Library / Tipiṭaka / తిపిటక • Tipiṭaka / జాతక-అట్ఠకథా • Jātaka-aṭṭhakathā |
[౪౮౫] ౨. చన్దకిన్నరీజాతకవణ్ణనా
[485] 2. Candakinnarījātakavaṇṇanā
ఉపనీయతిదం మఞ్ఞేతి ఇదం సత్థా కపిలవత్థుపురం ఉపనిస్సాయ నిగ్రోధారామే విహరన్తో రాజనివేసనే రాహులమాతరం ఆరబ్భ కథేసి. ఇదం పన జాతకం దూరేనిదానతో పట్ఠాయ కథేతబ్బం. సా పనేసా నిదానకథా యావ లట్ఠివనే ఉరువేలకస్సపసీహనాదా అపణ్ణకజాతకే కథితా, తతో పరం యావ కపిలవత్థుగమనా వేస్సన్తరజాతకే ఆవి భవిస్సతి. సత్థా పన పితు నివేసనే నిసీదిత్వా అన్తరభత్తసమయే మహాధమ్మపాలజాతకం (జా॰ ౧.౧౦.౯౨ ఆదయో) కథేత్వా కతభత్తకిచ్చో ‘‘రాహులమాతు నివేసనే నిసీదిత్వా తస్సా గుణం వణ్ణేన్తో చన్దకిన్నరీజాతకం (జా॰ ౧.౧౪.౧౮ ఆదయో) కథేస్సామీ’’తి రాజానం పత్తం గాహాపేత్వా ద్వీహి అగ్గసావకేహి సద్ధిం రాహులమాతు నివేసనట్ఠానం పాయాసి. తదా తస్సా సమ్ముఖా చత్తాలీససహస్సనాటకిత్థియో వసన్తి తాసు ఖత్తియకఞ్ఞానంయేవ నవుతిఅధికసహస్సం. సా తథాగతస్స ఆగమనం ఞత్వా ‘‘సబ్బా కాసావానేవ నివాసేన్తూ’’తి తాసం ఆరోచాపేసి. తా తథా కరింసు. సత్థా ఆగన్త్వా పఞ్ఞత్తాసనే నిసీది. అథ తా సబ్బాపి ఏకప్పహారేనేవ విరవింసు, మహాపరిదేవసద్దో అహోసి. రాహులమాతాపి పరిదేవిత్వా సోకం వినోదేత్వా సత్థారం వన్దిత్వా రాజగతేన బహుమానేన సగారవేన నిసీది. రాజా తస్సా గుణకథం ఆరభి, ‘‘భన్తే, మమ సుణ్హా ‘తుమ్హేహి కాసావాని నివత్థానీ’తి సుత్వా కాసావానేవ నివాసేసి, ‘మాలాదీని పరిచ్చత్తానీ’తి సుత్వా మాలాదీని పరిచ్చజి, ‘భూమియం సయతీ’తి సుత్వా భూమిసయనావ జాతా, తుమ్హాకం పబ్బజితకాలే విధవా హుత్వా అఞ్ఞేహి రాజూహి పేసితం పణ్ణాకారం న గణ్హి, ఏవం తుమ్హేసు అసంహీరచిత్తా ఏసా’’తి నానప్పకారేహి తస్సా గుణకథం కథేసి. సత్థా ‘‘అనచ్ఛరియం, మహారాజ, యం ఏసా ఇదాని మమ పచ్ఛిమే అత్తభావే మయి ససినేహా అసంహీరచిత్తా అనఞ్ఞనేయ్యా భవేయ్య. ఏసా తిరచ్ఛానయోనియం నిబ్బత్తాపి మయి అసంహీరచిత్తా అనఞ్ఞనేయ్యా అహోసీ’’తి వత్వా తేన యాచితో అతీతం ఆహరి.
