| Library / Tipiṭaka / ติปิฎก • Tipiṭaka / ชาตกปาฬิ • Jātakapāḷi |
๕๔๔. จนฺทกุมารชาตกํ (๗)
544. Candakumārajātakaṃ (7)
๙๘๒.
982.
‘‘ราชาสิ ลุทฺทกโมฺม, เอกราชา ปุปฺผวตียา;
‘‘Rājāsi luddakammo, ekarājā pupphavatīyā;
โส ปุจฺฉิ พฺรหฺมพนฺธุํ, ขณฺฑหาลํ ปุโรหิตํ มูฬฺหํฯ
So pucchi brahmabandhuṃ, khaṇḍahālaṃ purohitaṃ mūḷhaṃ.
๙๘๓.
983.
‘สคฺคาน มคฺคมาจิกฺข 1, ตฺวํสิ พฺราหฺมณ ธมฺมวินยกุสโล;
‘Saggāna maggamācikkha 2, tvaṃsi brāhmaṇa dhammavinayakusalo;
ยถา อิโต วชนฺติ สุคติํ, นรา ปุญฺญานิ กตฺวาน’ฯ
Yathā ito vajanti sugatiṃ, narā puññāni katvāna’.
๙๘๔.
984.
‘อติทานํ ททิตฺวาน, อวเชฺฌ เทว ฆาเตตฺวา;
‘Atidānaṃ daditvāna, avajjhe deva ghātetvā;
เอวํ วชนฺติ สุคติํ, นรา ปุญฺญานิ กตฺวาน’ฯ
Evaṃ vajanti sugatiṃ, narā puññāni katvāna’.
๙๘๕.
985.
‘กิํ ปน ตํ อติทานํ, เก จ อวชฺฌา อิมสฺมิ โลกสฺมิํ;
‘Kiṃ pana taṃ atidānaṃ, ke ca avajjhā imasmi lokasmiṃ;
๙๘๖.
986.
‘ปุเตฺตหิ เทว ยชิตพฺพํ, มเหสีหิ เนคเมหิ จ;
‘Puttehi deva yajitabbaṃ, mahesīhi negamehi ca;
อุสเภหิ อาชานิเยหิ จตูหิ, สพฺพจตุเกฺกน เทว ยชิตพฺพํ’’’ฯ
Usabhehi ājāniyehi catūhi, sabbacatukkena deva yajitabbaṃ’’’.
๙๘๗.
987.
‘‘ตํ สุตฺวา อเนฺตปุเร, กุมารา มเหสิโย จ หญฺญนฺตุ;
‘‘Taṃ sutvā antepure, kumārā mahesiyo ca haññantu;
เอโก อโหสิ นิโคฺฆโส, ภิสฺมา อจฺจุคฺคโต สโทฺท’’ฯ
Eko ahosi nigghoso, bhismā accuggato saddo’’.
๙๘๘.
988.
‘‘คจฺฉถ วเทถ กุมาเร, จนฺทํ สูริยญฺจ ภทฺทเสนญฺจ;
‘‘Gacchatha vadetha kumāre, candaṃ sūriyañca bhaddasenañca;
สูรญฺจ วามโคตฺตญฺจ, ปจุรา 5 กิร โหถ ยญฺญตฺถายฯ
Sūrañca vāmagottañca, pacurā 6 kira hotha yaññatthāya.
๙๘๙.
989.
‘‘กุมาริโยปิ วเทถ, อุปเสนํ 7 โกกิลญฺจ มุทิตญฺจ;
‘‘Kumāriyopi vadetha, upasenaṃ 8 kokilañca muditañca;
นนฺทญฺจาปิ กุมาริํ, ปจุรา 9 กิร โหถ ยญฺญตฺถายฯ
Nandañcāpi kumāriṃ, pacurā 10 kira hotha yaññatthāya.
๙๙๐.
990.
‘‘วิชยมฺปิ มยฺหํ มเหสิํ, เอราวติํ 11 เกสินิํ สุนนฺทญฺจ;
‘‘Vijayampi mayhaṃ mahesiṃ, erāvatiṃ 12 kesiniṃ sunandañca;
ลกฺขณวรูปปนฺนา, ปจุรา กิร โหถ ยญฺญตฺถายฯ
Lakkhaṇavarūpapannā, pacurā kira hotha yaññatthāya.
๙๙๑.
991.
‘‘คหปตโย จ วเทถ, ปุณฺณมุขํ ภทฺทิยํ สิงฺคาลญฺจ;
‘‘Gahapatayo ca vadetha, puṇṇamukhaṃ bhaddiyaṃ siṅgālañca;
วฑฺฒญฺจาปิ คหปติํ, ปจุรา กิร โหถ ยญฺญตฺถาย’’ฯ
Vaḍḍhañcāpi gahapatiṃ, pacurā kira hotha yaññatthāya’’.
๙๙๒.
992.
‘‘เต ตตฺถ คหปตโย, อโวจิสุํ สมาคตา ปุตฺตทารปริกิณฺณา;
‘‘Te tattha gahapatayo, avocisuṃ samāgatā puttadāraparikiṇṇā;
สเพฺพว สิขิโน เทว กโรหิ, อถ วา โน ทาเส สาเวหิ’’ฯ
Sabbeva sikhino deva karohi, atha vā no dāse sāvehi’’.
๙๙๓.
993.
‘‘อภยํกรมฺปิ เม หตฺถิํ, นาฬาคิริํ อจฺจุคฺคตํ วรุณทนฺตํ 13;
‘‘Abhayaṃkarampi me hatthiṃ, nāḷāgiriṃ accuggataṃ varuṇadantaṃ 14;
อาเนถ โข เน ขิปฺปํ, ยญฺญตฺถาย ภวิสฺสนฺติฯ
Ānetha kho ne khippaṃ, yaññatthāya bhavissanti.
๙๙๔.
994.
‘‘อสฺสรตนมฺปิ 15 เกสิํ, สุรามุขํ ปุณฺณกํ วินตกญฺจ;
‘‘Assaratanampi 16 kesiṃ, surāmukhaṃ puṇṇakaṃ vinatakañca;
อาเนถ โข เน ขิปฺปํ, ยญฺญตฺถาย ภวิสฺสนฺติฯ
Ānetha kho ne khippaṃ, yaññatthāya bhavissanti.
๙๙๕.
995.
‘‘อุสภมฺปิ 17 ยูถปติํ อโนชํ, นิสภํ ควมฺปติํ เตปิ มยฺหํ อาเนถ;
‘‘Usabhampi 18 yūthapatiṃ anojaṃ, nisabhaṃ gavampatiṃ tepi mayhaṃ ānetha;
๙๙๖.
996.
‘‘สพฺพํ 21 ปฎิยาเทถ, ยญฺญํ ปน อุคฺคตมฺหิ สูริยมฺหิ;
‘‘Sabbaṃ 22 paṭiyādetha, yaññaṃ pana uggatamhi sūriyamhi;
๙๙๗.
997.
‘‘สพฺพํ 25 อุปฎฺฐเปถ, ยญฺญํ ปน อุคฺคตมฺหิ สูริยมฺหิ;
‘‘Sabbaṃ 26 upaṭṭhapetha, yaññaṃ pana uggatamhi sūriyamhi;
๙๙๘.
998.
‘‘ตํตํ มาตา อวจ, โรทนฺตี อาคนฺตฺวา วิมานโต;
‘‘Taṃtaṃ mātā avaca, rodantī āgantvā vimānato;
ยโญฺญ กิร เต ปุตฺต, ภวิสฺสติ จตูหิ ปุเตฺตหิ’’ฯ
Yañño kira te putta, bhavissati catūhi puttehi’’.
๙๙๙.
999.
‘‘สเพฺพปิ มยฺหํ ปุตฺตา จตฺตา, จนฺทสฺมิํ หญฺญมานสฺมิํ;
‘‘Sabbepi mayhaṃ puttā cattā, candasmiṃ haññamānasmiṃ;
ปุเตฺตหิ ยญฺญํ ยชิตฺวาน, สุคติํ สคฺคํ คมิสฺสามิ’’ฯ
Puttehi yaññaṃ yajitvāna, sugatiṃ saggaṃ gamissāmi’’.
๑๐๐๐.
1000.
‘‘มา ตํ 29 ปุตฺต สทฺทเหสิ, สุคติ กิร โหติ ปุตฺตยเญฺญน;
‘‘Mā taṃ 30 putta saddahesi, sugati kira hoti puttayaññena;
นิรยาเนโส มโคฺค, เนโส มโคฺค หิ สคฺคานํฯ
Nirayāneso maggo, neso maggo hi saggānaṃ.
๑๐๐๑.
1001.
‘‘ทานานิ เทหิ โกณฺฑญฺญ, อหิํสา สพฺพภูตภพฺยานํ’’;
‘‘Dānāni dehi koṇḍañña, ahiṃsā sabbabhūtabhabyānaṃ’’;
เอส มโคฺค สุคติยา, น จ มโคฺค ปุตฺตยเญฺญน’’ฯ
Esa maggo sugatiyā, na ca maggo puttayaññena’’.
๑๐๐๒.
1002.
‘‘อาจริยานํ วจนา, ฆาเตสฺสํ จนฺทญฺจ สูริยญฺจ;
‘‘Ācariyānaṃ vacanā, ghātessaṃ candañca sūriyañca;
ปุเตฺตหิ ยญฺญํ 31 ยชิตฺวาน ทุจฺจเชหิ, สุคติํ สคฺคํ คมิสฺสามิ’’ฯ
Puttehi yaññaṃ 32 yajitvāna duccajehi, sugatiṃ saggaṃ gamissāmi’’.
