Library / Tipiṭaka / ਤਿਪਿਟਕ • Tipiṭaka / ਜਾਤਕ-ਅਟ੍ਠਕਥਾ • Jātaka-aṭṭhakathā |
[੪੮੫] ੨. ਚਨ੍ਦਕਿਨ੍ਨਰੀਜਾਤਕવਣ੍ਣਨਾ
[485] 2. Candakinnarījātakavaṇṇanā
ਉਪਨੀਯਤਿਦਂ ਮਞ੍ਞੇਤਿ ਇਦਂ ਸਤ੍ਥਾ ਕਪਿਲવਤ੍ਥੁਪੁਰਂ ਉਪਨਿਸ੍ਸਾਯ ਨਿਗ੍ਰੋਧਾਰਾਮੇ વਿਹਰਨ੍ਤੋ ਰਾਜਨਿવੇਸਨੇ ਰਾਹੁਲਮਾਤਰਂ ਆਰਬ੍ਭ ਕਥੇਸਿ। ਇਦਂ ਪਨ ਜਾਤਕਂ ਦੂਰੇਨਿਦਾਨਤੋ ਪਟ੍ਠਾਯ ਕਥੇਤਬ੍ਬਂ। ਸਾ ਪਨੇਸਾ ਨਿਦਾਨਕਥਾ ਯਾવ ਲਟ੍ਠਿવਨੇ ਉਰੁવੇਲਕਸ੍ਸਪਸੀਹਨਾਦਾ ਅਪਣ੍ਣਕਜਾਤਕੇ ਕਥਿਤਾ, ਤਤੋ ਪਰਂ ਯਾવ ਕਪਿਲવਤ੍ਥੁਗਮਨਾ વੇਸ੍ਸਨ੍ਤਰਜਾਤਕੇ ਆવਿ ਭવਿਸ੍ਸਤਿ। ਸਤ੍ਥਾ ਪਨ ਪਿਤੁ ਨਿવੇਸਨੇ ਨਿਸੀਦਿਤ੍વਾ ਅਨ੍ਤਰਭਤ੍ਤਸਮਯੇ ਮਹਾਧਮ੍ਮਪਾਲਜਾਤਕਂ (ਜਾ॰ ੧.੧੦.੯੨ ਆਦਯੋ) ਕਥੇਤ੍વਾ ਕਤਭਤ੍ਤਕਿਚ੍ਚੋ ‘‘ਰਾਹੁਲਮਾਤੁ ਨਿવੇਸਨੇ ਨਿਸੀਦਿਤ੍વਾ ਤਸ੍ਸਾ ਗੁਣਂ વਣ੍ਣੇਨ੍ਤੋ ਚਨ੍ਦਕਿਨ੍ਨਰੀਜਾਤਕਂ (ਜਾ॰ ੧.੧੪.੧੮ ਆਦਯੋ) ਕਥੇਸ੍ਸਾਮੀ’’ਤਿ ਰਾਜਾਨਂ ਪਤ੍ਤਂ ਗਾਹਾਪੇਤ੍વਾ ਦ੍વੀਹਿ ਅਗ੍ਗਸਾવਕੇਹਿ ਸਦ੍ਧਿਂ ਰਾਹੁਲਮਾਤੁ ਨਿવੇਸਨਟ੍ਠਾਨਂ ਪਾਯਾਸਿ। ਤਦਾ ਤਸ੍ਸਾ ਸਮ੍ਮੁਖਾ ਚਤ੍ਤਾਲੀਸਸਹਸ੍ਸਨਾਟਕਿਤ੍ਥਿਯੋ વਸਨ੍ਤਿ ਤਾਸੁ ਖਤ੍ਤਿਯਕਞ੍ਞਾਨਂਯੇવ ਨવੁਤਿਅਧਿਕਸਹਸ੍ਸਂ। ਸਾ ਤਥਾਗਤਸ੍ਸ ਆਗਮਨਂ ਞਤ੍વਾ ‘‘ਸਬ੍ਬਾ ਕਾਸਾવਾਨੇવ ਨਿવਾਸੇਨ੍ਤੂ’’ਤਿ ਤਾਸਂ ਆਰੋਚਾਪੇਸਿ। ਤਾ ਤਥਾ ਕਰਿਂਸੁ। ਸਤ੍ਥਾ ਆਗਨ੍ਤ੍વਾ ਪਞ੍ਞਤ੍ਤਾਸਨੇ ਨਿਸੀਦਿ। ਅਥ ਤਾ ਸਬ੍ਬਾਪਿ ਏਕਪ੍ਪਹਾਰੇਨੇવ વਿਰવਿਂਸੁ, ਮਹਾਪਰਿਦੇવਸਦ੍ਦੋ ਅਹੋਸਿ। ਰਾਹੁਲਮਾਤਾਪਿ ਪਰਿਦੇવਿਤ੍વਾ ਸੋਕਂ વਿਨੋਦੇਤ੍વਾ ਸਤ੍ਥਾਰਂ વਨ੍ਦਿਤ੍વਾ ਰਾਜਗਤੇਨ ਬਹੁਮਾਨੇਨ ਸਗਾਰવੇਨ ਨਿਸੀਦਿ। ਰਾਜਾ ਤਸ੍ਸਾ ਗੁਣਕਥਂ ਆਰਭਿ, ‘‘ਭਨ੍ਤੇ, ਮਮ ਸੁਣ੍ਹਾ ‘ਤੁਮ੍ਹੇਹਿ ਕਾਸਾવਾਨਿ ਨਿવਤ੍ਥਾਨੀ’ਤਿ ਸੁਤ੍વਾ ਕਾਸਾવਾਨੇવ ਨਿવਾਸੇਸਿ, ‘ਮਾਲਾਦੀਨਿ ਪਰਿਚ੍ਚਤ੍ਤਾਨੀ’ਤਿ ਸੁਤ੍વਾ ਮਾਲਾਦੀਨਿ ਪਰਿਚ੍ਚਜਿ, ‘ਭੂਮਿਯਂ ਸਯਤੀ’ਤਿ ਸੁਤ੍વਾ ਭੂਮਿਸਯਨਾવ ਜਾਤਾ, ਤੁਮ੍ਹਾਕਂ ਪਬ੍ਬਜਿਤਕਾਲੇ વਿਧવਾ ਹੁਤ੍વਾ ਅਞ੍ਞੇਹਿ ਰਾਜੂਹਿ ਪੇਸਿਤਂ ਪਣ੍ਣਾਕਾਰਂ ਨ ਗਣ੍ਹਿ, ਏવਂ ਤੁਮ੍ਹੇਸੁ ਅਸਂਹੀਰਚਿਤ੍ਤਾ ਏਸਾ’’ਤਿ ਨਾਨਪ੍ਪਕਾਰੇਹਿ ਤਸ੍ਸਾ ਗੁਣਕਥਂ ਕਥੇਸਿ। ਸਤ੍ਥਾ ‘‘ਅਨਚ੍ਛਰਿਯਂ, ਮਹਾਰਾਜ, ਯਂ ਏਸਾ ਇਦਾਨਿ ਮਮ ਪਚ੍ਛਿਮੇ ਅਤ੍ਤਭਾવੇ ਮਯਿ ਸਸਿਨੇਹਾ ਅਸਂਹੀਰਚਿਤ੍ਤਾ ਅਨਞ੍ਞਨੇਯ੍ਯਾ ਭવੇਯ੍ਯ। ਏਸਾ ਤਿਰਚ੍ਛਾਨਯੋਨਿਯਂ ਨਿਬ੍ਬਤ੍ਤਾਪਿ ਮਯਿ ਅਸਂਹੀਰਚਿਤ੍ਤਾ ਅਨਞ੍ਞਨੇਯ੍ਯਾ ਅਹੋਸੀ’’ਤਿ વਤ੍વਾ ਤੇਨ ਯਾਚਿਤੋ ਅਤੀਤਂ ਆਹਰਿ।
Upanīyatidaṃmaññeti idaṃ satthā kapilavatthupuraṃ upanissāya nigrodhārāme viharanto rājanivesane rāhulamātaraṃ ārabbha kathesi. Idaṃ pana jātakaṃ dūrenidānato paṭṭhāya kathetabbaṃ. Sā panesā nidānakathā yāva laṭṭhivane uruvelakassapasīhanādā apaṇṇakajātake kathitā, tato paraṃ yāva kapilavatthugamanā vessantarajātake āvi bhavissati. Satthā pana pitu nivesane nisīditvā antarabhattasamaye mahādhammapālajātakaṃ (jā. 1.10.92 ādayo) kathetvā katabhattakicco ‘‘rāhulamātu nivesane nisīditvā tassā guṇaṃ vaṇṇento candakinnarījātakaṃ (jā. 1.14.18 ādayo) kathessāmī’’ti rājānaṃ pattaṃ gāhāpetvā dvīhi aggasāvakehi saddhiṃ rāhulamātu nivesanaṭṭhānaṃ pāyāsi. Tadā tassā sammukhā cattālīsasahassanāṭakitthiyo vasanti tāsu khattiyakaññānaṃyeva navutiadhikasahassaṃ. Sā tathāgatassa āgamanaṃ ñatvā ‘‘sabbā kāsāvāneva nivāsentū’’ti tāsaṃ ārocāpesi. Tā tathā kariṃsu. Satthā āgantvā