Upanīyatidaṃmaññeti idaṃ satthā kapilavatthupuraṃ upanissāya nigrodhārāme viharanto rājanivesane rāhulamātaraṃ ārabbha kathesi. Idaṃ pana jātakaṃ dūrenidānato paṭṭhāya kathetabbaṃ. Sā panesā nidānakathā yāva laṭṭhivane uruvelakassapasīhanādā apaṇṇakajātake kathitā, tato paraṃ yāva kapilavatthugamanā vessantarajātake āvi bhavissati. Satthā pana pitu nivesane nisīditvā antarabhattasamaye mahādhammapālajātakaṃ (jā. 1.10.92 ādayo) kathetvā katabhattakicco ‘‘rāhulamātu nivesane nisīditvā tassā guṇaṃ vaṇṇento candakinnarījātakaṃ (jā. 1.14.18 ādayo) kathessāmī’’ti rājānaṃ pattaṃ gāhāpetvā dvīhi aggasāvakehi saddhiṃ rāhulamātu nivesanaṭṭhānaṃ pāyāsi. Tadā tassā sammukhā cattālīsasahassanāṭakitthiyo vasanti tāsu khattiyakaññānaṃyeva navutiadhikasahassaṃ. Sā tathāgatassa āgamanaṃ ñatvā ‘‘sabbā kāsāvāneva nivāsentū’’ti tāsaṃ ārocāpesi. Tā tathā kariṃsu. Satthā āgantvā paññattāsane nisīdi. Atha tā sabbāpi ekappahāreneva viraviṃsu, mahāparidevasaddo ahosi. Rāhulamātāpi paridevitvā sokaṃ vinodetvā satthāraṃ vanditvā rājagatena bahumānena sagāravena nisīdi. Rājā tassā guṇakathaṃ ārabhi, ‘‘bhante, mama suṇhā ‘tumhehi kāsāvāni nivatthānī’ti sutvā kāsāvāneva nivāsesi, ‘mālādīni pariccattānī’ti sutvā mālādīni pariccaji, ‘bhūmiyaṃ sayatī’ti sutvā bhūmisayanāva jātā, tumhākaṃ pabbajitakāle vidhavā hutvā aññehi rājūhi pesitaṃ paṇṇākāraṃ na gaṇhi, evaṃ tumhesu asaṃhīracittā esā’’ti nānappakārehi tassā guṇakathaṃ kathesi. Satthā ‘‘anacchariyaṃ, mahārāja, yaṃ esā idāni mama pacchime attabhāve mayi sasinehā asaṃhīracittā anaññaneyyā bhaveyya. Esā tiracchānayoniyaṃ nibbattāpi mayi asaṃhīracittā anaññaneyyā ahosī’’ti vatvā tena yācito atītaṃ āhari.
అతీతే బారాణసియం బ్రహ్మదత్తే రజ్జం కారేన్తే మహాసత్తో హిమవన్తపదేసే కిన్నరయోనియం నిబ్బత్తి, చన్దా నామస్స భరియా. తే ఉభోపి చన్దనామకే రజతపబ్బతే వసింసు. తదా బారాణసిరాజా అమచ్చానం రజ్జం నియ్యాదేత్వా ద్వే కాసాయాని నివాసేత్వా సన్నద్ధపఞ్చావుధో ఏకకోవ హిమవన్తం పావిసి. సో మిగమంసం ఖాదన్తో ఏకం ఖుద్దకనదిం అనుసఞ్చరన్తో ఉద్ధం అభిరుహి. చన్దపబ్బతవాసినో కిన్నరా వస్సారత్తసమయే అనోతరిత్వా పబ్బతేయేవ వసన్తి, నిదాఘసమయే ఓతరన్తి. తదా చ సో చన్దకిన్నరో అత్తనో భరియాయ సద్ధిం ఓతరిత్వా తేసు తేసు ఠానేసు గన్ధే విలిమ్పన్తో పుప్ఫరేణుం ఖాదన్తో పుప్ఫపటే నివాసేన్తో పారుపన్తో లతాదోలాహి కీళన్తో మధురస్సరేన గాయన్తో తం ఖుద్దకనదిం పత్వా ఏకస్మిం నివత్తనట్ఠానే ఓతరిత్వా ఉదకే పుప్ఫాని వికిరిత్వా ఉదకకీళం కీళిత్వా పుప్ఫపటే నివాసేత్వా పారుపిత్వా రజతపట్టవణ్ణాయ వాలుకాయ పుప్ఫాసనం పఞ్ఞపేత్వా ఏకం వేళు దణ్డకం గహేత్వా సయనే నిసీది . తతో చన్దకిన్నరో వేళుం వాదేన్తో మధురసద్దేన గాయి. చన్దకిన్నరీ ముదుహత్థే నామేత్వా తస్స అవిదూరే ఠితా నచ్చి చేవ గాయి చ. సో రాజా తేసం సద్దం సుత్వా పదసద్దం అసావేన్తో సణికం గన్త్వా పటిచ్ఛన్నే ఠత్వా తే కిన్నరే దిస్వా కిన్నరియా పటిబద్ధచిత్తో హుత్వా ‘‘తం కిన్నరం విజ్ఝిత్వా జీవితక్ఖయం పాపేత్వా ఇమాయ సద్ధిం సంవాసం కప్పేస్సామీ’’తి ఠత్వా చన్దకిన్నరం విజ్ఝి. సో వేదనాప్పత్తో పరిదేవమానో చతస్సో గాథా అభాసి –