๑๐๐๓.
1003.
‘‘ตํตํ ปิตาปิ อวจ, วสวตฺตี โอรสํ สกํ ปุตฺตํ;
‘‘Taṃtaṃ pitāpi avaca, vasavattī orasaṃ sakaṃ puttaṃ;
ยโญฺญ กิร เต ปุตฺต, ภวิสฺสติ จตูหิ ปุเตฺตหิ’’ฯ
Yañño kira te putta, bhavissati catūhi puttehi’’.
๑๐๐๔.
1004.
‘‘สเพฺพปิ มยฺหํ ปุตฺตา จตฺตา, จนฺทสฺมิํ หญฺญมานสฺมิํ;
‘‘Sabbepi mayhaṃ puttā cattā, candasmiṃ haññamānasmiṃ;
ปุเตฺตหิ ยญฺญํ ยชิตฺวาน, สุคติํ สคฺคํ คมิสฺสามิ’’ฯ
Puttehi yaññaṃ yajitvāna, sugatiṃ saggaṃ gamissāmi’’.
๑๐๐๕.
1005.
‘‘มา ตํ ปุตฺต สทฺทเหสิ, สุคติ กิร โหติ ปุตฺตยเญฺญน;
‘‘Mā taṃ putta saddahesi, sugati kira hoti puttayaññena;
นิรยาเนโส มโคฺค, เนโส มโคฺค หิ สคฺคานํฯ
Nirayāneso maggo, neso maggo hi saggānaṃ.
๑๐๐๖.
1006.
‘‘ทานานิ เทหิ โกณฺฑญฺญ, อหิํสา สพฺพภูตภพฺยานํ;
‘‘Dānāni dehi koṇḍañña, ahiṃsā sabbabhūtabhabyānaṃ;
เอส มโคฺค สุคติยา, น จ มโคฺค ปุตฺตยเญฺญน’’ฯ
Esa maggo sugatiyā, na ca maggo puttayaññena’’.
๑๐๐๗.
1007.
‘‘อาจริยานํ วจนา, ฆาเตสฺสํ จนฺทญฺจ สูริยญฺจ;
‘‘Ācariyānaṃ vacanā, ghātessaṃ candañca sūriyañca;
ปุเตฺตหิ ยญฺญํ ยชิตฺวาน ทุจฺจเชหิ, สุคติํ สคฺคํ คมิสฺสามิ’’ฯ
Puttehi yaññaṃ yajitvāna duccajehi, sugatiṃ saggaṃ gamissāmi’’.
๑๐๐๘.
1008.
‘‘ทานานิ เทหิ โกณฺฑญฺญ, อหิํสา สพฺพภูตภพฺยานํ;
‘‘Dānāni dehi koṇḍañña, ahiṃsā sabbabhūtabhabyānaṃ;
ปุตฺตปริวุโต ตุวํ, รฎฺฐํ ชนปทญฺจ ปาเลหิ’’ฯ
Puttaparivuto tuvaṃ, raṭṭhaṃ janapadañca pālehi’’.
๑๐๐๙.
1009.
‘‘มา โน เทว อวธิ, ทาเส โน เทหิ ขณฺฑหาลสฺส;
‘‘Mā no deva avadhi, dāse no dehi khaṇḍahālassa;
อปิ นิคฬพนฺธกาปิ, หตฺถี อเสฺส จ ปาเลมฯ
Api nigaḷabandhakāpi, hatthī asse ca pālema.
๑๐๑๐.
1010.
‘‘มา โน เทว อวธิ, ทาเส โน เทหิ ขณฺฑหาลสฺส;
‘‘Mā no deva avadhi, dāse no dehi khaṇḍahālassa;
อปิ นิคฬพนฺธกาปิ, หตฺถิฉกณานิ อุเชฺฌมฯ
Api nigaḷabandhakāpi, hatthichakaṇāni ujjhema.
๑๐๑๑.
1011.
‘‘มา โน เทว อวธิ, ทาเส โน เทหิ ขณฺฑหาลสฺส;
‘‘Mā no deva avadhi, dāse no dehi khaṇḍahālassa;
อปิ นิคฬพนฺธกาปิ, อสฺสฉกณานิ อุเชฺฌมฯ
Api nigaḷabandhakāpi, assachakaṇāni ujjhema.
๑๐๑๒.
1012.
ยสฺส โหนฺติ ตว กามา, อปิ รฎฺฐา ปพฺพาชิตา;
Yassa honti tava kāmā, api raṭṭhā pabbājitā;
ภิกฺขาจริยํ จริสฺสาม’’ฯ
Bhikkhācariyaṃ carissāma’’.
๑๐๑๓.
1013.
‘‘ทุกฺขํ โข เม ชนยถ, วิลปนฺตา ชีวิตสฺส กามา หิ;
‘‘Dukkhaṃ kho me janayatha, vilapantā jīvitassa kāmā hi;
มุเญฺจถ 35 ทานิ กุมาเร, อลมฺปิ เม โหตุ ปุตฺตยเญฺญน’’ฯ
Muñcetha 36 dāni kumāre, alampi me hotu puttayaññena’’.
๑๐๑๔.
1014.
‘‘ปุเพฺพว โขสิ เม วุโตฺต, ทุกฺกรํ ทุรภิสมฺภวเญฺจตํ;
‘‘Pubbeva khosi me vutto, dukkaraṃ durabhisambhavañcetaṃ;
อถ โน อุปกฺขฎสฺส ยญฺญสฺส, กสฺมา กโรสิ วิเกฺขปํฯ
Atha no upakkhaṭassa yaññassa, kasmā karosi vikkhepaṃ.
๑๐๑๕.
1015.
‘‘สเพฺพ วชนฺติ สุคติํ, เย ยชนฺติ เยปิ ยาเชนฺติ;
‘‘Sabbe vajanti sugatiṃ, ye yajanti yepi yājenti;
เย จาปิ อนุโมทนฺติ, ยชนฺตานํ เอทิสํ มหายญฺญํ’’ฯ
Ye cāpi anumodanti, yajantānaṃ edisaṃ mahāyaññaṃ’’.
๑๐๑๖.
1016.
‘‘อถ กิสฺส ชโน 37 ปุเพฺพ, โสตฺถานํ พฺราหฺมเณ อวาเจสิ;
‘‘Atha kissa jano 38 pubbe, sotthānaṃ brāhmaṇe avācesi;
อถ โน อการณสฺมา, ยญฺญตฺถาย เทว ฆาเตสิฯ
Atha no akāraṇasmā, yaññatthāya deva ghātesi.
๑๐๑๗.
1017.
ทหรมฺหา โยพฺพนํ ปตฺตา, อทูสกา ตาต หญฺญามฯ
Daharamhā yobbanaṃ pattā, adūsakā tāta haññāma.
๑๐๑๘.
1018.
‘‘หตฺถิคเต อสฺสคเต, สนฺนเทฺธ ปสฺส โน มหาราช;
‘‘Hatthigate assagate, sannaddhe passa no mahārāja;
ยุเทฺธ วา ยุชฺฌมาเน วา, น หิ มาทิสา สูรา โหนฺติ ยญฺญตฺถายฯ
Yuddhe vā yujjhamāne vā, na hi mādisā sūrā honti yaññatthāya.
๑๐๑๙.
1019.
‘‘ปจฺจเนฺต วาปิ กุปิเต, อฎวีสุ วา มาทิเส นิโยเชนฺติ;
‘‘Paccante vāpi kupite, aṭavīsu vā mādise niyojenti;
อถ โน อการณสฺมา, อภูมิยํ ตาต หญฺญามฯ
Atha no akāraṇasmā, abhūmiyaṃ tāta haññāma.
๑๐๒๐.
1020.
‘‘ยาปิ หิ ตา สกุณิโย, วสนฺติ ติณฆรานิ กตฺวาน;
‘‘Yāpi hi tā sakuṇiyo, vasanti tiṇagharāni katvāna;
ตาสมฺปิ ปิยา ปุตฺตา, อถ โน ตฺวํ เทว ฆาเตสิฯ
Tāsampi piyā puttā, atha no tvaṃ deva ghātesi.
๑๐๒๑.
1021.
‘‘มา ตสฺส สทฺทเหสิ, น มํ ขณฺฑหาโล ฆาเตยฺย;
‘‘Mā tassa saddahesi, na maṃ khaṇḍahālo ghāteyya;
มมญฺหิ โส ฆาเตตฺวาน, อนนฺตรา ตมฺปิ เทว ฆาเตยฺยฯ
Mamañhi so ghātetvāna, anantarā tampi deva ghāteyya.
๑๐๒๒.
1022.
‘‘คามวรํ นิคมวรํ ททนฺติ, โภคมฺปิสฺส มหาราช;
‘‘Gāmavaraṃ nigamavaraṃ dadanti, bhogampissa mahārāja;
อถคฺคปิณฺฑิกาปิ, กุเล กุเล เหเต ภุญฺชนฺติฯ
Athaggapiṇḍikāpi, kule kule hete bhuñjanti.
๑๐๒๓.
1023.
‘‘เตสมฺปิ ตาทิสานํ, อิจฺฉนฺติ ทุพฺภิตุํ มหาราช;
‘‘Tesampi tādisānaṃ, icchanti dubbhituṃ mahārāja;
เยภุเยฺยน เอเต, อกตญฺญุโน พฺราหฺมณา เทวฯ
Yebhuyyena ete, akataññuno brāhmaṇā deva.
๑๐๒๔.
1024.