paññattāsane nisīdi. Atha tā sabbāpi ekappahāreneva viraviṃsu, mahāparidevasaddo ahosi. Rāhulamātāpi paridevitvā sokaṃ vinodetvā satthāraṃ vanditvā rājagatena bahumānena sagāravena nisīdi. Rājā tassā guṇakathaṃ ārabhi, ‘‘bhante, mama suṇhā ‘tumhehi kāsāvāni nivatthānī’ti sutvā kāsāvāneva nivāsesi, ‘mālādīni pariccattānī’ti sutvā mālādīni pariccaji, ‘bhūmiyaṃ sayatī’ti sutvā bhūmisayanāva jātā, tumhākaṃ pabbajitakāle vidhavā hutvā aññehi rājūhi pesitaṃ paṇṇākāraṃ na gaṇhi, evaṃ tumhesu asaṃhīracittā esā’’ti nānappakārehi tassā guṇakathaṃ kathesi. Satthā ‘‘anacchariyaṃ, mahārāja, yaṃ esā idāni mama pacchime attabhāve mayi sasinehā asaṃhīracittā anaññaneyyā bhaveyya. Esā tiracchānayoniyaṃ nibbattāpi mayi asaṃhīracittā anaññaneyyā ahosī’’ti vatvā tena yācito atītaṃ āhari.
ਅਤੀਤੇ ਬਾਰਾਣਸਿਯਂ ਬ੍ਰਹ੍ਮਦਤ੍ਤੇ ਰਜ੍ਜਂ ਕਾਰੇਨ੍ਤੇ ਮਹਾਸਤ੍ਤੋ ਹਿਮવਨ੍ਤਪਦੇਸੇ ਕਿਨ੍ਨਰਯੋਨਿਯਂ ਨਿਬ੍ਬਤ੍ਤਿ, ਚਨ੍ਦਾ ਨਾਮਸ੍ਸ ਭਰਿਯਾ। ਤੇ ਉਭੋਪਿ ਚਨ੍ਦਨਾਮਕੇ ਰਜਤਪਬ੍ਬਤੇ વਸਿਂਸੁ। ਤਦਾ ਬਾਰਾਣਸਿਰਾਜਾ ਅਮਚ੍ਚਾਨਂ ਰਜ੍ਜਂ ਨਿਯ੍ਯਾਦੇਤ੍વਾ ਦ੍વੇ ਕਾਸਾਯਾਨਿ ਨਿવਾਸੇਤ੍વਾ ਸਨ੍ਨਦ੍ਧਪਞ੍ਚਾવੁਧੋ ਏਕਕੋવ ਹਿਮવਨ੍ਤਂ ਪਾવਿਸਿ। ਸੋ ਮਿਗਮਂਸਂ ਖਾਦਨ੍ਤੋ ਏਕਂ ਖੁਦ੍ਦਕਨਦਿਂ ਅਨੁਸਞ੍ਚਰਨ੍ਤੋ ਉਦ੍ਧਂ ਅਭਿਰੁਹਿ। ਚਨ੍ਦਪਬ੍ਬਤવਾਸਿਨੋ ਕਿਨ੍ਨਰਾ વਸ੍ਸਾਰਤ੍ਤਸਮਯੇ ਅਨੋਤਰਿਤ੍વਾ ਪਬ੍ਬਤੇਯੇવ વਸਨ੍ਤਿ, ਨਿਦਾਘਸਮਯੇ ਓਤਰਨ੍ਤਿ। ਤਦਾ ਚ ਸੋ ਚਨ੍ਦਕਿਨ੍ਨਰੋ ਅਤ੍ਤਨੋ ਭਰਿਯਾਯ ਸਦ੍ਧਿਂ ਓਤਰਿਤ੍વਾ ਤੇਸੁ ਤੇਸੁ ਠਾਨੇਸੁ ਗਨ੍ਧੇ વਿਲਿਮ੍ਪਨ੍ਤੋ ਪੁਪ੍ਫਰੇਣੁਂ ਖਾਦਨ੍ਤੋ ਪੁਪ੍ਫਪਟੇ ਨਿવਾਸੇਨ੍ਤੋ ਪਾਰੁਪਨ੍ਤੋ ਲਤਾਦੋਲਾਹਿ ਕੀਲ਼ਨ੍ਤੋ ਮਧੁਰਸ੍ਸਰੇਨ ਗਾਯਨ੍ਤੋ ਤਂ ਖੁਦ੍ਦਕਨਦਿਂ ਪਤ੍વਾ ਏਕਸ੍ਮਿਂ ਨਿવਤ੍ਤਨਟ੍ਠਾਨੇ ਓਤਰਿਤ੍વਾ ਉਦਕੇ ਪੁਪ੍ਫਾਨਿ વਿਕਿਰਿਤ੍વਾ ਉਦਕਕੀਲ਼ਂ ਕੀਲ਼ਿਤ੍વਾ ਪੁਪ੍ਫਪਟੇ ਨਿવਾਸੇਤ੍વਾ ਪਾਰੁਪਿਤ੍વਾ ਰਜਤਪਟ੍ਟવਣ੍ਣਾਯ વਾਲੁਕਾਯ ਪੁਪ੍ਫਾਸਨਂ ਪਞ੍ਞਪੇਤ੍વਾ ਏਕਂ વੇਲ਼ੁ ਦਣ੍ਡਕਂ ਗਹੇਤ੍વਾ ਸਯਨੇ ਨਿਸੀਦਿ । ਤਤੋ ਚਨ੍ਦਕਿਨ੍ਨਰੋ વੇਲ਼ੁਂ વਾਦੇਨ੍ਤੋ ਮਧੁਰਸਦ੍ਦੇਨ ਗਾਯਿ। ਚਨ੍ਦਕਿਨ੍ਨਰੀ ਮੁਦੁਹਤ੍ਥੇ ਨਾਮੇਤ੍વਾ ਤਸ੍ਸ ਅવਿਦੂਰੇ ਠਿਤਾ ਨਚ੍ਚਿ ਚੇવ ਗਾਯਿ ਚ। ਸੋ ਰਾਜਾ ਤੇਸਂ ਸਦ੍ਦਂ ਸੁਤ੍વਾ ਪਦਸਦ੍ਦਂ ਅਸਾવੇਨ੍ਤੋ ਸਣਿਕਂ ਗਨ੍ਤ੍વਾ ਪਟਿਚ੍ਛਨ੍ਨੇ ਠਤ੍વਾ ਤੇ ਕਿਨ੍ਨਰੇ ਦਿਸ੍વਾ ਕਿਨ੍ਨਰਿਯਾ ਪਟਿਬਦ੍ਧਚਿਤ੍ਤੋ ਹੁਤ੍વਾ ‘‘ਤਂ ਕਿਨ੍ਨਰਂ વਿਜ੍ਝਿਤ੍વਾ ਜੀવਿਤਕ੍ਖਯਂ ਪਾਪੇਤ੍વਾ ਇਮਾਯ ਸਦ੍ਧਿਂ ਸਂવਾਸਂ ਕਪ੍ਪੇਸ੍ਸਾਮੀ’’ਤਿ ਠਤ੍વਾ ਚਨ੍ਦਕਿਨ੍ਨਰਂ વਿਜ੍ਝਿ। ਸੋ વੇਦਨਾਪ੍ਪਤ੍ਤੋ ਪਰਿਦੇવਮਾਨੋ ਚਤਸ੍ਸੋ ਗਾਥਾ ਅਭਾਸਿ –
Atīte bārāṇasiyaṃ brahmadatte rajjaṃ kārente mahāsatto himavantapadese kinnarayoniyaṃ nibbatti, candā nāmassa bhariyā. Te ubhopi candanāmake rajatapabbate vasiṃsu. Tadā bārāṇasirājā amaccānaṃ rajjaṃ niyyādetvā dve kāsāyāni nivāsetvā sannaddhapañcāvudho ekakova himavantaṃ pāvisi. So migamaṃsaṃ khādanto ekaṃ khuddakanadiṃ anusañcaranto uddhaṃ abhiruhi. Candapabbatavāsino kinnarā vassārattasamaye anotaritvā pabbateyeva vasanti, nidāghasamaye otaranti. Tadā ca so candakinnaro attano bhariyāya saddhiṃ otaritvā tesu tesu