| Library / Tipiṭaka / ਤਿਪਿਟਕ • Tipiṭaka / ਸਂਯੁਤ੍ਤਨਿਕਾਯ (ਟੀਕਾ) • Saṃyuttanikāya (ṭīkā) |
੩. ਚਨ੍ਦੂਪਮਸੁਤ੍ਤવਣ੍ਣਨਾ
3. Candūpamasuttavaṇṇanā
੧੪੬. ਪਿਯਮਨਾਪਨਿਚ੍ਚਨવਕਾਦਿਗੁਣੇਹਿ ਚਨ੍ਦੋ ਉਪਮਾ ਏਤੇਸਨ੍ਤਿ ਚਨ੍ਦੂਪਮਾ। ਸਨ੍ਥવਾਦੀਨਿ ਪਦਾਨਿ ਅਞ੍ਞਮਞ੍ਞવੇવਚਨਾਨਿ। ਪਰਿਯੁਟ੍ਠਾਨਂ ਪੁਨ ਚਿਤ੍ਤੇ ਕਿਲੇਸਾਧਿਗਮੋ। ਸਬ੍ਬੇਹਿਪਿ ਪਦੇਹਿ ਕਤ੍ਥਚਿ ਸਤ੍ਤੇ ਅਨੁਰੋਧਰੋਧਾਭਾવਮਾਹ। ਅਤ੍ਤਨੋ ਪਨ ਸੋਮ੍ਮਭਾવੇਨ ਮਹਾਜਨਸ੍ਸ ਪਿਯੋ ਮਨਾਪੋ। ਯਦਤ੍ਥਮੇਤ੍ਥ ਚਨ੍ਦੂਪਮਾ ਆਹਟਾ, ਤਂ ਦਸ੍ਸੇਨ੍ਤੋ ‘‘ਏવ’’ਨ੍ਤਿਆਦਿਮਾਹ। ਨ ਕੇવਲਂ ਚਨ੍ਦੂਪਮਤਾਯ ਏਤ੍ਤਕੋ ਏવ ਗੁਣੋ, ਅਥ ਖੋ ਅਞ੍ਞੇਪਿ ਸਨ੍ਤੀਤਿ ਤੇ ਦਸ੍ਸੇਤੁਂ ‘‘ਅਪਿਚਾ’’ਤਿਆਦਿ વੁਤ੍ਤਂ। ਏવਮਾਦੀਹੀਤਿ ਆਦਿ-ਸਦ੍ਦੇਨ ਯਥਾ। ਚਨ੍ਦੋ ਲੋਕਾਨੁਗ੍ਗਹੇਨ ਅਜવੀਥਿਆਦਿਕਾ ਨਾਨਾવੀਥਿਯੋ ਪਟਿਪਜ੍ਜਤਿ, ਏવਂ ਭਿਕ੍ਖੁ ਤਂ ਤਂ ਦਿਸਂ ਉਪਗਚ੍ਛਤਿ ਕੁਲਾਨੁਦ੍ਦਯਾਯ। ਯਥਾ ਚਨ੍ਦੋ ਕਣ੍ਹਪਕ੍ਖਤੋ ਸੁਕ੍ਕਪਕ੍ਖਂ ਉਪਗਚ੍ਛਨ੍ਤੋ ਕਲਾਹਿ વਡ੍ਢਮਾਨੋ ਹੁਤ੍વਾ ਨਿਚ੍ਚਨવੋ ਹੋਤਿ, ਏવਂ ਭਿਕ੍ਖੁ ਕਣ੍ਹਪਕ੍ਖਂ ਪਹਾਯ ਸੁਕ੍ਕਪਕ੍ਖਂ ਉਪਗਨ੍ਤ੍વਾ ਗੁਣੇਹਿ વਡ੍ਢਮਾਨੋ ਲੋਕਸ੍ਸ વਾ ਪਾਮੋਜ੍ਜਪਾਸਂਸਤ੍ਥੋ ਨਿਚ੍ਚਨવਤਾਯ ਚਨ੍ਦਸਮਚਿਤ੍ਤੋ ਅਧੁਨੁਪਸਮ੍ਪਨ੍ਨੋ વਿਯ ਚ ਨਿਚ੍ਚਨવੋ ਹੁਤ੍વਾ ਚਰਤਿ।
146. Piyamanāpaniccanavakādiguṇehi cando upamā etesanti candūpamā. Santhavādīni padāni aññamaññavevacanāni. Pariyuṭṭhānaṃ puna citte kilesādhigamo. Sabbehipi padehi katthaci satte anurodharodhābhāvamāha. Attano pana sommabhāvena mahājanassa piyo manāpo. Yadatthamettha candūpamā āhaṭā, taṃ dassento ‘‘eva’’ntiādimāha. Na kevalaṃ candūpamatāya ettako eva guṇo, atha kho aññepi santīti te dassetuṃ ‘‘apicā’’tiādi vuttaṃ. Evamādīhīti ādi-saddena yathā. Cando lokānuggahena ajavīthiādikā nānāvīthiyo paṭipajjati, evaṃ bhikkhu taṃ taṃ disaṃ upagacchati kulānuddayāya. Yathā cando kaṇhapakkhato sukkapakkhaṃ upagacchanto kalāhi vaḍḍhamāno hutvā niccanavo hoti, evaṃ bhikkhu kaṇhapakkhaṃ pahāya sukkapakkhaṃ upagantvā guṇehi vaḍḍhamāno lokassa vā pāmojjapāsaṃsattho niccanavatāya candasamacitto adhunupasampanno viya ca niccanavo hutvā carati.
ਅਪਕਸ੍ਸਿਤ੍વਾਤਿ ਕਿਲੇਸਕਾਮવਤ੍ਥੁਕਾਮੇਹਿ વਿવੇਚੇਤ੍વਾ। ਤਂ ਨੇਕ੍ਖਮ੍ਮਾਭਿਮੁਖਂ ਕਾਯਚਿਤ੍ਤਾਨਂ ਆਕਡ੍ਢਨਂ ਕਾਯਤੋ ਅਪਨਯਨਞ੍ਚ ਹੋਤੀਤਿ ਆਹ ‘‘ਆਕਡ੍ਢਿਤ੍વਾ ਅਪਨੇਤ੍વਾਤਿ ਅਤ੍ਥੋ’’ਤਿ। ਚਤੁਕ੍ਕਞ੍ਚੇਤ੍ਥ ਸਮ੍ਭવਤੀਤਿ ਤਂ ਦਸ੍ਸੇਤੁਂ ‘‘ਯੋ ਹਿ ਭਿਕ੍ਖੂ’’ਤਿਆਦਿ વੁਤ੍ਤਂ।
Apakassitvāti kilesakāmavatthukāmehi vivecetvā. Taṃ nekkhammābhimukhaṃ kāyacittānaṃ ākaḍḍhanaṃ kāyato apanayanañca hotīti āha ‘‘ākaḍḍhitvā apanetvāti attho’’ti. Catukkañcettha sambhavatīti taṃ dassetuṃ ‘‘yo hi bhikkhū’’tiādi vuttaṃ.
ਨਿਚ੍ਚਨવਯਾਤਿ ‘‘ਨਿਚ੍ਚਨવਕਾ’’ਇਚ੍ਚੇવ વੁਤ੍ਤਂ ਹੋਤਿ। ਕ-ਸਦ੍ਦੇਨ ਹਿ ਪਦਂ વਡ੍ਢਿਤਂ, ਕ-ਕਾਰਸ੍ਸ ਚ ਯ-ਕਾਰਾਦੇਸੋ। ਏવਂ વਿਚਰਿਂਸੂਤਿ ਕਿਞ੍ਜਕ੍ਖવਸੇਨ ਪਰਿਗ੍ਗਹਾਭਾવੇਨ ਯਥਾ ਇਮੇ, ਏવਂ વਿਚਰਿਂਸੁ ਅਞ੍ਞੇਤਿ ਅਨੁਕਮ੍ਪਮਾਨਾ।
Niccanavayāti ‘‘niccanavakā’’icceva vuttaṃ hoti. Ka-saddena hi padaṃ vaḍḍhitaṃ, ka-kārassa ca ya-kārādeso. Evaṃ vicariṃsūti kiñjakkhavasena pariggahābhāvena yathā ime, evaṃ vicariṃsu aññeti anukampamānā.