‘‘มา โน เทว อวธิ, ทาเส โน เทหิ ขณฺฑหาลสฺส;
‘‘Mā no deva avadhi, dāse no dehi khaṇḍahālassa;
อปิ นิคฬพนฺธกาปิ, หตฺถี อเสฺส จ ปาเลมฯ
Api nigaḷabandhakāpi, hatthī asse ca pālema.
๑๐๒๕.
1025.
‘‘มา โน เทว อวธิ, ทาเส โน เทหิ ขณฺฑหาลสฺส;
‘‘Mā no deva avadhi, dāse no dehi khaṇḍahālassa;
อปิ นิคฬพนฺธกาปิ, หตฺถิฉกณานิ อุเชฺฌมฯ
Api nigaḷabandhakāpi, hatthichakaṇāni ujjhema.
๑๐๒๖.
1026.
‘‘มา โน เทว อวธิ, ทาเส โน เทหิ ขณฺฑหาลสฺส;
‘‘Mā no deva avadhi, dāse no dehi khaṇḍahālassa;
อปิ นิคฬพนฺธกาปิ, อสฺสฉกณานิ อุเชฺฌมฯ
Api nigaḷabandhakāpi, assachakaṇāni ujjhema.
๑๐๒๗.
1027.
‘‘มา โน เทว อวธิ, ทาเส โน เทหิ ขณฺฑหาลสฺส;
‘‘Mā no deva avadhi, dāse no dehi khaṇḍahālassa;
ยสฺส โหนฺติ ตว กามา, อปิ รฎฺฐา ปพฺพาชิตา;
Yassa honti tava kāmā, api raṭṭhā pabbājitā;
ภิกฺขาจริยํ จริสฺสาม’’ฯ
Bhikkhācariyaṃ carissāma’’.
๑๐๒๘.
1028.
‘‘ทุกฺขํ โข เม ชนยถ, วิลปนฺตา ชีวิตสฺส กามา หิ;
‘‘Dukkhaṃ kho me janayatha, vilapantā jīvitassa kāmā hi;
มุเญฺจถ ทานิ กุมาเร, อลมฺปิ เม โหตุ ปุตฺตยเญฺญน’’ฯ
Muñcetha dāni kumāre, alampi me hotu puttayaññena’’.
๑๐๒๙.
1029.
‘‘ปุเพฺพว โขสิ เม วุโตฺต, ทุกฺกรํ ทุรภิสมฺภวเญฺจตํ;
‘‘Pubbeva khosi me vutto, dukkaraṃ durabhisambhavañcetaṃ;
อถ โน อุปกฺขฎสฺส ยญฺญสฺส, กสฺมา กโรสิ วิเกฺขปํฯ
Atha no upakkhaṭassa yaññassa, kasmā karosi vikkhepaṃ.
๑๐๓๐.
1030.
‘‘สเพฺพ วชนฺติ สุคติํ, เย ยชนฺติ เยปิ ยาเชนฺติ;
‘‘Sabbe vajanti sugatiṃ, ye yajanti yepi yājenti;
เย จาปิ อนุโมทนฺติ, ยชนฺตานํ เอทิสํ มหายญฺญํ’’ฯ
Ye cāpi anumodanti, yajantānaṃ edisaṃ mahāyaññaṃ’’.
๑๐๓๑.
1031.
‘‘ยทิ กิร ยชิตฺวา ปุเตฺตหิ, เทวโลกํ อิโต จุตา ยนฺติ;
‘‘Yadi kira yajitvā puttehi, devalokaṃ ito cutā yanti;
พฺราหฺมโณ ตาว ยชตุ, ปจฺฉาปิ ยชสิ ตุวํ ราชาฯ
Brāhmaṇo tāva yajatu, pacchāpi yajasi tuvaṃ rājā.
๑๐๓๒.
1032.
‘‘ยทิ กิร ยชิตฺวา ปุเตฺตหิ, เทวโลกํ อิโต จุตา ยนฺติ;
‘‘Yadi kira yajitvā puttehi, devalokaṃ ito cutā yanti;
เอเสฺวว ขณฺฑหาโล, ยชตํ สเกหิ ปุเตฺตหิฯ
Esveva khaṇḍahālo, yajataṃ sakehi puttehi.
๑๐๓๓.
1033.
‘‘เอวํ ชานโนฺต ขณฺฑหาโล, กิํ ปุตฺตเก น ฆาเตสิ;
‘‘Evaṃ jānanto khaṇḍahālo, kiṃ puttake na ghātesi;
สพฺพญฺจ ญาติชนํ, อตฺตานญฺจ น ฆาเตสิฯ
Sabbañca ñātijanaṃ, attānañca na ghātesi.
๑๐๓๔.
1034.
‘‘สเพฺพ วชนฺติ นิรยํ, เย ยชนฺติ เยปิ ยาเชนฺติ;
‘‘Sabbe vajanti nirayaṃ, ye yajanti yepi yājenti;
เย จาปิ อนุโมทนฺติ, ยชนฺตานํ เอทิสํ มหายญฺญํฯ
Ye cāpi anumodanti, yajantānaṃ edisaṃ mahāyaññaṃ.
๑๐๓๕.
1035.
43 ‘‘สเจ หิ โส สุชฺฌติ โย หนาติ, หโตปิ โส สคฺคมุเปติ ฐานํ;
44 ‘‘Sace hi so sujjhati yo hanāti, hatopi so saggamupeti ṭhānaṃ;
โภวาทิ โภวาทิน มารเยยฺยุํ, เย จาปิ เตสํ อภิสทฺทเหยฺยุํ’’ 45ฯ
Bhovādi bhovādina mārayeyyuṃ, ye cāpi tesaṃ abhisaddaheyyuṃ’’ 46.
๑๐๓๖.
1036.
‘‘กถญฺจ กิร ปุตฺตกามาโย, คหปตโย ฆรณิโย จ;
‘‘Kathañca kira puttakāmāyo, gahapatayo gharaṇiyo ca;
นครมฺหิ น อุปรวนฺติ ราชานํ, มา ฆาตยิ โอรสํ ปุตฺตํฯ
Nagaramhi na uparavanti rājānaṃ, mā ghātayi orasaṃ puttaṃ.
๑๐๓๗.
1037.
‘‘กถญฺจ กิร ปุตฺตกามาโย, คหปตโย ฆรณิโย จ;
‘‘Kathañca kira puttakāmāyo, gahapatayo gharaṇiyo ca;
นครมฺหิ น อุปรวนฺติ ราชานํ, มา ฆาตยิ อตฺรชํ ปุตฺตํฯ
Nagaramhi na uparavanti rājānaṃ, mā ghātayi atrajaṃ puttaṃ.
๑๐๓๘.
1038.
‘‘รโญฺญ จมฺหิ อตฺถกาโม, หิโต จ สพฺพชนปทสฺส 47;
‘‘Rañño camhi atthakāmo, hito ca sabbajanapadassa 48;
น โกจิ อสฺส ปฎิฆํ, มยา ชานปโท น ปเวเทติ’’ฯ
Na koci assa paṭighaṃ, mayā jānapado na pavedeti’’.
๑๐๓๙.
1039.
‘‘คจฺฉถ โว ฆรณิโย, ตาตญฺจ วเทถ ขณฺฑหาลญฺจ;
‘‘Gacchatha vo gharaṇiyo, tātañca vadetha khaṇḍahālañca;
มา ฆาเตถ กุมาเร, อทูสเก สีหสงฺกาเสฯ
Mā ghātetha kumāre, adūsake sīhasaṅkāse.
๑๐๔๐.
1040.
‘‘คจฺฉถ โว ฆรณิโย, ตาตญฺจ วเทถ ขณฺฑหาลญฺจ;
‘‘Gacchatha vo gharaṇiyo, tātañca vadetha khaṇḍahālañca;
มา ฆาเตถ กุมาเร, อเปกฺขิเต สพฺพโลกสฺส’’ฯ
Mā ghātetha kumāre, apekkhite sabbalokassa’’.
๑๐๔๑.
1041.
‘‘ยํ นูนาหํ ชาเยยฺยํ, รถการกุเลสุ วา;
‘‘Yaṃ nūnāhaṃ jāyeyyaṃ, rathakārakulesu vā;
ปุกฺกุสกุเลสุ วา เวเสฺสสุ วา ชาเยยฺยํ;
Pukkusakulesu vā vessesu vā jāyeyyaṃ;
๑๐๔๒.
1042.
‘‘สพฺพา สีมนฺตินิโย คจฺฉถ, อยฺยสฺส ขณฺฑหาลสฺส;
‘‘Sabbā sīmantiniyo gacchatha, ayyassa khaṇḍahālassa;
ปาเทสุ นิปตถ, อปราธาหํ น ปสฺสามิฯ
Pādesu nipatatha, aparādhāhaṃ na passāmi.
๑๐๔๓.
1043.
‘‘สพฺพา สีมนฺตินิโย คจฺฉถ, อยฺยสฺส ขณฺฑหาลสฺส;
‘‘Sabbā sīmantiniyo gacchatha, ayyassa khaṇḍahālassa;
ปาเทสุ นิปตถ, กิเนฺต ภเนฺต มยํ อทูเสม’’ฯ
Pādesu nipatatha, kinte bhante mayaṃ adūsema’’.
๑๐๔๔.
1044.
ยโญฺญ กิร เม อุกฺขิปิโต, ตาเตน สคฺคกาเมน’’ฯ
Yañño kira me ukkhipito, tātena saggakāmena’’.
๑๐๔๕.
1045.
