Library / Tipiṭaka / తిపిటక • Tipiṭaka / మజ్ఝిమనికాయ (అట్ఠకథా) • Majjhimanikāya (aṭṭhakathā) |
౫. చఙ్కీసుత్తవణ్ణనా
5. Caṅkīsuttavaṇṇanā
౪౨౨. ఏవం మే సుతన్తి చఙ్కీసుత్తం. తత్థ దేవవనే సాలవనేతి తస్మిం కిర దేవతానం బలికమ్మం కరీయతి, తేన తం దేవవనన్తిపి సాలవనన్తిపి వుచ్చతి. ఓపాసాదం అజ్ఝావసతీతి ఓపాసాదనామకే బ్రాహ్మణగామే వసతి, అభిభవిత్వా వా ఆవసతి, తస్స సామీ హుత్వా యాయ మరియాదాయ తత్థ వసితబ్బం, తాయ మరియాదాయ వసతి. ఉపసగ్గవసేన పనేత్థ భుమ్మత్థే ఉపయోగవచనం వేదితబ్బం, తథస్స అనుప్పయోగత్తావ సేసపదేసు. తత్థ లక్ఖణం సద్దసత్థతో పరియేసితబ్బం. సత్తుస్సదన్తి సత్తేహి ఉస్సదం ఉస్సన్నం, బహుజనం ఆకిణ్ణమనుస్సం పోసావనియహత్థిఅస్సమోరమిగాదిఅనేకసత్తసమాకిణ్ణఞ్చాతి అత్థో. యస్మా పన సో గామో బహి ఆవిజ్ఝిత్వా జాతేన హత్థిఅస్సాదీనం ఘాసతిణేన చేవ గేహచ్ఛదనతిణేన చ సమ్పన్నో, తథా దారుకట్ఠేహి చేవ గేహసమ్భారకట్ఠేహి చ, యస్మా చస్స అబ్భన్తరే వట్టచతురస్సాదిసణ్ఠానా బహూ పోక్ఖరణియో, జలజకుసుమవిచిత్తాని చ బహి అనేకాని తళాకాని వా ఉదకస్స నిచ్చభరితానేవ హోన్తి, తస్మా సతిణకట్ఠోదకన్తి వుత్తం.
422.Evaṃme sutanti caṅkīsuttaṃ. Tattha devavane sālavaneti tasmiṃ kira devatānaṃ balikammaṃ karīyati, tena taṃ devavanantipi sālavanantipi vuccati. Opāsādaṃ ajjhāvasatīti opāsādanāmake brāhmaṇagāme vasati, abhibhavitvā vā āvasati, tassa sāmī hutvā yāya mariyādāya tattha vasitabbaṃ, tāya mariyādāya vasati. Upasaggavasena panettha bhummatthe upayogavacanaṃ veditabbaṃ, tathassa anuppayogattāva sesapadesu. Tattha lakkhaṇaṃ saddasatthato pariyesitabbaṃ. Sattussadanti sattehi ussadaṃ ussannaṃ, bahujanaṃ ākiṇṇamanussaṃ posāvaniyahatthiassamoramigādianekasattasamākiṇṇañcāti attho. Yasmā pana so gāmo bahi āvijjhitvā jātena hatthiassādīnaṃ ghāsatiṇena ceva gehacchadanatiṇena ca sampanno, tathā dārukaṭṭhehi ceva gehasambhārakaṭṭhehi ca, yasmā cassa abbhantare vaṭṭacaturassādisaṇṭhānā bahū pokkharaṇiyo, jalajakusumavicittāni ca bahi anekāni taḷākāni vā udakassa niccabharitāneva honti, tasmā satiṇakaṭṭhodakanti vuttaṃ.
సహ ధఞ్ఞేన సధఞ్ఞం, పుబ్బణ్ణాపరణ్ణాదిభేదం బహుధఞ్ఞసన్నిచయన్తి అత్థో. ఏత్తావతా యస్మిం గామే బ్రాహ్మణో సేతచ్ఛత్తం ఉస్సాపేత్వా రాజలీలాయ వసతి. తస్స సమిద్ధిసమ్పత్తి దీపితా హోతి. రాజతో లద్ధం భోగ్గం రాజభోగ్గం. కేన దిన్నన్తి చే, రఞ్ఞా పసేనదినా కోసలేన దిన్నం. రాజదాయన్తి రఞ్ఞో దాయభూతం, దాయజ్జన్తి అత్థో. బ్రహ్మదేయ్యన్తి సేట్ఠదేయ్యం, ఛత్తం ఉస్సాపేత్వా రాజసఙ్ఖేపేన భుఞ్జితబ్బన్తి అత్థో. అథ వా రాజభోగ్గన్తి సబ్బం ఛేజ్జభేజ్జం అనుసాసన్తేన తిత్థపబ్బతాదీసు సుఙ్కం గణ్హన్తేన సేతచ్ఛత్తం ఉస్సాపేత్వా రఞ్ఞా హుత్వా భుఞ్జితబ్బం. తత్థ రఞ్ఞా పసేనదినా కోసలేన దిన్నం రాజదాయన్తి. ఏత్థ రఞ్ఞా దిన్నత్తా రాజదాయం, దాయకరాజదీపనత్థం పనస్స ‘‘రఞ్ఞా పసేనదినా కోసలేన దిన్న’’న్తి ఇదం వుత్తం. బ్రహ్మదేయ్యన్తి సేట్ఠదేయ్యం, యథా దిన్నం న పున గహేతబ్బం హోతి నిస్సట్ఠపరిచ్చత్తం, ఏవం దిన్నన్తి అత్థో.
Saha dhaññena sadhaññaṃ, pubbaṇṇāparaṇṇādibhedaṃ bahudhaññasannicayanti attho. Ettāvatā yasmiṃ gāme brāhmaṇo setacchattaṃ ussāpetvā rājalīlāya vasati. Tassa samiddhisampatti dīpitā hoti. Rājato laddhaṃ bhoggaṃ rājabhoggaṃ. Kena dinnanti ce, raññā pasenadinā kosalena dinnaṃ. Rājadāyanti rañño dāyabhūtaṃ, dāyajjanti attho. Brahmadeyyanti seṭṭhadeyyaṃ, chattaṃ ussāpetvā rājasaṅkhepena bhuñjitabbanti attho. Atha vā rājabhogganti sabbaṃ chejjabhejjaṃ anusāsantena titthapabbatādīsu suṅkaṃ gaṇhantena setacchattaṃ ussāpetvā raññā hutvā bhuñjitabbaṃ. Tattha raññā pasenadinā kosalena dinnaṃ rājadāyanti. Ettha raññā dinnattā rājadāyaṃ, dāyakarājadīpanatthaṃ panassa ‘‘raññā pasenadinā kosalena dinna’’nti idaṃ vuttaṃ. Brahmadeyyanti seṭṭhadeyyaṃ, yathā dinnaṃ na puna gahetabbaṃ hoti nissaṭṭhapariccattaṃ, evaṃ dinnanti attho.
