Library / Tipiṭaka / തിപിടക • Tipiṭaka / മജ്ഝിമനികായ (അട്ഠകഥാ) • Majjhimanikāya (aṭṭhakathā)

    ൫. ചങ്കീസുത്തവണ്ണനാ

    5. Caṅkīsuttavaṇṇanā

    ൪൨൨. ഏവം മേ സുതന്തി ചങ്കീസുത്തം. തത്ഥ ദേവവനേ സാലവനേതി തസ്മിം കിര ദേവതാനം ബലികമ്മം കരീയതി, തേന തം ദേവവനന്തിപി സാലവനന്തിപി വുച്ചതി. ഓപാസാദം അജ്ഝാവസതീതി ഓപാസാദനാമകേ ബ്രാഹ്മണഗാമേ വസതി, അഭിഭവിത്വാ വാ ആവസതി, തസ്സ സാമീ ഹുത്വാ യായ മരിയാദായ തത്ഥ വസിതബ്ബം, തായ മരിയാദായ വസതി. ഉപസഗ്ഗവസേന പനേത്ഥ ഭുമ്മത്ഥേ ഉപയോഗവചനം വേദിതബ്ബം, തഥസ്സ അനുപ്പയോഗത്താവ സേസപദേസു. തത്ഥ ലക്ഖണം സദ്ദസത്ഥതോ പരിയേസിതബ്ബം. സത്തുസ്സദന്തി സത്തേഹി ഉസ്സദം ഉസ്സന്നം, ബഹുജനം ആകിണ്ണമനുസ്സം പോസാവനിയഹത്ഥിഅസ്സമോരമിഗാദിഅനേകസത്തസമാകിണ്ണഞ്ചാതി അത്ഥോ. യസ്മാ പന സോ ഗാമോ ബഹി ആവിജ്ഝിത്വാ ജാതേന ഹത്ഥിഅസ്സാദീനം ഘാസതിണേന ചേവ ഗേഹച്ഛദനതിണേന ച സമ്പന്നോ, തഥാ ദാരുകട്ഠേഹി ചേവ ഗേഹസമ്ഭാരകട്ഠേഹി ച, യസ്മാ ചസ്സ അബ്ഭന്തരേ വട്ടചതുരസ്സാദിസണ്ഠാനാ ബഹൂ പോക്ഖരണിയോ, ജലജകുസുമവിചിത്താനി ച ബഹി അനേകാനി തളാകാനി വാ ഉദകസ്സ നിച്ചഭരിതാനേവ ഹോന്തി, തസ്മാ സതിണകട്ഠോദകന്തി വുത്തം.

    422.Evaṃme sutanti caṅkīsuttaṃ. Tattha devavane sālavaneti tasmiṃ kira devatānaṃ balikammaṃ karīyati, tena taṃ devavanantipi sālavanantipi vuccati. Opāsādaṃ ajjhāvasatīti opāsādanāmake brāhmaṇagāme vasati, abhibhavitvā vā āvasati, tassa sāmī hutvā yāya mariyādāya tattha vasitabbaṃ, tāya mariyādāya vasati. Upasaggavasena panettha bhummatthe upayogavacanaṃ veditabbaṃ, tathassa anuppayogattāva sesapadesu. Tattha lakkhaṇaṃ saddasatthato pariyesitabbaṃ. Sattussadanti sattehi ussadaṃ ussannaṃ, bahujanaṃ ākiṇṇamanussaṃ posāvaniyahatthiassamoramigādianekasattasamākiṇṇañcāti attho. Yasmā pana so gāmo bahi āvijjhitvā jātena hatthiassādīnaṃ ghāsatiṇena ceva gehacchadanatiṇena ca sampanno, tathā dārukaṭṭhehi ceva gehasambhārakaṭṭhehi ca, yasmā cassa abbhantare vaṭṭacaturassādisaṇṭhānā bahū pokkharaṇiyo, jalajakusumavicittāni ca bahi anekāni taḷākāni vā udakassa niccabharitāneva honti, tasmā satiṇakaṭṭhodakanti vuttaṃ.

    സഹ ധഞ്ഞേന സധഞ്ഞം, പുബ്ബണ്ണാപരണ്ണാദിഭേദം ബഹുധഞ്ഞസന്നിചയന്തി അത്ഥോ. ഏത്താവതാ യസ്മിം ഗാമേ ബ്രാഹ്മണോ സേതച്ഛത്തം ഉസ്സാപേത്വാ രാജലീലായ വസതി. തസ്സ സമിദ്ധിസമ്പത്തി ദീപിതാ ഹോതി. രാജതോ ലദ്ധം ഭോഗ്ഗം രാജഭോഗ്ഗം. കേന ദിന്നന്തി ചേ, രഞ്ഞാ പസേനദിനാ കോസലേന ദിന്നം. രാജദായന്തി രഞ്ഞോ ദായഭൂതം, ദായജ്ജന്തി അത്ഥോ. ബ്രഹ്മദേയ്യന്തി സേട്ഠദേയ്യം, ഛത്തം ഉസ്സാപേത്വാ രാജസങ്ഖേപേന ഭുഞ്ജിതബ്ബന്തി അത്ഥോ. അഥ വാ രാജഭോഗ്ഗന്തി സബ്ബം ഛേജ്ജഭേജ്ജം അനുസാസന്തേന തിത്ഥപബ്ബതാദീസു സുങ്കം ഗണ്ഹന്തേന സേതച്ഛത്തം ഉസ്സാപേത്വാ രഞ്ഞാ ഹുത്വാ ഭുഞ്ജിതബ്ബം. തത്ഥ രഞ്ഞാ പസേനദിനാ കോസലേന ദിന്നം രാജദായന്തി. ഏത്ഥ രഞ്ഞാ ദിന്നത്താ രാജദായം, ദായകരാജദീപനത്ഥം പനസ്സ ‘‘രഞ്ഞാ പസേനദിനാ കോസലേന ദിന്ന’’ന്തി ഇദം വുത്തം. ബ്രഹ്മദേയ്യന്തി സേട്ഠദേയ്യം, യഥാ ദിന്നം ന പുന ഗഹേതബ്ബം ഹോതി നിസ്സട്ഠപരിച്ചത്തം, ഏവം ദിന്നന്തി അത്ഥോ.

    Saha dhaññena sadhaññaṃ, pubbaṇṇāparaṇṇādibhedaṃ bahudhaññasannicayanti attho. Ettāvatā yasmiṃ gāme brāhmaṇo setacchattaṃ ussāpetvā rājalīlāya vasati. Tassa samiddhisampatti dīpitā hoti. Rājato laddhaṃ bhoggaṃ rājabhoggaṃ. Kena dinnanti ce, raññā pasenadinā kosalena dinnaṃ. Rājadāyanti rañño dāyabhūtaṃ, dāyajjanti attho. Brahmadeyyanti seṭṭhadeyyaṃ, chattaṃ ussāpetvā rājasaṅkhepena bhuñjitabbanti attho. Atha vā rājabhogganti sabbaṃ chejjabhejjaṃ anusāsantena titthapabbatādīsu suṅkaṃ gaṇhantena setacchattaṃ ussāpetvā raññā hutvā bhuñjitabbaṃ. Tattha raññā pasenadinā kosalena dinnaṃ rājadāyanti. Ettha raññā dinnattā rājadāyaṃ, dāyakarājadīpanatthaṃ panassa ‘‘raññā pasenadinā kosalena dinna’’nti idaṃ vuttaṃ. Brahmadeyyanti seṭṭhadeyyaṃ, yathā dinnaṃ na puna gahetabbaṃ hoti nissaṭṭhapariccattaṃ, evaṃ dinnanti attho.