Atīte bārāṇasiyaṃ brahmadatte rajjaṃ kārente mahāsatto himavantapadese kinnarayoniyaṃ nibbatti, candā nāmassa bhariyā. Te ubhopi candanāmake rajatapabbate vasiṃsu. Tadā bārāṇasirājā amaccānaṃ rajjaṃ niyyādetvā dve kāsāyāni nivāsetvā sannaddhapañcāvudho ekakova himavantaṃ pāvisi. So migamaṃsaṃ khādanto ekaṃ khuddakanadiṃ anusañcaranto uddhaṃ abhiruhi. Candapabbatavāsino kinnarā vassārattasamaye anotaritvā pabbateyeva vasanti, nidāghasamaye otaranti. Tadā ca so candakinnaro attano bhariyāya saddhiṃ otaritvā tesu tesu ṭhānesu gandhe vilimpanto pupphareṇuṃ khādanto pupphapaṭe nivāsento pārupanto latādolāhi kīḷanto madhurassarena gāyanto taṃ khuddakanadiṃ patvā ekasmiṃ nivattanaṭṭhāne otaritvā udake pupphāni vikiritvā udakakīḷaṃ kīḷitvā pupphapaṭe nivāsetvā pārupitvā rajatapaṭṭavaṇṇāya vālukāya pupphāsanaṃ paññapetvā ekaṃ veḷu daṇḍakaṃ gahetvā sayane nisīdi . Tato candakinnaro veḷuṃ vādento madhurasaddena gāyi. Candakinnarī muduhatthe nāmetvā tassa avidūre ṭhitā nacci ceva gāyi ca. So rājā tesaṃ saddaṃ sutvā padasaddaṃ asāvento saṇikaṃ gantvā paṭicchanne ṭhatvā te kinnare disvā kinnariyā paṭibaddhacitto hutvā ‘‘taṃ kinnaraṃ vijjhitvā jīvitakkhayaṃ pāpetvā imāya saddhiṃ saṃvāsaṃ kappessāmī’’ti ṭhatvā candakinnaraṃ vijjhi. So vedanāppatto paridevamāno catasso gāthā abhāsi –
౧౮.
18.
‘‘ఉపనీయతిదం మఞ్ఞే, చన్దే లోహితమద్దనే;
‘‘Upanīyatidaṃ maññe, cande lohitamaddane;
అజ్జ జహామి జీవితం, పాణా మే చన్దే నిరుజ్ఝన్తి.
Ajja jahāmi jīvitaṃ, pāṇā me cande nirujjhanti.
౧౯.
19.
‘‘ఓసీది మే దుక్ఖం హదయం, మే డయ్హతే నితమ్మామి;
‘‘Osīdi me dukkhaṃ hadayaṃ, me ḍayhate nitammāmi;
తవ చన్దియా సోచన్తియా, న నం అఞ్ఞేహి సోకేహి.
Tava candiyā socantiyā, na naṃ aññehi sokehi.
౨౦.
20.
‘‘తిణమివ వనమివ మిలాయామి, నదీ అపరిపుణ్ణావ సుస్సామి;
‘‘Tiṇamiva vanamiva milāyāmi, nadī aparipuṇṇāva sussāmi;
తవ చన్దియా సోచన్తియా, న నం అఞ్ఞేహి సోకేహి.
Tava candiyā socantiyā, na naṃ aññehi sokehi.
౨౧.
21.
‘‘వస్సమివ సరే పాదే, ఇమాని అస్సూని వత్తరే మయ్హం;
‘‘Vassamiva sare pāde, imāni assūni vattare mayhaṃ;
తవ చన్దియా సోచన్తియా, న నం అఞ్ఞేహి సోకేహీ’’తి.
Tava candiyā socantiyā, na naṃ aññehi sokehī’’ti.
తత్థ ఉపనీయతీతి సన్తతివిచ్ఛేదం ఉపనీయతి. ఇదన్తి జీవితం. పాణా మేతి భద్దే, చన్దే మమ జీవితపాణా నిరుజ్ఝన్తి. ఓసీది మేతి జీవితం మే ఓసీదతి. నితమ్మామీతి అతికిలమామి. తవ చన్దియాతి ఇదం మమ దుక్ఖం, న నం అఞ్ఞేహి సోకేహి, అథ ఖో తవ చన్దియా సోచన్తియా సోకహేతు యస్మా త్వం మమ వియోగేన సోచిస్ససి, తస్మాతి అత్థో. తిణమివ వనమివ మిలాయామీతి తత్తపాసాణే ఖిత్తతిణమివ మూలఛిన్నవనమివ మిలాయామీతి వదతి. సరే పాదేతి యథా నామ పబ్బతపాదే పతితవస్సం సరిత్వా అచ్ఛిన్నధారం వత్తతి.
