| Library / Tipiṭaka / तिपिटक • Tipiṭaka / संयुत्तनिकाय (अट्ठकथा) • Saṃyuttanikāya (aṭṭhakathā) |
५. चङ्कमसुत्तवण्णना
5. Caṅkamasuttavaṇṇanā
९९. पञ्चमे पस्सथ नोति पस्सथ नु। सब्बे खो एतेति सारिपुत्तत्थेरो भगवता ‘‘एतदग्गं, भिक्खवे, मम सावकानं भिक्खूनं महापञ्ञानं यदिदं सारिपुत्तो’’ति (अ॰ नि॰ १.१८९) महापञ्ञेसु एतदग्गे ठपितो। इति नं ‘‘खन्धन्तरं धात्वन्तरं आयतनन्तरं सतिपट्ठानबोधिपक्खियधम्मन्तरं तिलक्खणाहतं गम्भीरं पञ्हं पुच्छिस्सामा’’ति महापञ्ञाव परिवारेन्ति। सोपि तेसं पथविं पत्थरेन्तो विय सिनेरुपादतो वालिकं उद्धरन्तो विय चक्कवाळपब्बतं भिन्दन्तो विय सिनेरुं उक्खिपन्तो विय आकासं वित्थारेन्तो विय चन्दिमसूरिये उट्ठापेन्तो विय च पुच्छितपुच्छितं कथेति। तेन वुत्तं ‘‘सब्बे खो एते, भिक्खवे, भिक्खू महापञ्ञा’’ति।
99. Pañcame passatha noti passatha nu. Sabbe kho eteti sāriputtatthero bhagavatā ‘‘etadaggaṃ, bhikkhave, mama sāvakānaṃ bhikkhūnaṃ mahāpaññānaṃ yadidaṃ sāriputto’’ti (a. ni. 1.189) mahāpaññesu etadagge ṭhapito. Iti naṃ ‘‘khandhantaraṃ dhātvantaraṃ āyatanantaraṃ satipaṭṭhānabodhipakkhiyadhammantaraṃ tilakkhaṇāhataṃ gambhīraṃ pañhaṃ pucchissāmā’’ti mahāpaññāva parivārenti. Sopi tesaṃ pathaviṃ pattharento viya sinerupādato vālikaṃ uddharanto viya cakkavāḷapabbataṃ bhindanto viya sineruṃ ukkhipanto viya ākāsaṃ vitthārento viya candimasūriye uṭṭhāpento viya ca pucchitapucchitaṃ katheti. Tena vuttaṃ ‘‘sabbe kho ete, bhikkhave, bhikkhū mahāpaññā’’ti.
महामोग्गल्लानोपि भगवता ‘‘एतदग्गं, भिक्खवे, मम सावकानं भिक्खूनं इद्धिमन्तानं यदिदं महामोग्गल्लानो’’ति इद्धिमन्तेसु एतदग्गे ठपितो। इति नं ‘‘परिकम्मं आनिसंसं अधिट्ठानं विकुब्बनं पुच्छिस्सामा’’ति इद्धिमन्तोव परिवारेन्ति। सोपि तेसं वुत्तनयेनेव पुच्छितपुच्छितं कथेति। तेन वुत्तं ‘‘सब्बे खो एते, भिक्खवे, भिक्खू महिद्धिका’’ति।
Mahāmoggallānopi bhagavatā ‘‘etadaggaṃ, bhikkhave, mama sāvakānaṃ bhikkhūnaṃ iddhimantānaṃ yadidaṃ mahāmoggallāno’’ti iddhimantesu etadagge ṭhapito. Iti naṃ ‘‘parikammaṃ ānisaṃsaṃ adhiṭṭhānaṃ vikubbanaṃ pucchissāmā’’ti iddhimantova parivārenti. Sopi tesaṃ vuttanayeneva pucchitapucchitaṃ katheti. Tena vuttaṃ ‘‘sabbe kho ete, bhikkhave, bhikkhū mahiddhikā’’ti.
महाकस्सपोपि भगवता ‘‘एतदग्गं, भिक्खवे, मम सावकानं भिक्खूनं धुतवादानं यदिदं महाकस्सपो’’ति धुतवादेसु एतदग्गे ठपितो। इति नं ‘‘धुतङ्गपरिहारं आनिसंसं समोधानं अधिट्ठानं भेदं पुच्छिस्सामा’’ति धुतवादाव परिवारेन्ति। सोपि तेसं तथेव पुच्छितपुच्छितं ब्याकरोति। तेन वुत्तं ‘‘सब्बे खो एते, भिक्खवे, भिक्खू धुतवादा’’ति।
Mahākassapopi bhagavatā ‘‘etadaggaṃ, bhikkhave, mama sāvakānaṃ bhikkhūnaṃ dhutavādānaṃ yadidaṃ mahākassapo’’ti dhutavādesu etadagge ṭhapito. Iti naṃ ‘‘dhutaṅgaparihāraṃ ānisaṃsaṃ samodhānaṃ adhiṭṭhānaṃ bhedaṃ pucchissāmā’’ti dhutavādāva parivārenti. Sopi tesaṃ tatheva pucchitapucchitaṃ byākaroti. Tena vuttaṃ ‘‘sabbe kho ete, bhikkhave, bhikkhū dhutavādā’’ti.