    ൪൨൩. ബഹൂ ബഹൂ ഹുത്വാ സംഹതാതി സങ്ഘാ. ഏകേകിസ്സാ ദിസായ സങ്ഘോ തേസം അത്ഥീതി സങ്ഘീ. പുബ്ബേ ഗാമസ്സ അന്തോ അഗണാ ബഹി നിക്ഖമിത്വാ ഗണാ സമ്പന്നാതി ഗണീഭൂതാ. ഉത്തരേനമുഖാതി ഉത്തരദിസാഭിമുഖാ. ഖത്തം ആമന്തേസീതി ഖത്താ വുച്ചതി പുച്ഛിതപഞ്ഹബ്യാകരണസമത്ഥോ മഹാമത്തോ, തം ആമന്തേസി. ആഗമേന്തൂതി മുഹുത്തം പടിമാനേന്തു, അച്ഛന്തൂതി വുത്തം ഹോതി.

    423. Bahū bahū hutvā saṃhatāti saṅghā. Ekekissā disāya saṅgho tesaṃ atthīti saṅghī. Pubbe gāmassa anto agaṇā bahi nikkhamitvā gaṇā sampannāti gaṇībhūtā. Uttarenamukhāti uttaradisābhimukhā. Khattaṃ āmantesīti khattā vuccati pucchitapañhabyākaraṇasamattho mahāmatto, taṃ āmantesi. Āgamentūti muhuttaṃ paṭimānentu, acchantūti vuttaṃ hoti.

    ൪൨൪. നാനാവേരജ്ജകാനന്തി നാനാവിധേസു രജ്ജേസു അഞ്ഞേസു കാസികോസലാദീസു ജാതാ വാ നിവസന്തി വാ, തതോ വാ ആഗതാതി നാനാവേരജ്ജകാ, തേസം നാനാവേരജ്ജകാനം. കേനചിദേവാതി അനിയമിതേന യഞ്ഞുപാസനാദിനാ കേനചി കിച്ചേന. തേ തസ്സ ഗമനം സുത്വാ ചിന്തേസും – ‘‘അയം, ചങ്കീ, ഉഗ്ഗതബ്രാഹ്മണോ, യേഭുയ്യേന ച അഞ്ഞേ ബ്രാഹ്മണാ സമണം ഗോതമം സരണം ഗതാ, അയമേവ ന ഗതോ. സ്വായം സചേ തത്ഥ ഗമിസ്സതി, അദ്ധാ സമണസ്സ ഗോതമസ്സ ആവട്ടനിയാ മായായ ആവട്ടിതോ സരണം ഗമിസ്സതി. തതോ ഏതസ്സാപി ഗേഹദ്വാരേ ബ്രാഹ്മണാനം അസന്നിപാതോ ഭവിസ്സതി. ഹന്ദസ്സ ഗമനന്തരായം കരോമാ’’തി സമ്മന്തയിത്വാ തത്ഥ അഗമംസു. തം സന്ധായ ‘‘അഥ ഖോ തേ ബ്രാഹ്മണാ’’തിആദി വുത്തം.

    424.Nānāverajjakānanti nānāvidhesu rajjesu aññesu kāsikosalādīsu jātā vā nivasanti vā, tato vā āgatāti nānāverajjakā, tesaṃ nānāverajjakānaṃ. Kenacidevāti aniyamitena yaññupāsanādinā kenaci kiccena. Te tassa gamanaṃ sutvā cintesuṃ – ‘‘ayaṃ, caṅkī, uggatabrāhmaṇo, yebhuyyena ca aññe brāhmaṇā samaṇaṃ gotamaṃ saraṇaṃ gatā, ayameva na gato. Svāyaṃ sace tattha gamissati, addhā samaṇassa gotamassa āvaṭṭaniyā māyāya āvaṭṭito saraṇaṃ gamissati. Tato etassāpi gehadvāre brāhmaṇānaṃ asannipāto bhavissati. Handassa gamanantarāyaṃ karomā’’ti sammantayitvā tattha agamaṃsu. Taṃ sandhāya ‘‘atha kho te brāhmaṇā’’tiādi vuttaṃ.

    തത്ഥ ഉഭതോതി ദ്വീഹി പക്ഖേഹി. മാതിതോ ച പിതിതോ ചാതി, ഭോതോ മാതാ ബ്രാഹ്മണീ, മാതുമാതാ ബ്രാഹ്മണീ, തസ്സാപി മാതാ ബ്രാഹ്മണീ. പിതാ ബ്രാഹ്മണോ, പിതുപിതാ ബ്രാഹ്മണോ, തസ്സപി പിതാ ബ്രാഹ്മണോതി. ഏവം ഭവം ഉഭതോ സുജാതോ, മാതിതോ ച പിതിതോ ച. സംസുദ്ധഗഹണികോതി സംസുദ്ധാ തേ മാതു ഗഹണീ, സംസുദ്ധാ തേ മാതു കുച്ഛീതി അത്ഥോ. യാവ സത്തമാ പിതാമഹയുഗാതി ഏത്ഥ പിതു പിതാ പിതാമഹോ, പിതാമഹസ്സ യുഗം പിതാമഹയുഗം. യുഗന്തി ആയുപ്പമാണം വുച്ചതി. അഭിലാപമത്തമേവ ചേതം, അത്ഥതോ പന പിതാമഹോവ പിതാമഹയുഗം. തതോ ഉദ്ധം സബ്ബേപി പുബ്ബപുരിസാ പിതാമഹഗ്ഗഹണേനേവ ഗഹിതാ. ഏവം യാവ സത്തമോ പുരിസോ, താവ സംസുദ്ധഗഹണികോ. അഥ വാ അക്ഖിത്തോ അനുപകുട്ഠോ ജാതിവാദേനാതി ദസ്സേതി. അക്ഖിത്തോതി അപനേഥ ഏതം, കിം ഇമിനാതി ഏവം അക്ഖിത്തോ അനവക്ഖിത്തോ. അനുപക്കുട്ഠോതി ന ഉപകുട്ഠോ, ന അക്കോസം വാ നിന്ദം വാ പത്തപുബ്ബോ. കേന കാരണേനാതി. ജാതിവാദേന, ഇതിപി ഹീനജാതികോ ഏസോതി ഏവരൂപേന വചനേനാതി അത്ഥോ. ഇമിനാപങ്ഗേനാതി ഇമിനാപി കാരണേന.

    Tattha ubhatoti dvīhi pakkhehi. Mātitoca pitito cāti, bhoto mātā brāhmaṇī, mātumātā brāhmaṇī, tassāpi mātā brāhmaṇī. Pitā brāhmaṇo, pitupitā brāhmaṇo, tassapi pitā brāhmaṇoti. Evaṃ bhavaṃ ubhato sujāto, mātito ca pitito ca. Saṃsuddhagahaṇikoti saṃsuddhā te mātu gahaṇī, saṃsuddhā te mātu kucchīti attho. Yāva sattamā pitāmahayugāti ettha pitu pitā pitāmaho, pitāmahassa yugaṃ pitāmahayugaṃ. Yuganti āyuppamāṇaṃ vuccati. Abhilāpamattameva cetaṃ, atthato pana pitāmahova pitāmahayugaṃ. Tato uddhaṃ sabbepi pubbapurisā pitāmahaggahaṇeneva gahitā. Evaṃ yāva sattamo puriso, tāva saṃsuddhagahaṇiko. Atha vā akkhitto anupakuṭṭho jātivādenāti dasseti. Akkhittoti apanetha etaṃ, kiṃ imināti evaṃ akkhitto anavakkhitto. Anupakkuṭṭhoti na upakuṭṭho, na akkosaṃ vā nindaṃ vā pattapubbo. Kena kāraṇenāti. Jātivādena, itipi hīnajātiko esoti evarūpena vacanenāti attho. Imināpaṅgenāti imināpi kāraṇena.

    അഡ്ഢോതി ഇസ്സരോ. മഹദ്ധനോതി മഹതാ ധനേന സമന്നാഗതോ. ഭോതോ ഹി ഗേഹേ പഥവിയം പംസുവാലികാ വിയ ബഹു ധനം, സമണോ പന ഗോതമോ അധനോ ഭിക്ഖായ ഉദരം പൂരേത്വാ യാപേതീതി ദസ്സേന്തി . മഹാഭോഗോതി പഞ്ചകാമഗുണവസേന മഹാഉപഭോഗോ. ഏവം യം യം ഗുണം വദന്തി, തസ്സ തസ്സ പടിപക്ഖവസേന ഭഗവതോ അഗുണംയേവ ദസ്സേമാതി മഞ്ഞമാനാ വദന്തി.