Tattha upanīyatīti santativicchedaṃ upanīyati. Idanti jīvitaṃ. Pāṇā meti bhadde, cande mama jīvitapāṇā nirujjhanti. Osīdi meti jīvitaṃ me osīdati. Nitammāmīti atikilamāmi. Tava candiyāti idaṃ mama dukkhaṃ, na naṃ aññehi sokehi, atha kho tava candiyā socantiyā sokahetu yasmā tvaṃ mama viyogena socissasi, tasmāti attho. Tiṇamiva vanamiva milāyāmīti tattapāsāṇe khittatiṇamiva mūlachinnavanamiva milāyāmīti vadati. Sare pādeti yathā nāma pabbatapāde patitavassaṃ saritvā acchinnadhāraṃ vattati.
మహాసత్తో ఇమాహి చతూహి గాథాహి పరిదేవిత్వా పుప్ఫసయనే నిపన్నోవ సతిం విస్సజ్జేత్వా పరివత్తి. రాజా పతిట్ఠితోవ. ఇతరా మహాసత్తే పరిదేవన్తే అత్తనో రతియా మత్తా హుత్వా తస్స విద్ధభావం న జానాతి, విసఞ్ఞం పన నం పరివత్తిత్వా నిపన్నం దిస్వా ‘‘కిం ను ఖో మే పియసామికస్స దుక్ఖ’’న్తి ఉపధారేన్తీ పహారముఖతో పగ్ఘరన్తం లోహితం దిస్వా పియసామికే ఉప్పన్నం బలవసోకం సన్ధారేతుం అసక్కోన్తీ మహాసద్దేన పరిదేవి. రాజా ‘‘కిన్నరో మతో భవిస్సతీ’’తి నిక్ఖమిత్వా అత్తానం దస్సేసి. చన్దా తం దిస్వా ‘‘ఇమినా మే చోరేన పియసామికో విద్ధో భవిస్సతీ’’తి కమ్పమానా పలాయిత్వా పబ్బతమత్థకే ఠత్వా రాజానం పరిభాసన్తీ పఞ్చ గాథా అభాసి –
Mahāsatto imāhi catūhi gāthāhi paridevitvā pupphasayane nipannova satiṃ vissajjetvā parivatti. Rājā patiṭṭhitova. Itarā mahāsatte paridevante attano ratiyā mattā hutvā tassa viddhabhāvaṃ na jānāti, visaññaṃ pana naṃ parivattitvā nipannaṃ disvā ‘‘kiṃ nu kho me piyasāmikassa dukkha’’nti upadhārentī pahāramukhato paggharantaṃ lohitaṃ disvā piyasāmike uppannaṃ balavasokaṃ sandhāretuṃ asakkontī mahāsaddena paridevi. Rājā ‘‘kinnaro mato bhavissatī’’ti nikkhamitvā attānaṃ dassesi. Candā taṃ disvā ‘‘iminā me corena piyasāmiko viddho bhavissatī’’ti kampamānā palāyitvā pabbatamatthake ṭhatvā rājānaṃ paribhāsantī pañca gāthā abhāsi –
౨౨.
22.
‘‘పాపో ఖోసి రాజపుత్త, యో మే ఇచ్ఛితం పతిం వరాకియా;
‘‘Pāpo khosi rājaputta, yo me icchitaṃ patiṃ varākiyā;
విజ్ఝసి వనమూలస్మిం, సోయం విద్ధో ఛమా సేతి.
Vijjhasi vanamūlasmiṃ, soyaṃ viddho chamā seti.
౨౩.
23.
‘‘ఇమం మయ్హం హదయసోకం, పటిముఞ్చతు రాజపుత్త తవ మాతా;
‘‘Imaṃ mayhaṃ hadayasokaṃ, paṭimuñcatu rājaputta tava mātā;
యో మయ్హం హదయసోకో, కిమ్పురిసం అవేక్ఖమానాయ.
Yo mayhaṃ hadayasoko, kimpurisaṃ avekkhamānāya.
౨౪.
24.
‘‘ఇమం మయ్హం హదయసోకం, పటిముఞ్చతు రాజపుత్త తవ జాయా;
‘‘Imaṃ mayhaṃ hadayasokaṃ, paṭimuñcatu rājaputta tava jāyā;
యో మయ్హం హదయసోకో, కిమ్పురిసం అవేక్ఖమానాయ.
Yo mayhaṃ hadayasoko, kimpurisaṃ avekkhamānāya.
౨౫.
25.
‘‘మా చ పుత్తం మా చ పతిం, అద్దక్ఖి రాజపుత్త తవ మాతా;
‘‘Mā ca puttaṃ mā ca patiṃ, addakkhi rājaputta tava mātā;
యో కిమ్పురిసం అవధి, అదూసకం మయ్హ కామా హి.