अनुरुद्धत्थेरोपि भगवता ‘‘एतदग्गं, भिक्खवे, मम सावकानं भिक्खूनं दिब्बचक्खुकानं यदिदं अनुरुद्धो’’ति (अ॰ नि॰ १.१९२) दिब्बचक्खुकेसु एतदग्गे ठपितो। इति नं ‘‘दिब्बचक्खुस्स परिकम्मं आनिसंसं उपक्किलेसं पुच्छिस्सामा’’ति दिब्बचक्खुकाव परिवारेन्ति। सोपि तेसं तथेव पुच्छितपुच्छितं कथेति। तेन वुत्तं ‘‘सब्बे खो एते, भिक्खवे, भिक्खू दिब्बचक्खुका’’ति।
Anuruddhattheropi bhagavatā ‘‘etadaggaṃ, bhikkhave, mama sāvakānaṃ bhikkhūnaṃ dibbacakkhukānaṃ yadidaṃ anuruddho’’ti (a. ni. 1.192) dibbacakkhukesu etadagge ṭhapito. Iti naṃ ‘‘dibbacakkhussa parikammaṃ ānisaṃsaṃ upakkilesaṃ pucchissāmā’’ti dibbacakkhukāva parivārenti. Sopi tesaṃ tatheva pucchitapucchitaṃ katheti. Tena vuttaṃ ‘‘sabbe kho ete, bhikkhave, bhikkhū dibbacakkhukā’’ti.
पुण्णत्थेरोपि भगवता ‘‘एतदग्गं, भिक्खवे, मम सावकानं भिक्खूनं धम्मकथिकानं यदिदं पुण्णो मन्ताणिपुत्तो’’ति (अ॰ नि॰ १.१९६) धम्मकथिकेसु एतदग्गे ठपितो। इति नं ‘‘धम्मकथाय सङ्खेपवित्थारगम्भीरुत्तानविचित्रकथादीसु तं तं आकारं पुच्छिस्सामा’’ति धम्मकथिकाव परिवारेन्ति। सोपि तेसं ‘‘आवुसो, धम्मकथिकेन नाम आदितो परिसं वण्णेतुं वट्टति, मज्झे सुञ्ञतं पकासेतुं, अन्ते चतुसच्चवसेन कूटं गण्हितु’’न्ति एवं तं तं धम्मकथानयं आचिक्खति। तेन वुत्तं ‘‘सब्बे खो एते, भिक्खवे, भिक्खू धम्मकथिका’’ति।
Puṇṇattheropi bhagavatā ‘‘etadaggaṃ, bhikkhave, mama sāvakānaṃ bhikkhūnaṃ dhammakathikānaṃ yadidaṃ puṇṇo mantāṇiputto’’ti (a. ni. 1.196) dhammakathikesu etadagge ṭhapito. Iti naṃ ‘‘dhammakathāya saṅkhepavitthāragambhīruttānavicitrakathādīsu taṃ taṃ ākāraṃ pucchissāmā’’ti dhammakathikāva parivārenti. Sopi tesaṃ ‘‘āvuso, dhammakathikena nāma ādito parisaṃ vaṇṇetuṃ vaṭṭati, majjhe suññataṃ pakāsetuṃ, ante catusaccavasena kūṭaṃ gaṇhitu’’nti evaṃ taṃ taṃ dhammakathānayaṃ ācikkhati. Tena vuttaṃ ‘‘sabbe kho ete, bhikkhave, bhikkhū dhammakathikā’’ti.
उपालित्थेरोपि भगवता ‘‘एतदग्गं, भिक्खवे, मम सावकानं भिक्खूनं विनयधरानं यदिदं उपाली’’ति (अ॰ नि॰ १.२२८) विनयधरेसु एतदग्गे ठपितो। इति नं ‘‘गरुकलहुकं सतेकिच्छअतेकिच्छं आपत्तानापत्तिं पुच्छिस्सामा’’ति विनयधराव परिवारेन्ति। सोपि तेसं पुच्छितपुच्छितं तथेव कथेति। तेन वुत्तं ‘‘सब्बे खो एते, भिक्खवे, भिक्खू विनयधरा’’ति।
Upālittheropi bhagavatā ‘‘etadaggaṃ, bhikkhave, mama sāvakānaṃ bhikkhūnaṃ vinayadharānaṃ yadidaṃ upālī’’ti (a. ni. 1.228) vinayadharesu etadagge ṭhapito. Iti naṃ ‘‘garukalahukaṃ satekicchaatekicchaṃ āpattānāpattiṃ pucchissāmā’’ti vinayadharāva parivārenti. Sopi tesaṃ pucchitapucchitaṃ tatheva katheti. Tena vuttaṃ ‘‘sabbe kho ete, bhikkhave, bhikkhū vinayadharā’’ti.
