានោ ហត្ថត្តំ អាគតោតិ បុច្ឆតិ។ ធម្មញ្ចាតិ បញ្ចសីលធម្មំ ឧបោសថវាសធម្មញ្ច គរុំ ករោន្តោ វិហរតិ, តស្មា ឥមិនា បុរិសេន គហិតោបិ ‘‘សចាហំ ឥមស្ស ឧបរិ នាសវាតំ វិស្សជ្ជេស្សាមិ, ភស្មមុដ្ឋិ វិយ វិកិរិស្សតិ, ឯវំ មេ សីលំ ភិជ្ជិស្សតី’’តិ សីលភេទភយា បរក្កម្ម តំ ទុក្ខំ អធិវាសេត្វា តបោ ករោតិ, វីរិយមេវ ករោតីតិ អាហ។
Tattha atthenamhīti ahaṃ ekaṃ kāraṇaṃ paṭicca idhāgatā. Kupitindriyāti kilantindriyā. Vārigaṇāti assubindughaṭā. Uragoti cāhūti uragoti cāyaṃ mahājano kathesi. Tamaggahī purisoti ayaṃ puriso taṃ nāgarājānaṃ jīvikatthāya aggahesi. Vanibbakassāti imassa vanibbakassa kathaṃ nu esa mahānubhāvo samāno hatthattaṃ āgatoti pucchati. Dhammañcāti pañcasīladhammaṃ uposathavāsadhammañca garuṃ karonto viharati, tasmā iminā purisena gahitopi ‘‘sacāhaṃ imassa upari nāsavātaṃ vissajjessāmi, bhasmamuṭṭhi viya vikirissati, evaṃ me sīlaṃ bhijjissatī’’ti sīlabhedabhayā parakkamma taṃ dukkhaṃ adhivāsetvā tapo karoti, vīriyameva karotīti āha.
រាជា ‘‘កហំ បនេសោ ឥមិនា គហិតោ’’តិ បុច្ឆិ។ អថស្ស សា អាចិក្ខន្តី គាថមាហ –
Rājā ‘‘kahaṃ paneso iminā gahito’’ti pucchi. Athassa sā ācikkhantī gāthamāha –
២៤៦.
246.
‘‘ចាតុទ្ទសិំ បញ្ចទសិញ្ច រាជ, ចតុប្បថេ សម្មតិ នាគរាជា;
‘‘Cātuddasiṃ pañcadasiñca rāja, catuppathe sammati nāgarājā;
តមគ្គហី បុរិសោ ជីវិកត្ថោ, តំ ពន្ធនា មុញ្ច បតី មមេសោ’’តិ។
Tamaggahī puriso jīvikattho, taṃ bandhanā muñca patī mameso’’ti.
តត្ថ ចតុប្បថេតិ ចតុក្កមគ្គស្ស អាសន្នដ្ឋានេ ឯកស្មិំ វម្មិកេ ចតុរង្គសមន្នាគតំ អធិដ្ឋានំ អធិដ្ឋហិត្វា ឧបោសថវាសំ វសន្តោ និបជ្ជតីតិ អត្ថោ។ តំ ពន្ធនាតិ តំ ឯវំ ធម្មិកំ គុណវន្តំ នាគរាជានំ ឯតស្ស ធនំ ទត្វា បេឡពន្ធនា បមុញ្ច។
Tattha catuppatheti catukkamaggassa āsannaṭṭhāne ekasmiṃ vammike caturaṅgasamannāgataṃ adhiṭṭhānaṃ adhiṭṭhahitvā uposathavāsaṃ vasanto nipajjatīti attho. Taṃ bandhanāti taṃ evaṃ dhammikaṃ guṇavantaṃ nāgarājānaṃ etassa dhanaṃ datvā peḷabandhanā pamuñca.
ឯវញ្ច បន វត្វា បុនបិ តំ យាចន្តី ទ្វេ គាថា អភាសិ –
Evañca pana vatvā punapi taṃ yācantī dve gāthā abhāsi –
២៤៧.
247.
‘‘សោឡសិត្ថិសហស្សានិ, អាមុត្តមណិកុណ្ឌលា;
‘‘Soḷasitthisahassāni, āmuttamaṇikuṇḍalā;
វារិគេហសយា នារី, តាបិ តំ សរណំ គតា។
Vārigehasayā nārī, tāpi taṃ saraṇaṃ gatā.
២៤៨.
248.
‘‘ធម្មេន មោចេហិ អសាហសេន, គាមេន និក្ខេន គវំ សតេន;
‘‘Dhammena mocehi asāhasena, gāmena nikkhena gavaṃ satena;
ឱស្សដ្ឋកាយោ ឧរគោ ចរាតុ, បុញ្ញត្ថិកោ មុញ្ចតុ ពន្ធនស្មា’’តិ។
Ossaṭṭhakāyo urago carātu, puññatthiko muñcatu bandhanasmā’’ti.
តត្ថ សោឡសិត្ថិសហស្សានីតិ មា ត្វំ ឯស យោ វា សោ វា ទលិទ្ទនាគោតិ មញ្ញិត្ថ។ ឯតស្ស ហិ ឯត្តកា សព្ពាលង្ការបដិមណ្ឌិតា ឥត្ថិយោវ, សេសា សម្បត្តិ អបរិមាណាតិ ទស្សេតិ។ វារិគេហសយាតិ ឧទកច្ឆទនំ ឧទកគព្ភំ កត្វា តត្ថ សយនសីលា។ ឱស្សដ្ឋកាយោតិ និស្សដ្ឋកាយោ ហុត្វា។ ចរាតូតិ ចរតុ។
Tattha soḷasitthisahassānīti mā tvaṃ esa yo vā so vā daliddanāgoti maññittha. Etassa hi ettakā sabbālaṅkārapaṭimaṇḍitā itthiyova, sesā sampatti aparimāṇāti dasseti. Vārigehasayāti udakacchadanaṃ udakagabbhaṃ katvā tattha sayanasīlā. Ossaṭṭhakāyoti nissaṭṭhakāyo hutvā. Carātūti caratu.