ṭhānesu gandhe vilimpanto pupphareṇuṃ khādanto pupphapaṭe nivāsento pārupanto latādolāhi kīḷanto madhurassarena gāyanto taṃ khuddakanadiṃ patvā ekasmiṃ nivattanaṭṭhāne otaritvā udake pupphāni vikiritvā udakakīḷaṃ kīḷitvā pupphapaṭe nivāsetvā pārupitvā rajatapaṭṭavaṇṇāya vālukāya pupphāsanaṃ paññapetvā ekaṃ veḷu daṇḍakaṃ gahetvā sayane nisīdi . Tato candakinnaro veḷuṃ vādento madhurasaddena gāyi. Candakinnarī muduhatthe nāmetvā tassa avidūre ṭhitā nacci ceva gāyi ca. So rājā tesaṃ saddaṃ sutvā padasaddaṃ asāvento saṇikaṃ gantvā paṭicchanne ṭhatvā te kinnare disvā kinnariyā paṭibaddhacitto hutvā ‘‘taṃ kinnaraṃ vijjhitvā jīvitakkhayaṃ pāpetvā imāya saddhiṃ saṃvāsaṃ kappessāmī’’ti ṭhatvā candakinnaraṃ vijjhi. So vedanāppatto paridevamāno catasso gāthā abhāsi –
੧੮.
18.
‘‘ਉਪਨੀਯਤਿਦਂ ਮਞ੍ਞੇ, ਚਨ੍ਦੇ ਲੋਹਿਤਮਦ੍ਦਨੇ।
‘‘Upanīyatidaṃ maññe, cande lohitamaddane;
ਅਜ੍ਜ ਜਹਾਮਿ ਜੀવਿਤਂ, ਪਾਣਾ ਮੇ ਚਨ੍ਦੇ ਨਿਰੁਜ੍ਝਨ੍ਤਿ॥
Ajja jahāmi jīvitaṃ, pāṇā me cande nirujjhanti.
੧੯.
19.
‘‘ਓਸੀਦਿ ਮੇ ਦੁਕ੍ਖਂ ਹਦਯਂ, ਮੇ ਡਯ੍ਹਤੇ ਨਿਤਮ੍ਮਾਮਿ।
‘‘Osīdi me dukkhaṃ hadayaṃ, me ḍayhate nitammāmi;
ਤવ ਚਨ੍ਦਿਯਾ ਸੋਚਨ੍ਤਿਯਾ, ਨ ਨਂ ਅਞ੍ਞੇਹਿ ਸੋਕੇਹਿ॥
Tava candiyā socantiyā, na naṃ aññehi sokehi.
੨੦.
20.
‘‘ਤਿਣਮਿવ વਨਮਿવ ਮਿਲਾਯਾਮਿ, ਨਦੀ ਅਪਰਿਪੁਣ੍ਣਾવ ਸੁਸ੍ਸਾਮਿ।
‘‘Tiṇamiva vanamiva milāyāmi, nadī aparipuṇṇāva sussāmi;
ਤવ ਚਨ੍ਦਿਯਾ ਸੋਚਨ੍ਤਿਯਾ, ਨ ਨਂ ਅਞ੍ਞੇਹਿ ਸੋਕੇਹਿ॥
Tava candiyā socantiyā, na naṃ aññehi sokehi.
੨੧.
21.
‘‘વਸ੍ਸਮਿવ ਸਰੇ ਪਾਦੇ, ਇਮਾਨਿ ਅਸ੍ਸੂਨਿ વਤ੍ਤਰੇ ਮਯ੍ਹਂ।
‘‘Vassamiva sare pāde, imāni assūni vattare mayhaṃ;
ਤવ ਚਨ੍ਦਿਯਾ ਸੋਚਨ੍ਤਿਯਾ, ਨ ਨਂ ਅਞ੍ਞੇਹਿ ਸੋਕੇਹੀ’’ਤਿ॥
Tava candiyā socantiyā, na naṃ aññehi sokehī’’ti.
ਤਤ੍ਥ ਉਪਨੀਯਤੀਤਿ ਸਨ੍ਤਤਿવਿਚ੍ਛੇਦਂ ਉਪਨੀਯਤਿ। ਇਦਨ੍ਤਿ ਜੀવਿਤਂ। ਪਾਣਾ ਮੇਤਿ ਭਦ੍ਦੇ, ਚਨ੍ਦੇ ਮਮ ਜੀવਿਤਪਾਣਾ ਨਿਰੁਜ੍ਝਨ੍ਤਿ। ਓਸੀਦਿ ਮੇਤਿ ਜੀવਿਤਂ ਮੇ ਓਸੀਦਤਿ। ਨਿਤਮ੍ਮਾਮੀਤਿ ਅਤਿਕਿਲਮਾਮਿ। ਤવ ਚਨ੍ਦਿਯਾਤਿ ਇਦਂ ਮਮ ਦੁਕ੍ਖਂ, ਨ ਨਂ ਅਞ੍ਞੇਹਿ ਸੋਕੇਹਿ, ਅਥ ਖੋ ਤવ ਚਨ੍ਦਿਯਾ ਸੋਚਨ੍ਤਿਯਾ ਸੋਕਹੇਤੁ ਯਸ੍ਮਾ ਤ੍વਂ ਮਮ વਿਯੋਗੇਨ ਸੋਚਿਸ੍ਸਸਿ, ਤਸ੍ਮਾਤਿ ਅਤ੍ਥੋ। ਤਿਣਮਿવ વਨਮਿવ ਮਿਲਾਯਾਮੀਤਿ ਤਤ੍ਤਪਾਸਾਣੇ ਖਿਤ੍ਤਤਿਣਮਿવ ਮੂਲਛਿਨ੍ਨવਨਮਿવ ਮਿਲਾਯਾਮੀਤਿ વਦਤਿ। ਸਰੇ ਪਾਦੇਤਿ ਯਥਾ ਨਾਮ ਪਬ੍ਬਤਪਾਦੇ ਪਤਿਤવਸ੍ਸਂ ਸਰਿਤ੍વਾ ਅਚ੍ਛਿਨ੍ਨਧਾਰਂ વਤ੍ਤਤਿ।
Tattha upanīyatīti santativicchedaṃ upanīyati. Idanti jīvitaṃ. Pāṇā meti bhadde, cande mama jīvitapāṇā nirujjhanti. Osīdi meti jīvitaṃ me osīdati. Nitammāmīti atikilamāmi. Tava candiyāti idaṃ mama dukkhaṃ, na naṃ aññehi sokehi, atha kho tava candiyā socantiyā sokahetu yasmā tvaṃ mama viyogena socissasi, tasmāti attho. Tiṇamiva vanamiva milāyāmīti tattapāsāṇe khittatiṇamiva mūlachinnavanamiva milāyāmīti vadati. Sare pādeti yathā nāma pabbatapāde patitavassaṃ saritvā acchinnadhāraṃ vattati.