Yo kimpurisaṃ avadhi, adūsakaṃ mayha kāmā hi.
౨౬.
26.
‘‘మా చ పుత్తం మా చ పతిం, అద్దక్ఖి రాజపుత్త తవ జాయా;
‘‘Mā ca puttaṃ mā ca patiṃ, addakkhi rājaputta tava jāyā;
యో కిమ్పురిసం అవధి, అదూసకం మయ్హ కామా హీ’’తి.
Yo kimpurisaṃ avadhi, adūsakaṃ mayha kāmā hī’’ti.
తత్థ వరాకియాతి కపణాయ. పటిముఞ్చతూతి పటిలభతు ఫుసతు పాపుణాతు. మయ్హ కామా హీతి మయ్హం కామేన.
Tattha varākiyāti kapaṇāya. Paṭimuñcatūti paṭilabhatu phusatu pāpuṇātu. Mayha kāmā hīti mayhaṃ kāmena.
రాజా నం పఞ్చహి గాథాహి పరిభాసిత్వా పబ్బతమత్థకే ఠితంయేవ అస్సాసేన్తో గాథమాహ –
Rājā naṃ pañcahi gāthāhi paribhāsitvā pabbatamatthake ṭhitaṃyeva assāsento gāthamāha –
౨౭.
27.
‘‘మా త్వం చన్దే రోది మా సోపి, వనతిమిరమత్తక్ఖి;
‘‘Mā tvaṃ cande rodi mā sopi, vanatimiramattakkhi;
మమ త్వం హేహిసి భరియా, రాజకులే పూజితా నారీభీ’’తి.
Mama tvaṃ hehisi bhariyā, rājakule pūjitā nārībhī’’ti.
తత్థ చన్దేతి మహాసత్తస్స పరిదేవనకాలే నామస్స సుతత్తా ఏవమాహ. వనతిమిరమత్తక్ఖీతి వనతిమిరపుప్ఫసమానఅక్ఖి. పూజితా నారీభీతి సోళసన్నం ఇత్థిసహస్సానం జేట్ఠికా అగ్గమహేసీ హేస్ససి.
Tattha candeti mahāsattassa paridevanakāle nāmassa sutattā evamāha. Vanatimiramattakkhīti vanatimirapupphasamānaakkhi. Pūjitā nārībhīti soḷasannaṃ itthisahassānaṃ jeṭṭhikā aggamahesī hessasi.
చన్దా తస్స వచనం సుత్వా ‘‘త్వం కిం మం వదేసీ’’తి సీహనాదం నదన్తీ అనన్తరగాథమాహ –
Candā tassa vacanaṃ sutvā ‘‘tvaṃ kiṃ maṃ vadesī’’ti sīhanādaṃ nadantī anantaragāthamāha –
౨౮.
28.
‘‘అపి నూనహం మరిస్సం, నాహం రాజపుత్త తవ హేస్సం;
‘‘Api nūnahaṃ marissaṃ, nāhaṃ rājaputta tava hessaṃ;
యో కిమ్పురిసం అవధి, అదూసకం మయ్హ కామా హీ’’తి.
Yo kimpurisaṃ avadhi, adūsakaṃ mayha kāmā hī’’ti.
తత్థ అపి నూనహన్తి అపి ఏకంసేనేవ అహం మరిస్సం.
Tattha api nūnahanti api ekaṃseneva ahaṃ marissaṃ.
సో తస్సా వచనం సుత్వా నిచ్ఛన్దరాగో హుత్వా ఇతరం గాథమాహ –
So tassā vacanaṃ sutvā nicchandarāgo hutvā itaraṃ gāthamāha –
౨౯.
29.
‘‘అపి భీరుకే అపి జీవితుకామికే, కిమ్పురిసి గచ్ఛ హిమవన్తం;
‘‘Api bhīruke api jīvitukāmike, kimpurisi gaccha himavantaṃ;
తాలీసతగరభోజనా, అఞ్ఞే తం మిగా రమిస్సన్తీ’’తి.
Tālīsatagarabhojanā, aññe taṃ migā ramissantī’’ti.
తత్థ అపి భీరుకేతి భీరుజాతికే. తాలీసతగరభోజనాతి త్వం తాలీసపత్తతగరపత్తభోజనా మిగీ, తస్మా అఞ్ఞే తం మిగా రమిస్సన్తి, న త్వం రాజకులారహా, గచ్ఛాతి నం అవచ, వత్వా చ పన నిరపేక్ఖో హుత్వా పక్కామి.
Tattha api bhīruketi bhīrujātike. Tālīsatagarabhojanāti tvaṃ tālīsapattatagarapattabhojanā migī, tasmā aññe taṃ migā ramissanti, na tvaṃ rājakulārahā, gacchāti naṃ avaca, vatvā ca pana nirapekkho hutvā pakkāmi.