អថ នំ រាជា តិស្សោ គាថា អភាសិ –
Atha naṃ rājā tisso gāthā abhāsi –
២៤៩.
249.
‘‘ធម្មេន មោចេមិ អសាហសេន, គាមេន និក្ខេន គវំ សតេន;
‘‘Dhammena mocemi asāhasena, gāmena nikkhena gavaṃ satena;
ឱស្សដ្ឋកាយោ ឧរគោ ចរាតុ, បុញ្ញត្ថិកោ មុញ្ចតុ ពន្ធនស្មា។
Ossaṭṭhakāyo urago carātu, puññatthiko muñcatu bandhanasmā.
២៥០.
250.
‘‘ទម្មិ និក្ខសតំ លុទ្ទ, ថូលញ្ច មណិកុណ្ឌលំ;
‘‘Dammi nikkhasataṃ ludda, thūlañca maṇikuṇḍalaṃ;
ចតុស្សទញ្ច បល្លង្កំ, ឧមាបុប្ផសរិន្និភំ។
Catussadañca pallaṅkaṃ, umāpupphasarinnibhaṃ.
២៥១.
251.
‘‘ទ្វេ ច សាទិសិយោ ភរិយា, ឧសភញ្ច គវំ សតំ;
‘‘Dve ca sādisiyo bhariyā, usabhañca gavaṃ sataṃ;
ឱស្សដ្ឋកាយោ ឧរគោ ចរាតុ, បុញ្ញត្ថិកោ មុញ្ចតុ ពន្ធនស្មា’’តិ។
Ossaṭṭhakāyo urago carātu, puññatthiko muñcatu bandhanasmā’’ti.
តត្ថ លុទ្ទាតិ រាជា ឧរគំ មោចេតុំ អហិតុណ្ឌិកំ អាមន្តេត្វា តស្ស ទាតព្ពំ ទេយ្យធម្មំ ទស្សេន្តោ ឯវមាហ។ គាថា បន ហេដ្ឋា វុត្តត្ថាយេវ។
Tattha luddāti rājā uragaṃ mocetuṃ ahituṇḍikaṃ āmantetvā tassa dātabbaṃ deyyadhammaṃ dassento evamāha. Gāthā pana heṭṭhā vuttatthāyeva.
អថ នំ លុទ្ទោ អាហ –
Atha naṃ luddo āha –
២៥២.
252.
‘‘វិនាបិ ទានា តវ វចនំ ជនិន្ទ, មុញ្ចេមុ នំ ឧរគំ ពន្ធនស្មា;
‘‘Vināpi dānā tava vacanaṃ janinda, muñcemu naṃ uragaṃ bandhanasmā;
ឱស្សដ្ឋកាយោ ឧរគោ ចរាតុ, បុញ្ញត្ថិកោ មុញ្ចតុ ពន្ធនស្មា’’តិ។
Ossaṭṭhakāyo urago carātu, puññatthiko muñcatu bandhanasmā’’ti.
តត្ថ តវ វចនន្តិ មហារាជ, វិនាបិ ទានេន តវ វចនមេវ អម្ហាកំ គរុ។ មុញ្ចេមុ នន្តិ មុញ្ចិស្សាមិ ឯតន្តិ វទតិ។
Tattha tava vacananti mahārāja, vināpi dānena tava vacanameva amhākaṃ garu. Muñcemu nanti muñcissāmi etanti vadati.
ឯវញ្ច បន វត្វា មហាសត្តំ បេឡតោ នីហរិ។ នាគរាជា និក្ខមិត្វា បុប្ផន្តរំ បវិសិត្វា តំ អត្តភាវំ វិជហិត្វា មាណវកវណ្ណេន អលង្កតសរីរោ ហុត្វា បថវិំ ភិន្ទន្តោ វិយ និក្ខន្តោ អដ្ឋាសិ។ សុមនា អាកាសតោ ឱតរិត្វា តស្ស សន្តិកេ ឋិតា។ នាគរាជា អញ្ជលិំ បគ្គយ្ហ រាជានំ នមស្សមានោ អដ្ឋាសិ។ តមត្ថំ បកាសេន្តោ សត្ថា ទ្វេ គាថា អភាសិ –
Evañca pana vatvā mahāsattaṃ peḷato nīhari. Nāgarājā nikkhamitvā pupphantaraṃ pavisitvā taṃ attabhāvaṃ vijahitvā māṇavakavaṇṇena alaṅkatasarīro hutvā pathaviṃ bhindanto viya nikkhanto aṭṭhāsi. Sumanā ākāsato otaritvā tassa santike ṭhitā. Nāgarājā añjaliṃ paggayha rājānaṃ namassamāno aṭṭhāsi. Tamatthaṃ pakāsento satthā dve gāthā abhāsi –
២៥៣.
253.
‘‘មុត្តោ ចម្បេយ្យកោ នាគោ, រាជានំ ឯតទព្រវិ;
‘‘Mutto campeyyako nāgo, rājānaṃ etadabravi;
នមោ តេ កាសិរាជត្ថុ, នមោ តេ កាសិវឌ្ឍន;
Namo te kāsirājatthu, namo te kāsivaḍḍhana;
អញ្ជលិំ តេ បគ្គណ្ហាមិ, បស្សេយ្យំ មេ និវេសនំ។
Añjaliṃ te paggaṇhāmi, passeyyaṃ me nivesanaṃ.
២៥៤.
254.
‘‘អទ្ធា ហិ ទុព្ពិស្សសមេតមាហុ, យំ មានុសោ វិស្សសេ អមានុសម្ហិ;
‘‘Addhā hi dubbissasametamāhu, yaṃ mānuso vissase amānusamhi;
សចេ ច មំ យាចសិ ឯតមត្ថំ, ទក្ខេមុ តេ នាគ និវេសនានី’’តិ។
Sace ca maṃ yācasi etamatthaṃ, dakkhemu te nāga nivesanānī’’ti.