    Aḍḍhoti issaro. Mahaddhanoti mahatā dhanena samannāgato. Bhoto hi gehe pathaviyaṃ paṃsuvālikā viya bahu dhanaṃ, samaṇo pana gotamo adhano bhikkhāya udaraṃ pūretvā yāpetīti dassenti . Mahābhogoti pañcakāmaguṇavasena mahāupabhogo. Evaṃ yaṃ yaṃ guṇaṃ vadanti, tassa tassa paṭipakkhavasena bhagavato aguṇaṃyeva dassemāti maññamānā vadanti.

    അഭിരൂപോതി അഞ്ഞേഹി മനുസ്സേഹി അധികരൂപോ. ദസ്സനീയോതി ദിവസമ്പി പസ്സന്താനം അതിത്തികരണതോ ദസ്സനയോഗ്ഗോ, ദസ്സനേനേവ ചിത്തപസാദജനനതോ പാസാദികോ. പോക്ഖരതാ വുച്ചതി സുന്ദരഭാവോ, വണ്ണസ്സ പോക്ഖരതാ വണ്ണപോക്ഖരതാ, തായ വണ്ണപോക്ഖരതായ, വണ്ണസമ്പത്തിയാതി അത്ഥോ. പോരാണാ പന പോക്ഖരന്തി സരീരം വദന്തി, വണ്ണം വണ്ണമേവ. തേസം മതേന വണ്ണോ ച പോക്ഖരഞ്ച വണ്ണപോക്ഖരാനി, തേസം ഭാവോ വണ്ണപോക്ഖരതാ. ഇതി പരമായ വണ്ണപോക്ഖരതായാതി ഉത്തമപരിസുദ്ധേന വണ്ണേന ചേവ സരീരസണ്ഠാനസമ്പത്തിയാ ചാതി അത്ഥോ. ബ്രഹ്മവണ്ണീതി സേട്ഠവണ്ണീ, പരിസുദ്ധവണ്ണേസുപി സേട്ഠേന സുവണ്ണവണ്ണേനേവ സമന്നാഗതോതി അത്ഥോ. ബ്രഹ്മവച്ഛസീതി മഹാബ്രഹ്മുനോ സരീരസദിസേന സരീരേന സമന്നാഗതോ. അഖുദ്ദാവകാസോ ദസ്സനായാതി ഭോതോ സരീരേ ദസ്സനസ്സ ഓകാസോ ന ഖുദ്ദകോ മഹാ. സബ്ബാനേവ തേ അങ്ഗപച്ചങ്ഗാനി ദസ്സനീയാനേവ, താനി ചാപി മഹന്താനേവാതി ദീപേതി.

    Abhirūpoti aññehi manussehi adhikarūpo. Dassanīyoti divasampi passantānaṃ atittikaraṇato dassanayoggo, dassaneneva cittapasādajananato pāsādiko. Pokkharatā vuccati sundarabhāvo, vaṇṇassa pokkharatā vaṇṇapokkharatā, tāya vaṇṇapokkharatāya, vaṇṇasampattiyāti attho. Porāṇā pana pokkharanti sarīraṃ vadanti, vaṇṇaṃ vaṇṇameva. Tesaṃ matena vaṇṇo ca pokkharañca vaṇṇapokkharāni, tesaṃ bhāvo vaṇṇapokkharatā. Iti paramāya vaṇṇapokkharatāyāti uttamaparisuddhena vaṇṇena ceva sarīrasaṇṭhānasampattiyā cāti attho. Brahmavaṇṇīti seṭṭhavaṇṇī, parisuddhavaṇṇesupi seṭṭhena suvaṇṇavaṇṇeneva samannāgatoti attho. Brahmavacchasīti mahābrahmuno sarīrasadisena sarīrena samannāgato. Akhuddāvakāso dassanāyāti bhoto sarīre dassanassa okāso na khuddako mahā. Sabbāneva te aṅgapaccaṅgāni dassanīyāneva, tāni cāpi mahantānevāti dīpeti.

    സീലമസ്സ അത്ഥീതി സീലവാ. വുദ്ധം വഡ്ഢിതം സീലമസ്സാതി വുദ്ധസീലീ. വുദ്ധസീലേനാതി വുദ്ധേന വഡ്ഢിതേന സീലേന. സമന്നാഗതോതി യുത്തോ, ഇദം വുദ്ധസീലീപദസ്സേവ വേവചനം. സബ്ബമേതം പഞ്ചസീലമത്തമേവ സന്ധായ വദന്തി.

    Sīlamassa atthīti sīlavā. Vuddhaṃ vaḍḍhitaṃ sīlamassāti vuddhasīlī. Vuddhasīlenāti vuddhena vaḍḍhitena sīlena. Samannāgatoti yutto, idaṃ vuddhasīlīpadasseva vevacanaṃ. Sabbametaṃ pañcasīlamattameva sandhāya vadanti.

    കാല്യാണവാചോതിആദീസു കല്യാണാ സുന്ദരാ പരിമണ്ഡലപദബ്യഞ്ജനാ വാചാ അസ്സാതി കല്യാണവാചോ. കല്യാണം മധുരം വാക്കരണം അസ്സാതി കല്യാണവാക്കരണോ. വാക്കരണന്തി ഉദാഹരണഘോസോ. ഗുണപരിപുണ്ണഭാവേന പുരേ ഭവാതി പോരീ. പുരേ വാ ഭവത്താ പോരീ. നാഗരികിത്ഥിയാ സുഖുമാലത്തനേന സദിസാതിപി പോരീ. തായ പോരിയാ. വിസ്സട്ഠായാതി അപലിബുദ്ധായ, സന്ദിട്ഠവിലമ്ബിതാദിദോസരഹിതായ. അനേലഗലായാതി ഏലഗലേന വിരഹിതായ. ഏകച്ചസ്സ ഹി കഥേന്തസ്സ ഏലം ഗലതി, ലാലാ വാ പഗ്ഘരതി, ഖേളഫുസിതാനി വാ നിക്ഖമന്തി, തസ്സ വാചാ ഏലഗലാ നാമ ഹോതി. തബ്ബിപരിതായാതി അത്ഥോ. അത്ഥസ്സ വിഞ്ഞാപനിയാതിആദിമജ്ഝപരിയോസാനം പാകടം കത്വാ ഭാസിതത്ഥസ്സ വിഞ്ഞാപനസമത്ഥായ. സേസമേത്ഥ ബ്രാഹ്മണവണ്ണേ ഉത്താനമേവ.

    Kālyāṇavācotiādīsu kalyāṇā sundarā parimaṇḍalapadabyañjanā vācā assāti kalyāṇavāco. Kalyāṇaṃ madhuraṃ vākkaraṇaṃ assāti kalyāṇavākkaraṇo. Vākkaraṇanti udāharaṇaghoso. Guṇaparipuṇṇabhāvena pure bhavāti porī. Pure vā bhavattā porī. Nāgarikitthiyā sukhumālattanena sadisātipi porī. Tāya poriyā. Vissaṭṭhāyāti apalibuddhāya, sandiṭṭhavilambitādidosarahitāya. Anelagalāyāti elagalena virahitāya. Ekaccassa hi kathentassa elaṃ galati, lālā vā paggharati, kheḷaphusitāni vā nikkhamanti, tassa vācā elagalā nāma hoti. Tabbiparitāyāti attho. Atthassa viññāpaniyātiādimajjhapariyosānaṃ pākaṭaṃ katvā bhāsitatthassa viññāpanasamatthāya. Sesamettha brāhmaṇavaṇṇe uttānameva.