ਦ੍વੇਭਾਤਿਕવਤ੍ਥੂਤਿ ਦ੍વੇਭਾਤਿਕਤ੍ਥੇਰਪਟਿਬਦ੍ਧਂ વਤ੍ਥੁਂ। ਅਪ੍ਪਤਿਰੂਪਕਰਣਨ੍ਤਿ ਭਿਕ੍ਖੂਨਂ ਅਸਾਰੁਪ੍ਪਕਰਣਂ। ਆਧਾਯਿਤ੍વਾਤਿ ਆਰੋਪਨਂ ਠਪੇਤ੍વਾ। ਤਥਾਤਿ ਯਥਾ ਸਙ੍ਘਮਜ੍ਝੇ ਗਣਮਜ੍ਝੇ ਚ, ਤਥਾ વੁਡ੍ਢਤਰੇ ਪੁਗ੍ਗਲੇ ਅਪ੍ਪਤਿਰੂਪਕਰਣਂ। ਏવਮਾਦੀਤਿ ਆਦਿ-ਸਦ੍ਦੇਨ ਅਨ੍ਤਰਘਰਪ੍ਪવੇਸਨੇ ਅਞ੍ਞਤ੍ਥ ਚ ਯਥਾવੁਤ੍ਤਤੋ ਅਞ੍ਞਂ ਅਸਾਰੁਪ੍ਪਕਿਰਿਯਂ ਸਙ੍ਗਣ੍ਹਾਤਿ। ਤਤ੍ਥੇવਾਤਿ ਸਙ੍ਘਮਜ੍ਝੇ ਗਣਮਜ੍ਝੇ ਪੁਗ੍ਗਲਸ੍ਸ ਚ વੁਡ੍ਢਸ੍ਸ ਸਨ੍ਤਿਕੇ।
Dvebhātikavatthūti dvebhātikattherapaṭibaddhaṃ vatthuṃ. Appatirūpakaraṇanti bhikkhūnaṃ asāruppakaraṇaṃ. Ādhāyitvāti āropanaṃ ṭhapetvā. Tathāti yathā saṅghamajjhe gaṇamajjhe ca, tathā vuḍḍhatare puggale appatirūpakaraṇaṃ. Evamādīti ādi-saddena antaragharappavesane aññattha ca yathāvuttato aññaṃ asāruppakiriyaṃ saṅgaṇhāti. Tatthevāti saṅghamajjhe gaṇamajjhe puggalassa ca vuḍḍhassa santike.
ਯਥਾવੁਤ੍ਤੇਸੁ ਅਞ੍ਞੇਸੁ ਚ ਤੇਸੁ ਠਾਨੇਸੁ। ਪਾਪਿਚ੍ਛਤਾਪਿ ਮਨੋਪਾਗਬ੍ਭਿਯਨ੍ਤਿ ਏਤੇਨੇવ ਕੋਧੂਪਨਾਹਾਦੀਨਂ ਸਮੁਦਾਚਾਰੋ ਮਨੋਪਾਗਬ੍ਭਿਯਨ੍ਤਿ ਦਸ੍ਸਿਤਂ ਹੋਤਿ।
Yathāvuttesu aññesu ca tesu ṭhānesu. Pāpicchatāpi manopāgabbhiyanti eteneva kodhūpanāhādīnaṃ samudācāro manopāgabbhiyanti dassitaṃ hoti.