តត្ថ បស្សេយ្យំ មេ និវេសនន្តិ មម និវេសនំ ចម្បេយ្យនាគភវនំ រមណីយំ បស្សិតព្ពយុត្តកំ។ តំ តេ អហំ ទស្សេតុកាមោ, តំ សពលវាហនោ ត្វំ អាគន្ត្វា បស្ស, នរិន្ទាតិ វទតិ។ ទុព្ពិស្សសន្តិ ទុវិស្សាសនីយំ។ សចេ ចាតិ សចេ មំ យាចសិ, បស្សេយ្យាម តេ និវេសនានិ, អបិ ច ខោ បន តំ ន សទ្ទហាមីតិ វទតិ។
Tattha passeyyaṃ me nivesananti mama nivesanaṃ campeyyanāgabhavanaṃ ramaṇīyaṃ passitabbayuttakaṃ. Taṃ te ahaṃ dassetukāmo, taṃ sabalavāhano tvaṃ āgantvā passa, narindāti vadati. Dubbissasanti duvissāsanīyaṃ. Sace cāti sace maṃ yācasi, passeyyāma te nivesanāni, api ca kho pana taṃ na saddahāmīti vadati.
អថ នំ សទ្ទហាបេតុំ សបថំ ករោន្តោ មហាសត្តោ ទ្វេ គាថា អភាសិ –
Atha naṃ saddahāpetuṃ sapathaṃ karonto mahāsatto dve gāthā abhāsi –
២៥៥.
255.
‘‘សចេបិ វាតោ គិរិមាវហេយ្យ, ចន្ទោ ច សុរិយោ ច ឆមា បតេយ្យុំ;
‘‘Sacepi vāto girimāvaheyya, cando ca suriyo ca chamā pateyyuṃ;
សព្ពា ច នជ្ជោ បដិសោតំ វជេយ្យុំ, ន ត្វេវហំ រាជ មុសា ភណេយ្យំ។
Sabbā ca najjo paṭisotaṃ vajeyyuṃ, na tvevahaṃ rāja musā bhaṇeyyaṃ.
២៥៦.
256.
‘‘នភំ ផលេយ្យ ឧទធីបិ សុស្សេ, សំវដ្ដយេ ភូតធរា វសុន្ធរា;
‘‘Nabhaṃ phaleyya udadhīpi susse, saṃvaṭṭaye bhūtadharā vasundharā;
សិលុច្ចយោ មេរុ សមូលមុប្បតេ, ន ត្វេវហំ រាជ មុសា ភណេយ្យ’’ន្តិ។
Siluccayo meru samūlamuppate, na tvevahaṃ rāja musā bhaṇeyya’’nti.
តត្ថ សំវដ្ដយេ ភូតធរា វសុន្ធរាតិ អយំ ភូតធរាតិ ច វសុន្ធរាតិ ច សង្ខំ គតា មហាបថវី កិលញ្ជំ វិយ សំវដ្ដេយ្យ។ សមូលមុប្បតេតិ ឯវំ មហាសិនេរុបព្ពតោ សមូលោ ឧដ្ឋាយ បុរាណបណ្ណំ វិយ អាកាសេ បក្ខន្ទេយ្យ។
Tattha saṃvaṭṭaye bhūtadharā vasundharāti ayaṃ bhūtadharāti ca vasundharāti ca saṅkhaṃ gatā mahāpathavī kilañjaṃ viya saṃvaṭṭeyya. Samūlamuppateti evaṃ mahāsinerupabbato samūlo uṭṭhāya purāṇapaṇṇaṃ viya ākāse pakkhandeyya.
សោ មហាសត្តេន ឯវំ វុត្តេបិ អសទ្ទហន្តោ –
So mahāsattena evaṃ vuttepi asaddahanto –
២៥៧.
257.
‘‘អទ្ធា ហិ ទុព្ពិស្សសមេតមាហុ, យំ មានុសោ វិស្សសេ អមានុសម្ហិ;
‘‘Addhā hi dubbissasametamāhu, yaṃ mānuso vissase amānusamhi;
សចេ ច មំ យាចសិ ឯតមត្ថំ, ទក្ខេមុ តេ នាគ និវេសនានី’’តិ។ –
Sace ca maṃ yācasi etamatthaṃ, dakkhemu te nāga nivesanānī’’ti. –
បុនបិ តមេវ គាថំ វត្វា ‘‘ត្វំ មយា កតគុណំ ជានិតុំ អរហសិ, សទ្ទហិតុំ បន យុត្តភាវំ វា អយុត្តភាវំ វា អហំ ជានិស្សាមី’’តិ បកាសេន្តោ ឥតរំ គាថមាហ –
Punapi tameva gāthaṃ vatvā ‘‘tvaṃ mayā kataguṇaṃ jānituṃ arahasi, saddahituṃ pana yuttabhāvaṃ vā ayuttabhāvaṃ vā ahaṃ jānissāmī’’ti pakāsento itaraṃ gāthamāha –
២៥៨.
258.
‘‘តុម្ហេ ខោត្ថ ឃោរវិសា ឧឡារា, មហាតេជា ខិប្បកោបី ច ហោថ;
‘‘Tumhe khottha ghoravisā uḷārā, mahātejā khippakopī ca hotha;
មំការណា ពន្ធនស្មា បមុត្តោ, អរហសិ នោ ជានិតុយេ កតានី’’តិ។
Maṃkāraṇā bandhanasmā pamutto, arahasi no jānituye katānī’’ti.
តត្ថ ឧឡារាតិ ឧឡារវិសា។ ជានិតុយេតិ ជានិតុំ។
Tattha uḷārāti uḷāravisā. Jānituyeti jānituṃ.
អថ នំ សទ្ទហាបេតុំ បុន សបថំ ករោន្តោ មហាសត្តោ គាថមាហ –
Atha naṃ saddahāpetuṃ puna sapathaṃ karonto mahāsatto gāthamāha –
២៥៩.
259.