आनन्दत्थेरोपि भगवता ‘‘एतदग्गं, भिक्खवे, मम सावकानं भिक्खूनं बहुस्सुतानं यदिदं आनन्दो’’ति (अ॰ नि॰ १.२२३) बहुस्सुतेसु एतदग्गे ठपितो। इति नं ‘‘दसविधं ब्यञ्जनबुद्धिं अट्ठुप्पत्तिं अनुसन्धिं पुब्बापरं पुच्छिस्सामा’’ति बहुस्सुताव परिवारेन्ति। सोपि तेसं ‘‘इदं एवं वत्तब्बं, इदं एवं गहेतब्ब’’न्ति सब्बं कथेति। तेन वुत्तं ‘‘सब्बे खो एते, भिक्खवे, भिक्खू बहुस्सुता’’ति।
Ānandattheropi bhagavatā ‘‘etadaggaṃ, bhikkhave, mama sāvakānaṃ bhikkhūnaṃ bahussutānaṃ yadidaṃ ānando’’ti (a. ni. 1.223) bahussutesu etadagge ṭhapito. Iti naṃ ‘‘dasavidhaṃ byañjanabuddhiṃ aṭṭhuppattiṃ anusandhiṃ pubbāparaṃ pucchissāmā’’ti bahussutāva parivārenti. Sopi tesaṃ ‘‘idaṃ evaṃ vattabbaṃ, idaṃ evaṃ gahetabba’’nti sabbaṃ katheti. Tena vuttaṃ ‘‘sabbe kho ete, bhikkhave, bhikkhū bahussutā’’ti.
देवदत्तो पन पापिच्छो इच्छापकतो, तेन नं ‘‘कुलसङ्गण्हनपरिहारं नानप्पकारकं कोहञ्ञतं पुच्छिस्सामा’’ति पापिच्छाव परिवारेन्ति। सोपि तेसं तं तं नियामं आचिक्खति। तेन वुत्तं ‘‘सब्बे खो एते, भिक्खवे, भिक्खू पापिच्छा’’ति।
Devadatto pana pāpiccho icchāpakato, tena naṃ ‘‘kulasaṅgaṇhanaparihāraṃ nānappakārakaṃ kohaññataṃ pucchissāmā’’ti pāpicchāva parivārenti. Sopi tesaṃ taṃ taṃ niyāmaṃ ācikkhati. Tena vuttaṃ ‘‘sabbe kho ete, bhikkhave, bhikkhū pāpicchā’’ti.
कस्मा पनेते अविदूरे चङ्कमिंसूति। ‘‘देवदत्तो सत्थरि पदुट्ठचित्तो अनत्थम्पि कातुं उपक्कमेय्या’’ति आरक्खग्गहणत्थं। अथ देवदत्तो कस्मा चङ्कमीति? ‘‘अकारको अयं, यदि कारको भवेय्य, न इध आगच्छेय्या’’ति अत्तनो कतदोसपटिच्छादनत्थं। किं पन देवदत्तो भगवतो अनत्थं कातुं समत्थो, भगवतो वा आरक्खकिच्चं अत्थीति? नत्थि। तेन वुत्तं ‘‘अट्ठानमेतं, आनन्द, अनवकासो, यं तथागतो परूपक्कमेन परिनिब्बायेय्या’’ति (चूळव॰ ३४१)। भिक्खू पन सत्थरि गारवेन आगता। तेनेव भगवा एवं वत्वा ‘‘विस्सज्जेहि, आनन्द, भिक्खुसङ्घ’’न्ति विस्सज्जापेसि। पञ्चमं।
Kasmā panete avidūre caṅkamiṃsūti. ‘‘Devadatto satthari paduṭṭhacitto anatthampi kātuṃ upakkameyyā’’ti ārakkhaggahaṇatthaṃ. Atha devadatto kasmā caṅkamīti? ‘‘Akārako ayaṃ, yadi kārako bhaveyya, na idha āgaccheyyā’’ti attano katadosapaṭicchādanatthaṃ. Kiṃ pana devadatto bhagavato anatthaṃ kātuṃ samattho, bhagavato vā ārakkhakiccaṃ atthīti? Natthi. Tena vuttaṃ ‘‘aṭṭhānametaṃ, ānanda, anavakāso, yaṃ tathāgato parūpakkamena parinibbāyeyyā’’ti (cūḷava. 341). Bhikkhū pana satthari gāravena āgatā. Teneva bhagavā evaṃ vatvā ‘‘vissajjehi, ānanda, bhikkhusaṅgha’’nti vissajjāpesi. Pañcamaṃ.
Related texts:
तिपिटक (मूल) • Tipiṭaka (Mūla) / सुत्तपिटक • Suttapiṭaka / संयुत्तनिकाय • Saṃyuttanikāya / ५. चङ्कमसुत्तं • 5. Caṅkamasuttaṃ
टीका • Tīkā / सुत्तपिटक (टीका) • Suttapiṭaka (ṭīkā) / संयुत्तनिकाय (टीका) • Saṃyuttanikāya (ṭīkā) / ५. चङ्कमसुत्तवण्णना • 5. Caṅkamasuttavaṇṇanā