౪౨౩. బహూ బహూ హుత్వా సంహతాతి సఙ్ఘా. ఏకేకిస్సా దిసాయ సఙ్ఘో తేసం అత్థీతి సఙ్ఘీ. పుబ్బే గామస్స అన్తో అగణా బహి నిక్ఖమిత్వా గణా సమ్పన్నాతి గణీభూతా. ఉత్తరేనముఖాతి ఉత్తరదిసాభిముఖా. ఖత్తం ఆమన్తేసీతి ఖత్తా వుచ్చతి పుచ్ఛితపఞ్హబ్యాకరణసమత్థో మహామత్తో, తం ఆమన్తేసి. ఆగమేన్తూతి ముహుత్తం పటిమానేన్తు, అచ్ఛన్తూతి వుత్తం హోతి.
423. Bahū bahū hutvā saṃhatāti saṅghā. Ekekissā disāya saṅgho tesaṃ atthīti saṅghī. Pubbe gāmassa anto agaṇā bahi nikkhamitvā gaṇā sampannāti gaṇībhūtā. Uttarenamukhāti uttaradisābhimukhā. Khattaṃ āmantesīti khattā vuccati pucchitapañhabyākaraṇasamattho mahāmatto, taṃ āmantesi. Āgamentūti muhuttaṃ paṭimānentu, acchantūti vuttaṃ hoti.
౪౨౪. నానావేరజ్జకానన్తి నానావిధేసు రజ్జేసు అఞ్ఞేసు కాసికోసలాదీసు జాతా వా నివసన్తి వా, తతో వా ఆగతాతి నానావేరజ్జకా, తేసం నానావేరజ్జకానం. కేనచిదేవాతి అనియమితేన యఞ్ఞుపాసనాదినా కేనచి కిచ్చేన. తే తస్స గమనం సుత్వా చిన్తేసుం – ‘‘అయం, చఙ్కీ, ఉగ్గతబ్రాహ్మణో, యేభుయ్యేన చ అఞ్ఞే బ్రాహ్మణా సమణం గోతమం సరణం గతా, అయమేవ న గతో. స్వాయం సచే తత్థ గమిస్సతి, అద్ధా సమణస్స గోతమస్స ఆవట్టనియా మాయాయ ఆవట్టితో సరణం గమిస్సతి. తతో ఏతస్సాపి గేహద్వారే బ్రాహ్మణానం అసన్నిపాతో భవిస్సతి. హన్దస్స గమనన్తరాయం కరోమా’’తి సమ్మన్తయిత్వా తత్థ అగమంసు. తం సన్ధాయ ‘‘అథ ఖో తే బ్రాహ్మణా’’తిఆది వుత్తం.
424.Nānāverajjakānanti nānāvidhesu rajjesu aññesu kāsikosalādīsu jātā vā nivasanti vā, tato vā āgatāti nānāverajjakā, tesaṃ nānāverajjakānaṃ. Kenacidevāti aniyamitena yaññupāsanādinā kenaci kiccena. Te tassa gamanaṃ sutvā cintesuṃ – ‘‘ayaṃ, caṅkī, uggatabrāhmaṇo, yebhuyyena ca aññe brāhmaṇā samaṇaṃ gotamaṃ saraṇaṃ gatā, ayameva na gato. Svāyaṃ sace tattha gamissati, addhā samaṇassa gotamassa āvaṭṭaniyā māyāya āvaṭṭito saraṇaṃ gamissati. Tato etassāpi gehadvāre brāhmaṇānaṃ asannipāto bhavissati. Handassa gamanantarāyaṃ karomā’’ti sammantayitvā tattha agamaṃsu. Taṃ sandhāya ‘‘atha kho te brāhmaṇā’’tiādi vuttaṃ.
తత్థ ఉభతోతి ద్వీహి పక్ఖేహి. మాతితో చ పితితో చాతి, భోతో మాతా బ్రాహ్మణీ, మాతుమాతా బ్రాహ్మణీ, తస్సాపి మాతా బ్రాహ్మణీ. పితా బ్రాహ్మణో, పితుపితా బ్రాహ్మణో, తస్సపి పితా బ్రాహ్మణోతి. ఏవం భవం ఉభతో సుజాతో, మాతితో చ పితితో చ. సంసుద్ధగహణికోతి సంసుద్ధా తే మాతు గహణీ, సంసుద్ధా తే మాతు కుచ్ఛీతి అత్థో. యావ సత్తమా పితామహయుగాతి ఏత్థ పితు పితా పితామహో, పితామహస్స యుగం పితామహయుగం. యుగన్తి ఆయుప్పమాణం వుచ్చతి. అభిలాపమత్తమేవ చేతం, అత్థతో పన పితామహోవ పితామహయుగం. తతో ఉద్ధం సబ్బేపి పుబ్బపురిసా పితామహగ్గహణేనేవ గహితా. ఏవం యావ సత్తమో పురిసో, తావ సంసుద్ధగహణికో. అథ వా అక్ఖిత్తో అనుపకుట్ఠో జాతివాదేనాతి దస్సేతి. అక్ఖిత్తోతి అపనేథ ఏతం, కిం ఇమినాతి ఏవం అక్ఖిత్తో అనవక్ఖిత్తో. అనుపక్కుట్ఠోతి న ఉపకుట్ఠో, న అక్కోసం వా నిన్దం వా పత్తపుబ్బో. కేన కారణేనాతి. జాతివాదేన, ఇతిపి హీనజాతికో ఏసోతి ఏవరూపేన వచనేనాతి అత్థో. ఇమినాపఙ్గేనాతి ఇమినాపి కారణేన.
Tattha ubhatoti dvīhi pakkhehi. Mātitoca pitito cāti, bhoto mātā brāhmaṇī, mātumātā brāhmaṇī, tassāpi mātā brāhmaṇī. Pitā brāhmaṇo, pitupitā brāhmaṇo, tassapi pitā brāhmaṇoti. Evaṃ bhavaṃ ubhato sujāto, mātito ca pitito ca. Saṃsuddhagahaṇikoti saṃsuddhā te mātu gahaṇī, saṃsuddhā te mātu kucchīti attho. Yāva sattamā pitāmahayugāti ettha pitu pitā pitāmaho, pitāmahassa yugaṃ pitāmahayugaṃ. Yuganti āyuppamāṇaṃ vuccati. Abhilāpamattameva cetaṃ, atthato pana pitāmahova pitāmahayugaṃ. Tato uddhaṃ sabbepi pubbapurisā pitāmahaggahaṇeneva gahitā. Evaṃ yāva sattamo puriso, tāva saṃsuddhagahaṇiko. Atha vā akkhitto anupakuṭṭho jātivādenāti dasseti. Akkhittoti apanetha etaṃ, kiṃ imināti evaṃ akkhitto anavakkhitto. Anupakkuṭṭhoti na upakuṭṭho, na akkosaṃ vā nindaṃ vā pattapubbo. Kena kāraṇenāti. Jātivādena, itipi hīnajātiko esoti evarūpena vacanenāti attho. Imināpaṅgenāti imināpi kāraṇena.
అడ్ఢోతి ఇస్సరో. మహద్ధనోతి మహతా ధనేన సమన్నాగతో. భోతో హి గేహే పథవియం పంసువాలికా వియ బహు ధనం, సమణో పన గోతమో అధనో భిక్ఖాయ ఉదరం పూరేత్వా యాపేతీతి దస్సేన్తి . మహాభోగోతి పఞ్చకామగుణవసేన మహాఉపభోగో. ఏవం యం యం గుణం వదన్తి, తస్స తస్స పటిపక్ఖవసేన భగవతో అగుణంయేవ దస్సేమాతి మఞ్ఞమానా వదన్తి.