‘‘សោ បច្ចតំ និរយេ ឃោររូបេ, មា កាយិកំ សាតមលត្ថ កិញ្ចិ;
‘‘So paccataṃ niraye ghorarūpe, mā kāyikaṃ sātamalattha kiñci;
បេឡាយ ពទ្ធោ មរណំ ឧបេតុ, យោ តាទិសំ កម្មកតំ ន ជានេ’’តិ។
Peḷāya baddho maraṇaṃ upetu, yo tādisaṃ kammakataṃ na jāne’’ti.
តត្ថ បច្ចតន្តិ បច្ចតុ។ កម្មកតន្តិ កតកម្មំ ឯវំ គុណការកំ តុម្ហាទិសំ យោ ន ជានាតិ, សោ ឯវរូបោ ហោតូតិ វទតិ។
Tattha paccatanti paccatu. Kammakatanti katakammaṃ evaṃ guṇakārakaṃ tumhādisaṃ yo na jānāti, so evarūpo hotūti vadati.
អថស្ស រាជា សទ្ទហិត្វា ថុតិំ ករោន្តោ គាថមាហ –
Athassa rājā saddahitvā thutiṃ karonto gāthamāha –
២៦០.
260.
‘‘សច្ចប្បដិញ្ញា តវ មេស ហោតុ, អក្កោធនោ ហោហិ អនុបនាហី;
‘‘Saccappaṭiññā tava mesa hotu, akkodhano hohi anupanāhī;
សព្ពញ្ច តេ នាគកុលំ សុបណ្ណា, អគ្គិំវ គិម្ហេសុ វិវជ្ជយន្តូ’’តិ។
Sabbañca te nāgakulaṃ supaṇṇā, aggiṃva gimhesu vivajjayantū’’ti.
តត្ថ តវ មេស ហោតូតិ តវ ឯសា បដិញ្ញា សច្ចា ហោតុ។ អគ្គិំវ គិម្ហេសុ វិវជ្ជយន្តូតិ យថា មនុស្សា គិម្ហកាលេ សន្តាបំ អនិច្ឆន្តា ជលមានំ អគ្គិំ វិវជ្ជេន្តិ, ឯវំ វិវជ្ជេន្តុ ទូរតោវ បរិហរន្តុ។
Tattha tava mesa hotūti tava esā paṭiññā saccā hotu. Aggiṃva gimhesu vivajjayantūti yathā manussā gimhakāle santāpaṃ anicchantā jalamānaṃ aggiṃ vivajjenti, evaṃ vivajjentu dūratova pariharantu.
មហាសត្តោបិ រញ្ញោ ថុតិំ ករោន្តោ ឥតរំ គាថមាហ –
Mahāsattopi rañño thutiṃ karonto itaraṃ gāthamāha –
២៦១.
261.
‘‘អនុកម្បសី នាគកុលំ ជនិន្ទ, មាតា យថា សុប្បិយំ ឯកបុត្តំ;
‘‘Anukampasī nāgakulaṃ janinda, mātā yathā suppiyaṃ ekaputtaṃ;
អហញ្ច តេ នាគកុលេន សទ្ធិំ, កាហាមិ វេយ្យាវដិកំ ឧឡារ’’ន្តិ។
Ahañca te nāgakulena saddhiṃ, kāhāmi veyyāvaṭikaṃ uḷāra’’nti.
តំ សុត្វា រាជា នាគភវនំ គន្តុកាមោ សេនំ គមនសជ្ជំ កាតុំ អាណាបេន្តោ គាថមាហ –
Taṃ sutvā rājā nāgabhavanaṃ gantukāmo senaṃ gamanasajjaṃ kātuṃ āṇāpento gāthamāha –
២៦២.
262.
‘‘យោជេន្តុ វេ រាជរថេ សុចិត្តេ, កម្ពោជកេ អស្សតរេ សុទន្តេ;
‘‘Yojentu ve rājarathe sucitte, kambojake assatare sudante;
នាគេ ច យោជេន្តុ សុវណ្ណកប្បនេ, ទក្ខេមុ នាគស្ស និវេសនានី’’តិ។
Nāge ca yojentu suvaṇṇakappane, dakkhemu nāgassa nivesanānī’’ti.
តត្ថ កម្ពោជកេ អស្សតរេ សុទន្តេតិ សុសិក្ខិតេ កម្ពោជរដ្ឋសម្ភវេ អស្សតរេ យោជេន្តុ។
Tattha kambojake assatare sudanteti susikkhite kambojaraṭṭhasambhave assatare yojentu.
ឥតរា អភិសម្ពុទ្ធគាថា –
Itarā abhisambuddhagāthā –
២៦៣.
263.
‘‘ភេរី មុទិង្គា បណវា ច សង្ខា, អវជ្ជយិំសុ ឧគ្គសេនស្ស រញ្ញោ;
‘‘Bherī mudiṅgā paṇavā ca saṅkhā, avajjayiṃsu uggasenassa rañño;
បាយាសិ រាជា ពហុ សោភមានោ, បុរក្ខតោ នារិគណស្ស មជ្ឈេ’’តិ។
Pāyāsi rājā bahu sobhamāno, purakkhato nārigaṇassa majjhe’’ti.
តត្ថ ពហុ សោភមានោតិ ភិក្ខវេ, ពារាណសិរាជា សោឡសហិ នារីសហស្សេហិ បុរក្ខតោ បរិវារិតោ តស្ស នារីគណស្ស មជ្ឈេ ពារាណសិតោ នាគភវនំ គច្ឆន្តោ អតិវិយ សោភមានោ បាយាសិ។
Tattha bahu sobhamānoti bhikkhave, bārāṇasirājā soḷasahi nārīsahassehi purakkhato parivārito tassa nārīgaṇassa majjhe bārāṇasito nāgabhavanaṃ gacchanto ativiya sobhamāno pāyāsi.