‘‘อาวตฺติ ปริวตฺติ จ, วสุโล สมฺมุขา รโญฺญ;
‘‘Āvatti parivatti ca, vasulo sammukhā rañño;
มา โน ปิตรํ อวธิ, ทหรมฺหา โยพฺพนํ ปตฺตา’’ฯ
Mā no pitaraṃ avadhi, daharamhā yobbanaṃ pattā’’.
๑๐๔๖.
1046.
‘‘เอโส เต วสุล ปิตา, สเมหิ ปิตรา สห;
‘‘Eso te vasula pitā, samehi pitarā saha;
ทุกฺขํ โข เม ชนยสิ, วิลปโนฺต อเนฺตปุรสฺมิํ;
Dukkhaṃ kho me janayasi, vilapanto antepurasmiṃ;
มุเญฺจถ ทานิ กุมาเร, อลมฺปิ เม โหตุ ปุตฺตยเญฺญน’’ฯ
Muñcetha dāni kumāre, alampi me hotu puttayaññena’’.
๑๐๔๗.
1047.
‘‘ปุเพฺพว โขสิ เม วุโตฺต, ทุกฺกรํ ทุรภิสมฺภวเญฺจตํ;
‘‘Pubbeva khosi me vutto, dukkaraṃ durabhisambhavañcetaṃ;
อถ โน อุปกฺขฎสฺส ยญฺญสฺส, กสฺมา กโรสิ วิเกฺขปํฯ
Atha no upakkhaṭassa yaññassa, kasmā karosi vikkhepaṃ.
๑๐๔๘.
1048.
‘‘สเพฺพ วชนฺติ สุคติํ, เย ยชนฺติ เยปิ ยาเชนฺติ;
‘‘Sabbe vajanti sugatiṃ, ye yajanti yepi yājenti;
เย จาปิ อนุโมทนฺติ, ยชนฺตานํ เอทิสํ มหายญฺญํ’’ฯ
Ye cāpi anumodanti, yajantānaṃ edisaṃ mahāyaññaṃ’’.
๑๐๔๙.
1049.
‘‘สพฺพรตนสฺส ยโญฺญ อุปกฺขโฎ, เอกราช ตว ปฎิยโตฺต;
‘‘Sabbaratanassa yañño upakkhaṭo, ekarāja tava paṭiyatto;
อภินิกฺขมสฺสุ เทว, สคฺคํ คโต ตฺวํ ปโมทิสฺสสิ’’ฯ
Abhinikkhamassu deva, saggaṃ gato tvaṃ pamodissasi’’.
๑๐๕๐.
1050.
‘‘ทหรา สตฺตสตา เอตา, จนฺทกุมารสฺส ภริยาโย;
‘‘Daharā sattasatā etā, candakumārassa bhariyāyo;
๑๐๕๑.
1051.
‘‘อปรา ปน โสเกน, นิกฺขนฺตา นนฺทเน วิย เทวา;
‘‘Aparā pana sokena, nikkhantā nandane viya devā;
๑๐๕๒.
1052.
‘‘กาสิกสุจิวตฺถธรา, กุณฺฑลิโน อคลุจนฺทนวิลิตฺตา;
‘‘Kāsikasucivatthadharā, kuṇḍalino agalucandanavilittā;
นิยฺยนฺติ จนฺทสูริยา, ยญฺญตฺถาย เอกราชสฺสฯ
Niyyanti candasūriyā, yaññatthāya ekarājassa.
๑๐๕๓.
1053.
‘‘กาสิกสุจิวตฺถธรา, กุณฺฑลิโน อคลุจนฺทนวิลิตฺตา;
‘‘Kāsikasucivatthadharā, kuṇḍalino agalucandanavilittā;
นิยฺยนฺติ จนฺทสูริยา, มาตุ กตฺวา หทยโสกํฯ
Niyyanti candasūriyā, mātu katvā hadayasokaṃ.
๑๐๕๔.
1054.
‘‘กาสิกสุจิวตฺถธรา, กุณฺฑลิโน อคลุจนฺทนวิลิตฺตา;
‘‘Kāsikasucivatthadharā, kuṇḍalino agalucandanavilittā;
นิยฺยนฺติ จนฺทสูริยา, ชนสฺส กตฺวา หทยโสกํฯ
Niyyanti candasūriyā, janassa katvā hadayasokaṃ.
๑๐๕๕.
1055.
‘‘มํสรสโภชนา นฺหาปกสุนฺหาปิตา 63, กุณฺฑลิโน อคลุจนฺทนวิลิตฺตา;
‘‘Maṃsarasabhojanā nhāpakasunhāpitā 64, kuṇḍalino agalucandanavilittā;
นิยฺยนฺติ จนฺทสูริยา, ยญฺญตฺถาย เอกราชสฺสฯ
Niyyanti candasūriyā, yaññatthāya ekarājassa.
๑๐๕๖.
1056.
65 ‘‘มํสรสโภชนา นฺหาปกสุนฺหาปิตา, กุณฺฑลิโน อคลุจนฺทนวิลิตฺตา;
66 ‘‘Maṃsarasabhojanā nhāpakasunhāpitā, kuṇḍalino agalucandanavilittā;
นิยฺยนฺติ จนฺทสูริยา, มาตุ กตฺวา หทยโสกํฯ
Niyyanti candasūriyā, mātu katvā hadayasokaṃ.
๑๐๕๗.
1057.
‘‘มํสรสโภชนา นฺหาปกสุนฺหาปิตา, กุณฺฑลิโน อคลุจนฺทนวิลิตฺตา;
‘‘Maṃsarasabhojanā nhāpakasunhāpitā, kuṇḍalino agalucandanavilittā;
๑๐๕๘.
1058.
‘‘ยสฺสุ ปุเพฺพ หตฺถิวรธุรคเต, หตฺถีหิ 69 อนุวชนฺติ;
‘‘Yassu pubbe hatthivaradhuragate, hatthīhi 70 anuvajanti;
ตฺยชฺช จนฺทสูริยา, อุโภว ปตฺติกา ยนฺติฯ
Tyajja candasūriyā, ubhova pattikā yanti.
๑๐๕๙.
1059.
‘‘ยสฺสุ ปุเพฺพ อสฺสวรธุรคเต, อเสฺสหิ 71 อนุวชนฺติ;
‘‘Yassu pubbe assavaradhuragate, assehi 72 anuvajanti;
ตฺยชฺช จนฺทสูริยา, อุโภว ปตฺติกา ยนฺติฯ
Tyajja candasūriyā, ubhova pattikā yanti.
๑๐๖๐.
1060.
‘‘ยสฺสุ ปุเพฺพ รถวรธุรคเต, รเถหิ 73 อนุวชนฺติ;
‘‘Yassu pubbe rathavaradhuragate, rathehi 74 anuvajanti;
ตฺยชฺช จนฺทสูริยา, อุโภว ปตฺติกา ยนฺติฯ
Tyajja candasūriyā, ubhova pattikā yanti.
๑๐๖๑.
1061.
‘‘เยหิสฺสุ ปุเพฺพ นียิํสุ 75, ตปนียกปฺปเนหิ ตุรเงฺคหิ;
‘‘Yehissu pubbe nīyiṃsu 76, tapanīyakappanehi turaṅgehi;
ตฺยชฺช จนฺทสูริยา, อุโภว ปตฺติกา ยนฺติ’’ฯ
Tyajja candasūriyā, ubhova pattikā yanti’’.
๑๐๖๒.
1062.
‘‘ยทิ สกุณิ มํสมิจฺฉสิ, ฑยสฺสุ 77 ปุเพฺพน ปุปฺผวติยา;
‘‘Yadi sakuṇi maṃsamicchasi, ḍayassu 78 pubbena pupphavatiyā;
ยชเตตฺถ เอกราชา, สมฺมูโฬฺห จตูหิ ปุเตฺตหิฯ
Yajatettha ekarājā, sammūḷho catūhi puttehi.
๑๐๖๓.
1063.
‘‘ยทิ สกุณิ มํสมิจฺฉสิ, ฑยสฺสุ ปุเพฺพน ปุปฺผวติยา;
‘‘Yadi sakuṇi maṃsamicchasi, ḍayassu pubbena pupphavatiyā;
ยชเตตฺถ เอกราชา, สมฺมูโฬฺห จตูหิ กญฺญาหิฯ
Yajatettha ekarājā, sammūḷho catūhi kaññāhi.
๑๐๖๔.
1064.
‘‘ยทิ สกุณิ มํสมิจฺฉสิ, ฑยสฺสุ ปุเพฺพน ปุปฺผวติยา;
‘‘Yadi sakuṇi maṃsamicchasi, ḍayassu pubbena pupphavatiyā;
ยชเตตฺถ เอกราชา, สมฺมูโฬฺห จตูหิ มเหสีหิฯ
Yajatettha ekarājā, sammūḷho catūhi mahesīhi.
๑๐๖๕.
1065.
‘‘ยทิ สกุณิ มํสมิจฺฉสิ, ฑยสฺสุ ปุเพฺพน ปุปฺผวติยา;
‘‘Yadi sakuṇi maṃsamicchasi, ḍayassu pubbena pupphavatiyā;
ยชเตตฺถ เอกราชา, สมฺมูโฬฺห จตูหิ คหปตีหิฯ
Yajatettha ekarājā, sammūḷho catūhi gahapatīhi.
๑๐๖๖.
1066.