Aḍḍhoti issaro. Mahaddhanoti mahatā dhanena samannāgato. Bhoto hi gehe pathaviyaṃ paṃsuvālikā viya bahu dhanaṃ, samaṇo pana gotamo adhano bhikkhāya udaraṃ pūretvā yāpetīti dassenti . Mahābhogoti pañcakāmaguṇavasena mahāupabhogo. Evaṃ yaṃ yaṃ guṇaṃ vadanti, tassa tassa paṭipakkhavasena bhagavato aguṇaṃyeva dassemāti maññamānā vadanti.
అభిరూపోతి అఞ్ఞేహి మనుస్సేహి అధికరూపో. దస్సనీయోతి దివసమ్పి పస్సన్తానం అతిత్తికరణతో దస్సనయోగ్గో, దస్సనేనేవ చిత్తపసాదజననతో పాసాదికో. పోక్ఖరతా వుచ్చతి సున్దరభావో, వణ్ణస్స పోక్ఖరతా వణ్ణపోక్ఖరతా, తాయ వణ్ణపోక్ఖరతాయ, వణ్ణసమ్పత్తియాతి అత్థో. పోరాణా పన పోక్ఖరన్తి సరీరం వదన్తి, వణ్ణం వణ్ణమేవ. తేసం మతేన వణ్ణో చ పోక్ఖరఞ్చ వణ్ణపోక్ఖరాని, తేసం భావో వణ్ణపోక్ఖరతా. ఇతి పరమాయ వణ్ణపోక్ఖరతాయాతి ఉత్తమపరిసుద్ధేన వణ్ణేన చేవ సరీరసణ్ఠానసమ్పత్తియా చాతి అత్థో. బ్రహ్మవణ్ణీతి సేట్ఠవణ్ణీ, పరిసుద్ధవణ్ణేసుపి సేట్ఠేన సువణ్ణవణ్ణేనేవ సమన్నాగతోతి అత్థో. బ్రహ్మవచ్ఛసీతి మహాబ్రహ్మునో సరీరసదిసేన సరీరేన సమన్నాగతో. అఖుద్దావకాసో దస్సనాయాతి భోతో సరీరే దస్సనస్స ఓకాసో న ఖుద్దకో మహా. సబ్బానేవ తే అఙ్గపచ్చఙ్గాని దస్సనీయానేవ, తాని చాపి మహన్తానేవాతి దీపేతి.
Abhirūpoti aññehi manussehi adhikarūpo. Dassanīyoti divasampi passantānaṃ atittikaraṇato dassanayoggo, dassaneneva cittapasādajananato pāsādiko. Pokkharatā vuccati sundarabhāvo, vaṇṇassa pokkharatā vaṇṇapokkharatā, tāya vaṇṇapokkharatāya, vaṇṇasampattiyāti attho. Porāṇā pana pokkharanti sarīraṃ vadanti, vaṇṇaṃ vaṇṇameva. Tesaṃ matena vaṇṇo ca pokkharañca vaṇṇapokkharāni, tesaṃ bhāvo vaṇṇapokkharatā. Iti paramāya vaṇṇapokkharatāyāti uttamaparisuddhena vaṇṇena ceva sarīrasaṇṭhānasampattiyā cāti attho. Brahmavaṇṇīti seṭṭhavaṇṇī, parisuddhavaṇṇesupi seṭṭhena suvaṇṇavaṇṇeneva samannāgatoti attho. Brahmavacchasīti mahābrahmuno sarīrasadisena sarīrena samannāgato. Akhuddāvakāso dassanāyāti bhoto sarīre dassanassa okāso na khuddako mahā. Sabbāneva te aṅgapaccaṅgāni dassanīyāneva, tāni cāpi mahantānevāti dīpeti.
సీలమస్స అత్థీతి సీలవా. వుద్ధం వడ్ఢితం సీలమస్సాతి వుద్ధసీలీ. వుద్ధసీలేనాతి వుద్ధేన వడ్ఢితేన సీలేన. సమన్నాగతోతి యుత్తో, ఇదం వుద్ధసీలీపదస్సేవ వేవచనం. సబ్బమేతం పఞ్చసీలమత్తమేవ సన్ధాయ వదన్తి.
Sīlamassa atthīti sīlavā. Vuddhaṃ vaḍḍhitaṃ sīlamassāti vuddhasīlī. Vuddhasīlenāti vuddhena vaḍḍhitena sīlena. Samannāgatoti yutto, idaṃ vuddhasīlīpadasseva vevacanaṃ. Sabbametaṃ pañcasīlamattameva sandhāya vadanti.
కాల్యాణవాచోతిఆదీసు కల్యాణా సున్దరా పరిమణ్డలపదబ్యఞ్జనా వాచా అస్సాతి కల్యాణవాచో. కల్యాణం మధురం వాక్కరణం అస్సాతి కల్యాణవాక్కరణో. వాక్కరణన్తి ఉదాహరణఘోసో. గుణపరిపుణ్ణభావేన పురే భవాతి పోరీ. పురే వా భవత్తా పోరీ. నాగరికిత్థియా సుఖుమాలత్తనేన సదిసాతిపి పోరీ. తాయ పోరియా. విస్సట్ఠాయాతి అపలిబుద్ధాయ, సన్దిట్ఠవిలమ్బితాదిదోసరహితాయ. అనేలగలాయాతి ఏలగలేన విరహితాయ. ఏకచ్చస్స హి కథేన్తస్స ఏలం గలతి, లాలా వా పగ్ఘరతి, ఖేళఫుసితాని వా నిక్ఖమన్తి, తస్స వాచా ఏలగలా నామ హోతి. తబ్బిపరితాయాతి అత్థో. అత్థస్స విఞ్ఞాపనియాతిఆదిమజ్ఝపరియోసానం పాకటం కత్వా భాసితత్థస్స విఞ్ఞాపనసమత్థాయ. సేసమేత్థ బ్రాహ్మణవణ్ణే ఉత్తానమేవ.
Kālyāṇavācotiādīsu kalyāṇā sundarā parimaṇḍalapadabyañjanā vācā assāti kalyāṇavāco. Kalyāṇaṃ madhuraṃ vākkaraṇaṃ assāti kalyāṇavākkaraṇo. Vākkaraṇanti udāharaṇaghoso. Guṇaparipuṇṇabhāvena pure bhavāti porī. Pure vā bhavattā porī. Nāgarikitthiyā sukhumālattanena sadisātipi porī. Tāya poriyā. Vissaṭṭhāyāti apalibuddhāya, sandiṭṭhavilambitādidosarahitāya. Anelagalāyāti elagalena virahitāya. Ekaccassa hi kathentassa elaṃ galati, lālā vā paggharati, kheḷaphusitāni vā nikkhamanti, tassa vācā elagalā nāma hoti. Tabbiparitāyāti attho. Atthassa viññāpaniyātiādimajjhapariyosānaṃ pākaṭaṃ katvā bhāsitatthassa viññāpanasamatthāya. Sesamettha brāhmaṇavaṇṇe uttānameva.