ਮਹਾਸਤ੍ਤੋ ਇਮਾਹਿ ਚਤੂਹਿ ਗਾਥਾਹਿ ਪਰਿਦੇવਿਤ੍વਾ ਪੁਪ੍ਫਸਯਨੇ ਨਿਪਨ੍ਨੋવ ਸਤਿਂ વਿਸ੍ਸਜ੍ਜੇਤ੍વਾ ਪਰਿવਤ੍ਤਿ। ਰਾਜਾ ਪਤਿਟ੍ਠਿਤੋવ। ਇਤਰਾ ਮਹਾਸਤ੍ਤੇ ਪਰਿਦੇવਨ੍ਤੇ ਅਤ੍ਤਨੋ ਰਤਿਯਾ ਮਤ੍ਤਾ ਹੁਤ੍વਾ ਤਸ੍ਸ વਿਦ੍ਧਭਾવਂ ਨ ਜਾਨਾਤਿ, વਿਸਞ੍ਞਂ ਪਨ ਨਂ ਪਰਿવਤ੍ਤਿਤ੍વਾ ਨਿਪਨ੍ਨਂ ਦਿਸ੍વਾ ‘‘ਕਿਂ ਨੁ ਖੋ ਮੇ ਪਿਯਸਾਮਿਕਸ੍ਸ ਦੁਕ੍ਖ’’ਨ੍ਤਿ ਉਪਧਾਰੇਨ੍ਤੀ ਪਹਾਰਮੁਖਤੋ ਪਗ੍ਘਰਨ੍ਤਂ ਲੋਹਿਤਂ ਦਿਸ੍વਾ ਪਿਯਸਾਮਿਕੇ ਉਪ੍ਪਨ੍ਨਂ ਬਲવਸੋਕਂ ਸਨ੍ਧਾਰੇਤੁਂ ਅਸਕ੍ਕੋਨ੍ਤੀ ਮਹਾਸਦ੍ਦੇਨ ਪਰਿਦੇવਿ। ਰਾਜਾ ‘‘ਕਿਨ੍ਨਰੋ ਮਤੋ ਭવਿਸ੍ਸਤੀ’’ਤਿ ਨਿਕ੍ਖਮਿਤ੍વਾ ਅਤ੍ਤਾਨਂ ਦਸ੍ਸੇਸਿ। ਚਨ੍ਦਾ ਤਂ ਦਿਸ੍વਾ ‘‘ਇਮਿਨਾ ਮੇ ਚੋਰੇਨ ਪਿਯਸਾਮਿਕੋ વਿਦ੍ਧੋ ਭવਿਸ੍ਸਤੀ’’ਤਿ ਕਮ੍ਪਮਾਨਾ ਪਲਾਯਿਤ੍વਾ ਪਬ੍ਬਤਮਤ੍ਥਕੇ ਠਤ੍વਾ ਰਾਜਾਨਂ ਪਰਿਭਾਸਨ੍ਤੀ ਪਞ੍ਚ ਗਾਥਾ ਅਭਾਸਿ –
Mahāsatto imāhi catūhi gāthāhi paridevitvā pupphasayane nipannova satiṃ vissajjetvā parivatti. Rājā patiṭṭhitova. Itarā mahāsatte paridevante attano ratiyā mattā hutvā tassa viddhabhāvaṃ na jānāti, visaññaṃ pana naṃ parivattitvā nipannaṃ disvā ‘‘kiṃ nu kho me piyasāmikassa dukkha’’nti upadhārentī pahāramukhato paggharantaṃ lohitaṃ disvā piyasāmike uppannaṃ balavasokaṃ sandhāretuṃ asakkontī mahāsaddena paridevi. Rājā ‘‘kinnaro mato bhavissatī’’ti nikkhamitvā attānaṃ dassesi. Candā taṃ disvā ‘‘iminā me corena piyasāmiko viddho bhavissatī’’ti kampamānā palāyitvā pabbatamatthake ṭhatvā rājānaṃ paribhāsantī pañca gāthā abhāsi –
੨੨.
22.
‘‘ਪਾਪੋ ਖੋਸਿ ਰਾਜਪੁਤ੍ਤ, ਯੋ ਮੇ ਇਚ੍ਛਿਤਂ ਪਤਿਂ વਰਾਕਿਯਾ।
‘‘Pāpo khosi rājaputta, yo me icchitaṃ patiṃ varākiyā;
વਿਜ੍ਝਸਿ વਨਮੂਲਸ੍ਮਿਂ, ਸੋਯਂ વਿਦ੍ਧੋ ਛਮਾ ਸੇਤਿ॥
Vijjhasi vanamūlasmiṃ, soyaṃ viddho chamā seti.
੨੩.
23.
‘‘ਇਮਂ ਮਯ੍ਹਂ ਹਦਯਸੋਕਂ, ਪਟਿਮੁਞ੍ਚਤੁ ਰਾਜਪੁਤ੍ਤ ਤવ ਮਾਤਾ।
‘‘Imaṃ mayhaṃ hadayasokaṃ, paṭimuñcatu rājaputta tava mātā;
ਯੋ ਮਯ੍ਹਂ ਹਦਯਸੋਕੋ, ਕਿਮ੍ਪੁਰਿਸਂ ਅવੇਕ੍ਖਮਾਨਾਯ॥
Yo mayhaṃ hadayasoko, kimpurisaṃ avekkhamānāya.
੨੪.
24.
‘‘ਇਮਂ ਮਯ੍ਹਂ ਹਦਯਸੋਕਂ, ਪਟਿਮੁਞ੍ਚਤੁ ਰਾਜਪੁਤ੍ਤ ਤવ ਜਾਯਾ।
‘‘Imaṃ mayhaṃ hadayasokaṃ, paṭimuñcatu rājaputta tava jāyā;
ਯੋ ਮਯ੍ਹਂ ਹਦਯਸੋਕੋ, ਕਿਮ੍ਪੁਰਿਸਂ ਅવੇਕ੍ਖਮਾਨਾਯ॥
Yo mayhaṃ hadayasoko, kimpurisaṃ avekkhamānāya.
੨੫.
25.