‘‘ยทิ สกุณิ มํสมิจฺฉสิ, ฑยสฺสุ ปุเพฺพ ปุปฺผวติยา;
‘‘Yadi sakuṇi maṃsamicchasi, ḍayassu pubbe pupphavatiyā;
ยชเตตฺถ เอกราชา, สมฺมูโฬฺห จตูหิ หตฺถีหิฯ
Yajatettha ekarājā, sammūḷho catūhi hatthīhi.
๑๐๖๗.
1067.
‘‘ยทิ สกุณิ มํสมิจฺฉสิ, ฑยสฺสุ ปุเพฺพน ปุปฺผวติยา;
‘‘Yadi sakuṇi maṃsamicchasi, ḍayassu pubbena pupphavatiyā;
ยชเตตฺถ เอกราชา, สมฺมูโฬฺห จตูหิ อเสฺสหิฯ
Yajatettha ekarājā, sammūḷho catūhi assehi.
๑๐๖๘.
1068.
‘‘ยทิ สกุณิ มํสมิจฺฉสิ, ฑยสฺสุ ปุเพฺพน ปุปฺผวติยา;
‘‘Yadi sakuṇi maṃsamicchasi, ḍayassu pubbena pupphavatiyā;
ยชเตตฺถ เอกราชา, สมฺมูโฬฺห จตูหิ อุสเภหิฯ
Yajatettha ekarājā, sammūḷho catūhi usabhehi.
๑๐๖๙.
1069.
‘‘ยทิ สกุณิ มํสมิจฺฉสิ, ฑยสฺสุ ปุเพฺพน ปุปฺผวติยา;
‘‘Yadi sakuṇi maṃsamicchasi, ḍayassu pubbena pupphavatiyā;
ยชเตตฺถ เอกราชา, สมฺมูโฬฺห สพฺพจตุเกฺกน’’ฯ
Yajatettha ekarājā, sammūḷho sabbacatukkena’’.
๑๐๗๐.
1070.
เตทานิ อยฺยปุตฺตา, จตฺตาโร วธาย นินฺนีตาฯ
Tedāni ayyaputtā, cattāro vadhāya ninnītā.
๑๐๗๑.
1071.
‘‘อิทมสฺส กูฎาคารํ, โสวณฺณํ ปุปฺผมลฺยวิกิณฺณํ;
‘‘Idamassa kūṭāgāraṃ, sovaṇṇaṃ pupphamalyavikiṇṇaṃ;
เตทานิ อยฺยปุตฺตา, จตฺตาโร วธาย นินฺนีตาฯ
Tedāni ayyaputtā, cattāro vadhāya ninnītā.
๑๐๗๒.
1072.
‘‘อิทมสฺส อุยฺยานํ, สุปุปฺผิตํ สพฺพกาลิกํ รมฺมํ;
‘‘Idamassa uyyānaṃ, supupphitaṃ sabbakālikaṃ rammaṃ;
เตทานิ อยฺยปุตฺตา, จตฺตาโร วธาย นินฺนีตาฯ
Tedāni ayyaputtā, cattāro vadhāya ninnītā.
๑๐๗๓.
1073.
‘‘อิทมสฺส อโสกวนํ, สุปุปฺผิตํ สพฺพกาลิกํ รมฺมํ;
‘‘Idamassa asokavanaṃ, supupphitaṃ sabbakālikaṃ rammaṃ;
เตทานิ อยฺยปุตฺตา, จตฺตาโร วธาย นินฺนีตาฯ
Tedāni ayyaputtā, cattāro vadhāya ninnītā.
๑๐๗๔.
1074.
‘‘อิทมสฺส กณิการวนํ, สุปุปฺผิตํ สพฺพกาลิกํ รมฺมํ;
‘‘Idamassa kaṇikāravanaṃ, supupphitaṃ sabbakālikaṃ rammaṃ;
เตทานิ อยฺยปุตฺตา, จตฺตาโร วธาย นินฺนีตาฯ
Tedāni ayyaputtā, cattāro vadhāya ninnītā.
๑๐๗๕.
1075.
‘‘อิทมสฺส ปาฎลิวนํ, สุปุปฺผิตํ สพฺพกาลิกํ รมฺมํ;
‘‘Idamassa pāṭalivanaṃ, supupphitaṃ sabbakālikaṃ rammaṃ;
เตทานิ อยฺยปุตฺตา, จตฺตาโร วธาย นินฺนีตาฯ
Tedāni ayyaputtā, cattāro vadhāya ninnītā.
๑๐๗๖.
1076.
‘‘อิทมสฺส อมฺพวนํ, สุปุปฺผิตํ สพฺพกาลิกํ รมฺมํ;
‘‘Idamassa ambavanaṃ, supupphitaṃ sabbakālikaṃ rammaṃ;
เตทานิ อยฺยปุตฺตา, จตฺตาโร วธาย นินฺนีตาฯ
Tedāni ayyaputtā, cattāro vadhāya ninnītā.
๑๐๗๗.
1077.
‘‘อยมสฺส โปกฺขรณี, สญฺฉนฺนา ปทุมปุณฺฑรีเกหิ;
‘‘Ayamassa pokkharaṇī, sañchannā padumapuṇḍarīkehi;
นาวา จ โสวณฺณวิกตา, ปุปฺผวลฺลิยา 81 จิตฺตา สุรมณียา;
Nāvā ca sovaṇṇavikatā, pupphavalliyā 82 cittā suramaṇīyā;
เตทานิ อยฺยปุตฺตา, จตฺตาโร วธาย นินฺนีตา’’ฯ
Tedāni ayyaputtā, cattāro vadhāya ninnītā’’.
๑๐๗๘.
1078.
‘‘อิทมสฺส หตฺถิรตนํ, เอราวโณ คโช พลี ทนฺตี;
‘‘Idamassa hatthiratanaṃ, erāvaṇo gajo balī dantī;
เตทานิ อยฺยปุตฺตา, จตฺตาโร วธาย นินฺนีตาฯ
Tedāni ayyaputtā, cattāro vadhāya ninnītā.
๑๐๗๙.
1079.
เตทานิ อยฺยปุตฺตา, จตฺตาโร วธาย นินฺนีตาฯ
Tedāni ayyaputtā, cattāro vadhāya ninnītā.
๑๐๘๐.
1080.
‘‘อยมสฺส อสฺสรโถ, สาฬิย 85 นิโคฺฆโส สุโภ รตนวิจิโตฺต;
‘‘Ayamassa assaratho, sāḷiya 86 nigghoso subho ratanavicitto;
ยตฺถสฺสุ อยฺยปุตฺตา, โสภิํสุ นนฺทเน วิย เทวา;
Yatthassu ayyaputtā, sobhiṃsu nandane viya devā;
เตทานิ อยฺยปุตฺตา, จตฺตาโร วธาย นินฺนีตาฯ
Tedāni ayyaputtā, cattāro vadhāya ninnītā.
๑๐๘๑.
1081.
‘‘กถํ นาม สามสมสุนฺทเรหิ, จนฺทนมุทุกคเตฺตหิ 87;
‘‘Kathaṃ nāma sāmasamasundarehi, candanamudukagattehi 88;
ราชา ยชิสฺสเต ยญฺญํ, สมฺมูโฬฺห จตูหิ ปุเตฺตหิฯ
Rājā yajissate yaññaṃ, sammūḷho catūhi puttehi.
๑๐๘๒.
1082.
‘‘กถํ นาม สามสมสุนฺทราหิ, จนฺทนมุทุกคตฺตาหิ;
‘‘Kathaṃ nāma sāmasamasundarāhi, candanamudukagattāhi;
ราชา ยชิสฺสเต ยญฺญํ, สมฺมูโฬฺห จตูหิ กญฺญาหิฯ
Rājā yajissate yaññaṃ, sammūḷho catūhi kaññāhi.
๑๐๘๓.
1083.
‘‘กถํ นาม สามสมสุนฺทราหิ, จนฺทนมุทุกคตฺตาหิ;
‘‘Kathaṃ nāma sāmasamasundarāhi, candanamudukagattāhi;
ราชา ยชิสฺสเต ยญฺญํ, สมฺมูโฬฺห จตูหิ มเหสีหิฯ
Rājā yajissate yaññaṃ, sammūḷho catūhi mahesīhi.
๑๐๘๔.
1084.
‘‘กถํ นาม สามสมสุนฺทเรหิ, จนฺทนมุทุกคเตฺตหิ;
‘‘Kathaṃ nāma sāmasamasundarehi, candanamudukagattehi;
ราชา ยชิสฺสเต ยญฺญํ, สมฺมูโฬฺห จตูหิ คหปตีหิฯ
Rājā yajissate yaññaṃ, sammūḷho catūhi gahapatīhi.
๑๐๘๕.
1085.
‘‘ยถา โหนฺติ คามนิคมา, สุญฺญา อมนุสฺสกา พฺรหารญฺญา;
‘‘Yathā honti gāmanigamā, suññā amanussakā brahāraññā;
ตถา เหสฺสติ ปุปฺผวติยา, ยิเฎฺฐสุ จนฺทสูริเยสุ’’ฯ
Tathā hessati pupphavatiyā, yiṭṭhesu candasūriyesu’’.
๑๐๘๖.
1086.
‘‘อุมฺมตฺติกา ภวิสฺสามิ, ภูนหตา ปํสุนา จ 89 ปริกิณฺณา;
‘‘Ummattikā bhavissāmi, bhūnahatā paṃsunā ca 90 parikiṇṇā;
๑๐๘๗.
1087.
‘‘อุมฺมตฺติกา ภวิสฺสามิ, ภูนหตา ปํสุนา จ ปริกิณฺณา;
‘‘Ummattikā bhavissāmi, bhūnahatā paṃsunā ca parikiṇṇā;
สเจ สูริยวรํ หนฺติ, ปาณา เม เทว รุชฺฌนฺติ’’ฯ
Sace sūriyavaraṃ hanti, pāṇā me deva rujjhanti’’.