౪౨౫. ఏవం వుత్తేతి ఏవం తేహి బ్రాహ్మణేహి వుత్తే, చఙ్కీ, ‘‘ఇమే బ్రాహ్మణా అత్తనో వణ్ణే వుచ్చమానే అతుస్సనకసత్తో నామ నత్థి, వణ్ణమస్స భణిత్వా నివారేస్సామాతి జాతిఆదీహి మమ వణ్ణం వదన్తి, న ఖో పన మే యుత్తం అత్తనో వణ్ణే రజ్జితుం. హన్దాహం ఏతేసం వాదం భిన్దిత్వా సమణస్స గోతమస్స మహన్తభావం ఞాపేత్వా ఏతేసం తత్థ గమనం కరోమీ’’తి చిన్తేత్వా తేన హి, భో, మమాపి సుణాథాతిఆదిమాహ. తత్థ యేపి ‘‘ఉభతో సుజాతో’’తిఆదయో అత్తనో గుణేహి సదిసా గుణా, తేపి ‘‘కో చాహం, కే చ సమణస్స గోతమస్స జాతిసమ్పత్తిఆదయో గుణా’’తి అత్తనో గుణేహి ఉత్తరితరేయేవ మఞ్ఞమానో, ఇతరే పన ఏకన్తేనేవ భగవతో మహన్తభావదీపనత్థం పకాసేతి. మయమేవ అరహామాతి ఏవం నియమేన్తో చేత్థ ఇదం దీపేతి – యది గుణమహన్తతాయ ఉపసఙ్కమితబ్బో నామ హోతి, యథా సినేరుం ఉపనిధాయ సాసపో, మహాసముద్దం ఉపనిధాయ గోపదకం, సత్తసు మహాసరేసు ఉదకం ఉపనిధాయ ఉస్సావబిన్దు పరిత్తో లామకో, ఏవమేవం సమణస్స గోతమస్స జాతిసమ్పత్తిఆదయో గుణే ఉపనిధాయ అమ్హాకం గుణా పరిత్తా లామకా, తస్మా మయమేవ అరహామ తం భవన్తం గోతమం దస్సనాయ ఉపసఙ్కమితున్తి.
425.Evaṃvutteti evaṃ tehi brāhmaṇehi vutte, caṅkī, ‘‘ime brāhmaṇā attano vaṇṇe vuccamāne atussanakasatto nāma natthi, vaṇṇamassa bhaṇitvā nivāressāmāti jātiādīhi mama vaṇṇaṃ vadanti, na kho pana me yuttaṃ attano vaṇṇe rajjituṃ. Handāhaṃ etesaṃ vādaṃ bhinditvā samaṇassa gotamassa mahantabhāvaṃ ñāpetvā etesaṃ tattha gamanaṃ karomī’’ti cintetvā tena hi, bho, mamāpi suṇāthātiādimāha. Tattha yepi ‘‘ubhato sujāto’’tiādayo attano guṇehi sadisā guṇā, tepi ‘‘ko cāhaṃ, ke ca samaṇassa gotamassa jātisampattiādayo guṇā’’ti attano guṇehi uttaritareyeva maññamāno, itare pana ekanteneva bhagavato mahantabhāvadīpanatthaṃ pakāseti. Mayameva arahāmāti evaṃ niyamento cettha idaṃ dīpeti – yadi guṇamahantatāya upasaṅkamitabbo nāma hoti, yathā sineruṃ upanidhāya sāsapo, mahāsamuddaṃ upanidhāya gopadakaṃ, sattasu mahāsaresu udakaṃ upanidhāya ussāvabindu paritto lāmako, evamevaṃ samaṇassa gotamassa jātisampattiādayo guṇe upanidhāya amhākaṃ guṇā parittā lāmakā, tasmā mayameva arahāma taṃ bhavantaṃ gotamaṃ dassanāya upasaṅkamitunti.
భూమిగతఞ్చ వేహాసట్ఠఞ్చాతి ఏత్థ రాజఙ్గణే చేవ ఉయ్యానే చ సుధామట్ఠా పోక్ఖరణియో సత్తరతనపూరిం కత్వా భూమియం ఠపితం ధనం భూమిగతం నామ, పాసాదనియూహాదయో పన పూరేత్వా ఠపితం వేహాసట్ఠం నామ. ఏవం తావ కులపరియాయేన ఆగతం. తథాగతస్స పన జాతదివసేయేవ సఙ్ఖో ఏలో ఉప్పలో పుణ్డరీకోతి చత్తారో నిధయో ఉపగతా. తేసు సఙ్ఖో గావుతికో, ఏలో అడ్ఢయోజనికో, ఉప్పలో తిగావుతికో పుణ్డరీకో యోజనికోతి. తేసుపి గహితగహితట్ఠానం పూరతియేవ. ఇతి భగవా పహూతం హిరఞ్ఞసువణ్ణం ఓహాయ పబ్బజితోతి వేదితబ్బో. దహరో వాతిఆదీని హేట్ఠా విత్థారితానేవ.
Bhūmigatañca vehāsaṭṭhañcāti ettha rājaṅgaṇe ceva uyyāne ca sudhāmaṭṭhā pokkharaṇiyo sattaratanapūriṃ katvā bhūmiyaṃ ṭhapitaṃ dhanaṃ bhūmigataṃ nāma, pāsādaniyūhādayo pana pūretvā ṭhapitaṃ vehāsaṭṭhaṃ nāma. Evaṃ tāva kulapariyāyena āgataṃ. Tathāgatassa pana jātadivaseyeva saṅkho elo uppalo puṇḍarīkoti cattāro nidhayo upagatā. Tesu saṅkho gāvutiko, elo aḍḍhayojaniko, uppalo tigāvutiko puṇḍarīko yojanikoti. Tesupi gahitagahitaṭṭhānaṃ pūratiyeva. Iti bhagavā pahūtaṃ hiraññasuvaṇṇaṃ ohāya pabbajitoti veditabbo. Daharo vātiādīni heṭṭhā vitthāritāneva.
అఖుద్దావకాసోతి ఏత్థ భగవతి అపరిమాణోయేవ దస్సనావకాసోతి వేదితబ్బో. తత్రిదం వత్థుం – రాజగహే కిర అఞ్ఞతరో బ్రాహ్మణో ‘‘సమణస్స కిర గోతమస్స పమాణం గహేతుం న సక్కా’’తి సుత్వా భగవతో పిణ్డాయ పవిసనకాలే సట్ఠిహత్థం వేళుం గహేత్వా నగరద్వారస్స బహి ఠత్వా సమ్పత్తే భగవతి వేళుం గహేత్వా సమీపే అట్ఠాసి, వేళు భగవతో జాణుమత్తం పాపుణి. పునదివసే ద్వే వేళూ ఘటేత్వా సమీపే అట్ఠాసి , భగవా ద్విన్నం వేళూనం ఉపరి ద్వివేణుమత్తమేవ పఞ్ఞాయమానో, ‘‘బ్రాహ్మణ, కిం కరోసీ’’తి ఆహ? తుమ్హాకం పమాణం గణ్హామీతి. ‘‘బ్రాహ్మణ, సచేపి త్వం సకలచక్కవాళగబ్భం పూరేత్వా ఠితవేళుం ఘటేత్వా ఆగమిస్ససి, నేవ మే పమాణం గహేతుం సక్ఖిస్ససి. న హి మయా చత్తారి అసఙ్ఖ్యేయ్యాని కప్పసతసహస్సఞ్చ తథా పారమియో పూరితా, యథా మే పరో పమాణం గణ్హేయ్య, అతులో బ్రాహ్మణ, తథాగతో అప్పమేయ్యో’’తి వత్వా ధమ్మపదే గాథమాహ. గాథాపరియోసానే చతురాసీతిపాణసహస్సాని అమతం పివింసు.