‘‘ਮਾ ਚ ਪੁਤ੍ਤਂ ਮਾ ਚ ਪਤਿਂ, ਅਦ੍ਦਕ੍ਖਿ ਰਾਜਪੁਤ੍ਤ ਤવ ਮਾਤਾ।
‘‘Mā ca puttaṃ mā ca patiṃ, addakkhi rājaputta tava mātā;
ਯੋ ਕਿਮ੍ਪੁਰਿਸਂ ਅવਧਿ, ਅਦੂਸਕਂ ਮਯ੍ਹ ਕਾਮਾ ਹਿ॥
Yo kimpurisaṃ avadhi, adūsakaṃ mayha kāmā hi.
੨੬.
26.
‘‘ਮਾ ਚ ਪੁਤ੍ਤਂ ਮਾ ਚ ਪਤਿਂ, ਅਦ੍ਦਕ੍ਖਿ ਰਾਜਪੁਤ੍ਤ ਤવ ਜਾਯਾ।
‘‘Mā ca puttaṃ mā ca patiṃ, addakkhi rājaputta tava jāyā;
ਯੋ ਕਿਮ੍ਪੁਰਿਸਂ ਅવਧਿ, ਅਦੂਸਕਂ ਮਯ੍ਹ ਕਾਮਾ ਹੀ’’ਤਿ॥
Yo kimpurisaṃ avadhi, adūsakaṃ mayha kāmā hī’’ti.
ਤਤ੍ਥ વਰਾਕਿਯਾਤਿ ਕਪਣਾਯ। ਪਟਿਮੁਞ੍ਚਤੂਤਿ ਪਟਿਲਭਤੁ ਫੁਸਤੁ ਪਾਪੁਣਾਤੁ। ਮਯ੍ਹ ਕਾਮਾ ਹੀਤਿ ਮਯ੍ਹਂ ਕਾਮੇਨ।
Tattha varākiyāti kapaṇāya. Paṭimuñcatūti paṭilabhatu phusatu pāpuṇātu. Mayha kāmā hīti mayhaṃ kāmena.
ਰਾਜਾ ਨਂ ਪਞ੍ਚਹਿ ਗਾਥਾਹਿ ਪਰਿਭਾਸਿਤ੍વਾ ਪਬ੍ਬਤਮਤ੍ਥਕੇ ਠਿਤਂਯੇવ ਅਸ੍ਸਾਸੇਨ੍ਤੋ ਗਾਥਮਾਹ –
Rājā naṃ pañcahi gāthāhi paribhāsitvā pabbatamatthake ṭhitaṃyeva assāsento gāthamāha –
੨੭.
27.
‘‘ਮਾ ਤ੍વਂ ਚਨ੍ਦੇ ਰੋਦਿ ਮਾ ਸੋਪਿ, વਨਤਿਮਿਰਮਤ੍ਤਕ੍ਖਿ।
‘‘Mā tvaṃ cande rodi mā sopi, vanatimiramattakkhi;
ਮਮ ਤ੍વਂ ਹੇਹਿਸਿ ਭਰਿਯਾ, ਰਾਜਕੁਲੇ ਪੂਜਿਤਾ ਨਾਰੀਭੀ’’ਤਿ॥
Mama tvaṃ hehisi bhariyā, rājakule pūjitā nārībhī’’ti.
ਤਤ੍ਥ ਚਨ੍ਦੇਤਿ ਮਹਾਸਤ੍ਤਸ੍ਸ ਪਰਿਦੇવਨਕਾਲੇ ਨਾਮਸ੍ਸ ਸੁਤਤ੍ਤਾ ਏવਮਾਹ। વਨਤਿਮਿਰਮਤ੍ਤਕ੍ਖੀਤਿ વਨਤਿਮਿਰਪੁਪ੍ਫਸਮਾਨਅਕ੍ਖਿ। ਪੂਜਿਤਾ ਨਾਰੀਭੀਤਿ ਸੋਲ਼ਸਨ੍ਨਂ ਇਤ੍ਥਿਸਹਸ੍ਸਾਨਂ ਜੇਟ੍ਠਿਕਾ ਅਗ੍ਗਮਹੇਸੀ ਹੇਸ੍ਸਸਿ।
Tattha candeti mahāsattassa paridevanakāle nāmassa sutattā evamāha. Vanatimiramattakkhīti vanatimirapupphasamānaakkhi. Pūjitā nārībhīti soḷasannaṃ itthisahassānaṃ jeṭṭhikā aggamahesī hessasi.
ਚਨ੍ਦਾ ਤਸ੍ਸ વਚਨਂ ਸੁਤ੍વਾ ‘‘ਤ੍વਂ ਕਿਂ ਮਂ વਦੇਸੀ’’ਤਿ ਸੀਹਨਾਦਂ ਨਦਨ੍ਤੀ ਅਨਨ੍ਤਰਗਾਥਮਾਹ –
Candā tassa vacanaṃ sutvā ‘‘tvaṃ kiṃ maṃ vadesī’’ti sīhanādaṃ nadantī anantaragāthamāha –
੨੮.
28.
‘‘ਅਪਿ ਨੂਨਹਂ ਮਰਿਸ੍ਸਂ, ਨਾਹਂ ਰਾਜਪੁਤ੍ਤ ਤવ ਹੇਸ੍ਸਂ।
‘‘Api nūnahaṃ marissaṃ, nāhaṃ rājaputta tava hessaṃ;
ਯੋ ਕਿਮ੍ਪੁਰਿਸਂ ਅવਧਿ, ਅਦੂਸਕਂ ਮਯ੍ਹ ਕਾਮਾ ਹੀ’’ਤਿ॥
Yo kimpurisaṃ avadhi, adūsakaṃ mayha kāmā hī’’ti.
ਤਤ੍ਥ ਅਪਿ ਨੂਨਹਨ੍ਤਿ ਅਪਿ ਏਕਂਸੇਨੇવ ਅਹਂ ਮਰਿਸ੍ਸਂ।
Tattha api nūnahanti api ekaṃseneva ahaṃ marissaṃ.
ਸੋ ਤਸ੍ਸਾ વਚਨਂ ਸੁਤ੍વਾ ਨਿਚ੍ਛਨ੍ਦਰਾਗੋ ਹੁਤ੍વਾ ਇਤਰਂ ਗਾਥਮਾਹ –
So tassā vacanaṃ sutvā nicchandarāgo hutvā itaraṃ gāthamāha –
੨੯.
29.
‘‘ਅਪਿ ਭੀਰੁਕੇ ਅਪਿ ਜੀવਿਤੁਕਾਮਿਕੇ, ਕਿਮ੍ਪੁਰਿਸਿ ਗਚ੍ਛ ਹਿਮવਨ੍ਤਂ।
‘‘Api bhīruke api jīvitukāmike, kimpurisi gaccha himavantaṃ;
ਤਾਲੀਸਤਗਰਭੋਜਨਾ, ਅਞ੍ਞੇ ਤਂ ਮਿਗਾ ਰਮਿਸ੍ਸਨ੍ਤੀ’’ਤਿ॥
Tālīsatagarabhojanā, aññe taṃ migā ramissantī’’ti.
ਤਤ੍ਥ ਅਪਿ ਭੀਰੁਕੇਤਿ ਭੀਰੁਜਾਤਿਕੇ। ਤਾਲੀਸਤਗਰਭੋਜਨਾਤਿ ਤ੍વਂ ਤਾਲੀਸਪਤ੍ਤਤਗਰਪਤ੍ਤਭੋਜਨਾ ਮਿਗੀ, ਤਸ੍ਮਾ ਅਞ੍ਞੇ ਤਂ ਮਿਗਾ ਰਮਿਸ੍ਸਨ੍ਤਿ, ਨ ਤ੍વਂ ਰਾਜਕੁਲਾਰਹਾ, ਗਚ੍ਛਾਤਿ ਨਂ ਅવਚ, વਤ੍વਾ ਚ ਪਨ ਨਿਰਪੇਕ੍ਖੋ ਹੁਤ੍વਾ ਪਕ੍ਕਾਮਿ।
Tattha api bhīruketi bhīrujātike. Tālīsatagarabhojanāti tvaṃ tālīsapattatagarapattabhojanā migī, tasmā aññe taṃ migā ramissanti, na tvaṃ rājakulārahā, gacchāti naṃ avaca, vatvā ca pana nirapekkho hutvā pakkāmi.