๑๐๘๘.
1088.
‘‘กิํ นุ มา น รมาเปยฺยุํ, อญฺญมญฺญํ ปิยํวทา;
‘‘Kiṃ nu mā na ramāpeyyuṃ, aññamaññaṃ piyaṃvadā;
จนฺทสูริเยสุ นจฺจนฺติโย, สมา ตาสํ น วิชฺชติ’’ฯ
Candasūriyesu naccantiyo, samā tāsaṃ na vijjati’’.
๑๐๘๙.
1089.
‘‘อิมํ มยฺหํ หทยโสกํ, ปฎิมุญฺจตุ 97 ขณฺฑหาล ตว มาตา;
‘‘Imaṃ mayhaṃ hadayasokaṃ, paṭimuñcatu 98 khaṇḍahāla tava mātā;
โย มยฺหํ หทยโสโก, จนฺทมฺหิ วธาย นินฺนีเตฯ
Yo mayhaṃ hadayasoko, candamhi vadhāya ninnīte.
๑๐๙๐.
1090.
‘‘อิมํ มยฺหํ หทยโสกํ, ปฎิมุญฺจตุ ขณฺฑหาล ตว มาตา;
‘‘Imaṃ mayhaṃ hadayasokaṃ, paṭimuñcatu khaṇḍahāla tava mātā;
โย มยฺหํ หทยโสโก, สูริยมฺหิ วธาย นินฺนีเตฯ
Yo mayhaṃ hadayasoko, sūriyamhi vadhāya ninnīte.
๑๐๙๑.
1091.
‘‘อิมํ มยฺหํ หทยโสกํ, ปฎิมุญฺจตุ ขณฺฑหาล ตว ชายา;
‘‘Imaṃ mayhaṃ hadayasokaṃ, paṭimuñcatu khaṇḍahāla tava jāyā;
โย มยฺหํ หทยโสโก, จนฺทมฺหิ วธาย นินฺนีเตฯ
Yo mayhaṃ hadayasoko, candamhi vadhāya ninnīte.
๑๐๙๒.
1092.
‘‘อิมํ มยฺหํ หทยโสกํ, ปฎิมุญฺจตุ ขณฺฑหาล ตว ชายา;
‘‘Imaṃ mayhaṃ hadayasokaṃ, paṭimuñcatu khaṇḍahāla tava jāyā;
โย มยฺหํ หทยโสโก, สูริยมฺหิ วธาย นินฺนีเตฯ
Yo mayhaṃ hadayasoko, sūriyamhi vadhāya ninnīte.
๑๐๙๓.
1093.
‘‘มา จ ปุเตฺต มา จ ปติํ, อทฺทกฺขิ ขณฺฑหาล ตว มาตา;
‘‘Mā ca putte mā ca patiṃ, addakkhi khaṇḍahāla tava mātā;
โย ฆาเตสิ กุมาเร, อทูสเก สีหสงฺกาเสฯ
Yo ghātesi kumāre, adūsake sīhasaṅkāse.
๑๐๙๔.
1094.
‘‘มา จ ปุเตฺต มา จ ปติํ, อทฺทกฺขิ ขณฺฑหาล ตว มาตา;
‘‘Mā ca putte mā ca patiṃ, addakkhi khaṇḍahāla tava mātā;
โย ฆาเตสิ กุมาเร, อเปกฺขิเต สพฺพโลกสฺสฯ
Yo ghātesi kumāre, apekkhite sabbalokassa.
๑๐๙๕.
1095.
‘‘มา จ ปุเตฺต มา จ ปติํ, อทฺทกฺขิ ขณฺฑหาล ตว ชายา;
‘‘Mā ca putte mā ca patiṃ, addakkhi khaṇḍahāla tava jāyā;
โย ฆาเตสิ กุมาเร, อทูสเก สีหสงฺกาเสฯ
Yo ghātesi kumāre, adūsake sīhasaṅkāse.
๑๐๙๖.
1096.
‘‘มา จ ปุเตฺต มา จ ปติํ, อทฺทกฺขิ ขณฺฑหาล ตว ชายา;
‘‘Mā ca putte mā ca patiṃ, addakkhi khaṇḍahāla tava jāyā;
โย ฆาเตสิ กุมาเร, อเปกฺขิเต สพฺพโลกสฺส’’ฯ
Yo ghātesi kumāre, apekkhite sabbalokassa’’.
๑๐๙๗.
1097.
‘‘มา โน เทว อวธิ, ทาเส โน เทหิ ขณฺฑหาลสฺส;
‘‘Mā no deva avadhi, dāse no dehi khaṇḍahālassa;
อปิ นิคฬพนฺธกาปิ, หตฺถี อเสฺส จ ปาเลมฯ
Api nigaḷabandhakāpi, hatthī asse ca pālema.
๑๐๙๘.
1098.
‘‘มา โน เทว อวธิ, ทาเส โน เทหิ ขณฺฑหาลสฺส;
‘‘Mā no deva avadhi, dāse no dehi khaṇḍahālassa;
อปิ นิคฬพนฺธกาปิ, หตฺถิฉกณานิ อุเชฺฌมฯ
Api nigaḷabandhakāpi, hatthichakaṇāni ujjhema.
๑๐๙๙.
1099.
‘‘มา โน เทว อวธิ, ทาเส โน เทหิ ขณฺฑหาลสฺส;
‘‘Mā no deva avadhi, dāse no dehi khaṇḍahālassa;
อปิ นิคฬพนฺธกาปิ, อสฺสฉกณานิ อุเชฺฌมฯ
Api nigaḷabandhakāpi, assachakaṇāni ujjhema.
๑๑๐๐.
1100.
‘‘มา โน เทว อวธิ, ทาเส โน เทหิ ขณฺฑหาลสฺส;
‘‘Mā no deva avadhi, dāse no dehi khaṇḍahālassa;
ยสฺส โหนฺติ ตว กามา, อปิ รฎฺฐา ปพฺพาชิตา;
Yassa honti tava kāmā, api raṭṭhā pabbājitā;
ภิกฺขาจริยํ จริสฺสามฯ
Bhikkhācariyaṃ carissāma.
๑๑๐๑.
1101.
‘‘ทิพฺพํ เทว อุปยาจนฺติ, ปุตฺตตฺถิกาปิ ทลิทฺทา;
‘‘Dibbaṃ deva upayācanti, puttatthikāpi daliddā;
ปฎิภานานิปิ หิตฺวา, ปุเตฺต น ลภนฺติ เอกจฺจาฯ
Paṭibhānānipi hitvā, putte na labhanti ekaccā.
๑๑๐๒.
1102.
อถ โน อการณสฺมา, ยญฺญตฺถาย เทว ฆาเตสิฯ
Atha no akāraṇasmā, yaññatthāya deva ghātesi.
๑๑๐๓.
1103.
‘‘อุปยาจิตเกน ปุตฺตํ ลภนฺติ, มา ตาต โน อฆาเตสิ;
‘‘Upayācitakena puttaṃ labhanti, mā tāta no aghātesi;
มา กิจฺฉาลทฺธเกหิ ปุเตฺตหิ, ยชิโตฺถ อิมํ ยญฺญํฯ
Mā kicchāladdhakehi puttehi, yajittho imaṃ yaññaṃ.
๑๑๐๔.
1104.
‘‘อุปยาจิตเกน ปุตฺตํ ลภนฺติ, มา ตาต โน อฆาเตสิ;
‘‘Upayācitakena puttaṃ labhanti, mā tāta no aghātesi;
มา กปณลทฺธเกหิ ปุเตฺตหิ, อมฺมาย โน วิปฺปวาเสสิ’’ฯ
Mā kapaṇaladdhakehi puttehi, ammāya no vippavāsesi’’.
๑๑๐๕.
1105.
‘‘พหุทุกฺขา 103 โปสิย จนฺทํ, อมฺม ตุวํ ชียเส ปุตฺตํ;
‘‘Bahudukkhā 104 posiya candaṃ, amma tuvaṃ jīyase puttaṃ;
วนฺทามิ โข เต ปาเท, ลภตํ ตาโต ปรโลกํฯ
Vandāmi kho te pāde, labhataṃ tāto paralokaṃ.
๑๑๐๖.
1106.
‘‘หนฺท จ มํ อุปคุยฺห, ปาเท เต อมฺม วนฺทิตุํ เทหิ;
‘‘Handa ca maṃ upaguyha, pāde te amma vandituṃ dehi;
๑๑๐๗.
1107.
‘‘หนฺท จ มํ อุปคุยฺห 107, ปาเท เต อมฺม วนฺทิตุํ เทหิ;
‘‘Handa ca maṃ upaguyha 108, pāde te amma vandituṃ dehi;
คจฺฉามิ ทานิ ปวาสํ, มาตุ กตฺวา หทยโสกํฯ
Gacchāmi dāni pavāsaṃ, mātu katvā hadayasokaṃ.
๑๑๐๘.
1108.
หนฺท จ มํ อุปคุยฺห 109, ปาเท เต อมฺม วนฺทิตุํ เทหิ;
Handa ca maṃ upaguyha 110, pāde te amma vandituṃ dehi;
คจฺฉามิ ทานิ ปวาสํ, ชนสฺส กตฺวา หทยโสกํ’’ฯ
Gacchāmi dāni pavāsaṃ, janassa katvā hadayasokaṃ’’.
๑๑๐๙.