តស្ស នគរា និក្ខន្តកាលេយេវ មហាសត្តោ អត្តនោ អានុភាវេន នាគភវនំ សព្ពរតនមយំ បាការញ្ច ទ្វារដ្ដាលកេ ច ទិស្សមានរូបេ កត្វា នាគភវនគាមិំ មគ្គំ អលង្កតបដិយត្តំ មាបេសិ ។ រាជា សបរិសោ តេន មគ្គេន នាគភវនំ បវិសិត្វា រមណីយំ ភូមិភាគញ្ច បាសាទេ ច អទ្ទស។ តមត្ថំ បកាសេន្តោ សត្ថា អាហ –
Tassa nagarā nikkhantakāleyeva mahāsatto attano ānubhāvena nāgabhavanaṃ sabbaratanamayaṃ pākārañca dvāraṭṭālake ca dissamānarūpe katvā nāgabhavanagāmiṃ maggaṃ alaṅkatapaṭiyattaṃ māpesi . Rājā sapariso tena maggena nāgabhavanaṃ pavisitvā ramaṇīyaṃ bhūmibhāgañca pāsāde ca addasa. Tamatthaṃ pakāsento satthā āha –
២៦៤.
264.
‘‘សុវណ្ណចិតកំ ភូមិំ, អទ្ទក្ខិ កាសិវឌ្ឍនោ;
‘‘Suvaṇṇacitakaṃ bhūmiṃ, addakkhi kāsivaḍḍhano;
សោវណ្ណមយបាសាទេ, វេឡុរិយផលកត្ថតេ។
Sovaṇṇamayapāsāde, veḷuriyaphalakatthate.
២៦៥.
265.
‘‘ស រាជា បាវិសិ ព្យម្ហំ, ចម្បេយ្យស្ស និវេសនំ;
‘‘Sa rājā pāvisi byamhaṃ, campeyyassa nivesanaṃ;
អាទិច្ចវណ្ណសន្និភំ, កំសវិជ្ជុបភស្សរំ។
Ādiccavaṇṇasannibhaṃ, kaṃsavijjupabhassaraṃ.
២៦៦.
266.
‘‘នានារុក្ខេហិ សញ្ឆន្នំ, នានាគន្ធសមីរិតំ;
‘‘Nānārukkhehi sañchannaṃ, nānāgandhasamīritaṃ;
សោ បាវេក្ខិ កាសិរាជា, ចម្បេយ្យស្ស និវេសនំ។
So pāvekkhi kāsirājā, campeyyassa nivesanaṃ.
២៦៧.
267.
‘‘បវិដ្ឋស្មិំ កាសិរញ្ញេ, ចម្បេយ្យស្ស និវេសនំ;
‘‘Paviṭṭhasmiṃ kāsiraññe, campeyyassa nivesanaṃ;
ទិព្ពា តូរិយា បវជ្ជិំសុ, នាគកញ្ញា ច នច្ចិសុំ។
Dibbā tūriyā pavajjiṃsu, nāgakaññā ca naccisuṃ.
២៦៨.
268.
‘‘តំ នាគកញ្ញា ចរិតំ គណេន, អន្វារុហី កាសិរាជា បសន្នោ;
‘‘Taṃ nāgakaññā caritaṃ gaṇena, anvāruhī kāsirājā pasanno;
និសីទិ សោវណ្ណមយម្ហិ បីឋេ, សាបស្សយេ ចន្ទនសារលិត្តេ’’តិ។
Nisīdi sovaṇṇamayamhi pīṭhe, sāpassaye candanasāralitte’’ti.
តត្ថ សុវណ្ណចិតកន្តិ សុវណ្ណវាលុកាយ សន្ថតំ។ ព្យម្ហន្តិ អលង្កតនាគភវនំ។ ចម្បេយ្យស្សាតិ នាគភវនំ បវិសិត្វា ចម្បេយ្យនាគរាជស្ស និវេសនំ បាវិសិ។ កំសវិជ្ជុបភស្សរន្តិ មេឃមុខេ សញ្ចរណសុវណ្ណវិជ្ជុ វិយ ឱភាសមានំ។ នានាគន្ធសមីរិតន្តិ នានាវិធេហិ ទិព្ពគន្ធេហិ អនុសញ្ចរិតំ។ ចរិតំ គណេនាតិ តំ និវេសនំ នាគកញ្ញាគណេន ចរិតំ អនុសញ្ចរិតំ។ ចន្ទនសារលិត្តេតិ ទិព្ពសារចន្ទនេន អនុលិត្តេ។
Tattha suvaṇṇacitakanti suvaṇṇavālukāya santhataṃ. Byamhanti alaṅkatanāgabhavanaṃ. Campeyyassāti nāgabhavanaṃ pavisitvā campeyyanāgarājassa nivesanaṃ pāvisi. Kaṃsavijjupabhassaranti meghamukhe sañcaraṇasuvaṇṇavijju viya obhāsamānaṃ. Nānāgandhasamīritanti nānāvidhehi dibbagandhehi anusañcaritaṃ. Caritaṃ gaṇenāti taṃ nivesanaṃ nāgakaññāgaṇena caritaṃ anusañcaritaṃ. Candanasāralitteti dibbasāracandanena anulitte.
តត្ថ និសិន្នមត្តស្សេវស្ស នានគ្គរសំ ទិព្ពភោជនំ ឧបនាមេសុំ, តថា សោឡសន្នំ ឥត្ថិសហស្សានំ សេសរាជបរិសាយ ច។ សោ សត្តាហមត្តំ សបរិសោ ទិព្ពន្នបានាទីនិ បរិភុញ្ជិត្វា ទិព្ពេហិ កាមគុណេហិ អភិរមិត្វា សុខសយនេ និសិន្នោ មហាសត្តស្ស យសំ វណ្ណេត្វា ‘‘នាគរាជ, ត្វំ ឯវរូបំ សម្បត្តិំ បហាយ មនុស្សលោកេ វម្មិកមត្ថកេ និបជ្ជិត្វា កស្មា ឧបោសថវាសំ វសី’’តិ បុច្ឆិ។ សោបិស្ស កថេសិ។ តមត្ថំ បកាសេន្តោ សត្ថា អាហ –
Tattha nisinnamattassevassa nānaggarasaṃ dibbabhojanaṃ upanāmesuṃ, tathā soḷasannaṃ itthisahassānaṃ sesarājaparisāya ca. So sattāhamattaṃ sapariso dibbannapānādīni paribhuñjitvā dibbehi kāmaguṇehi abhiramitvā sukhasayane nisinno mahāsattassa yasaṃ vaṇṇetvā ‘‘nāgarāja, tvaṃ evarūpaṃ sampattiṃ pahāya manussaloke vammikamatthake nipajjitvā kasmā uposathavāsaṃ vasī’’ti pucchi. Sopissa kathesi. Tamatthaṃ pakāsento satthā āha –
២៦៩.