Akhuddāvakāsoti ettha bhagavati aparimāṇoyeva dassanāvakāsoti veditabbo. Tatridaṃ vatthuṃ – rājagahe kira aññataro brāhmaṇo ‘‘samaṇassa kira gotamassa pamāṇaṃ gahetuṃ na sakkā’’ti sutvā bhagavato piṇḍāya pavisanakāle saṭṭhihatthaṃ veḷuṃ gahetvā nagaradvārassa bahi ṭhatvā sampatte bhagavati veḷuṃ gahetvā samīpe aṭṭhāsi, veḷu bhagavato jāṇumattaṃ pāpuṇi. Punadivase dve veḷū ghaṭetvā samīpe aṭṭhāsi , bhagavā dvinnaṃ veḷūnaṃ upari dviveṇumattameva paññāyamāno, ‘‘brāhmaṇa, kiṃ karosī’’ti āha? Tumhākaṃ pamāṇaṃ gaṇhāmīti. ‘‘Brāhmaṇa, sacepi tvaṃ sakalacakkavāḷagabbhaṃ pūretvā ṭhitaveḷuṃ ghaṭetvā āgamissasi, neva me pamāṇaṃ gahetuṃ sakkhissasi. Na hi mayā cattāri asaṅkhyeyyāni kappasatasahassañca tathā pāramiyo pūritā, yathā me paro pamāṇaṃ gaṇheyya, atulo brāhmaṇa, tathāgato appameyyo’’ti vatvā dhammapade gāthamāha. Gāthāpariyosāne caturāsītipāṇasahassāni amataṃ piviṃsu.
అపరమ్పి వత్థు – రాహు కిర అసురిన్దో చత్తారి యోజనసహస్సాని అట్ఠ చ యోజనసతాని ఉచ్చో, బాహన్తరమస్స ద్వాదసయోజనసతాని, హత్థతలపాదతలానం పుథులతా తీణి యోజనసతాని, అఙ్గులిపబ్బాని పణ్ణాసయోజనాని , భముకన్తరం పణ్ణాసయోజనం, నలాటం తియోజనసతం, సీసం నవయోజనసతం. సో – ‘‘అహం ఉచ్చోస్మి, సత్థారం ఓనమిత్వా ఓలోకేతుం న సక్ఖిస్సామీ’’తి న గచ్ఛతి. సో ఏకదివసం భగవతో వణ్ణం సుత్వా ‘‘యథా కథఞ్చ ఓలోకేస్సామీ’’తి ఆగతో. భగవా తస్స అజ్ఝాసయం విదిత్వా ‘‘చతూసు ఇరియాపథేసు కతరేన దస్సేమీ’’తి చిన్తేత్వా ‘‘ఠితకో నామ నీచోపి ఉచ్చో వియ పఞ్ఞాయతి, నిపన్నోవస్స అత్తానం దస్సేస్సామీ’’తి, ‘‘ఆనన్ద, గన్ధకుటిపరివేణే మఞ్చకం పఞ్ఞాపేహీ’’తి వత్వా తత్థ సీహసేయ్యం కప్పేసి. రాహు ఆగన్త్వా నిపన్నం భగవన్తం గీవం ఉన్నామేత్వా నభమజ్ఝే పుణ్ణచన్దం వియ ఉల్లోకేతి. కిమిదం అసురిన్దాతి చ వుత్తే, భగవా ఓనమిత్వా ఓలోకేతుం న సక్ఖిస్సామీతి న గచ్ఛిన్తి. న మయా అసురిన్ద అధోముఖేన పారమియో పూరితా, ఉద్ధగ్గం మే కత్వా దానం దిన్నన్తి. తందివసం రాహు సరణం అగమాసి. ఏవం భగవా అఖుద్దావకాసో దస్సనాయ.
Aparampi vatthu – rāhu kira asurindo cattāri yojanasahassāni aṭṭha ca yojanasatāni ucco, bāhantaramassa dvādasayojanasatāni, hatthatalapādatalānaṃ puthulatā tīṇi yojanasatāni, aṅgulipabbāni paṇṇāsayojanāni , bhamukantaraṃ paṇṇāsayojanaṃ, nalāṭaṃ tiyojanasataṃ, sīsaṃ navayojanasataṃ. So – ‘‘ahaṃ uccosmi, satthāraṃ onamitvā oloketuṃ na sakkhissāmī’’ti na gacchati. So ekadivasaṃ bhagavato vaṇṇaṃ sutvā ‘‘yathā kathañca olokessāmī’’ti āgato. Bhagavā tassa ajjhāsayaṃ viditvā ‘‘catūsu iriyāpathesu katarena dassemī’’ti cintetvā ‘‘ṭhitako nāma nīcopi ucco viya paññāyati, nipannovassa attānaṃ dassessāmī’’ti, ‘‘ānanda, gandhakuṭipariveṇe mañcakaṃ paññāpehī’’ti vatvā tattha sīhaseyyaṃ kappesi. Rāhu āgantvā nipannaṃ bhagavantaṃ gīvaṃ unnāmetvā nabhamajjhe puṇṇacandaṃ viya ulloketi. Kimidaṃ asurindāti ca vutte, bhagavā onamitvā oloketuṃ na sakkhissāmīti na gacchinti. Na mayā asurinda adhomukhena pāramiyo pūritā, uddhaggaṃ me katvā dānaṃ dinnanti. Taṃdivasaṃ rāhu saraṇaṃ agamāsi. Evaṃ bhagavā akhuddāvakāso dassanāya.
చతుపారిసుద్ధిసీలేన సీలవా. తం పన సీలం అరియం ఉత్తమం పరిసుద్ధం, తేనాహ అరియసీలీతి. తదేవ అనవజ్జట్ఠేన కుసలం, తేనాహ కుసలసీలీతి. కుసలేన సీలేనాతి ఇదమస్స వేవచనం. బహూనం ఆచరియపాచరియోతి భగవతో ఏకేకాయ ధమ్మదేసనాయ చతురాసీతిపాణసహస్సాని అపరిమాణాపి దేవమనుస్సా మగ్గఫలామతం పివన్తి. తస్మా బహూనం ఆచరియో, సావకవినేయ్యానం పాచరియోతి.
Catupārisuddhisīlena sīlavā. Taṃ pana sīlaṃ ariyaṃ uttamaṃ parisuddhaṃ, tenāha ariyasīlīti. Tadeva anavajjaṭṭhena kusalaṃ, tenāha kusalasīlīti. Kusalena sīlenāti idamassa vevacanaṃ. Bahūnaṃ ācariyapācariyoti bhagavato ekekāya dhammadesanāya caturāsītipāṇasahassāni aparimāṇāpi devamanussā maggaphalāmataṃ pivanti. Tasmā bahūnaṃ ācariyo, sāvakavineyyānaṃ pācariyoti.