1109.
‘‘หนฺท จ ปทุมปตฺตานํ, โมฬิํ พนฺธสฺสุ โคตมิปุตฺต;
‘‘Handa ca padumapattānaṃ, moḷiṃ bandhassu gotamiputta;
๑๑๑๐.
1110.
‘‘หนฺท จ วิเลปนํ เต, ปจฺฉิมกํ จนฺทนํ วิลิมฺปสฺสุ;
‘‘Handa ca vilepanaṃ te, pacchimakaṃ candanaṃ vilimpassu;
เยหิ จ สุวิลิโตฺต, โสภสิ ราชปริสายํฯ
Yehi ca suvilitto, sobhasi rājaparisāyaṃ.
๑๑๑๑.
1111.
‘‘หนฺท จ มุทุกานิ วตฺถานิ, ปจฺฉิมกํ กาสิกํ นิวาเสหิ;
‘‘Handa ca mudukāni vatthāni, pacchimakaṃ kāsikaṃ nivāsehi;
เยหิ จ สุนิวโตฺถ, โสภสิ ราชปริสายํฯ
Yehi ca sunivattho, sobhasi rājaparisāyaṃ.
๑๑๑๒.
1112.
‘‘มุตฺตามณิกนกวิภูสิตานิ, คณฺหสฺสุ หตฺถาภรณานิ;
‘‘Muttāmaṇikanakavibhūsitāni, gaṇhassu hatthābharaṇāni;
เยหิ จ หตฺถาภรเณหิ, โสภสิ ราชปริสายํ’’ฯ
Yehi ca hatthābharaṇehi, sobhasi rājaparisāyaṃ’’.
๑๑๑๓.
1113.
‘‘น หิ นูนายํ รฎฺฐปาโล, ภูมิปติ ชนปทสฺส ทายาโท;
‘‘Na hi nūnāyaṃ raṭṭhapālo, bhūmipati janapadassa dāyādo;
โลกิสฺสโร มหโนฺต, ปุเตฺต เสฺนหํ ชนยติ’’ฯ
Lokissaro mahanto, putte snehaṃ janayati’’.
๑๑๑๔.
1114.
‘‘มยฺหมฺปิ ปิยา ปุตฺตา, อตฺตา จ ปิโย ตุเมฺห จ ภริยาโย;
‘‘Mayhampi piyā puttā, attā ca piyo tumhe ca bhariyāyo;
๑๑๑๕.
1115.
‘‘มํ ปฐมํ ฆาเตหิ, มา เม หทยํ ทุกฺขํ ผาเลสิ;
‘‘Maṃ paṭhamaṃ ghātehi, mā me hadayaṃ dukkhaṃ phālesi;
๑๑๑๖.
1116.
ปุญฺญํ กรสฺสุ วิปุลํ, วิจราม อุโภปิ ปรโลเก’’ฯ
Puññaṃ karassu vipulaṃ, vicarāma ubhopi paraloke’’.
๑๑๑๗.
1117.
‘‘มา ตฺวํ จเนฺท รุจฺจิ มรณํ 121, พหุกา ตว เทวรา วิสาลกฺขิ;
‘‘Mā tvaṃ cande rucci maraṇaṃ 122, bahukā tava devarā visālakkhi;
เต ตํ รมยิสฺสนฺติ, ยิฎฺฐสฺมิํ โคตมิปุเตฺต’’ฯ
Te taṃ ramayissanti, yiṭṭhasmiṃ gotamiputte’’.
๑๑๑๘.
1118.
‘‘เอวํ วุเตฺต จนฺทา อตฺตานํ, หนฺติ หตฺถตลเกหิ’’;
‘‘Evaṃ vutte candā attānaṃ, hanti hatthatalakehi’’;
๑๑๑๙.
1119.
‘‘น หิ นูนิมสฺส รโญฺญ, มิตฺตามจฺจา จ วิชฺชเร สุหทา;
‘‘Na hi nūnimassa rañño, mittāmaccā ca vijjare suhadā;
เย น วทนฺติ ราชานํ, มา ฆาตยิ โอรเส ปุเตฺตฯ
Ye na vadanti rājānaṃ, mā ghātayi orase putte.
๑๑๒๐.
1120.
‘‘น หิ นูนิมสฺส รโญฺญ, ญาตี มิตฺตา จ วิชฺชเร สุหทา;
‘‘Na hi nūnimassa rañño, ñātī mittā ca vijjare suhadā;
เย น วทนฺติ ราชานํ, มา ฆาตยิ อตฺรเช ปุเตฺตฯ
Ye na vadanti rājānaṃ, mā ghātayi atraje putte.
๑๑๒๑.
1121.
‘‘อิเม เตปิ มยฺหํ ปุตฺตา, คุณิโน กายูรธาริโน ราช;
‘‘Ime tepi mayhaṃ puttā, guṇino kāyūradhārino rāja;
เตหิปิ ยชสฺสุ ยญฺญํ, อถ มุญฺจตุ 127 โคตมิปุเตฺตฯ
Tehipi yajassu yaññaṃ, atha muñcatu 128 gotamiputte.
๑๑๒๒.
1122.
‘‘พิลสตํ มํ กตฺวาน, ยชสฺสุ สตฺตธา มหาราช;
‘‘Bilasataṃ maṃ katvāna, yajassu sattadhā mahārāja;
มา เชฎฺฐปุตฺตมวธิ, อทูสกํ สีหสงฺกาสํฯ
Mā jeṭṭhaputtamavadhi, adūsakaṃ sīhasaṅkāsaṃ.
๑๑๒๓.
1123.
‘‘พิลสตํ มํ กตฺวาน, ยชสฺสุ สตฺตธา มหาราช;
‘‘Bilasataṃ maṃ katvāna, yajassu sattadhā mahārāja;
มา เชฎฺฐปุตฺตมวธิ, อเปกฺขิตํ สพฺพโลกสฺส’’ฯ
Mā jeṭṭhaputtamavadhi, apekkhitaṃ sabbalokassa’’.
๑๑๒๔.
1124.
‘‘พหุกา ตว ทินฺนาภรณา, อุจฺจาวจา สุภณิตมฺหิ;
‘‘Bahukā tava dinnābharaṇā, uccāvacā subhaṇitamhi;
มุตฺตามณิเวฬุริยา, เอตํ เต ปจฺฉิมกํ ทานํ’’ฯ
Muttāmaṇiveḷuriyā, etaṃ te pacchimakaṃ dānaṃ’’.
๑๑๒๕.
1125.
‘‘เยสํ ปุเพฺพ ขเนฺธสุ, ผุลฺลา มาลาคุณา วิวตฺติํสุ;
‘‘Yesaṃ pubbe khandhesu, phullā mālāguṇā vivattiṃsu;
เตสชฺชปิ สุนิสิโต 129, เนตฺติํโส วิวตฺติสฺสติ ขเนฺธสุฯ
Tesajjapi sunisito 130, nettiṃso vivattissati khandhesu.
๑๑๒๖.
1126.
‘‘เยสํ ปุเพฺพ ขเนฺธสุ, จิตฺตา มาลาคุณา วิวตฺติํสุ;
‘‘Yesaṃ pubbe khandhesu, cittā mālāguṇā vivattiṃsu;
เตสชฺชปิ สุนิสิโต, เนตฺติํโส วิวตฺติสฺสติ ขเนฺธสุฯ
Tesajjapi sunisito, nettiṃso vivattissati khandhesu.
๑๑๒๗.
1127.
‘‘อจิรํ 131 วต เนตฺติํโส, วิวตฺติสฺสติ ราชปุตฺตานํ ขเนฺธสุ;
‘‘Aciraṃ 132 vata nettiṃso, vivattissati rājaputtānaṃ khandhesu;
อถ มม หทยํ น ผลติ, ตาว ทฬฺหพนฺธญฺจ เม อาสิฯ
Atha mama hadayaṃ na phalati, tāva daḷhabandhañca me āsi.
๑๑๒๘.
1128.
‘‘กาสิกสุจิวตฺถธรา, กุณฺฑลิโน อคลุจนฺทนวิลิตฺตา;
‘‘Kāsikasucivatthadharā, kuṇḍalino agalucandanavilittā;
นิยฺยาถ จนฺทสูริยา, ยญฺญตฺถาย เอกราชสฺสฯ
Niyyātha candasūriyā, yaññatthāya ekarājassa.
๑๑๒๙.
1129.
‘‘กาสิกสุจิวตฺถธรา, กุณฺฑลิโน อคลุจนฺทนวิลิตฺตา;
‘‘Kāsikasucivatthadharā, kuṇḍalino agalucandanavilittā;
นิยฺยาถ จนฺทสูริยา, มาตุ กตฺวา หทยโสกํฯ
Niyyātha candasūriyā, mātu katvā hadayasokaṃ.
๑๑๓๐.
1130.
‘‘กาสิกสุจิวตฺถธรา, กุณฺฑลิโน อคลุจนฺทนวิลิตฺตา;
‘‘Kāsikasucivatthadharā, kuṇḍalino agalucandanavilittā;
นิยฺยาถ จนฺทสูริยา, ชนสฺส กตฺวา หทยโสกํฯ
Niyyātha candasūriyā, janassa katvā hadayasokaṃ.
๑๑๓๑.
1131.
‘‘มํสรสโภชนา นฺหาปกสุนฺหาปิตา, กุณฺฑลิโน อคลุจนฺทนวิลิตฺตา;
‘‘Maṃsarasabhojanā nhāpakasunhāpitā, kuṇḍalino agalucandanavilittā;
นิยฺยาถ จนฺทสูริยา, ยญฺญตฺถาย เอกราชสฺสฯ
Niyyātha candasūriyā, yaññatthāya ekarājassa.