269.
‘‘សោ តត្ថ ភុត្វា ច អថោ រមិត្វា, ចម្បេយ្យកំ កាសិរាជា អវោច;
‘‘So tattha bhutvā ca atho ramitvā, campeyyakaṃ kāsirājā avoca;
វិមានសេដ្ឋានិ ឥមានិ តុយ្ហំ, អាទិច្ចវណ្ណានិ បភស្សរានិ;
Vimānaseṭṭhāni imāni tuyhaṃ, ādiccavaṇṇāni pabhassarāni;
នេតាទិសំ អត្ថិ មនុស្សលោកេ, កិំ បត្ថយំ នាគ តបោ ករោសិ។
Netādisaṃ atthi manussaloke, kiṃ patthayaṃ nāga tapo karosi.
២៧០.
270.
‘‘តា កម្ពុកាយូរធរា សុវត្ថា, វដ្ដង្គុលី តម្ពតលូបបន្នា;
‘‘Tā kambukāyūradharā suvatthā, vaṭṭaṅgulī tambatalūpapannā;
បគ្គយ្ហ បាយេន្តិ អនោមវណ្ណា, នេតាទិសំ អត្ថិ មនុស្សលោកេ;
Paggayha pāyenti anomavaṇṇā, netādisaṃ atthi manussaloke;
កិំ បត្ថយំ នាគ តបោ ករោសិ។
Kiṃ patthayaṃ nāga tapo karosi.
២៧១.
271.
‘‘នជ្ជោ ច តេមា បុថុលោមមច្ឆា, អាដាសកុន្តាភិរុទា សុតិត្ថា;
‘‘Najjo ca temā puthulomamacchā, āṭāsakuntābhirudā sutitthā;
នេតាទិសំ អត្ថិ មនុស្សលោកេ, កិំ បត្ថយំ នាគ តបោ ករោសិ។
Netādisaṃ atthi manussaloke, kiṃ patthayaṃ nāga tapo karosi.
២៧២.
272.
‘‘កោញ្ចា មយូរា ទិវិយា ច ហំសា, វគ្គុស្សរា កោកិលា សម្បតន្តិ;
‘‘Koñcā mayūrā diviyā ca haṃsā, vaggussarā kokilā sampatanti;
នេតាទិសំ អត្ថិ មនុស្សលោកេ, កិំ បត្ថយំ នាគ តបោ ករោសិ។
Netādisaṃ atthi manussaloke, kiṃ patthayaṃ nāga tapo karosi.
២៧៣.
273.
‘‘អម្ពា ច សាលា តិលកា ច ជម្ពុយោ, ឧទ្ទាលកា បាដលិយោ ច ផុល្លា;
‘‘Ambā ca sālā tilakā ca jambuyo, uddālakā pāṭaliyo ca phullā;
នេតាទិសំ អត្ថិ មនុស្សលោកេ, កិំ បត្ថយំ នាគ តបោ ករោសិ។
Netādisaṃ atthi manussaloke, kiṃ patthayaṃ nāga tapo karosi.
២៧៤.
274.
‘‘ឥមា ច តេ បោក្ខរញ្ញោ សមន្តតោ, ទិព្ពា ច គន្ធា សតតំ បវាយន្តិ;
‘‘Imā ca te pokkharañño samantato, dibbā ca gandhā satataṃ pavāyanti;
នេតាទិសំ អត្ថិ មនុស្សលោកេ, កិំ បត្ថយំ នាគ តបោ ករោសិ។
Netādisaṃ atthi manussaloke, kiṃ patthayaṃ nāga tapo karosi.
២៧៥.
275.
‘‘ន បុត្តហេតុ ន ធនស្ស ហេតុ, ន អាយុនោ ចាបិ ជនិន្ទ ហេតុ;
‘‘Na puttahetu na dhanassa hetu, na āyuno cāpi janinda hetu;
មនុស្សយោនិំ អភិបត្ថយានោ, តស្មា បរក្កម្ម តបោ ករោមី’’តិ។
Manussayoniṃ abhipatthayāno, tasmā parakkamma tapo karomī’’ti.
តត្ថ តាតិ សោឡសសហស្សនាគកញ្ញាយោ សន្ធាយាហ។ កម្ពុកាយូរធរាតិ សុវណ្ណាភរណធរា។ វដ្ដង្គុលីតិ បវាឡង្កុរសទិសវដ្ដង្គុលី។ តម្ពតលូបបន្នាតិ អភិរត្តេហិ ហត្ថបាទតលេហិ សមន្នាគតា។ បាយេន្តីតិ ទិព្ពបានំ ឧក្ខិបិត្វា តំ បាយេន្តិ។ បុថុលោមមច្ឆាតិ បុថុលបត្តេហិ នានាមច្ឆេហិ សមន្នាគតា។ អាដាសកុន្តាភិរុទាតិ អាដាសង្ខាតេហិ សកុណេហិ អភិរុទា។ សុតិត្ថាតិ សុន្ទរតិត្ថា។ ទិវិយា ច ហំសាតិ ទិព្ពហំសា ច។ សម្បតន្តីតិ មនុញ្ញរវំ រវន្តា រុក្ខតោ រុក្ខំ សម្បតន្តិ។ ទិព្ពា ច គន្ធាតិ តាសុ បោក្ខរណីសុ សតតំ ទិព្ពគន្ធា វាយន្តិ។ អភិបត្ថយានោតិ បត្ថយន្តោ វិចរាមិ។ តស្មាតិ តេន ការណេន បរក្កម្ម វីរិយំ បគ្គហេត្វា តបោ ករោមិ, ឧបោសថំ ឧបវសាមីតិ។
Tattha tāti soḷasasahassanāgakaññāyo sandhāyāha. Kambukāyūradharāti suvaṇṇābharaṇadharā. Vaṭṭaṅgulīti pavāḷaṅkurasadisavaṭṭaṅgulī. Tambatalūpapannāti abhirattehi hatthapādatalehi samannāgatā. Pāyentīti dibbapānaṃ ukkhipitvā taṃ pāyenti. Puthulomamacchāti puthulapattehi nānāmacchehi samannāgatā. Āṭāsakuntābhirudāti āṭāsaṅkhātehi sakuṇehi abhirudā. Sutitthāti sundaratitthā. Diviyā ca haṃsāti dibbahaṃsā ca. Sampatantīti manuññaravaṃ ravantā rukkhato rukkhaṃ sampatanti. Dibbā ca gandhāti tāsu pokkharaṇīsu satataṃ dibbagandhā vāyanti. Abhipatthayānoti patthayanto vicarāmi. Tasmāti tena kāraṇena parakkamma vīriyaṃ paggahetvā tapo karomi, uposathaṃ upavasāmīti.