ఖీణకామరాగోతి ఏత్థ కామం భగవతో సబ్బేపి కిలేసా ఖీణా, బ్రాహ్మణో పన తే న జానాతి, అత్తనో జాననట్ఠానేయేవ గుణం కథేతి. విగతచాపల్లోతి ‘‘పత్తమణ్డనా చీవరమణ్డనా సేనాసనమణ్డనా ఇమస్స వా పూతికాయస్స…పే॰… కేలనా పటికేలనా’’తి ఏవం వుత్తచాపల్యవిరహితో.
Khīṇakāmarāgoti ettha kāmaṃ bhagavato sabbepi kilesā khīṇā, brāhmaṇo pana te na jānāti, attano jānanaṭṭhāneyeva guṇaṃ katheti. Vigatacāpalloti ‘‘pattamaṇḍanā cīvaramaṇḍanā senāsanamaṇḍanā imassa vā pūtikāyassa…pe… kelanā paṭikelanā’’ti evaṃ vuttacāpalyavirahito.
అపాపపురేక్ఖారోతి అపాపే నవలోకుత్తరధమ్మే పురతో కత్వా విచరతి. బ్రహ్మఞ్ఞాయ పజాయాతి సారిపుత్తమోగ్గల్లానమహాకస్సపాదిభేదాయ బ్రాహ్మణపజాయ. (అవిరుద్ధో హి సో) ఏతిస్సాయ పజాయ పురేక్ఖారో. అయఞ్హి పజా సమణం గోతమం పురతో కత్వా చరతీతి అత్థో. అపిచ అపాపపురేక్ఖారోతి న పాపుపురేక్ఖారో, న పాపం పురతో కత్వా చరతి, పాపం న ఇచ్ఛతీతి అత్థో. కస్స? బ్రహ్మఞ్ఞాయ పజాయ అత్తనా సద్ధిం పటివిరుద్ధాయపి బ్రాహ్మణపజాయ అవిరుద్ధో హితసుఖత్థికోయేవాతి వుత్తం హోతి.
Apāpapurekkhāroti apāpe navalokuttaradhamme purato katvā vicarati. Brahmaññāya pajāyāti sāriputtamoggallānamahākassapādibhedāya brāhmaṇapajāya. (Aviruddho hi so) etissāya pajāya purekkhāro. Ayañhi pajā samaṇaṃ gotamaṃ purato katvā caratīti attho. Apica apāpapurekkhāroti na pāpupurekkhāro, na pāpaṃ purato katvā carati, pāpaṃ na icchatīti attho. Kassa? Brahmaññāya pajāya attanā saddhiṃ paṭiviruddhāyapi brāhmaṇapajāya aviruddho hitasukhatthikoyevāti vuttaṃ hoti.
తిరోరట్ఠాతి పరరట్ఠతో. తిరోజనపదాతి పరజనపదతో. సంపుచ్ఛితుం ఆగచ్ఛన్తీతి ఖత్తియపణ్డితాదయో చేవ బ్రాహ్మణగన్ధబ్బాదయో చ పఞ్హే అభిసఙ్ఖరిత్వా పుచ్ఛిస్సామాతి ఆగచ్ఛన్తి. తత్థ కేచి పుచ్ఛాయ వా దోసం విస్సజ్జనసమ్పటిచ్ఛనే వా అసమత్థతం సల్లక్ఖేత్వా అపుచ్ఛిత్వావ తుణ్హీ నిసీదన్తి, కేచి పుచ్ఛన్తి, కేసఞ్చి భగవా పుచ్ఛాయ ఉస్సాహం జనేత్వా విస్సజ్జేతి. ఏవం సబ్బేసమ్పి తేసం విమతియో తీరం పత్వా మహాసముద్దస్స ఊమియో వియ భగవన్తం పత్వావ భిజ్జన్తి. సేసమేత్థ తథాగతస్స వణ్ణే ఉత్తానమేవ.
Tiroraṭṭhāti pararaṭṭhato. Tirojanapadāti parajanapadato. Saṃpucchituṃ āgacchantīti khattiyapaṇḍitādayo ceva brāhmaṇagandhabbādayo ca pañhe abhisaṅkharitvā pucchissāmāti āgacchanti. Tattha keci pucchāya vā dosaṃ vissajjanasampaṭicchane vā asamatthataṃ sallakkhetvā apucchitvāva tuṇhī nisīdanti, keci pucchanti, kesañci bhagavā pucchāya ussāhaṃ janetvā vissajjeti. Evaṃ sabbesampi tesaṃ vimatiyo tīraṃ patvā mahāsamuddassa ūmiyo viya bhagavantaṃ patvāva bhijjanti. Sesamettha tathāgatassa vaṇṇe uttānameva.
అతిథీ నో తే హోన్తీతి తే అమ్హాకం ఆగన్తుకా నవకా పాహునకా హోన్తీతి అత్థో. పరియాపుణామీతి జానామి. అపరిమాణవణ్ణోతి తథారూపేనేవ సబ్బఞ్ఞునాపి అప్పమేయ్యవణ్ణో, పగేవ మాదిసేనాతి దస్సేతి. వుత్తమ్పి చేతం –
Atithī no te hontīti te amhākaṃ āgantukā navakā pāhunakā hontīti attho. Pariyāpuṇāmīti jānāmi. Aparimāṇavaṇṇoti tathārūpeneva sabbaññunāpi appameyyavaṇṇo, pageva mādisenāti dasseti. Vuttampi cetaṃ –
‘‘బుద్ధోపి బుద్ధస్స భణేయ్య వణ్ణం,
‘‘Buddhopi buddhassa bhaṇeyya vaṇṇaṃ,
కప్పమ్పి చే అఞ్ఞమభాసమానో;
Kappampi ce aññamabhāsamāno;
ఖీయేథ కప్పో చిరదీఘమన్తరే,
Khīyetha kappo ciradīghamantare,
వణ్ణో న ఖీయేథ తథాగతస్సా’’తి.
Vaṇṇo na khīyetha tathāgatassā’’ti.
ఇమం పన గుణకథం సుత్వా తే బ్రాహ్మణా చిన్తయింసు ‘‘యథా, చఙ్కీ, సమణస్స గోతమస్స వణ్ణం భాసతి, అనోమగుణో సో భవం గోతమో, ఏవం తస్స గుణే జానమానేన ఖో పన ఇమినా అతిచిరం అధివాసితం, హన్ద నం అనువత్తామా’’తి అనువత్తమానా ‘‘తేన హి, భో’’తిఆదిమాహంసు.
Imaṃ pana guṇakathaṃ sutvā te brāhmaṇā cintayiṃsu ‘‘yathā, caṅkī, samaṇassa gotamassa vaṇṇaṃ bhāsati, anomaguṇo so bhavaṃ gotamo, evaṃ tassa guṇe jānamānena kho pana iminā aticiraṃ adhivāsitaṃ, handa naṃ anuvattāmā’’ti anuvattamānā ‘‘tena hi, bho’’tiādimāhaṃsu.
౪౨౬. ఓపాతేతీతి పవేసేతి. సంపురేక్ఖరోన్తీతి పుత్తమత్తనత్తమత్తమ్పి సమానం పురతో కత్వా విచరన్తి.
426.Opātetīti paveseti. Saṃpurekkharontīti puttamattanattamattampi samānaṃ purato katvā vicaranti.