సా తస్స గతభావం ఞత్వా ఓరుయ్హ మహాసత్తం ఆలిఙ్గిత్వా పబ్బతమత్థకం ఆరోపేత్వా పబ్బతతలే నిపజ్జాపేత్వా సీసమస్స అత్తనో ఊరూసు కత్వా బలవపరిదేవం పరిదేవమానా ద్వాదస గాథా అభాసి –
Sā tassa gatabhāvaṃ ñatvā oruyha mahāsattaṃ āliṅgitvā pabbatamatthakaṃ āropetvā pabbatatale nipajjāpetvā sīsamassa attano ūrūsu katvā balavaparidevaṃ paridevamānā dvādasa gāthā abhāsi –
౩౦.
30.
‘‘తే పబ్బతా తా చ కన్దరా, తా చ గిరిగుహాయో తథేవ తిట్ఠన్తి;
‘‘Te pabbatā tā ca kandarā, tā ca giriguhāyo tatheva tiṭṭhanti;
తత్థేవ తం అపస్సన్తీ, కిమ్పురిస కథం అహం కస్సం.
Tattheva taṃ apassantī, kimpurisa kathaṃ ahaṃ kassaṃ.
౩౧.
31.
‘‘తే పణ్ణసన్థతా రమణీయా, వాళమిగేహి అనుచిణ్ణా;
‘‘Te paṇṇasanthatā ramaṇīyā, vāḷamigehi anuciṇṇā;
తత్థేవ తం అపస్సన్తీ, కిమ్పురిస కథం అహం కస్సం.
Tattheva taṃ apassantī, kimpurisa kathaṃ ahaṃ kassaṃ.
౩౨.
32.
‘‘తే పుప్ఫసన్థతా రమణీయా, వాళమిగేహి అనుచిణ్ణా;
‘‘Te pupphasanthatā ramaṇīyā, vāḷamigehi anuciṇṇā;
తత్థేవ తం అపస్సన్తీ, కిమ్పురిస కథం అహం కస్సం.
Tattheva taṃ apassantī, kimpurisa kathaṃ ahaṃ kassaṃ.
౩౩.
33.
‘‘అచ్ఛా సవన్తి గిరివననదియో, కుసుమాభికిణ్ణసోతాయో;
‘‘Acchā savanti girivananadiyo, kusumābhikiṇṇasotāyo;
తత్థేవ తం అపస్సన్తీ, కిమ్పురిస కథం అహం కస్సం.
Tattheva taṃ apassantī, kimpurisa kathaṃ ahaṃ kassaṃ.
౩౪.
34.
‘‘నీలాని హిమవతో పబ్బతస్స, కూటాని దస్సనీయాని;
‘‘Nīlāni himavato pabbatassa, kūṭāni dassanīyāni;
తత్థేవ తం అపస్సన్తీ, కిమ్పురిస కథం అహం కస్సం.
Tattheva taṃ apassantī, kimpurisa kathaṃ ahaṃ kassaṃ.
౩౫.
35.
‘‘పీతాని హిమవతో పబ్బతస్స, కూటాని దస్సనీయాని;
‘‘Pītāni himavato pabbatassa, kūṭāni dassanīyāni;
తత్థేవ తం అపస్సన్తీ, కిమ్పురిస కథం అహం కస్సం.
Tattheva taṃ apassantī, kimpurisa kathaṃ ahaṃ kassaṃ.
౩౬.
36.
‘‘తమ్బాని హిమవతో పబ్బతస్స, కూటాని దస్సనీయాని;
‘‘Tambāni himavato pabbatassa, kūṭāni dassanīyāni;
తత్థేవ తం అపస్సన్తీ, కిమ్పురిస కథం అహం కస్సం.
Tattheva taṃ apassantī, kimpurisa kathaṃ ahaṃ kassaṃ.
౩౭.
37.
‘‘తుఙ్గాని హిమవతో పబ్బతస్స, కూటాని దస్సనీయాని;
‘‘Tuṅgāni himavato pabbatassa, kūṭāni dassanīyāni;
తత్థేవ తం అపస్సన్తీ, కిమ్పురిస కథం అహం కస్సం.
Tattheva taṃ apassantī, kimpurisa kathaṃ ahaṃ kassaṃ.
౩౮.
38.
‘‘సేతాని హిమవతో పబ్బతస్స, కూటాని దస్సనీయాని;
‘‘Setāni himavato pabbatassa, kūṭāni dassanīyāni;
తత్థేవ తం అపస్సన్తీ, కిమ్పురిస కథం అహం కస్సం.
Tattheva taṃ apassantī, kimpurisa kathaṃ ahaṃ kassaṃ.
