| Library / Tipiṭaka / ติปิฎก • Tipiṭaka / สํยุตฺตนิกาย (ฎีกา) • Saṃyuttanikāya (ṭīkā) |
๓. จนฺทูปมสุตฺตวณฺณนา
3. Candūpamasuttavaṇṇanā
๑๔๖. ปิยมนาปนิจฺจนวกาทิคุเณหิ จโนฺท อุปมา เอเตสนฺติ จนฺทูปมาฯ สนฺถวาทีนิ ปทานิ อญฺญมญฺญเววจนานิฯ ปริยุฎฺฐานํ ปุน จิเตฺต กิเลสาธิคโมฯ สเพฺพหิปิ ปเทหิ กตฺถจิ สเตฺต อนุโรธโรธาภาวมาหฯ อตฺตโน ปน โสมฺมภาเวน มหาชนสฺส ปิโย มนาโปฯ ยทตฺถเมตฺถ จนฺทูปมา อาหฎา, ตํ ทเสฺสโนฺต ‘‘เอว’’นฺติอาทิมาหฯ น เกวลํ จนฺทูปมตาย เอตฺตโก เอว คุโณ, อถ โข อเญฺญปิ สนฺตีติ เต ทเสฺสตุํ ‘‘อปิจา’’ติอาทิ วุตฺตํฯ เอวมาทีหีติ อาทิ-สเทฺทน ยถาฯ จโนฺท โลกานุคฺคเหน อชวีถิอาทิกา นานาวีถิโย ปฎิปชฺชติ, เอวํ ภิกฺขุ ตํ ตํ ทิสํ อุปคจฺฉติ กุลานุทฺทยายฯ ยถา จโนฺท กณฺหปกฺขโต สุกฺกปกฺขํ อุปคจฺฉโนฺต กลาหิ วฑฺฒมาโน หุตฺวา นิจฺจนโว โหติ, เอวํ ภิกฺขุ กณฺหปกฺขํ ปหาย สุกฺกปกฺขํ อุปคนฺตฺวา คุเณหิ วฑฺฒมาโน โลกสฺส วา ปาโมชฺชปาสํสโตฺถ นิจฺจนวตาย จนฺทสมจิโตฺต อธุนุปสมฺปโนฺน วิย จ นิจฺจนโว หุตฺวา จรติฯ
146. Piyamanāpaniccanavakādiguṇehi cando upamā etesanti candūpamā. Santhavādīni padāni aññamaññavevacanāni. Pariyuṭṭhānaṃ puna citte kilesādhigamo. Sabbehipi padehi katthaci satte anurodharodhābhāvamāha. Attano pana sommabhāvena mahājanassa piyo manāpo. Yadatthamettha candūpamā āhaṭā, taṃ dassento ‘‘eva’’ntiādimāha. Na kevalaṃ candūpamatāya ettako eva guṇo, atha kho aññepi santīti te dassetuṃ ‘‘apicā’’tiādi vuttaṃ. Evamādīhīti ādi-saddena yathā. Cando lokānuggahena ajavīthiādikā nānāvīthiyo paṭipajjati, evaṃ bhikkhu taṃ taṃ disaṃ upagacchati kulānuddayāya. Yathā cando kaṇhapakkhato sukkapakkhaṃ upagacchanto kalāhi vaḍḍhamāno hutvā niccanavo hoti, evaṃ bhikkhu kaṇhapakkhaṃ pahāya sukkapakkhaṃ upagantvā guṇehi vaḍḍhamāno lokassa vā pāmojjapāsaṃsattho niccanavatāya candasamacitto adhunupasampanno viya ca niccanavo hutvā carati.
อปกสฺสิตฺวาติ กิเลสกามวตฺถุกาเมหิ วิเวเจตฺวาฯ ตํ เนกฺขมฺมาภิมุขํ กายจิตฺตานํ อากฑฺฒนํ กายโต อปนยนญฺจ โหตีติ อาห ‘‘อากฑฺฒิตฺวา อปเนตฺวาติ อโตฺถ’’ติฯ จตุกฺกเญฺจตฺถ สมฺภวตีติ ตํ ทเสฺสตุํ ‘‘โย หิ ภิกฺขู’’ติอาทิ วุตฺตํฯ
Apakassitvāti kilesakāmavatthukāmehi vivecetvā. Taṃ nekkhammābhimukhaṃ kāyacittānaṃ ākaḍḍhanaṃ kāyato apanayanañca hotīti āha ‘‘ākaḍḍhitvā apanetvāti attho’’ti. Catukkañcettha sambhavatīti taṃ dassetuṃ ‘‘yo hi bhikkhū’’tiādi vuttaṃ.