๑๑๓๒.
1132.
‘‘มํสรสโภชนา นฺหาปกสุนฺหาปิตา, กุณฺฑลิโน อคลุจนฺทนวิลิตฺตา;
‘‘Maṃsarasabhojanā nhāpakasunhāpitā, kuṇḍalino agalucandanavilittā;
นิยฺยาถ จนฺทสูริยา, มาตุ กตฺวา หทยโสกํฯ
Niyyātha candasūriyā, mātu katvā hadayasokaṃ.
๑๑๓๓.
1133.
‘‘มํสรสโภชนา นฺหาปกสุนฺหาปิตา, กุณฺฑลิโน อคลุจนฺทนวิลิตฺตา;
‘‘Maṃsarasabhojanā nhāpakasunhāpitā, kuṇḍalino agalucandanavilittā;
นิยฺยาถ จนฺทสูริยา, ชนสฺส กตฺวา หทยโสกํ’’ฯ
Niyyātha candasūriyā, janassa katvā hadayasokaṃ’’.
๑๑๓๔.
1134.
‘‘สพฺพสฺมิํ อุปกฺขฎสฺมิํ, นิสีทิเต จนฺทสฺมิํ 133 ยญฺญตฺถาย;
‘‘Sabbasmiṃ upakkhaṭasmiṃ, nisīdite candasmiṃ 134 yaññatthāya;
ปญฺจาลราชธีตา ปญฺชลิกา, สพฺพปริสาย สมนุปริยายิ 135ฯ
Pañcālarājadhītā pañjalikā, sabbaparisāya samanupariyāyi 136.
๑๑๓๕.
1135.
‘‘เยน สเจฺจน ขณฺฑหาโล, ปาปกมฺมํ กโรติ ทุเมฺมโธ;
‘‘Yena saccena khaṇḍahālo, pāpakammaṃ karoti dummedho;
เอเตน สจฺจวเชฺชน, สมงฺคินี สามิเกน โหมิฯ
Etena saccavajjena, samaṅginī sāmikena homi.
๑๑๓๖.
1136.
‘‘เย อิธตฺถิ อมนุสฺสา, ยานิ จ ยกฺขภูตภพฺยานิ;
‘‘Ye idhatthi amanussā, yāni ca yakkhabhūtabhabyāni;
กโรนฺตุ เม เวยฺยาวฎิกํ, สมงฺคินี สามิเกน โหมิฯ
Karontu me veyyāvaṭikaṃ, samaṅginī sāmikena homi.
๑๑๓๗.
1137.
‘‘ยา เทวตา อิธาคตา, ยานิ จ ยกฺขภูตภพฺยานิ;
‘‘Yā devatā idhāgatā, yāni ca yakkhabhūtabhabyāni;
สรเณสินิํ อนาถํ ตายถ มํ, ยาจามหํ ปติมาหํ อเชยํ’’ 137ฯ
Saraṇesiniṃ anāthaṃ tāyatha maṃ, yācāmahaṃ patimāhaṃ ajeyaṃ’’ 138.
๑๑๓๘.
1138.
‘‘ตํ สุตฺวา อมนุโสฺส, อโยกูฎํ ปริพฺภเมตฺวาน;
‘‘Taṃ sutvā amanusso, ayokūṭaṃ paribbhametvāna;
ภยมสฺส ชนยโนฺต, ราชานํ อิทมโวจฯ
Bhayamassa janayanto, rājānaṃ idamavoca.
๑๑๓๙.
1139.
มา เชฎฺฐปุตฺตมวธิ, อทูสกํ สีหสงฺกาสํฯ
Mā jeṭṭhaputtamavadhi, adūsakaṃ sīhasaṅkāsaṃ.
๑๑๔๐.
1140.
‘‘โก เต ทิโฎฺฐ ราชกลิ, ปุตฺตภริยาโย หญฺญมานาโย 143;
‘‘Ko te diṭṭho rājakali, puttabhariyāyo haññamānāyo 144;
เสฎฺฐิ จ คหปตโย, อทูสกา สคฺคกามา หิฯ
Seṭṭhi ca gahapatayo, adūsakā saggakāmā hi.
๑๑๔๑.
1141.
‘‘ตํ สุตฺวา ขณฺฑหาโล, ราชา จ อพฺภุตมิทํ ทิสฺวาน;
‘‘Taṃ sutvā khaṇḍahālo, rājā ca abbhutamidaṃ disvāna;
สเพฺพสํ พนฺธนานิ โมเจสุํ, ยถา ตํ อนุปฆาตํ 145ฯ
Sabbesaṃ bandhanāni mocesuṃ, yathā taṃ anupaghātaṃ 146.
๑๑๔๒.
1142.
‘‘สเพฺพสุ วิปฺปมุเตฺตสุ, เย ตตฺถ สมาคตา ตทา อาสุํ;
‘‘Sabbesu vippamuttesu, ye tattha samāgatā tadā āsuṃ;
สเพฺพ เอเกกเลฑฺฑุกมทํสุ, เอส วโธ ขณฺฑหาลสฺส’’ฯ
Sabbe ekekaleḍḍukamadaṃsu, esa vadho khaṇḍahālassa’’.
๑๑๔๓.
1143.
‘‘สเพฺพ ปวิฎฺฐา 147 นิรยํ, ยถา ตํ ปาปกํ กริตฺวาน;
‘‘Sabbe paviṭṭhā 148 nirayaṃ, yathā taṃ pāpakaṃ karitvāna;
น หิ ปาปกมฺมํ กตฺวา, ลพฺภา สุคติํ อิโต คนฺตุํ’’ฯ
Na hi pāpakammaṃ katvā, labbhā sugatiṃ ito gantuṃ’’.
๑๑๔๔.
1144.
‘‘สเพฺพสุ วิปฺปมุเตฺตสุ, เย ตตฺถ สมาคตา ตทา อาสุํ;
‘‘Sabbesu vippamuttesu, ye tattha samāgatā tadā āsuṃ;
๑๑๔๕.
1145.
‘‘สเพฺพสุ วิปฺปมุเตฺตสุ, เย 151 ตตฺถ สมาคตา ตทา อาสุํ;
‘‘Sabbesu vippamuttesu, ye 152 tattha samāgatā tadā āsuṃ;
จนฺทํ อภิสิญฺจิํสุ, สมาคตา ราชกญฺญาโย จฯ
Candaṃ abhisiñciṃsu, samāgatā rājakaññāyo ca.
๑๑๔๖.
1146.
‘‘สเพฺพสุ วิปฺปมุเตฺตสุ, เย ตตฺถ สมาคตา ตทา อาสุํ;
‘‘Sabbesu vippamuttesu, ye tattha samāgatā tadā āsuṃ;
๑๑๔๗.
1147.
‘‘สเพฺพสุ วิปฺปมุเตฺตสุ, เย 155 ตตฺถ สมาคตา ตทา อาสุํ;
‘‘Sabbesu vippamuttesu, ye 156 tattha samāgatā tadā āsuṃ;
จนฺทํ อภิสิญฺจิํสุ, สมาคตา เทวกญฺญาโย จฯ
Candaṃ abhisiñciṃsu, samāgatā devakaññāyo ca.
๑๑๔๘.
1148.
‘‘สเพฺพสุ วิปฺปมุเตฺตสุ, เย ตตฺถ สมาคตา ตทา อาสุํ;
‘‘Sabbesu vippamuttesu, ye tattha samāgatā tadā āsuṃ;
๑๑๔๙.
1149.
‘‘สเพฺพสุ วิปฺปมุเตฺตสุ, เย 159 ตตฺถ สมาคตา ตทา อาสุํ;
‘‘Sabbesu vippamuttesu, ye 160 tattha samāgatā tadā āsuṃ;
เจลุเกฺขปมกรุํ, สมาคตา ราชกญฺญาโย จฯ
Celukkhepamakaruṃ, samāgatā rājakaññāyo ca.
๑๑๕๐.
1150.
‘‘สเพฺพสุ วิปฺปมุเตฺตสุ, เย ตตฺถ สมาคตา ตทา อาสุํ;
‘‘Sabbesu vippamuttesu, ye tattha samāgatā tadā āsuṃ;
๑๑๕๑.
1151.
‘‘สเพฺพสุ วิปฺปมุเตฺตสุ, เย 163 ตตฺถ สมาคตา ตทา อาสุํ;
‘‘Sabbesu vippamuttesu, ye 164 tattha samāgatā tadā āsuṃ;
เจลุเกฺขปมกรุํ, สมาคตา เทวกญฺญาโย จฯ
Celukkhepamakaruṃ, samāgatā devakaññāyo ca.
๑๑๕๒.
1152.
นนฺทิํ ปเวสิ นครํ 167, พนฺธนา โมโกฺข อโฆสิตฺถา’’ติฯ
Nandiṃ pavesi nagaraṃ 168, bandhanā mokkho aghositthā’’ti.
Footnotes:
Related texts:
อฎฺฐกถา • Aṭṭhakathā / สุตฺตปิฎก (อฎฺฐกถา) • Suttapiṭaka (aṭṭhakathā) / ขุทฺทกนิกาย (อฎฺฐกถา) • Khuddakanikāya (aṭṭhakathā) / ชาตก-อฎฺฐกถา • Jātaka-aṭṭhakathā / [๕๔๔] ๗. จนฺทกุมารชาตกวณฺณนา • [544] 7. Candakumārajātakavaṇṇanā