    ൪൨൫. ഏവം വുത്തേതി ഏവം തേഹി ബ്രാഹ്മണേഹി വുത്തേ, ചങ്കീ, ‘‘ഇമേ ബ്രാഹ്മണാ അത്തനോ വണ്ണേ വുച്ചമാനേ അതുസ്സനകസത്തോ നാമ നത്ഥി, വണ്ണമസ്സ ഭണിത്വാ നിവാരേസ്സാമാതി ജാതിആദീഹി മമ വണ്ണം വദന്തി, ന ഖോ പന മേ യുത്തം അത്തനോ വണ്ണേ രജ്ജിതും. ഹന്ദാഹം ഏതേസം വാദം ഭിന്ദിത്വാ സമണസ്സ ഗോതമസ്സ മഹന്തഭാവം ഞാപേത്വാ ഏതേസം തത്ഥ ഗമനം കരോമീ’’തി ചിന്തേത്വാ തേന ഹി, ഭോ, മമാപി സുണാഥാതിആദിമാഹ. തത്ഥ യേപി ‘‘ഉഭതോ സുജാതോ’’തിആദയോ അത്തനോ ഗുണേഹി സദിസാ ഗുണാ, തേപി ‘‘കോ ചാഹം, കേ ച സമണസ്സ ഗോതമസ്സ ജാതിസമ്പത്തിആദയോ ഗുണാ’’തി അത്തനോ ഗുണേഹി ഉത്തരിതരേയേവ മഞ്ഞമാനോ, ഇതരേ പന ഏകന്തേനേവ ഭഗവതോ മഹന്തഭാവദീപനത്ഥം പകാസേതി. മയമേവ അരഹാമാതി ഏവം നിയമേന്തോ ചേത്ഥ ഇദം ദീപേതി – യദി ഗുണമഹന്തതായ ഉപസങ്കമിതബ്ബോ നാമ ഹോതി, യഥാ സിനേരും ഉപനിധായ സാസപോ, മഹാസമുദ്ദം ഉപനിധായ ഗോപദകം, സത്തസു മഹാസരേസു ഉദകം ഉപനിധായ ഉസ്സാവബിന്ദു പരിത്തോ ലാമകോ, ഏവമേവം സമണസ്സ ഗോതമസ്സ ജാതിസമ്പത്തിആദയോ ഗുണേ ഉപനിധായ അമ്ഹാകം ഗുണാ പരിത്താ ലാമകാ, തസ്മാ മയമേവ അരഹാമ തം ഭവന്തം ഗോതമം ദസ്സനായ ഉപസങ്കമിതുന്തി.

    425.Evaṃvutteti evaṃ tehi brāhmaṇehi vutte, caṅkī, ‘‘ime brāhmaṇā attano vaṇṇe vuccamāne atussanakasatto nāma natthi, vaṇṇamassa bhaṇitvā nivāressāmāti jātiādīhi mama vaṇṇaṃ vadanti, na kho pana me yuttaṃ attano vaṇṇe rajjituṃ. Handāhaṃ etesaṃ vādaṃ bhinditvā samaṇassa gotamassa mahantabhāvaṃ ñāpetvā etesaṃ tattha gamanaṃ karomī’’ti cintetvā tena hi, bho, mamāpi suṇāthātiādimāha. Tattha yepi ‘‘ubhato sujāto’’tiādayo attano guṇehi sadisā guṇā, tepi ‘‘ko cāhaṃ, ke ca samaṇassa gotamassa jātisampattiādayo guṇā’’ti attano guṇehi uttaritareyeva maññamāno, itare pana ekanteneva bhagavato mahantabhāvadīpanatthaṃ pakāseti. Mayameva arahāmāti evaṃ niyamento cettha idaṃ dīpeti – yadi guṇamahantatāya upasaṅkamitabbo nāma hoti, yathā sineruṃ upanidhāya sāsapo, mahāsamuddaṃ upanidhāya gopadakaṃ, sattasu mahāsaresu udakaṃ upanidhāya ussāvabindu paritto lāmako, evamevaṃ samaṇassa gotamassa jātisampattiādayo guṇe upanidhāya amhākaṃ guṇā parittā lāmakā, tasmā mayameva arahāma taṃ bhavantaṃ gotamaṃ dassanāya upasaṅkamitunti.

    ഭൂമിഗതഞ്ച വേഹാസട്ഠഞ്ചാതി ഏത്ഥ രാജങ്ഗണേ ചേവ ഉയ്യാനേ ച സുധാമട്ഠാ പോക്ഖരണിയോ സത്തരതനപൂരിം കത്വാ ഭൂമിയം ഠപിതം ധനം ഭൂമിഗതം നാമ, പാസാദനിയൂഹാദയോ പന പൂരേത്വാ ഠപിതം വേഹാസട്ഠം നാമ. ഏവം താവ കുലപരിയായേന ആഗതം. തഥാഗതസ്സ പന ജാതദിവസേയേവ സങ്ഖോ ഏലോ ഉപ്പലോ പുണ്ഡരീകോതി ചത്താരോ നിധയോ ഉപഗതാ. തേസു സങ്ഖോ ഗാവുതികോ, ഏലോ അഡ്ഢയോജനികോ, ഉപ്പലോ തിഗാവുതികോ പുണ്ഡരീകോ യോജനികോതി. തേസുപി ഗഹിതഗഹിതട്ഠാനം പൂരതിയേവ. ഇതി ഭഗവാ പഹൂതം ഹിരഞ്ഞസുവണ്ണം ഓഹായ പബ്ബജിതോതി വേദിതബ്ബോ. ദഹരോ വാതിആദീനി ഹേട്ഠാ വിത്ഥാരിതാനേവ.

    Bhūmigatañca vehāsaṭṭhañcāti ettha rājaṅgaṇe ceva uyyāne ca sudhāmaṭṭhā pokkharaṇiyo sattaratanapūriṃ katvā bhūmiyaṃ ṭhapitaṃ dhanaṃ bhūmigataṃ nāma, pāsādaniyūhādayo pana pūretvā ṭhapitaṃ vehāsaṭṭhaṃ nāma. Evaṃ tāva kulapariyāyena āgataṃ. Tathāgatassa pana jātadivaseyeva saṅkho elo uppalo puṇḍarīkoti cattāro nidhayo upagatā. Tesu saṅkho gāvutiko, elo aḍḍhayojaniko, uppalo tigāvutiko puṇḍarīko yojanikoti. Tesupi gahitagahitaṭṭhānaṃ pūratiyeva. Iti bhagavā pahūtaṃ hiraññasuvaṇṇaṃ ohāya pabbajitoti veditabbo. Daharo vātiādīni heṭṭhā vitthāritāneva.

    അഖുദ്ദാവകാസോതി ഏത്ഥ ഭഗവതി അപരിമാണോയേവ ദസ്സനാവകാസോതി വേദിതബ്ബോ. തത്രിദം വത്ഥും – രാജഗഹേ കിര അഞ്ഞതരോ ബ്രാഹ്മണോ ‘‘സമണസ്സ കിര ഗോതമസ്സ പമാണം ഗഹേതും ന സക്കാ’’തി സുത്വാ ഭഗവതോ പിണ്ഡായ പവിസനകാലേ സട്ഠിഹത്ഥം വേളും ഗഹേത്വാ നഗരദ്വാരസ്സ ബഹി ഠത്വാ സമ്പത്തേ ഭഗവതി വേളും ഗഹേത്വാ സമീപേ അട്ഠാസി, വേളു ഭഗവതോ ജാണുമത്തം പാപുണി. പുനദിവസേ ദ്വേ വേളൂ ഘടേത്വാ സമീപേ അട്ഠാസി , ഭഗവാ ദ്വിന്നം വേളൂനം ഉപരി ദ്വിവേണുമത്തമേവ പഞ്ഞായമാനോ, ‘‘ബ്രാഹ്മണ, കിം കരോസീ’’തി ആഹ? തുമ്ഹാകം പമാണം ഗണ്ഹാമീതി. ‘‘ബ്രാഹ്മണ, സചേപി ത്വം സകലചക്കവാളഗബ്ഭം പൂരേത്വാ ഠിതവേളും ഘടേത്വാ ആഗമിസ്സസി, നേവ മേ പമാണം ഗഹേതും സക്ഖിസ്സസി. ന ഹി മയാ ചത്താരി അസങ്ഖ്യേയ്യാനി കപ്പസതസഹസ്സഞ്ച തഥാ പാരമിയോ പൂരിതാ, യഥാ മേ പരോ പമാണം ഗണ്ഹേയ്യ, അതുലോ ബ്രാഹ്മണ, തഥാഗതോ അപ്പമേയ്യോ’’തി വത്വാ ധമ്മപദേ ഗാഥമാഹ. ഗാഥാപരിയോസാനേ ചതുരാസീതിപാണസഹസ്സാനി അമതം പിവിംസു.