นิจฺจนวยาติ ‘‘นิจฺจนวกา’’อิเจฺจว วุตฺตํ โหติฯ ก-สเทฺทน หิ ปทํ วฑฺฒิตํ, ก-การสฺส จ ย-การาเทโสฯ เอวํ วิจริํสูติ กิญฺชกฺขวเสน ปริคฺคหาภาเวน ยถา อิเม, เอวํ วิจริํสุ อเญฺญติ อนุกมฺปมานาฯ
Niccanavayāti ‘‘niccanavakā’’icceva vuttaṃ hoti. Ka-saddena hi padaṃ vaḍḍhitaṃ, ka-kārassa ca ya-kārādeso. Evaṃ vicariṃsūti kiñjakkhavasena pariggahābhāvena yathā ime, evaṃ vicariṃsu aññeti anukampamānā.
เทฺวภาติกวตฺถูติ เทฺวภาติกเตฺถรปฎิพทฺธํ วตฺถุํฯ อปฺปติรูปกรณนฺติ ภิกฺขูนํ อสารุปฺปกรณํฯ อาธายิตฺวาติ อาโรปนํ ฐเปตฺวาฯ ตถาติ ยถา สงฺฆมเชฺฌ คณมเชฺฌ จ, ตถา วุฑฺฒตเร ปุคฺคเล อปฺปติรูปกรณํฯ เอวมาทีติ อาทิ-สเทฺทน อนฺตรฆรปฺปเวสเน อญฺญตฺถ จ ยถาวุตฺตโต อญฺญํ อสารุปฺปกิริยํ สงฺคณฺหาติฯ ตเตฺถวาติ สงฺฆมเชฺฌ คณมเชฺฌ ปุคฺคลสฺส จ วุฑฺฒสฺส สนฺติเกฯ
Dvebhātikavatthūti dvebhātikattherapaṭibaddhaṃ vatthuṃ. Appatirūpakaraṇanti bhikkhūnaṃ asāruppakaraṇaṃ. Ādhāyitvāti āropanaṃ ṭhapetvā. Tathāti yathā saṅghamajjhe gaṇamajjhe ca, tathā vuḍḍhatare puggale appatirūpakaraṇaṃ. Evamādīti ādi-saddena antaragharappavesane aññattha ca yathāvuttato aññaṃ asāruppakiriyaṃ saṅgaṇhāti. Tatthevāti saṅghamajjhe gaṇamajjhe puggalassa ca vuḍḍhassa santike.
ยถาวุเตฺตสุ อเญฺญสุ จ เตสุ ฐาเนสุฯ ปาปิจฺฉตาปิ มโนปาคพฺภิยนฺติ เอเตเนว โกธูปนาหาทีนํ สมุทาจาโร มโนปาคพฺภิยนฺติ ทสฺสิตํ โหติฯ
Yathāvuttesu aññesu ca tesu ṭhānesu. Pāpicchatāpi manopāgabbhiyanti eteneva kodhūpanāhādīnaṃ samudācāro manopāgabbhiyanti dassitaṃ hoti.
เอกโต ภาริยนฺติ ปิฎฺฐิปสฺสโต โอนตํฯ วายุปตฺถมฺภนฺติ จิตฺตสมุฎฺฐานวายุนา อุปตฺถมฺภนํฯ อนุเพฺพเชตฺวา จิตฺตนฺติ อาเนตฺวา สมฺพโนฺธฯ จิตฺตสฺส หิ ตโต อนุเพฺพชนํ ตทนุนยนํฯ เตนาห ‘‘สมฺปิยายมาโน โอโลเกตี’’ติฯ วายุปตฺถมฺภกํ คาหาเปตฺวาติ กายํ ตถา อุปตฺถมฺภกํ กตฺวาฯ
Ekato bhāriyanti piṭṭhipassato onataṃ. Vāyupatthambhanti cittasamuṭṭhānavāyunā upatthambhanaṃ. Anubbejetvā cittanti ānetvā sambandho. Cittassa hi tato anubbejanaṃ tadanunayanaṃ. Tenāha ‘‘sampiyāyamāno oloketī’’ti. Vāyupatthambhakaṃ gāhāpetvāti kāyaṃ tathā upatthambhakaṃ katvā.