ឯវំ វុត្តេ រាជា អាហ –
Evaṃ vutte rājā āha –
២៧៦.
276.
‘‘ត្វំ លោហិតក្ខោ វិហតន្តរំសោ, អលង្កតោ កប្បិតកេសមស្សុ;
‘‘Tvaṃ lohitakkho vihatantaraṃso, alaṅkato kappitakesamassu;
សុរោសិតោ លោហិតចន្ទនេន, គន្ធព្ពរាជាវ ទិសា បភាសសិ។
Surosito lohitacandanena, gandhabbarājāva disā pabhāsasi.
២៧៧.
277.
‘‘ទេវិទ្ធិបត្តោសិ មហានុភាវោ, សព្ពេហិ កាមេហិ សមង្គិភូតោ;
‘‘Deviddhipattosi mahānubhāvo, sabbehi kāmehi samaṅgibhūto;
បុច្ឆាមិ តំ នាគរាជេតមត្ថំ, សេយ្យោ ឥតោ កេន មនុស្សលោកោ’’តិ។
Pucchāmi taṃ nāgarājetamatthaṃ, seyyo ito kena manussaloko’’ti.
តត្ថ សុរោសិតោតិ សុវិលិត្តោ។
Tattha surositoti suvilitto.
អថស្ស អាចិក្ខន្តោ នាគរាជា អាហ –
Athassa ācikkhanto nāgarājā āha –
២៧៨.
278.
‘‘ជនិន្ទ នាញ្ញត្រ មនុស្សលោកា, សុទ្ធីវ សំវិជ្ជតិ សំយមោ វា;
‘‘Janinda nāññatra manussalokā, suddhīva saṃvijjati saṃyamo vā;
អហញ្ច លទ្ធាន មនុស្សយោនិំ, កាហាមិ ជាតិមរណស្ស អន្ត’’ន្តិ។
Ahañca laddhāna manussayoniṃ, kāhāmi jātimaraṇassa anta’’nti.
តត្ថ សុទ្ធី វាតិ មហារាជ, អញ្ញត្រ មនុស្សលោកា អមតមហានិព្ពានសង្ខាតា សុទ្ធិ វា សីលសំយមោ វា នត្ថិ។ អន្តន្តិ មនុស្សយោនិំ លទ្ធា ជាតិមរណស្ស អន្តំ ករិស្សាមីតិ តបោ ករោមីតិ។
Tattha suddhī vāti mahārāja, aññatra manussalokā amatamahānibbānasaṅkhātā suddhi vā sīlasaṃyamo vā natthi. Antanti manussayoniṃ laddhā jātimaraṇassa antaṃ karissāmīti tapo karomīti.
តំ សុត្វា រាជា អាហ –
Taṃ sutvā rājā āha –
២៧៩.
279.
‘‘អទ្ធា ហវេ សេវិតព្ពា សបញ្ញា, ពហុស្សុតា យេ ពហុឋានចិន្តិនោ;
‘‘Addhā have sevitabbā sapaññā, bahussutā ye bahuṭhānacintino;
នារិយោ ច ទិស្វាន តុវញ្ច នាគ, កាហាមិ បុញ្ញានិ អនប្បកានី’’តិ។
Nāriyo ca disvāna tuvañca nāga, kāhāmi puññāni anappakānī’’ti.
តត្ថ នារិយោ ចាតិ ឥមា តវ នាគកញ្ញាយោ ច តុវញ្ច ទិស្វា ពហូនិ បុញ្ញានិ ករិស្សាមីតិ វទតិ។
Tattha nāriyo cāti imā tava nāgakaññāyo ca tuvañca disvā bahūni puññāni karissāmīti vadati.
អថ នំ នាគរាជា អាហ –
Atha naṃ nāgarājā āha –
២៨០.
280.
‘‘អទ្ធា ហវេ សេវិតព្ពា សបញ្ញា, ពហុស្សុតា យេ ពហុឋានចិន្តិនោ;
‘‘Addhā have sevitabbā sapaññā, bahussutā ye bahuṭhānacintino;
នារិយោ ច ទិស្វាន មមញ្ច រាជ, ករោហិ បុញ្ញានិ អនប្បកានី’’តិ។
Nāriyo ca disvāna mamañca rāja, karohi puññāni anappakānī’’ti.
តត្ថ ករោហីតិ ករេយ្យាសិ, មហារាជាតិ។
Tattha karohīti kareyyāsi, mahārājāti.
ឯវំ វុត្តេ ឧគ្គសេនោ គន្តុកាមោ ហុត្វា ‘‘នាគរាជ, ចិរំ វសិម្ហ, គមិស្សាមា’’តិ អាបុច្ឆិ។ អថ នំ មហាសត្តោ ‘‘តេន ហិ មហារាជ, យាវទិច្ឆកំ ធនំ គណ្ហាហី’’តិ ធនំ ទស្សេន្តោ អាហ –
Evaṃ vutte uggaseno gantukāmo hutvā ‘‘nāgarāja, ciraṃ vasimha, gamissāmā’’ti āpucchi. Atha naṃ mahāsatto ‘‘tena hi mahārāja, yāvadicchakaṃ dhanaṃ gaṇhāhī’’ti dhanaṃ dassento āha –
២៨១.