    Akhuddāvakāsoti ettha bhagavati aparimāṇoyeva dassanāvakāsoti veditabbo. Tatridaṃ vatthuṃ – rājagahe kira aññataro brāhmaṇo ‘‘samaṇassa kira gotamassa pamāṇaṃ gahetuṃ na sakkā’’ti sutvā bhagavato piṇḍāya pavisanakāle saṭṭhihatthaṃ veḷuṃ gahetvā nagaradvārassa bahi ṭhatvā sampatte bhagavati veḷuṃ gahetvā samīpe aṭṭhāsi, veḷu bhagavato jāṇumattaṃ pāpuṇi. Punadivase dve veḷū ghaṭetvā samīpe aṭṭhāsi , bhagavā dvinnaṃ veḷūnaṃ upari dviveṇumattameva paññāyamāno, ‘‘brāhmaṇa, kiṃ karosī’’ti āha? Tumhākaṃ pamāṇaṃ gaṇhāmīti. ‘‘Brāhmaṇa, sacepi tvaṃ sakalacakkavāḷagabbhaṃ pūretvā ṭhitaveḷuṃ ghaṭetvā āgamissasi, neva me pamāṇaṃ gahetuṃ sakkhissasi. Na hi mayā cattāri asaṅkhyeyyāni kappasatasahassañca tathā pāramiyo pūritā, yathā me paro pamāṇaṃ gaṇheyya, atulo brāhmaṇa, tathāgato appameyyo’’ti vatvā dhammapade gāthamāha. Gāthāpariyosāne caturāsītipāṇasahassāni amataṃ piviṃsu.

    അപരമ്പി വത്ഥു – രാഹു കിര അസുരിന്ദോ ചത്താരി യോജനസഹസ്സാനി അട്ഠ ച യോജനസതാനി ഉച്ചോ, ബാഹന്തരമസ്സ ദ്വാദസയോജനസതാനി, ഹത്ഥതലപാദതലാനം പുഥുലതാ തീണി യോജനസതാനി, അങ്ഗുലിപബ്ബാനി പണ്ണാസയോജനാനി , ഭമുകന്തരം പണ്ണാസയോജനം, നലാടം തിയോജനസതം, സീസം നവയോജനസതം. സോ – ‘‘അഹം ഉച്ചോസ്മി, സത്ഥാരം ഓനമിത്വാ ഓലോകേതും ന സക്ഖിസ്സാമീ’’തി ന ഗച്ഛതി. സോ ഏകദിവസം ഭഗവതോ വണ്ണം സുത്വാ ‘‘യഥാ കഥഞ്ച ഓലോകേസ്സാമീ’’തി ആഗതോ. ഭഗവാ തസ്സ അജ്ഝാസയം വിദിത്വാ ‘‘ചതൂസു ഇരിയാപഥേസു കതരേന ദസ്സേമീ’’തി ചിന്തേത്വാ ‘‘ഠിതകോ നാമ നീചോപി ഉച്ചോ വിയ പഞ്ഞായതി, നിപന്നോവസ്സ അത്താനം ദസ്സേസ്സാമീ’’തി, ‘‘ആനന്ദ, ഗന്ധകുടിപരിവേണേ മഞ്ചകം പഞ്ഞാപേഹീ’’തി വത്വാ തത്ഥ സീഹസേയ്യം കപ്പേസി. രാഹു ആഗന്ത്വാ നിപന്നം ഭഗവന്തം ഗീവം ഉന്നാമേത്വാ നഭമജ്ഝേ പുണ്ണചന്ദം വിയ ഉല്ലോകേതി. കിമിദം അസുരിന്ദാതി ച വുത്തേ, ഭഗവാ ഓനമിത്വാ ഓലോകേതും ന സക്ഖിസ്സാമീതി ന ഗച്ഛിന്തി. ന മയാ അസുരിന്ദ അധോമുഖേന പാരമിയോ പൂരിതാ, ഉദ്ധഗ്ഗം മേ കത്വാ ദാനം ദിന്നന്തി. തംദിവസം രാഹു സരണം അഗമാസി. ഏവം ഭഗവാ അഖുദ്ദാവകാസോ ദസ്സനായ.

    Aparampi vatthu – rāhu kira asurindo cattāri yojanasahassāni aṭṭha ca yojanasatāni ucco, bāhantaramassa dvādasayojanasatāni, hatthatalapādatalānaṃ puthulatā tīṇi yojanasatāni, aṅgulipabbāni paṇṇāsayojanāni , bhamukantaraṃ paṇṇāsayojanaṃ, nalāṭaṃ tiyojanasataṃ, sīsaṃ navayojanasataṃ. So – ‘‘ahaṃ uccosmi, satthāraṃ onamitvā oloketuṃ na sakkhissāmī’’ti na gacchati. So ekadivasaṃ bhagavato vaṇṇaṃ sutvā ‘‘yathā kathañca olokessāmī’’ti āgato. Bhagavā tassa ajjhāsayaṃ viditvā ‘‘catūsu iriyāpathesu katarena dassemī’’ti cintetvā ‘‘ṭhitako nāma nīcopi ucco viya paññāyati, nipannovassa attānaṃ dassessāmī’’ti, ‘‘ānanda, gandhakuṭipariveṇe mañcakaṃ paññāpehī’’ti vatvā tattha sīhaseyyaṃ kappesi. Rāhu āgantvā nipannaṃ bhagavantaṃ gīvaṃ unnāmetvā nabhamajjhe puṇṇacandaṃ viya ulloketi. Kimidaṃ asurindāti ca vutte, bhagavā onamitvā oloketuṃ na sakkhissāmīti na gacchinti. Na mayā asurinda adhomukhena pāramiyo pūritā, uddhaggaṃ me katvā dānaṃ dinnanti. Taṃdivasaṃ rāhu saraṇaṃ agamāsi. Evaṃ bhagavā akhuddāvakāso dassanāya.

    ചതുപാരിസുദ്ധിസീലേന സീലവാ. തം പന സീലം അരിയം ഉത്തമം പരിസുദ്ധം, തേനാഹ അരിയസീലീതി. തദേവ അനവജ്ജട്ഠേന കുസലം, തേനാഹ കുസലസീലീതി. കുസലേന സീലേനാതി ഇദമസ്സ വേവചനം. ബഹൂനം ആചരിയപാചരിയോതി ഭഗവതോ ഏകേകായ ധമ്മദേസനായ ചതുരാസീതിപാണസഹസ്സാനി അപരിമാണാപി ദേവമനുസ്സാ മഗ്ഗഫലാമതം പിവന്തി. തസ്മാ ബഹൂനം ആചരിയോ, സാവകവിനേയ്യാനം പാചരിയോതി.

    Catupārisuddhisīlena sīlavā. Taṃ pana sīlaṃ ariyaṃ uttamaṃ parisuddhaṃ, tenāha ariyasīlīti. Tadeva anavajjaṭṭhena kusalaṃ, tenāha kusalasīlīti. Kusalena sīlenāti idamassa vevacanaṃ. Bahūnaṃ ācariyapācariyoti bhagavato ekekāya dhammadesanāya caturāsītipāṇasahassāni aparimāṇāpi devamanussā maggaphalāmataṃ pivanti. Tasmā bahūnaṃ ācariyo, sāvakavineyyānaṃ pācariyoti.