౪౨౭. మన్తపదన్తి మన్తాయేవ మన్తపదం, వేదోతి అత్థో. ఇతిహితిహ పరమ్పరాయాతి ఏవం కిర ఏవం కిరాతి పరమ్పరభావేన ఆగతన్తి దీపేతి. పిటకసమ్పదాయాతి పావచనసఙ్ఖాతసమ్పత్తియా. సావిత్తిఆదీహి ఛన్దబన్ధేహి చ వగ్గబన్ధేహి చ సమ్పాదేత్వా ఆగతన్తి దస్సేతి. తత్థ చాతి తస్మిం మన్తపదే. పవత్తారోతి పవత్తయితారో. యేసన్తి యేసం సన్తకం. మన్తపదన్తి వేదసఙ్ఖాతం మన్తమేవ. గీతన్తి అట్ఠకాదీహి దసహి పోరాణకబ్రాహ్మణేహి పదసమ్పత్తివసేన సజ్ఝాయితం. పవుత్తన్తి అఞ్ఞేసం వుత్తం, వాచితన్తి అత్థో. సమిహితన్తి సముపబ్యూళ్హం రాసికతం, పిణ్డం కత్వా ఠపితన్తి అత్థో. తదనుగాయన్తీతి ఏతరహి బ్రాహ్మణా తం తేహి పుబ్బే గీతం అనుగాయన్తి అనుసజ్ఝాయన్తి వాదేన్తి. తదనుభాసన్తీతి తం అనుభాసన్తి, ఇదం పురిమస్సేవ వేవచనం. భాసితమనుభాసన్తీతి తేహి భాసితం సజ్ఝాయితం అనుసజ్ఝాయన్తి. వాచితమనువాచేన్తీతి తేహి అఞ్ఞేసం వాచితం అనువాచేన్తి. సేయ్యథిదన్తి తే కతమేతి అత్థో. అట్ఠకోతిఆదీని తేసం నామాని, తే కిర దిబ్బేన చక్ఖునా ఓలోకేత్వా పరూపఘాతం అకత్వా కస్సపసమ్మాసమ్బుద్ధస్స భగవతో పావచనేన సహ సంసన్దేత్వా మన్తే గన్థేసుం, అపరాపరే పన బ్రాహ్మణా పాణాతిపాతాదీని పక్ఖిపిత్వా తయో వేదే భిన్దిత్వా బుద్ధవచనేన సద్ధిం విరుద్ధే అకంసు.
427.Mantapadanti mantāyeva mantapadaṃ, vedoti attho. Itihitiha paramparāyāti evaṃ kira evaṃ kirāti paramparabhāvena āgatanti dīpeti. Piṭakasampadāyāti pāvacanasaṅkhātasampattiyā. Sāvittiādīhi chandabandhehi ca vaggabandhehi ca sampādetvā āgatanti dasseti. Tattha cāti tasmiṃ mantapade. Pavattāroti pavattayitāro. Yesanti yesaṃ santakaṃ. Mantapadanti vedasaṅkhātaṃ mantameva. Gītanti aṭṭhakādīhi dasahi porāṇakabrāhmaṇehi padasampattivasena sajjhāyitaṃ. Pavuttanti aññesaṃ vuttaṃ, vācitanti attho. Samihitanti samupabyūḷhaṃ rāsikataṃ, piṇḍaṃ katvā ṭhapitanti attho. Tadanugāyantīti etarahi brāhmaṇā taṃ tehi pubbe gītaṃ anugāyanti anusajjhāyanti vādenti. Tadanubhāsantīti taṃ anubhāsanti, idaṃ purimasseva vevacanaṃ. Bhāsitamanubhāsantīti tehi bhāsitaṃ sajjhāyitaṃ anusajjhāyanti. Vācitamanuvācentīti tehi aññesaṃ vācitaṃ anuvācenti. Seyyathidanti te katameti attho. Aṭṭhakotiādīni tesaṃ nāmāni, te kira dibbena cakkhunā oloketvā parūpaghātaṃ akatvā kassapasammāsambuddhassa bhagavato pāvacanena saha saṃsandetvā mante ganthesuṃ, aparāpare pana brāhmaṇā pāṇātipātādīni pakkhipitvā tayo vede bhinditvā buddhavacanena saddhiṃ viruddhe akaṃsu.
౪౨౮. అన్ధవేణీతి అన్ధపవేణీ. ఏకేన హి చక్ఖుమతా గహితయట్ఠియా కోటిం ఏకో అన్ధో గణ్హాతి, తం అన్ధం అఞ్ఞో, తం అఞ్ఞోతి ఏవం పణ్ణాస సట్ఠి అన్ధా పటిపాటియా ఘటితా అన్ధవేణీతి వుచ్చతి. పరమ్పరాసంసత్తాతి అఞ్ఞమఞ్ఞం లగ్గా, యట్ఠిగ్గాహకేనపి చక్ఖుమతా విరహితాతి అత్థో. ఏకో కిర ధుత్తో అన్ధగణం దిస్వా ‘‘అసుకస్మిం నామ గామే ఖజ్జభోజ్జం సులభ’’న్తి ఉస్సాహేత్వా తేహి ‘‘తత్థ నో సామి నేహి, ఇదం నామ తే దేమా’’తి వుత్తే లఞ్జం గహేత్వా అన్తరామగ్గే మగ్గా ఓక్కమ్మ మహన్తం గచ్ఛం అనుపరిగన్త్వా పురిమస్స హత్థేన పచ్ఛిమస్స కచ్ఛం గణ్హాపేత్వా ‘‘కిఞ్చి కమ్మం అత్థి, గచ్ఛథ తావ తుమ్హే’’తి వత్వా పలాయి. తే దివసమ్పి గన్త్వా మగ్గం అవిన్దమానా ‘‘కహం, భో, చక్ఖుమా కహం మగ్గో’’తి పరిదేవిత్వా మగ్గం అవిన్దమానా తత్థేవ మరింసు. తే సన్ధాయ వుత్తం ‘‘పరమ్పరాసంసత్తా’’తి. పురిమోపీతి పురిమేసు దససు బ్రాహ్మణేసు ఏకోపి. మజ్ఝిమోపీతి మజ్ఝే ఆచరియపాచరియేసు ఏకోపి. పచ్ఛిమోపీతి ఇదాని బ్రాహ్మణేసు ఏకోపి.
428.Andhaveṇīti andhapaveṇī. Ekena hi cakkhumatā gahitayaṭṭhiyā koṭiṃ eko andho gaṇhāti, taṃ andhaṃ añño, taṃ aññoti evaṃ paṇṇāsa saṭṭhi andhā paṭipāṭiyā ghaṭitā andhaveṇīti vuccati. Paramparāsaṃsattāti aññamaññaṃ laggā, yaṭṭhiggāhakenapi cakkhumatā virahitāti attho. Eko kira dhutto andhagaṇaṃ disvā ‘‘asukasmiṃ nāma gāme khajjabhojjaṃ sulabha’’nti ussāhetvā tehi ‘‘tattha no sāmi nehi, idaṃ nāma te demā’’ti vutte lañjaṃ gahetvā antarāmagge maggā okkamma mahantaṃ gacchaṃ anuparigantvā purimassa hatthena pacchimassa kacchaṃ gaṇhāpetvā ‘‘kiñci kammaṃ atthi, gacchatha tāva tumhe’’ti vatvā palāyi. Te divasampi gantvā maggaṃ avindamānā ‘‘kahaṃ, bho, cakkhumā kahaṃ maggo’’ti paridevitvā maggaṃ avindamānā tattheva mariṃsu. Te sandhāya vuttaṃ ‘‘paramparāsaṃsattā’’ti. Purimopīti purimesu dasasu brāhmaṇesu ekopi. Majjhimopīti majjhe ācariyapācariyesu ekopi. Pacchimopīti idāni brāhmaṇesu ekopi.