ਸਾ ਤਸ੍ਸ ਗਤਭਾવਂ ਞਤ੍વਾ ਓਰੁਯ੍ਹ ਮਹਾਸਤ੍ਤਂ ਆਲਿਙ੍ਗਿਤ੍વਾ ਪਬ੍ਬਤਮਤ੍ਥਕਂ ਆਰੋਪੇਤ੍વਾ ਪਬ੍ਬਤਤਲੇ ਨਿਪਜ੍ਜਾਪੇਤ੍વਾ ਸੀਸਮਸ੍ਸ ਅਤ੍ਤਨੋ ਊਰੂਸੁ ਕਤ੍વਾ ਬਲવਪਰਿਦੇવਂ ਪਰਿਦੇવਮਾਨਾ ਦ੍વਾਦਸ ਗਾਥਾ ਅਭਾਸਿ –
Sā tassa gatabhāvaṃ ñatvā oruyha mahāsattaṃ āliṅgitvā pabbatamatthakaṃ āropetvā pabbatatale nipajjāpetvā sīsamassa attano ūrūsu katvā balavaparidevaṃ paridevamānā dvādasa gāthā abhāsi –
੩੦.
30.
‘‘ਤੇ ਪਬ੍ਬਤਾ ਤਾ ਚ ਕਨ੍ਦਰਾ, ਤਾ ਚ ਗਿਰਿਗੁਹਾਯੋ ਤਥੇવ ਤਿਟ੍ਠਨ੍ਤਿ।
‘‘Te pabbatā tā ca kandarā, tā ca giriguhāyo tatheva tiṭṭhanti;
ਤਤ੍ਥੇવ ਤਂ ਅਪਸ੍ਸਨ੍ਤੀ, ਕਿਮ੍ਪੁਰਿਸ ਕਥਂ ਅਹਂ ਕਸ੍ਸਂ॥
Tattheva taṃ apassantī, kimpurisa kathaṃ ahaṃ kassaṃ.
੩੧.
31.
‘‘ਤੇ ਪਣ੍ਣਸਨ੍ਥਤਾ ਰਮਣੀਯਾ, વਾਲ਼ਮਿਗੇਹਿ ਅਨੁਚਿਣ੍ਣਾ।
‘‘Te paṇṇasanthatā ramaṇīyā, vāḷamigehi anuciṇṇā;
ਤਤ੍ਥੇવ ਤਂ ਅਪਸ੍ਸਨ੍ਤੀ, ਕਿਮ੍ਪੁਰਿਸ ਕਥਂ ਅਹਂ ਕਸ੍ਸਂ॥
Tattheva taṃ apassantī, kimpurisa kathaṃ ahaṃ kassaṃ.
੩੨.
32.
‘‘ਤੇ ਪੁਪ੍ਫਸਨ੍ਥਤਾ ਰਮਣੀਯਾ, વਾਲ਼ਮਿਗੇਹਿ ਅਨੁਚਿਣ੍ਣਾ।
‘‘Te pupphasanthatā ramaṇīyā, vāḷamigehi anuciṇṇā;
ਤਤ੍ਥੇવ ਤਂ ਅਪਸ੍ਸਨ੍ਤੀ, ਕਿਮ੍ਪੁਰਿਸ ਕਥਂ ਅਹਂ ਕਸ੍ਸਂ॥
Tattheva taṃ apassantī, kimpurisa kathaṃ ahaṃ kassaṃ.
੩੩.
33.
‘‘ਅਚ੍ਛਾ ਸવਨ੍ਤਿ ਗਿਰਿવਨਨਦਿਯੋ, ਕੁਸੁਮਾਭਿਕਿਣ੍ਣਸੋਤਾਯੋ।
‘‘Acchā savanti girivananadiyo, kusumābhikiṇṇasotāyo;
ਤਤ੍ਥੇવ ਤਂ ਅਪਸ੍ਸਨ੍ਤੀ, ਕਿਮ੍ਪੁਰਿਸ ਕਥਂ ਅਹਂ ਕਸ੍ਸਂ॥
Tattheva taṃ apassantī, kimpurisa kathaṃ ahaṃ kassaṃ.
੩੪.
34.
‘‘ਨੀਲਾਨਿ ਹਿਮવਤੋ ਪਬ੍ਬਤਸ੍ਸ, ਕੂਟਾਨਿ ਦਸ੍ਸਨੀਯਾਨਿ।
‘‘Nīlāni himavato pabbatassa, kūṭāni dassanīyāni;
ਤਤ੍ਥੇવ ਤਂ ਅਪਸ੍ਸਨ੍ਤੀ, ਕਿਮ੍ਪੁਰਿਸ ਕਥਂ ਅਹਂ ਕਸ੍ਸਂ॥
Tattheva taṃ apassantī, kimpurisa kathaṃ ahaṃ kassaṃ.
੩੫.
35.
‘‘ਪੀਤਾਨਿ ਹਿਮવਤੋ ਪਬ੍ਬਤਸ੍ਸ, ਕੂਟਾਨਿ ਦਸ੍ਸਨੀਯਾਨਿ।
‘‘Pītāni himavato pabbatassa, kūṭāni dassanīyāni;
ਤਤ੍ਥੇવ ਤਂ ਅਪਸ੍ਸਨ੍ਤੀ, ਕਿਮ੍ਪੁਰਿਸ ਕਥਂ ਅਹਂ ਕਸ੍ਸਂ॥
Tattheva taṃ apassantī, kimpurisa kathaṃ ahaṃ kassaṃ.
੩੬.
36.
‘‘ਤਮ੍ਬਾਨਿ ਹਿਮવਤੋ ਪਬ੍ਬਤਸ੍ਸ, ਕੂਟਾਨਿ ਦਸ੍ਸਨੀਯਾਨਿ।
‘‘Tambāni himavato pabbatassa, kūṭāni dassanīyāni;
ਤਤ੍ਥੇવ ਤਂ ਅਪਸ੍ਸਨ੍ਤੀ, ਕਿਮ੍ਪੁਰਿਸ ਕਥਂ ਅਹਂ ਕਸ੍ਸਂ॥
Tattheva taṃ apassantī, kimpurisa kathaṃ ahaṃ kassaṃ.
੩੭.
37.
‘‘ਤੁਙ੍ਗਾਨਿ ਹਿਮવਤੋ ਪਬ੍ਬਤਸ੍ਸ, ਕੂਟਾਨਿ ਦਸ੍ਸਨੀਯਾਨਿ।
‘‘Tuṅgāni himavato pabbatassa, kūṭāni dassanīyāni;
ਤਤ੍ਥੇવ ਤਂ ਅਪਸ੍ਸਨ੍ਤੀ, ਕਿਮ੍ਪੁਰਿਸ ਕਥਂ ਅਹਂ ਕਸ੍ਸਂ॥
Tattheva taṃ apassantī, kimpurisa kathaṃ ahaṃ kassaṃ.
੩੮.
38.
‘‘ਸੇਤਾਨਿ ਹਿਮવਤੋ ਪਬ੍ਬਤਸ੍ਸ, ਕੂਟਾਨਿ ਦਸ੍ਸਨੀਯਾਨਿ।
‘‘Setāni himavato pabbatassa, kūṭāni dassanīyāni;
ਤਤ੍ਥੇવ ਤਂ ਅਪਸ੍ਸਨ੍ਤੀ, ਕਿਮ੍ਪੁਰਿਸ ਕਥਂ ਅਹਂ ਕਸ੍ਸਂ॥
Tattheva taṃ apassantī, kimpurisa kathaṃ ahaṃ kassaṃ.