    ഖീണകാമരാഗോതി ഏത്ഥ കാമം ഭഗവതോ സബ്ബേപി കിലേസാ ഖീണാ, ബ്രാഹ്മണോ പന തേ ന ജാനാതി, അത്തനോ ജാനനട്ഠാനേയേവ ഗുണം കഥേതി. വിഗതചാപല്ലോതി ‘‘പത്തമണ്ഡനാ ചീവരമണ്ഡനാ സേനാസനമണ്ഡനാ ഇമസ്സ വാ പൂതികായസ്സ…പേ॰… കേലനാ പടികേലനാ’’തി ഏവം വുത്തചാപല്യവിരഹിതോ.

    Khīṇakāmarāgoti ettha kāmaṃ bhagavato sabbepi kilesā khīṇā, brāhmaṇo pana te na jānāti, attano jānanaṭṭhāneyeva guṇaṃ katheti. Vigatacāpalloti ‘‘pattamaṇḍanā cīvaramaṇḍanā senāsanamaṇḍanā imassa vā pūtikāyassa…pe… kelanā paṭikelanā’’ti evaṃ vuttacāpalyavirahito.

    അപാപപുരേക്ഖാരോതി അപാപേ നവലോകുത്തരധമ്മേ പുരതോ കത്വാ വിചരതി. ബ്രഹ്മഞ്ഞായ പജായാതി സാരിപുത്തമോഗ്ഗല്ലാനമഹാകസ്സപാദിഭേദായ ബ്രാഹ്മണപജായ. (അവിരുദ്ധോ ഹി സോ) ഏതിസ്സായ പജായ പുരേക്ഖാരോ. അയഞ്ഹി പജാ സമണം ഗോതമം പുരതോ കത്വാ ചരതീതി അത്ഥോ. അപിച അപാപപുരേക്ഖാരോതി ന പാപുപുരേക്ഖാരോ, ന പാപം പുരതോ കത്വാ ചരതി, പാപം ന ഇച്ഛതീതി അത്ഥോ. കസ്സ? ബ്രഹ്മഞ്ഞായ പജായ അത്തനാ സദ്ധിം പടിവിരുദ്ധായപി ബ്രാഹ്മണപജായ അവിരുദ്ധോ ഹിതസുഖത്ഥികോയേവാതി വുത്തം ഹോതി.

    Apāpapurekkhāroti apāpe navalokuttaradhamme purato katvā vicarati. Brahmaññāya pajāyāti sāriputtamoggallānamahākassapādibhedāya brāhmaṇapajāya. (Aviruddho hi so) etissāya pajāya purekkhāro. Ayañhi pajā samaṇaṃ gotamaṃ purato katvā caratīti attho. Apica apāpapurekkhāroti na pāpupurekkhāro, na pāpaṃ purato katvā carati, pāpaṃ na icchatīti attho. Kassa? Brahmaññāya pajāya attanā saddhiṃ paṭiviruddhāyapi brāhmaṇapajāya aviruddho hitasukhatthikoyevāti vuttaṃ hoti.

    തിരോരട്ഠാതി പരരട്ഠതോ. തിരോജനപദാതി പരജനപദതോ. സംപുച്ഛിതും ആഗച്ഛന്തീതി ഖത്തിയപണ്ഡിതാദയോ ചേവ ബ്രാഹ്മണഗന്ധബ്ബാദയോ ച പഞ്ഹേ അഭിസങ്ഖരിത്വാ പുച്ഛിസ്സാമാതി ആഗച്ഛന്തി. തത്ഥ കേചി പുച്ഛായ വാ ദോസം വിസ്സജ്ജനസമ്പടിച്ഛനേ വാ അസമത്ഥതം സല്ലക്ഖേത്വാ അപുച്ഛിത്വാവ തുണ്ഹീ നിസീദന്തി, കേചി പുച്ഛന്തി, കേസഞ്ചി ഭഗവാ പുച്ഛായ ഉസ്സാഹം ജനേത്വാ വിസ്സജ്ജേതി. ഏവം സബ്ബേസമ്പി തേസം വിമതിയോ തീരം പത്വാ മഹാസമുദ്ദസ്സ ഊമിയോ വിയ ഭഗവന്തം പത്വാവ ഭിജ്ജന്തി. സേസമേത്ഥ തഥാഗതസ്സ വണ്ണേ ഉത്താനമേവ.

    Tiroraṭṭhāti pararaṭṭhato. Tirojanapadāti parajanapadato. Saṃpucchituṃ āgacchantīti khattiyapaṇḍitādayo ceva brāhmaṇagandhabbādayo ca pañhe abhisaṅkharitvā pucchissāmāti āgacchanti. Tattha keci pucchāya vā dosaṃ vissajjanasampaṭicchane vā asamatthataṃ sallakkhetvā apucchitvāva tuṇhī nisīdanti, keci pucchanti, kesañci bhagavā pucchāya ussāhaṃ janetvā vissajjeti. Evaṃ sabbesampi tesaṃ vimatiyo tīraṃ patvā mahāsamuddassa ūmiyo viya bhagavantaṃ patvāva bhijjanti. Sesamettha tathāgatassa vaṇṇe uttānameva.

    അതിഥീ നോ തേ ഹോന്തീതി തേ അമ്ഹാകം ആഗന്തുകാ നവകാ പാഹുനകാ ഹോന്തീതി അത്ഥോ. പരിയാപുണാമീതി ജാനാമി. അപരിമാണവണ്ണോതി തഥാരൂപേനേവ സബ്ബഞ്ഞുനാപി അപ്പമേയ്യവണ്ണോ, പഗേവ മാദിസേനാതി ദസ്സേതി. വുത്തമ്പി ചേതം –

    Atithī no te hontīti te amhākaṃ āgantukā navakā pāhunakā hontīti attho. Pariyāpuṇāmīti jānāmi. Aparimāṇavaṇṇoti tathārūpeneva sabbaññunāpi appameyyavaṇṇo, pageva mādisenāti dasseti. Vuttampi cetaṃ –

    ‘‘ബുദ്ധോപി ബുദ്ധസ്സ ഭണേയ്യ വണ്ണം,

    ‘‘Buddhopi buddhassa bhaṇeyya vaṇṇaṃ,

    കപ്പമ്പി ചേ അഞ്ഞമഭാസമാനോ;

    Kappampi ce aññamabhāsamāno;

    ഖീയേഥ കപ്പോ ചിരദീഘമന്തരേ,

    Khīyetha kappo ciradīghamantare,

    വണ്ണോ ന ഖീയേഥ തഥാഗതസ്സാ’’തി.

    Vaṇṇo na khīyetha tathāgatassā’’ti.

    ഇമം പന ഗുണകഥം സുത്വാ തേ ബ്രാഹ്മണാ ചിന്തയിംസു ‘‘യഥാ, ചങ്കീ, സമണസ്സ ഗോതമസ്സ വണ്ണം ഭാസതി, അനോമഗുണോ സോ ഭവം ഗോതമോ, ഏവം തസ്സ ഗുണേ ജാനമാനേന ഖോ പന ഇമിനാ അതിചിരം അധിവാസിതം, ഹന്ദ നം അനുവത്താമാ’’തി അനുവത്തമാനാ ‘‘തേന ഹി, ഭോ’’തിആദിമാഹംസു.

    Imaṃ pana guṇakathaṃ sutvā te brāhmaṇā cintayiṃsu ‘‘yathā, caṅkī, samaṇassa gotamassa vaṇṇaṃ bhāsati, anomaguṇo so bhavaṃ gotamo, evaṃ tassa guṇe jānamānena kho pana iminā aticiraṃ adhivāsitaṃ, handa naṃ anuvattāmā’’ti anuvattamānā ‘‘tena hi, bho’’tiādimāhaṃsu.

    ൪൨൬. ഓപാതേതീതി പവേസേതി. സംപുരേക്ഖരോന്തീതി പുത്തമത്തനത്തമത്തമ്പി സമാനം പുരതോ കത്വാ വിചരന്തി.

    426.Opātetīti paveseti. Saṃpurekkharontīti puttamattanattamattampi samānaṃ purato katvā vicaranti.