ਏਕਤੋ ਭਾਰਿਯਨ੍ਤਿ ਪਿਟ੍ਠਿਪਸ੍ਸਤੋ ਓਨਤਂ। વਾਯੁਪਤ੍ਥਮ੍ਭਨ੍ਤਿ ਚਿਤ੍ਤਸਮੁਟ੍ਠਾਨવਾਯੁਨਾ ਉਪਤ੍ਥਮ੍ਭਨਂ। ਅਨੁਬ੍ਬੇਜੇਤ੍વਾ ਚਿਤ੍ਤਨ੍ਤਿ ਆਨੇਤ੍વਾ ਸਮ੍ਬਨ੍ਧੋ। ਚਿਤ੍ਤਸ੍ਸ ਹਿ ਤਤੋ ਅਨੁਬ੍ਬੇਜਨਂ ਤਦਨੁਨਯਨਂ। ਤੇਨਾਹ ‘‘ਸਮ੍ਪਿਯਾਯਮਾਨੋ ਓਲੋਕੇਤੀ’’ਤਿ। વਾਯੁਪਤ੍ਥਮ੍ਭਕਂ ਗਾਹਾਪੇਤ੍વਾਤਿ ਕਾਯਂ ਤਥਾ ਉਪਤ੍ਥਮ੍ਭਕਂ ਕਤ੍વਾ।
Ekato bhāriyanti piṭṭhipassato onataṃ. Vāyupatthambhanti cittasamuṭṭhānavāyunā upatthambhanaṃ. Anubbejetvā cittanti ānetvā sambandho. Cittassa hi tato anubbejanaṃ tadanunayanaṃ. Tenāha ‘‘sampiyāyamāno oloketī’’ti. Vāyupatthambhakaṃ gāhāpetvāti kāyaṃ tathā upatthambhakaṃ katvā.
ਓਪਮ੍ਮਸਂਸਨ੍ਦਨਂ ਸੁવਿਞ੍ਞੇਯ੍ਯਮੇવ। ਕਾਮਗਿਦ੍ਧਤਾਯ ਹੀਨਾਧਿਮੁਤ੍ਤਿਕੋ, ਅવਿਸੁਦ੍ਧਸੀਲਾਚਾਰਤਾਯ ਮਿਚ੍ਛਾਪਟਿਪਨ੍ਨੋ।
Opammasaṃsandanaṃ suviññeyyameva. Kāmagiddhatāya hīnādhimuttiko, avisuddhasīlācāratāya micchāpaṭipanno.
ਅਙ੍ਗੁਲੀਹਿ ਨਿਕ੍ਖਨ੍ਤਪਭਾ ਆਕਾਸਸਞ੍ਚਲਨੇਨ ਦਿਗੁਣਾ ਹੁਤ੍વਾ ਆਕਾਸੇ વਿਚਰਿਂਸੂਤਿ ਆਹ ‘‘ਯਮਕવਿਜ੍ਜੁਤਂ ਚਾਰਯਮਾਨੋ વਿਯਾ’’ਤਿ। ‘‘ਆਕਾਸੇ ਪਾਣਿਂ ਚਾਲੇਸੀ’’ਤਿ ਪਦਸ੍ਸ ਅਞ੍ਞਤ੍ਥ ਅਨਾਗਤਤ੍ਤਾ ‘‘ਅਸਮ੍ਭਿਨ੍ਨਪਦ’’ਨ੍ਤਿ વੁਤ੍ਤਂ। ਅਤ੍ਤਮਨੋਤਿ ਪੀਤਿਸੋਮਨਸ੍ਸੇਹਿ ਗਹਿਤਮਨੋ। ਯਞ੍ਹਿ ਚਿਤ੍ਤਂ ਅਨવਜ੍ਜਂ ਪੀਤਿਸੋਮਨਸ੍ਸਸਹਿਤਂ, ਤਂ ਸਸਨ੍ਤਕਂ ਹਿਤਸੁਖਾવਹਤ੍ਤਾ। ਤੇਨਾਹ ‘‘ਸਕਮਨੋ’’ਤਿਆਦਿ। ਨ ਦੋਮਨਸ੍ਸੇਨ…ਪੇ॰… ਗਹਿਤਮਨੋ ਸਕਚਿਤ੍ਤਸ੍ਸ ਤਬ੍ਬਿਰੁਦ੍ਧਤ੍ਤਾ। ਪੁਰਿਮਨਯੇਨੇવਾਤਿ ‘‘ਇਦਾਨਿ ਯੋ ਹੀਨਾਧਿਮੁਤ੍ਤਿਕੋ’’ਤਿਆਦਿਨਾ ਪੁਬ੍ਬੇ વੁਤ੍ਤਨਯੇਨੇવ।
Aṅgulīhi nikkhantapabhā ākāsasañcalanena diguṇā hutvā ākāse vicariṃsūti āha ‘‘yamakavijjutaṃ cārayamāno viyā’’ti. ‘‘Ākāse pāṇiṃ cālesī’’ti padassa aññattha anāgatattā ‘‘asambhinnapada’’nti vuttaṃ. Attamanoti pītisomanassehi gahitamano. Yañhi cittaṃ anavajjaṃ pītisomanassasahitaṃ, taṃ sasantakaṃ hitasukhāvahattā. Tenāha ‘‘sakamano’’tiādi. Na domanassena…pe… gahitamano sakacittassa tabbiruddhattā. Purimanayenevāti ‘‘idāni yo hīnādhimuttiko’’tiādinā pubbe vuttanayeneva.