੩੯.
39.
‘‘ਚਿਤ੍ਰਾਨਿ ਹਿਮવਤੋ ਪਬ੍ਬਤਸ੍ਸ, ਕੂਟਾਨਿ ਦਸ੍ਸਨੀਯਾਨਿ।
‘‘Citrāni himavato pabbatassa, kūṭāni dassanīyāni;
ਤਤ੍ਥੇવ ਤਂ ਅਪਸ੍ਸਨ੍ਤੀ, ਕਿਮ੍ਪੁਰਿਸ ਕਥਂ ਅਹਂ ਕਸ੍ਸਂ॥
Tattheva taṃ apassantī, kimpurisa kathaṃ ahaṃ kassaṃ.
੪੦.
40.
‘‘ਯਕ੍ਖਗਣਸੇવਿਤੇ ਗਨ੍ਧਮਾਦਨੇ, ਓਸਧੇਭਿ ਸਞ੍ਛਨ੍ਨੇ।
‘‘Yakkhagaṇasevite gandhamādane, osadhebhi sañchanne;
ਤਤ੍ਥੇવ ਤਂ ਅਪਸ੍ਸਨ੍ਤੀ, ਕਿਮ੍ਪੁਰਿਸ ਕਥਂ ਅਹਂ ਕਸ੍ਸਂ॥
Tattheva taṃ apassantī, kimpurisa kathaṃ ahaṃ kassaṃ.
੪੧.
41.
‘‘ਕਿਮ੍ਪੁਰਿਸਸੇવਿਤੇ ਗਨ੍ਧਮਾਦਨੇ, ਓਸਧੇਭਿ ਸਞ੍ਛਨ੍ਨੇ।
‘‘Kimpurisasevite gandhamādane, osadhebhi sañchanne;
ਤਤ੍ਥੇવ ਤਂ ਅਪਸ੍ਸਨ੍ਤੀ, ਕਿਮ੍ਪੁਰਿਸ ਕਥਂ ਅਹਂ ਕਸ੍ਸ’’ਨ੍ਤਿ॥
Tattheva taṃ apassantī, kimpurisa kathaṃ ahaṃ kassa’’nti.
ਤਤ੍ਥ ਤੇ ਪਬ੍ਬਤਾਤਿ ਯੇਸੁ ਮਯਂ ਏਕਤੋવ ਅਭਿਰਮਿਮ੍ਹ, ਇਮੇ ਤੇ ਪਬ੍ਬਤਾ ਤਾ ਚ ਕਨ੍ਦਰਾ ਤਾ ਚ ਗਿਰਿਗੁਹਾਯੋ ਤਥੇવ ਠਿਤਾ। ਤੇਸੁ ਅਹਂ ਇਦਾਨਿ ਤਂ ਅਪਸ੍ਸਨ੍ਤੀ ਕਥਂ ਕਸ੍ਸਂ, ਕਿਂ ਕਰਿਸ੍ਸਾਮਿ, ਤੇਸੁ ਪੁਪ੍ਫਫਲਪਲ੍ਲવਾਦਿਸੋਭਂ ਤਂ ਅਪਸ੍ਸਨ੍ਤੀ ਕਥਂ ਅਧਿવਾਸੇਤੁਂ ਸਕ੍ਖਿਸ੍ਸਾਮੀਤਿ ਪਰਿਦੇવਤਿ। ਪਣ੍ਣਸਨ੍ਥਤਾਤਿ ਤਾਲੀਸਪਤ੍ਤਾਦਿਗਨ੍ਧਪਣ੍ਣਸਨ੍ਥਰਾ। ਅਚ੍ਛਾਤਿ વਿਪ੍ਪਸਨ੍ਨੋਦਕਾ। ਨੀਲਾਨੀਤਿ ਨੀਲਮਣਿਮਯਾਨਿ। ਪੀਤਾਨੀਤਿ ਸੋવਣ੍ਣਮਯਾਨਿ। ਤਮ੍ਬਾਨੀਤਿ ਮਨੋਸਿਲਮਯਾਨਿ। ਤੁਙ੍ਗਾਨੀਤਿ ਉਚ੍ਚਾਨਿ ਤਿਖਿਣਗ੍ਗਾਨਿ। ਸੇਤਾਨੀਤਿ ਰਜਤਮਯਾਨਿ। ਚਿਤ੍ਰਾਨੀਤਿ ਸਤ੍ਤਰਤਨਮਿਸ੍ਸਕਾਨਿ। ਯਕ੍ਖਗਣਸੇવਿਤੇਤਿ ਭੁਮ੍ਮਦੇવਤਾਹਿ ਸੇવਿਤੇ।
Tattha te pabbatāti yesu mayaṃ ekatova abhiramimha, ime te pabbatā tā ca kandarā tā ca giriguhāyo tatheva ṭhitā. Tesu ahaṃ idāni taṃ apassantī kathaṃ kassaṃ, kiṃ karissāmi, tesu pupphaphalapallavādisobhaṃ taṃ apassantī kathaṃ adhivāsetuṃ sakkhissāmīti paridevati. Paṇṇasanthatāti tālīsapattādigandhapaṇṇasantharā. Acchāti vippasannodakā. Nīlānīti nīlamaṇimayāni. Pītānīti sovaṇṇamayāni. Tambānīti manosilamayāni. Tuṅgānīti uccāni tikhiṇaggāni. Setānīti rajatamayāni. Citrānīti sattaratanamissakāni. Yakkhagaṇaseviteti bhummadevatāhi sevite.