పఞ్చ ఖోతి పాళిఆగతేసు ద్వీసు అఞ్ఞేపి ఏవరూపే తయో పక్ఖిపిత్వా వదతి. ద్వేధావిపాకాతి భూతవిపాకా వా అభూతవిపాకా వా. నాలమేత్థాతి, భారద్వాజ, సచ్చం అనురక్ఖిస్సామీతి పటిపన్నేన విఞ్ఞునా ‘‘యం మయా గహితం, ఇదమేవ సచ్చం మోఘమఞ్ఞ’’న్తి ఏత్థ ఏకంసేనేవ నిట్ఠం గన్తుం నాలం న యుత్తన్తి ఉపరి పుచ్ఛాయ మగ్గం వివరిత్వా ఠపేసి.
Pañcakhoti pāḷiāgatesu dvīsu aññepi evarūpe tayo pakkhipitvā vadati. Dvedhāvipākāti bhūtavipākā vā abhūtavipākā vā. Nālametthāti, bhāradvāja, saccaṃ anurakkhissāmīti paṭipannena viññunā ‘‘yaṃ mayā gahitaṃ, idameva saccaṃ moghamañña’’nti ettha ekaṃseneva niṭṭhaṃ gantuṃ nālaṃ na yuttanti upari pucchāya maggaṃ vivaritvā ṭhapesi.
౪౩౦. ఇధ, భారద్వాజ, భిక్ఖూతి జీవకసుత్తే (మ॰ ని॰ ౨.౫౧ ఆదయో) వియ మహావచ్ఛసుత్తే (మ॰ ని॰ ౨.౧౯౩ ఆదయో) వియ చ అత్తానఞ్ఞేవ సన్ధాయ వదతి. లోభనీయేసు ధమ్మేసూతి లోభధమ్మేసు. సేసపదద్వయేపి ఏసేవ నయో.
430.Idha, bhāradvāja, bhikkhūti jīvakasutte (ma. ni. 2.51 ādayo) viya mahāvacchasutte (ma. ni. 2.193 ādayo) viya ca attānaññeva sandhāya vadati. Lobhanīyesu dhammesūti lobhadhammesu. Sesapadadvayepi eseva nayo.
౪౩౨. సద్ధం నివేసేతీతి ఓకప్పనియసద్ధం నివేసేతి. ఉపసఙ్కమతీతి ఉపగచ్ఛతి. పయిరుపాసతీతి సన్తికే నిసీదతి. సోతన్తి పసాదసోతం ఓదహతి. ధమ్మన్తి దేసనాధమ్మం సుణాతి. ధారేతీతి పగుణం కత్వా ధారేతి. ఉపపరిక్ఖతీతి అత్థతో చ కారణతో చ వీమంసతి. నిజ్ఝానం ఖమన్తీతి ఓలోకనం ఖమన్తి, ఇధ సీలం కథితం, ఇధ సమాధీతి ఏవం ఉపట్ఠహన్తీతి అత్థో. ఛన్దోతి కత్తుకమ్యతా ఛన్దో. ఉస్సహతీతి వాయమతి. తులేతీతి అనిచ్చాదివసేన తీరేతి. పదహతీతి మగ్గపధానం పదహతి. కాయేన చేవ పరమసచ్చన్తి సహజాతనామకాయేన చ నిబ్బానం సచ్ఛికరోతి, పఞ్ఞాయ చ కిలేసే నిబ్బిజ్ఝిత్వా తదేవ విభూతం పాకటం కరోన్తో పస్సతి.
432.Saddhaṃ nivesetīti okappaniyasaddhaṃ niveseti. Upasaṅkamatīti upagacchati. Payirupāsatīti santike nisīdati. Sotanti pasādasotaṃ odahati. Dhammanti desanādhammaṃ suṇāti. Dhāretīti paguṇaṃ katvā dhāreti. Upaparikkhatīti atthato ca kāraṇato ca vīmaṃsati. Nijjhānaṃ khamantīti olokanaṃ khamanti, idha sīlaṃ kathitaṃ, idha samādhīti evaṃ upaṭṭhahantīti attho. Chandoti kattukamyatā chando. Ussahatīti vāyamati. Tuletīti aniccādivasena tīreti. Padahatīti maggapadhānaṃ padahati. Kāyena ceva paramasaccanti sahajātanāmakāyena ca nibbānaṃ sacchikaroti, paññāya ca kilese nibbijjhitvā tadeva vibhūtaṃ pākaṭaṃ karonto passati.
౪౩౩. సచ్చానుబోధోతి మగ్గానుబోధో. సచ్చానుప్పత్తీతి ఫలసచ్ఛికిరియా. తేసంయేవాతి హేట్ఠా వుత్తానం ద్వాదసన్నం, ఏవం దీఘం మగ్గవాదం అనులోమేతి, తస్మా నాయమత్థో. అయం పనేత్థ అత్థో – తేసంయేవాతి తేసం మగ్గసమ్పయుత్తధమ్మానం. పధానన్తి మగ్గపధానం. తఞ్హి ఫలసచ్ఛికిరియసఙ్ఖాతాయ సచ్చానుప్పత్తియా బహుకారం, మగ్గే అసతి ఫలాభావతోతి. ఇమినా నయేన సబ్బపదేసు అత్థో వేదితబ్బో. సేసం సబ్బత్థ ఉత్తానమేవాతి.
433.Saccānubodhoti maggānubodho. Saccānuppattīti phalasacchikiriyā. Tesaṃyevāti heṭṭhā vuttānaṃ dvādasannaṃ, evaṃ dīghaṃ maggavādaṃ anulometi, tasmā nāyamattho. Ayaṃ panettha attho – tesaṃyevāti tesaṃ maggasampayuttadhammānaṃ. Padhānanti maggapadhānaṃ. Tañhi phalasacchikiriyasaṅkhātāya saccānuppattiyā bahukāraṃ, magge asati phalābhāvatoti. Iminā nayena sabbapadesu attho veditabbo. Sesaṃ sabbattha uttānamevāti.
పపఞ్చసూదనియా మజ్ఝిమనికాయట్ఠకథాయ
Papañcasūdaniyā majjhimanikāyaṭṭhakathāya
చఙ్కీసుత్తవణ్ణనా నిట్ఠితా.
Caṅkīsuttavaṇṇanā niṭṭhitā.
Related texts:
తిపిటక (మూల) • Tipiṭaka (Mūla) / సుత్తపిటక • Suttapiṭaka / మజ్ఝిమనికాయ • Majjhimanikāya / ౫. చఙ్కీసుత్తం • 5. Caṅkīsuttaṃ
టీకా • Tīkā / సుత్తపిటక (టీకా) • Suttapiṭaka (ṭīkā) / మజ్ఝిమనికాయ (టీకా) • Majjhimanikāya (ṭīkā) / ౫. చఙ్కీసుత్తవణ్ణనా • 5. Caṅkīsuttavaṇṇanā