ਪਸਨ੍ਨਾਕਾਰਨ੍ਤਿ ਪਸਨ੍ਨੇਹਿ ਕਾਤਬ੍ਬਕਿਰਿਯਂ। ਤਂ ਸਰੂਪਤੋ ਦਸ੍ਸੇਤਿ ‘‘ਚੀવਰਾਦਯੋ ਪਚ੍ਚਯੇ ਦਦੇਯ੍ਯੁ’’ਨ੍ਤਿ। ਤਥਭਾવਾਯਾਤਿ ਯਦਤ੍ਥਂ ਭਗવਤਾ ਧਮ੍ਮੋ ਦੇਸਿਤੋ, ਯਦਤ੍ਥਞ੍ਚ ਸਾਸਨੇ ਪਬ੍ਬਜ੍ਜਾ, ਤਦਤ੍ਥਾਯ । ਰਕ੍ਖਣਭਾવਨ੍ਤਿ ਅਪਾਯਭਯਤੋ ਚ ਰਕ੍ਖਣਜ੍ਝਾਸਯਂ। ਚਨ੍ਦੋਪਮਾਦਿવਸੇਨਾਤਿ ਆਦਿ-ਸਦ੍ਦੇਨ ਆਕਾਸੇ ਚਲਿਤਪਾਣਿ વਿਯ ਕਤ੍ਥਚਿ ਅਲਗ੍ਗਤਾਯ ਪਰਿਸੁਦ੍ਧਜ੍ਝਾਸਯਤਾ ਸਤ੍ਤੇਸੁ ਕਾਰੁਞ੍ਞਨ੍ਤਿ ਏવਮਾਦੀਨਂ ਸਙ੍ਗਹੋ।
Pasannākāranti pasannehi kātabbakiriyaṃ. Taṃ sarūpato dasseti ‘‘cīvarādayo paccaye dadeyyu’’nti. Tathabhāvāyāti yadatthaṃ bhagavatā dhammo desito, yadatthañca sāsane pabbajjā, tadatthāya . Rakkhaṇabhāvanti apāyabhayato ca rakkhaṇajjhāsayaṃ. Candopamādivasenāti ādi-saddena ākāse calitapāṇi viya katthaci alaggatāya parisuddhajjhāsayatā sattesu kāruññanti evamādīnaṃ saṅgaho.
ਚਨ੍ਦੂਪਮਸੁਤ੍ਤવਣ੍ਣਨਾ ਨਿਟ੍ਠਿਤਾ।
Candūpamasuttavaṇṇanā niṭṭhitā.
Related texts:
ਤਿਪਿਟਕ (ਮੂਲ) • Tipiṭaka (Mūla) / ਸੁਤ੍ਤਪਿਟਕ • Suttapiṭaka / ਸਂਯੁਤ੍ਤਨਿਕਾਯ • Saṃyuttanikāya / ੩. ਚਨ੍ਦੂਪਮਸੁਤ੍ਤਂ • 3. Candūpamasuttaṃ
ਅਟ੍ਠਕਥਾ • Aṭṭhakathā / ਸੁਤ੍ਤਪਿਟਕ (ਅਟ੍ਠਕਥਾ) • Suttapiṭaka (aṭṭhakathā) / ਸਂਯੁਤ੍ਤਨਿਕਾਯ (ਅਟ੍ਠਕਥਾ) • Saṃyuttanikāya (aṭṭhakathā) / ੩. ਚਨ੍ਦੂਪਮਸੁਤ੍ਤવਣ੍ਣਨਾ • 3. Candūpamasuttavaṇṇanā