ਇਤਿ ਸਾ ਦ੍વਾਦਸਹਿ ਗਾਥਾਹਿ ਪਰਿਦੇવਿਤ੍વਾ ਮਹਾਸਤ੍ਤਸ੍ਸ ਉਰੇ ਹਤ੍ਥਂ ਠਪੇਤ੍વਾ ਸਨ੍ਤਾਪਭਾવਂ ਞਤ੍વਾ ‘‘ਚਨ੍ਦੋ ਜੀવਤਿਯੇવ, ਦੇવੁਜ੍ਝਾਨਕਮ੍ਮਂ ਕਤ੍વਾ ਜੀવਿਤਮਸ੍ਸ ਦਸ੍ਸਾਮੀ’’ਤਿ ਚਿਨ੍ਤੇਤ੍વਾ ‘‘ਕਿਂ ਨੁ ਖੋ ਲੋਕਪਾਲਾ ਨਾਮ ਨਤ੍ਥਿ, ਉਦਾਹੁ વਿਪ੍ਪવੁਤ੍ਥਾ, ਅਦੁ ਮਤਾ , ਤੇ ਮੇ ਪਿਯਸਾਮਿਕਂ ਨ ਰਕ੍ਖਨ੍ਤੀ’’ਤਿ ਦੇવੁਜ੍ਝਾਨਕਮ੍ਮਂ ਅਕਾਸਿ। ਤਸ੍ਸਾ ਸੋਕવੇਗੇਨ ਸਕ੍ਕਸ੍ਸ ਆਸਨਂ ਉਣ੍ਹਂ ਅਹੋਸਿ। ਸਕ੍ਕੋ ਆવਜ੍ਜੇਨ੍ਤੋ ਤਂ ਕਾਰਣਂ ਞਤ੍વਾ ਬ੍ਰਾਹ੍ਮਣવਣ੍ਣੇਨ વੇਗੇਨੇવ ਆਗਨ੍ਤ੍વਾ ਕੁਣ੍ਡਿਕਤੋ ਉਦਕਂ ਗਹੇਤ੍વਾ ਮਹਾਸਤ੍ਤਂ ਆਸਿਞ੍ਚਿ। ਤਾવਦੇવ વਿਸਂ ਅਨ੍ਤਰਧਾਯਿ, વਣੋ ਰੁਹਿ, ਇਮਸ੍ਮਿਂ ਠਾਨੇ વਿਦ੍ਧੋਤਿਪਿ ਨ ਪਞ੍ਞਾਯਿ। ਮਹਾਸਤ੍ਤੋ ਸੁਖਿਤੋ ਉਟ੍ਠਾਸਿ। ਚਨ੍ਦਾ ਪਿਯਸਾਮਿਕਂ ਅਰੋਗਂ ਦਿਸ੍વਾ ਸੋਮਨਸ੍ਸਪ੍ਪਤ੍ਤਾ ਸਕ੍ਕਸ੍ਸ ਪਾਦੇ વਨ੍ਦਨ੍ਤੀ ਅਨਨ੍ਤਰਗਾਥਮਾਹ –
Iti sā dvādasahi gāthāhi paridevitvā mahāsattassa ure hatthaṃ ṭhapetvā santāpabhāvaṃ ñatvā ‘‘cando jīvatiyeva, devujjhānakammaṃ katvā jīvitamassa dassāmī’’ti cintetvā ‘‘kiṃ nu kho lokapālā nāma natthi, udāhu vippavutthā, adu matā , te me piyasāmikaṃ na rakkhantī’’ti devujjhānakammaṃ akāsi. Tassā sokavegena sakkassa āsanaṃ uṇhaṃ ahosi. Sakko āvajjento taṃ kāraṇaṃ ñatvā brāhmaṇavaṇṇena vegeneva āgantvā kuṇḍikato udakaṃ gahetvā mahāsattaṃ āsiñci. Tāvadeva visaṃ antaradhāyi, vaṇo ruhi, imasmiṃ ṭhāne viddhotipi na paññāyi. Mahāsatto sukhito uṭṭhāsi. Candā piyasāmikaṃ arogaṃ disvā somanassappattā sakkassa pāde vandantī anantaragāthamāha –
੪੨.
42.
‘‘વਨ੍ਦੇ ਤੇ ਅਯਿਰਬ੍ਰਹ੍ਮੇ, ਯੋ ਮੇ ਇਚ੍ਛਿਤਂ ਪਤਿਂ વਰਾਕਿਯਾ।
‘‘Vande te ayirabrahme, yo me icchitaṃ patiṃ varākiyā;
ਅਮਤੇਨ ਅਭਿਸਿਞ੍ਚਿ, ਸਮਾਗਤਾਸ੍ਮਿ ਪਿਯਤਮੇਨਾ’’ਤਿ॥
Amatena abhisiñci, samāgatāsmi piyatamenā’’ti.
ਤਤ੍ਥ ਅਮਤੇਨਾਤਿ ਉਦਕਂ ‘‘ਅਮਤ’’ਨ੍ਤਿ ਮਞ੍ਞਮਾਨਾ ਏવਮਾਹ। ਪਿਯਤਮੇਨਾਤਿ ਪਿਯਤਰੇਨ, ਅਯਮੇવ વਾ ਪਾਠੋ।
Tattha amatenāti udakaṃ ‘‘amata’’nti maññamānā evamāha. Piyatamenāti piyatarena, ayameva vā pāṭho.
ਸਕ੍ਕੋ ਤੇਸਂ ਓવਾਦਮਦਾਸਿ ‘‘ਇਤੋ ਪਟ੍ਠਾਯ ਚਨ੍ਦਪਬ੍ਬਤਤੋ ਓਰੁਯ੍ਹ ਮਨੁਸ੍ਸਪਥਂ ਮਾ ਗਮਿਤ੍ਥ, ਇਧੇવ વਸਥਾ’’ਤਿ। ਏવਞ੍ਚ ਪਨ વਤ੍વਾ ਤੇ ਓવਦਿਤ੍વਾ ਸਕਟ੍ਠਾਨਮੇવ ਗਤੋ। ਚਨ੍ਦਾਪਿ ‘‘ਕਿਂ ਨੋ ਸਾਮਿ ਇਮਿਨਾ ਪਰਿਪਨ੍ਥਟ੍ਠਾਨੇਨ, ਏਹਿ ਚਨ੍ਦਪਬ੍ਬਤਮੇવ ਗਚ੍ਛਾਮਾ’’ਤਿ વਤ੍વਾ ਓਸਾਨਗਾਥਮਾਹ –
Sakko tesaṃ ovādamadāsi ‘‘ito paṭṭhāya candapabbatato oruyha manussapathaṃ mā gamittha, idheva vasathā’’ti. Evañca pana vatvā te ovaditvā sakaṭṭhānameva gato. Candāpi ‘‘kiṃ no sāmi iminā paripanthaṭṭhānena, ehi candapabbatameva gacchāmā’’ti vatvā osānagāthamāha –
੪੩.
43.
‘‘વਿਚਰਾਮ ਦਾਨਿ ਗਿਰਿવਨਨਦਿਯੋ, ਕੁਸੁਮਾਭਿਕਿਣ੍ਣਸੋਤਾਯੋ।
‘‘Vicarāma dāni girivananadiyo, kusumābhikiṇṇasotāyo;
ਨਾਨਾਦੁਮવਸਨਾਯੋ, ਪਿਯਂવਦਾ ਅਞ੍ਞਮਞ੍ਞਸ੍ਸਾ’’ਤਿ॥
Nānādumavasanāyo, piyaṃvadā aññamaññassā’’ti.
ਸਤ੍ਥਾ ਇਮਂ ਧਮ੍ਮਦੇਸਨਂ ਆਹਰਿਤ੍વਾ ‘‘ਨ ਇਦਾਨੇવ, ਪੁਬ੍ਬੇਪੇਸਾ ਮਯਿ ਅਸਂਹੀਰਚਿਤ੍ਤਾ ਅਨਞ੍ਞਨੇਯ੍ਯਾ ਏવਾ’’ਤਿ વਤ੍વਾ ਜਾਤਕਂ ਸਮੋਧਾਨੇਸਿ – ‘‘ਤਦਾ ਰਾਜਾ ਦੇવਦਤ੍ਤੋ ਅਹੋਸਿ, ਸਕ੍ਕੋ ਅਨੁਰੁਦ੍ਧੋ, ਚਨ੍ਦਾ ਰਾਹੁਲਮਾਤਾ, ਚਨ੍ਦਕਿਨ੍ਨਰੋ ਪਨ ਅਹਮੇવ ਅਹੋਸਿ’’ਨ੍ਤਿ।
Satthā imaṃ dhammadesanaṃ āharitvā ‘‘na idāneva, pubbepesā mayi asaṃhīracittā anaññaneyyā evā’’ti vatvā jātakaṃ samodhānesi – ‘‘tadā rājā devadatto ahosi, sakko anuruddho, candā rāhulamātā, candakinnaro pana ahameva ahosi’’nti.
ਚਨ੍ਦਕਿਨ੍ਨਰੀਜਾਤਕવਣ੍ਣਨਾ ਦੁਤਿਯਾ।
Candakinnarījātakavaṇṇanā dutiyā.
Related texts:
ਤਿਪਿਟਕ (ਮੂਲ) • Tipiṭaka (Mūla) / ਸੁਤ੍ਤਪਿਟਕ • Suttapiṭaka / ਖੁਦ੍ਦਕਨਿਕਾਯ • Khuddakanikāya / ਜਾਤਕਪਾਲ਼ਿ • Jātakapāḷi / ੪੮੫. ਚਨ੍ਦਕਿਨ੍ਨਰੀਜਾਤਕਂ • 485. Candakinnarījātakaṃ