౩౯.
39.
‘‘చిత్రాని హిమవతో పబ్బతస్స, కూటాని దస్సనీయాని;
‘‘Citrāni himavato pabbatassa, kūṭāni dassanīyāni;
తత్థేవ తం అపస్సన్తీ, కిమ్పురిస కథం అహం కస్సం.
Tattheva taṃ apassantī, kimpurisa kathaṃ ahaṃ kassaṃ.
౪౦.
40.
‘‘యక్ఖగణసేవితే గన్ధమాదనే, ఓసధేభి సఞ్ఛన్నే;
‘‘Yakkhagaṇasevite gandhamādane, osadhebhi sañchanne;
తత్థేవ తం అపస్సన్తీ, కిమ్పురిస కథం అహం కస్సం.
Tattheva taṃ apassantī, kimpurisa kathaṃ ahaṃ kassaṃ.
౪౧.
41.
‘‘కిమ్పురిససేవితే గన్ధమాదనే, ఓసధేభి సఞ్ఛన్నే;
‘‘Kimpurisasevite gandhamādane, osadhebhi sañchanne;
తత్థేవ తం అపస్సన్తీ, కిమ్పురిస కథం అహం కస్స’’న్తి.
Tattheva taṃ apassantī, kimpurisa kathaṃ ahaṃ kassa’’nti.
తత్థ తే పబ్బతాతి యేసు మయం ఏకతోవ అభిరమిమ్హ, ఇమే తే పబ్బతా తా చ కన్దరా తా చ గిరిగుహాయో తథేవ ఠితా. తేసు అహం ఇదాని తం అపస్సన్తీ కథం కస్సం, కిం కరిస్సామి, తేసు పుప్ఫఫలపల్లవాదిసోభం తం అపస్సన్తీ కథం అధివాసేతుం సక్ఖిస్సామీతి పరిదేవతి. పణ్ణసన్థతాతి తాలీసపత్తాదిగన్ధపణ్ణసన్థరా. అచ్ఛాతి విప్పసన్నోదకా. నీలానీతి నీలమణిమయాని. పీతానీతి సోవణ్ణమయాని. తమ్బానీతి మనోసిలమయాని. తుఙ్గానీతి ఉచ్చాని తిఖిణగ్గాని. సేతానీతి రజతమయాని. చిత్రానీతి సత్తరతనమిస్సకాని. యక్ఖగణసేవితేతి భుమ్మదేవతాహి సేవితే.
Tattha te pabbatāti yesu mayaṃ ekatova abhiramimha, ime te pabbatā tā ca kandarā tā ca giriguhāyo tatheva ṭhitā. Tesu ahaṃ idāni taṃ apassantī kathaṃ kassaṃ, kiṃ karissāmi, tesu pupphaphalapallavādisobhaṃ taṃ apassantī kathaṃ adhivāsetuṃ sakkhissāmīti paridevati. Paṇṇasanthatāti tālīsapattādigandhapaṇṇasantharā. Acchāti vippasannodakā. Nīlānīti nīlamaṇimayāni. Pītānīti sovaṇṇamayāni. Tambānīti manosilamayāni. Tuṅgānīti uccāni tikhiṇaggāni. Setānīti rajatamayāni. Citrānīti sattaratanamissakāni. Yakkhagaṇaseviteti bhummadevatāhi sevite.
ఇతి సా ద్వాదసహి గాథాహి పరిదేవిత్వా మహాసత్తస్స ఉరే హత్థం ఠపేత్వా సన్తాపభావం ఞత్వా ‘‘చన్దో జీవతియేవ, దేవుజ్ఝానకమ్మం కత్వా జీవితమస్స దస్సామీ’’తి చిన్తేత్వా ‘‘కిం ను ఖో లోకపాలా నామ నత్థి, ఉదాహు విప్పవుత్థా, అదు మతా , తే మే పియసామికం న రక్ఖన్తీ’’తి దేవుజ్ఝానకమ్మం అకాసి. తస్సా సోకవేగేన సక్కస్స ఆసనం ఉణ్హం అహోసి. సక్కో ఆవజ్జేన్తో తం కారణం ఞత్వా బ్రాహ్మణవణ్ణేన వేగేనేవ ఆగన్త్వా కుణ్డికతో ఉదకం గహేత్వా మహాసత్తం ఆసిఞ్చి. తావదేవ విసం అన్తరధాయి, వణో రుహి, ఇమస్మిం ఠానే విద్ధోతిపి న పఞ్ఞాయి. మహాసత్తో సుఖితో ఉట్ఠాసి. చన్దా పియసామికం అరోగం దిస్వా సోమనస్సప్పత్తా సక్కస్స పాదే వన్దన్తీ అనన్తరగాథమాహ –
Iti sā dvādasahi gāthāhi paridevitvā mahāsattassa ure hatthaṃ ṭhapetvā santāpabhāvaṃ ñatvā ‘‘cando jīvatiyeva, devujjhānakammaṃ katvā jīvitamassa dassāmī’’ti cintetvā ‘‘kiṃ nu kho lokapālā nāma natthi, udāhu vippavutthā, adu matā , te me piyasāmikaṃ na rakkhantī’’ti devujjhānakammaṃ akāsi. Tassā sokavegena sakkassa āsanaṃ uṇhaṃ ahosi. Sakko āvajjento taṃ kāraṇaṃ ñatvā brāhmaṇavaṇṇena vegeneva āgantvā kuṇḍikato udakaṃ gahetvā mahāsattaṃ āsiñci. Tāvadeva visaṃ antaradhāyi, vaṇo ruhi, imasmiṃ ṭhāne viddhotipi na paññāyi. Mahāsatto sukhito uṭṭhāsi. Candā piyasāmikaṃ arogaṃ disvā somanassappattā sakkassa pāde vandantī anantaragāthamāha –
౪౨.