281.
‘‘ឥទញ្ច មេ ជាតរូបំ បហូតំ, រាសី សុវណ្ណស្ស ច តាលមត្តា;
‘‘Idañca me jātarūpaṃ pahūtaṃ, rāsī suvaṇṇassa ca tālamattā;
ឥតោ ហរិត្វាន សុវណ្ណឃរានិ, ករស្សុ រូបិយបាការំ ករោន្តុ។
Ito haritvāna suvaṇṇagharāni, karassu rūpiyapākāraṃ karontu.
២៨២.
282.
‘‘មុត្តា ច វាហសហស្សានិ បញ្ច, វេឡុរិយមិស្សានិ ឥតោ ហរិត្វា;
‘‘Muttā ca vāhasahassāni pañca, veḷuriyamissāni ito haritvā;
អន្តេបុរេ ភូមិយំ សន្ថរន្តុ, និក្កទ្ទមា ហេហិតិ នីរជា ច។
Antepure bhūmiyaṃ santharantu, nikkaddamā hehiti nīrajā ca.
២៨៣.
283.
‘‘ឯតាទិសំ អាវស រាជសេដ្ឋ, វិមានសេដ្ឋំ ពហុ សោភមានំ;
‘‘Etādisaṃ āvasa rājaseṭṭha, vimānaseṭṭhaṃ bahu sobhamānaṃ;
ពារាណសិំ នគរំ ឥទ្ធំ ផីតំ, រជ្ជញ្ច ការេហិ អនោមបញ្ញា’’តិ។
Bārāṇasiṃ nagaraṃ iddhaṃ phītaṃ, rajjañca kārehi anomapaññā’’ti.
តត្ថ រាសីតិ តេសុ តេសុ ឋានេសុ តាលបមាណា រាសិយោ។ សុវណ្ណឃរានីតិ សុវណ្ណគេហានិ។ និក្កទ្ទមាតិ ឯវំ តេ អន្តេបុរេ ភូមិ និក្កទ្ទមា ច និរជា ច ភវិស្សតិ។ ឯតាទិសន្តិ ឯវរូបំ សុវណ្ណមយំ រជតបាការំ មុត្តាវេឡុរិយសន្ថតភូមិភាគំ។ ផីតន្តិ ផីតំ ពារាណសិនគរញ្ច អាវស។ អនោមបញ្ញាតិ អលាមកបញ្ញា។
Tattha rāsīti tesu tesu ṭhānesu tālapamāṇā rāsiyo. Suvaṇṇagharānīti suvaṇṇagehāni. Nikkaddamāti evaṃ te antepure bhūmi nikkaddamā ca nirajā ca bhavissati. Etādisanti evarūpaṃ suvaṇṇamayaṃ rajatapākāraṃ muttāveḷuriyasanthatabhūmibhāgaṃ. Phītanti phītaṃ bārāṇasinagarañca āvasa. Anomapaññāti alāmakapaññā.
រាជា តស្ស កថំ សុត្វា អធិវាសេសិ។ អថ មហាសត្តោ នាគភវនេ ភេរិំ ចរាបេសិ ‘‘សព្ពា រាជបរិសា យាវទិច្ឆកំ ហិរញ្ញសុវណ្ណាទិកំ ធនំ គណ្ហន្តូ’’តិ។ រញ្ញោ ច អនេកេហិ សកដសតេហិ ធនំ បេសេសិ។ រាជា មហន្តេន យសេន នាគភវនា និក្ខមិត្វា ពារាណសិមេវ គតោ។ តតោ បដ្ឋាយ កិរ ជម្ពុទីបតលំ សហិរញ្ញំ ជាតំ។
Rājā tassa kathaṃ sutvā adhivāsesi. Atha mahāsatto nāgabhavane bheriṃ carāpesi ‘‘sabbā rājaparisā yāvadicchakaṃ hiraññasuvaṇṇādikaṃ dhanaṃ gaṇhantū’’ti. Rañño ca anekehi sakaṭasatehi dhanaṃ pesesi. Rājā mahantena yasena nāgabhavanā nikkhamitvā bārāṇasimeva gato. Tato paṭṭhāya kira jambudīpatalaṃ sahiraññaṃ jātaṃ.
សត្ថា ឥមំ ធម្មទេសនំ អាហរិត្វា ‘‘ឯវំ បោរាណកបណ្ឌិតា នាគសម្បត្តិំ បហាយ ឧបោសថវាសំ វសិំសូ’’តិ វត្វា ជាតកំ សមោធានេសិ – ‘‘តទា អហិតុណ្ឌិកោ ទេវទត្តោ អហោសិ, សុមនា រាហុលមាតា, ឧគ្គសេនោ សារិបុត្តោ, ចម្បេយ្យនាគរាជា បន អហមេវ អហោសិ’’ន្តិ។
Satthā imaṃ dhammadesanaṃ āharitvā ‘‘evaṃ porāṇakapaṇḍitā nāgasampattiṃ pahāya uposathavāsaṃ vasiṃsū’’ti vatvā jātakaṃ samodhānesi – ‘‘tadā ahituṇḍiko devadatto ahosi, sumanā rāhulamātā, uggaseno sāriputto, campeyyanāgarājā pana ahameva ahosi’’nti.
ចម្បេយ្យជាតកវណ្ណនា ទសមា។
Campeyyajātakavaṇṇanā dasamā.
Related texts:
តិបិដក (មូល) • Tipiṭaka (Mūla) / សុត្តបិដក • Suttapiṭaka / ខុទ្ទកនិកាយ • Khuddakanikāya / ជាតកបាឡិ • Jātakapāḷi / ៥០៦. ចម្បេយ្យជាតកំ • 506. Campeyyajātakaṃ