โอปมฺมสํสนฺทนํ สุวิเญฺญยฺยเมวฯ กามคิทฺธตาย หีนาธิมุตฺติโก, อวิสุทฺธสีลาจารตาย มิจฺฉาปฎิปโนฺนฯ
Opammasaṃsandanaṃ suviññeyyameva. Kāmagiddhatāya hīnādhimuttiko, avisuddhasīlācāratāya micchāpaṭipanno.
องฺคุลีหิ นิกฺขนฺตปภา อากาสสญฺจลเนน ทิคุณา หุตฺวา อากาเส วิจริํสูติ อาห ‘‘ยมกวิชฺชุตํ จารยมาโน วิยา’’ติฯ ‘‘อากาเส ปาณิํ จาเลสี’’ติ ปทสฺส อญฺญตฺถ อนาคตตฺตา ‘‘อสมฺภินฺนปท’’นฺติ วุตฺตํฯ อตฺตมโนติ ปีติโสมนเสฺสหิ คหิตมโนฯ ยญฺหิ จิตฺตํ อนวชฺชํ ปีติโสมนสฺสสหิตํ, ตํ สสนฺตกํ หิตสุขาวหตฺตาฯ เตนาห ‘‘สกมโน’’ติอาทิฯ น โทมนเสฺสน…เป.… คหิตมโน สกจิตฺตสฺส ตพฺพิรุทฺธตฺตาฯ ปุริมนเยเนวาติ ‘‘อิทานิ โย หีนาธิมุตฺติโก’’ติอาทินา ปุเพฺพ วุตฺตนเยเนวฯ
Aṅgulīhi nikkhantapabhā ākāsasañcalanena diguṇā hutvā ākāse vicariṃsūti āha ‘‘yamakavijjutaṃ cārayamāno viyā’’ti. ‘‘Ākāse pāṇiṃ cālesī’’ti padassa aññattha anāgatattā ‘‘asambhinnapada’’nti vuttaṃ. Attamanoti pītisomanassehi gahitamano. Yañhi cittaṃ anavajjaṃ pītisomanassasahitaṃ, taṃ sasantakaṃ hitasukhāvahattā. Tenāha ‘‘sakamano’’tiādi. Na domanassena…pe… gahitamano sakacittassa tabbiruddhattā. Purimanayenevāti ‘‘idāni yo hīnādhimuttiko’’tiādinā pubbe vuttanayeneva.
ปสนฺนาการนฺติ ปสเนฺนหิ กาตพฺพกิริยํฯ ตํ สรูปโต ทเสฺสติ ‘‘จีวราทโย ปจฺจเย ทเทยฺยุ’’นฺติฯ ตถภาวายาติ ยทตฺถํ ภควตา ธโมฺม เทสิโต, ยทตฺถญฺจ สาสเน ปพฺพชฺชา, ตทตฺถาย ฯ รกฺขณภาวนฺติ อปายภยโต จ รกฺขณชฺฌาสยํฯ จโนฺทปมาทิวเสนาติ อาทิ-สเทฺทน อากาเส จลิตปาณิ วิย กตฺถจิ อลคฺคตาย ปริสุทฺธชฺฌาสยตา สเตฺตสุ การุญฺญนฺติ เอวมาทีนํ สงฺคโหฯ
Pasannākāranti pasannehi kātabbakiriyaṃ. Taṃ sarūpato dasseti ‘‘cīvarādayo paccaye dadeyyu’’nti. Tathabhāvāyāti yadatthaṃ bhagavatā dhammo desito, yadatthañca sāsane pabbajjā, tadatthāya . Rakkhaṇabhāvanti apāyabhayato ca rakkhaṇajjhāsayaṃ. Candopamādivasenāti ādi-saddena ākāse calitapāṇi viya katthaci alaggatāya parisuddhajjhāsayatā sattesu kāruññanti evamādīnaṃ saṅgaho.
จนฺทูปมสุตฺตวณฺณนา นิฎฺฐิตาฯ
Candūpamasuttavaṇṇanā niṭṭhitā.
Related texts:
ติปิฎก (มูล) • Tipiṭaka (Mūla) / สุตฺตปิฎก • Suttapiṭaka / สํยุตฺตนิกาย • Saṃyuttanikāya / ๓. จนฺทูปมสุตฺตํ • 3. Candūpamasuttaṃ
อฎฺฐกถา • Aṭṭhakathā / สุตฺตปิฎก (อฎฺฐกถา) • Suttapiṭaka (aṭṭhakathā) / สํยุตฺตนิกาย (อฎฺฐกถา) • Saṃyuttanikāya (aṭṭhakathā) / ๓. จนฺทูปมสุตฺตวณฺณนา • 3. Candūpamasuttavaṇṇanā