42.
‘‘వన్దే తే అయిరబ్రహ్మే, యో మే ఇచ్ఛితం పతిం వరాకియా;
‘‘Vande te ayirabrahme, yo me icchitaṃ patiṃ varākiyā;
అమతేన అభిసిఞ్చి, సమాగతాస్మి పియతమేనా’’తి.
Amatena abhisiñci, samāgatāsmi piyatamenā’’ti.
తత్థ అమతేనాతి ఉదకం ‘‘అమత’’న్తి మఞ్ఞమానా ఏవమాహ. పియతమేనాతి పియతరేన, అయమేవ వా పాఠో.
Tattha amatenāti udakaṃ ‘‘amata’’nti maññamānā evamāha. Piyatamenāti piyatarena, ayameva vā pāṭho.
సక్కో తేసం ఓవాదమదాసి ‘‘ఇతో పట్ఠాయ చన్దపబ్బతతో ఓరుయ్హ మనుస్సపథం మా గమిత్థ, ఇధేవ వసథా’’తి. ఏవఞ్చ పన వత్వా తే ఓవదిత్వా సకట్ఠానమేవ గతో. చన్దాపి ‘‘కిం నో సామి ఇమినా పరిపన్థట్ఠానేన, ఏహి చన్దపబ్బతమేవ గచ్ఛామా’’తి వత్వా ఓసానగాథమాహ –
Sakko tesaṃ ovādamadāsi ‘‘ito paṭṭhāya candapabbatato oruyha manussapathaṃ mā gamittha, idheva vasathā’’ti. Evañca pana vatvā te ovaditvā sakaṭṭhānameva gato. Candāpi ‘‘kiṃ no sāmi iminā paripanthaṭṭhānena, ehi candapabbatameva gacchāmā’’ti vatvā osānagāthamāha –
౪౩.
43.
‘‘విచరామ దాని గిరివననదియో, కుసుమాభికిణ్ణసోతాయో;
‘‘Vicarāma dāni girivananadiyo, kusumābhikiṇṇasotāyo;
నానాదుమవసనాయో, పియంవదా అఞ్ఞమఞ్ఞస్సా’’తి.
Nānādumavasanāyo, piyaṃvadā aññamaññassā’’ti.
సత్థా ఇమం ధమ్మదేసనం ఆహరిత్వా ‘‘న ఇదానేవ, పుబ్బేపేసా మయి అసంహీరచిత్తా అనఞ్ఞనేయ్యా ఏవా’’తి వత్వా జాతకం సమోధానేసి – ‘‘తదా రాజా దేవదత్తో అహోసి, సక్కో అనురుద్ధో, చన్దా రాహులమాతా, చన్దకిన్నరో పన అహమేవ అహోసి’’న్తి.
Satthā imaṃ dhammadesanaṃ āharitvā ‘‘na idāneva, pubbepesā mayi asaṃhīracittā anaññaneyyā evā’’ti vatvā jātakaṃ samodhānesi – ‘‘tadā rājā devadatto ahosi, sakko anuruddho, candā rāhulamātā, candakinnaro pana ahameva ahosi’’nti.
చన్దకిన్నరీజాతకవణ్ణనా దుతియా.
Candakinnarījātakavaṇṇanā dutiyā.
Related texts:
తిపిటక (మూల) • Tipiṭaka (Mūla) / సుత్తపిటక • Suttapiṭaka / ఖుద్దకనికాయ • Khuddakanikāya / జాతకపాళి • Jātakapāḷi / ౪౮౫. చన్దకిన్నరీజాతకం • 485. Candakinnarījātakaṃ