    ൪൨൭. മന്തപദന്തി മന്തായേവ മന്തപദം, വേദോതി അത്ഥോ. ഇതിഹിതിഹ പരമ്പരായാതി ഏവം കിര ഏവം കിരാതി പരമ്പരഭാവേന ആഗതന്തി ദീപേതി. പിടകസമ്പദായാതി പാവചനസങ്ഖാതസമ്പത്തിയാ. സാവിത്തിആദീഹി ഛന്ദബന്ധേഹി ച വഗ്ഗബന്ധേഹി ച സമ്പാദേത്വാ ആഗതന്തി ദസ്സേതി. തത്ഥ ചാതി തസ്മിം മന്തപദേ. പവത്താരോതി പവത്തയിതാരോ. യേസന്തി യേസം സന്തകം. മന്തപദന്തി വേദസങ്ഖാതം മന്തമേവ. ഗീതന്തി അട്ഠകാദീഹി ദസഹി പോരാണകബ്രാഹ്മണേഹി പദസമ്പത്തിവസേന സജ്ഝായിതം. പവുത്തന്തി അഞ്ഞേസം വുത്തം, വാചിതന്തി അത്ഥോ. സമിഹിതന്തി സമുപബ്യൂള്ഹം രാസികതം, പിണ്ഡം കത്വാ ഠപിതന്തി അത്ഥോ. തദനുഗായന്തീതി ഏതരഹി ബ്രാഹ്മണാ തം തേഹി പുബ്ബേ ഗീതം അനുഗായന്തി അനുസജ്ഝായന്തി വാദേന്തി. തദനുഭാസന്തീതി തം അനുഭാസന്തി, ഇദം പുരിമസ്സേവ വേവചനം. ഭാസിതമനുഭാസന്തീതി തേഹി ഭാസിതം സജ്ഝായിതം അനുസജ്ഝായന്തി. വാചിതമനുവാചേന്തീതി തേഹി അഞ്ഞേസം വാചിതം അനുവാചേന്തി. സേയ്യഥിദന്തി തേ കതമേതി അത്ഥോ. അട്ഠകോതിആദീനി തേസം നാമാനി, തേ കിര ദിബ്ബേന ചക്ഖുനാ ഓലോകേത്വാ പരൂപഘാതം അകത്വാ കസ്സപസമ്മാസമ്ബുദ്ധസ്സ ഭഗവതോ പാവചനേന സഹ സംസന്ദേത്വാ മന്തേ ഗന്ഥേസും, അപരാപരേ പന ബ്രാഹ്മണാ പാണാതിപാതാദീനി പക്ഖിപിത്വാ തയോ വേദേ ഭിന്ദിത്വാ ബുദ്ധവചനേന സദ്ധിം വിരുദ്ധേ അകംസു.

    427.Mantapadanti mantāyeva mantapadaṃ, vedoti attho. Itihitiha paramparāyāti evaṃ kira evaṃ kirāti paramparabhāvena āgatanti dīpeti. Piṭakasampadāyāti pāvacanasaṅkhātasampattiyā. Sāvittiādīhi chandabandhehi ca vaggabandhehi ca sampādetvā āgatanti dasseti. Tattha cāti tasmiṃ mantapade. Pavattāroti pavattayitāro. Yesanti yesaṃ santakaṃ. Mantapadanti vedasaṅkhātaṃ mantameva. Gītanti aṭṭhakādīhi dasahi porāṇakabrāhmaṇehi padasampattivasena sajjhāyitaṃ. Pavuttanti aññesaṃ vuttaṃ, vācitanti attho. Samihitanti samupabyūḷhaṃ rāsikataṃ, piṇḍaṃ katvā ṭhapitanti attho. Tadanugāyantīti etarahi brāhmaṇā taṃ tehi pubbe gītaṃ anugāyanti anusajjhāyanti vādenti. Tadanubhāsantīti taṃ anubhāsanti, idaṃ purimasseva vevacanaṃ. Bhāsitamanubhāsantīti tehi bhāsitaṃ sajjhāyitaṃ anusajjhāyanti. Vācitamanuvācentīti tehi aññesaṃ vācitaṃ anuvācenti. Seyyathidanti te katameti attho. Aṭṭhakotiādīni tesaṃ nāmāni, te kira dibbena cakkhunā oloketvā parūpaghātaṃ akatvā kassapasammāsambuddhassa bhagavato pāvacanena saha saṃsandetvā mante ganthesuṃ, aparāpare pana brāhmaṇā pāṇātipātādīni pakkhipitvā tayo vede bhinditvā buddhavacanena saddhiṃ viruddhe akaṃsu.

    ൪൨൮. അന്ധവേണീതി അന്ധപവേണീ. ഏകേന ഹി ചക്ഖുമതാ ഗഹിതയട്ഠിയാ കോടിം ഏകോ അന്ധോ ഗണ്ഹാതി, തം അന്ധം അഞ്ഞോ, തം അഞ്ഞോതി ഏവം പണ്ണാസ സട്ഠി അന്ധാ പടിപാടിയാ ഘടിതാ അന്ധവേണീതി വുച്ചതി. പരമ്പരാസംസത്താതി അഞ്ഞമഞ്ഞം ലഗ്ഗാ, യട്ഠിഗ്ഗാഹകേനപി ചക്ഖുമതാ വിരഹിതാതി അത്ഥോ. ഏകോ കിര ധുത്തോ അന്ധഗണം ദിസ്വാ ‘‘അസുകസ്മിം നാമ ഗാമേ ഖജ്ജഭോജ്ജം സുലഭ’’ന്തി ഉസ്സാഹേത്വാ തേഹി ‘‘തത്ഥ നോ സാമി നേഹി, ഇദം നാമ തേ ദേമാ’’തി വുത്തേ ലഞ്ജം ഗഹേത്വാ അന്തരാമഗ്ഗേ മഗ്ഗാ ഓക്കമ്മ മഹന്തം ഗച്ഛം അനുപരിഗന്ത്വാ പുരിമസ്സ ഹത്ഥേന പച്ഛിമസ്സ കച്ഛം ഗണ്ഹാപേത്വാ ‘‘കിഞ്ചി കമ്മം അത്ഥി, ഗച്ഛഥ താവ തുമ്ഹേ’’തി വത്വാ പലായി. തേ ദിവസമ്പി ഗന്ത്വാ മഗ്ഗം അവിന്ദമാനാ ‘‘കഹം, ഭോ, ചക്ഖുമാ കഹം മഗ്ഗോ’’തി പരിദേവിത്വാ മഗ്ഗം അവിന്ദമാനാ തത്ഥേവ മരിംസു. തേ സന്ധായ വുത്തം ‘‘പരമ്പരാസംസത്താ’’തി. പുരിമോപീതി പുരിമേസു ദസസു ബ്രാഹ്മണേസു ഏകോപി. മജ്ഝിമോപീതി മജ്ഝേ ആചരിയപാചരിയേസു ഏകോപി. പച്ഛിമോപീതി ഇദാനി ബ്രാഹ്മണേസു ഏകോപി.

    428.Andhaveṇīti andhapaveṇī. Ekena hi cakkhumatā gahitayaṭṭhiyā koṭiṃ eko andho gaṇhāti, taṃ andhaṃ añño, taṃ aññoti evaṃ paṇṇāsa saṭṭhi andhā paṭipāṭiyā ghaṭitā andhaveṇīti vuccati. Paramparāsaṃsattāti aññamaññaṃ laggā, yaṭṭhiggāhakenapi cakkhumatā virahitāti attho. Eko kira dhutto andhagaṇaṃ disvā ‘‘asukasmiṃ nāma gāme khajjabhojjaṃ sulabha’’nti ussāhetvā tehi ‘‘tattha no sāmi nehi, idaṃ nāma te demā’’ti vutte lañjaṃ gahetvā antarāmagge maggā okkamma mahantaṃ gacchaṃ anuparigantvā purimassa hatthena pacchimassa kacchaṃ gaṇhāpetvā ‘‘kiñci kammaṃ atthi, gacchatha tāva tumhe’’ti vatvā palāyi. Te divasampi gantvā maggaṃ avindamānā ‘‘kahaṃ, bho, cakkhumā kahaṃ maggo’’ti paridevitvā maggaṃ avindamānā tattheva mariṃsu. Te sandhāya vuttaṃ ‘‘paramparāsaṃsattā’’ti. Purimopīti purimesu dasasu brāhmaṇesu ekopi. Majjhimopīti majjhe ācariyapācariyesu ekopi. Pacchimopīti idāni brāhmaṇesu ekopi.

    പഞ്ച ഖോതി പാളിആഗതേസു ദ്വീസു അഞ്ഞേപി ഏവരൂപേ തയോ പക്ഖിപിത്വാ വദതി. ദ്വേധാവിപാകാതി ഭൂതവിപാകാ വാ അഭൂതവിപാകാ വാ. നാലമേത്ഥാതി, ഭാരദ്വാജ, സച്ചം അനുരക്ഖിസ്സാമീതി പടിപന്നേന വിഞ്ഞുനാ ‘‘യം മയാ ഗഹിതം, ഇദമേവ സച്ചം മോഘമഞ്ഞ’’ന്തി ഏത്ഥ ഏകംസേനേവ നിട്ഠം ഗന്തും നാലം ന യുത്തന്തി ഉപരി പുച്ഛായ മഗ്ഗം വിവരിത്വാ ഠപേസി.

    Pañcakhoti pāḷiāgatesu dvīsu aññepi evarūpe tayo pakkhipitvā vadati. Dvedhāvipākāti bhūtavipākā vā abhūtavipākā vā. Nālametthāti, bhāradvāja, saccaṃ anurakkhissāmīti paṭipannena viññunā ‘‘yaṃ mayā gahitaṃ, idameva saccaṃ moghamañña’’nti ettha ekaṃseneva niṭṭhaṃ gantuṃ nālaṃ na yuttanti upari pucchāya maggaṃ vivaritvā ṭhapesi.

    ൪൩൦. ഇധ, ഭാരദ്വാജ, ഭിക്ഖൂതി ജീവകസുത്തേ (മ॰ നി॰ ൨.൫൧ ആദയോ) വിയ മഹാവച്ഛസുത്തേ (മ॰ നി॰ ൨.൧൯൩ ആദയോ) വിയ ച അത്താനഞ്ഞേവ സന്ധായ വദതി. ലോഭനീയേസു ധമ്മേസൂതി ലോഭധമ്മേസു. സേസപദദ്വയേപി ഏസേവ നയോ.

    430.Idha, bhāradvāja, bhikkhūti jīvakasutte (ma. ni. 2.51 ādayo) viya mahāvacchasutte (ma. ni. 2.193 ādayo) viya ca attānaññeva sandhāya vadati. Lobhanīyesu dhammesūti lobhadhammesu. Sesapadadvayepi eseva nayo.

    ൪൩൨. സദ്ധം നിവേസേതീതി ഓകപ്പനിയസദ്ധം നിവേസേതി. ഉപസങ്കമതീതി ഉപഗച്ഛതി. പയിരുപാസതീതി സന്തികേ നിസീദതി. സോതന്തി പസാദസോതം ഓദഹതി. ധമ്മന്തി ദേസനാധമ്മം സുണാതി. ധാരേതീതി പഗുണം കത്വാ ധാരേതി. ഉപപരിക്ഖതീതി അത്ഥതോ ച കാരണതോ ച വീമംസതി. നിജ്ഝാനം ഖമന്തീതി ഓലോകനം ഖമന്തി, ഇധ സീലം കഥിതം, ഇധ സമാധീതി ഏവം ഉപട്ഠഹന്തീതി അത്ഥോ. ഛന്ദോതി കത്തുകമ്യതാ ഛന്ദോ. ഉസ്സഹതീതി വായമതി. തുലേതീതി അനിച്ചാദിവസേന തീരേതി. പദഹതീതി മഗ്ഗപധാനം പദഹതി. കായേന ചേവ പരമസച്ചന്തി സഹജാതനാമകായേന ച നിബ്ബാനം സച്ഛികരോതി, പഞ്ഞായ ച കിലേസേ നിബ്ബിജ്ഝിത്വാ തദേവ വിഭൂതം പാകടം കരോന്തോ പസ്സതി.

    432.Saddhaṃ nivesetīti okappaniyasaddhaṃ niveseti. Upasaṅkamatīti upagacchati. Payirupāsatīti santike nisīdati. Sotanti pasādasotaṃ odahati. Dhammanti desanādhammaṃ suṇāti. Dhāretīti paguṇaṃ katvā dhāreti. Upaparikkhatīti atthato ca kāraṇato ca vīmaṃsati. Nijjhānaṃ khamantīti olokanaṃ khamanti, idha sīlaṃ kathitaṃ, idha samādhīti evaṃ upaṭṭhahantīti attho. Chandoti kattukamyatā chando. Ussahatīti vāyamati. Tuletīti aniccādivasena tīreti. Padahatīti maggapadhānaṃ padahati. Kāyena ceva paramasaccanti sahajātanāmakāyena ca nibbānaṃ sacchikaroti, paññāya ca kilese nibbijjhitvā tadeva vibhūtaṃ pākaṭaṃ karonto passati.

    ൪൩൩. സച്ചാനുബോധോതി മഗ്ഗാനുബോധോ. സച്ചാനുപ്പത്തീതി ഫലസച്ഛികിരിയാ. തേസംയേവാതി ഹേട്ഠാ വുത്താനം ദ്വാദസന്നം, ഏവം ദീഘം മഗ്ഗവാദം അനുലോമേതി, തസ്മാ നായമത്ഥോ. അയം പനേത്ഥ അത്ഥോ – തേസംയേവാതി തേസം മഗ്ഗസമ്പയുത്തധമ്മാനം. പധാനന്തി മഗ്ഗപധാനം. തഞ്ഹി ഫലസച്ഛികിരിയസങ്ഖാതായ സച്ചാനുപ്പത്തിയാ ബഹുകാരം, മഗ്ഗേ അസതി ഫലാഭാവതോതി. ഇമിനാ നയേന സബ്ബപദേസു അത്ഥോ വേദിതബ്ബോ. സേസം സബ്ബത്ഥ ഉത്താനമേവാതി.

    433.Saccānubodhoti maggānubodho. Saccānuppattīti phalasacchikiriyā. Tesaṃyevāti heṭṭhā vuttānaṃ dvādasannaṃ, evaṃ dīghaṃ maggavādaṃ anulometi, tasmā nāyamattho. Ayaṃ panettha attho – tesaṃyevāti tesaṃ maggasampayuttadhammānaṃ. Padhānanti maggapadhānaṃ. Tañhi phalasacchikiriyasaṅkhātāya saccānuppattiyā bahukāraṃ, magge asati phalābhāvatoti. Iminā nayena sabbapadesu attho veditabbo. Sesaṃ sabbattha uttānamevāti.

    പപഞ്ചസൂദനിയാ മജ്ഝിമനികായട്ഠകഥായ

    Papañcasūdaniyā majjhimanikāyaṭṭhakathāya

    ചങ്കീസുത്തവണ്ണനാ നിട്ഠിതാ.

    Caṅkīsuttavaṇṇanā niṭṭhitā.







    Related texts:



    തിപിടക (മൂല) • Tipiṭaka (Mūla) / സുത്തപിടക • Suttapiṭaka / മജ്ഝിമനികായ • Majjhimanikāya / ൫. ചങ്കീസുത്തം • 5. Caṅkīsuttaṃ

    ടീകാ • Tīkā / സുത്തപിടക (ടീകാ) • Suttapiṭaka (ṭīkā) / മജ്ഝിമനികായ (ടീകാ) • Majjhimanikāya (ṭīkā) / ൫. ചങ്കീസുത്തവണ്ണനാ • 5. Caṅkīsuttavaṇṇanā


    © 1991-2023 The Titi Tudorancea Bulletin | Titi Tudorancea® is a Registered Trademark | Terms of use and privacy policy
    Contact