| Library / Tipiṭaka / තිපිටක • Tipiṭaka / ඉතිවුත්‌තක-අට්‌ඨකථා • Itivuttaka-aṭṭhakathā |
11. චරසුත්‌තවණ්‌ණනා
11. Carasuttavaṇṇanā
110. එකාදසමෙ චරතොති ගච්‌ඡන්‌තස්‌ස, චඞ්‌කමන්‌තස්‌ස වා. උප්‌පජ්‌ජති කාමවිතක්‌කො වාති වත්‌ථුකාමෙසු අවීතරාගතාය තාදිසෙ පච්‌චයෙ කාමපටිසංයුත්‌තො වා විතක්‌කො උප්‌පජ්‌ජති චෙ, යදි උප්‌පජ්‌ජති. බ්‍යාපාදවිතක්‌කො වා විහිංසාවිතක්‌කො වාති ආඝාතනිමිත්‌තබ්‍යාපාදපටිසංයුත්‌තො වා විතක්‌කො, ලෙඩ්‌ඩුදණ්‌ඩාදීහි පරවිහෙඨනවසෙන විහිංසාපටිසංයුත්‌තො වා විතක්‌කො උප්‌පජ්‌ජති චෙති සම්‌බන්‌ධො. අධිවාසෙතීති තං යථාවුත්‌තං කාමවිතක්‌කාදිං යථාපච්‌චයං අත්‌තනො චිත්‌තෙ උප්‌පන්‌නං ‘‘ඉතිපායං විතක්‌කො පාපකො, ඉතිපි අකුසලො, ඉතිපි සාවජ්‌ජො, සො ච ඛො අත්‌තබ්‍යාබාධායපි සංවත්‌තතී’’තිආදිනා නයෙන පච්‌චවෙක්‌ඛණාය අභාවතො අධිවාසෙති අත්‌තනො චිත්‌තං ආරොපෙත්‌වා වාසෙති චෙ. අධිවාසෙන්‌තොයෙව ච නප්‌පජහති තදඞ්‌ගාදිප්‌පහානවසෙන න පටිනිස්‌සජ්‌ජති, තතො එව න විනොදෙති අත්‌තනො චිත්‌තසන්‌තානතො න නුදති න නීහරති, තථා අවිනොදනතො න බ්‍යන්‌තීකරොති න විගතන්‌තං කරොති. ආතාපී පහිතත්‌තො යථා තෙසං අන්‌තොපි නාවසිස්‌සති අන්‌තමසො භඞ්‌ගමත්‌තම්‌පි එවං කරොති, අයං පන තථා න කරොතීති අත්‌ථො. තථාභූතොව න අනභාවං ගමෙති අනු අනු අභාවං න ගමෙති. න පජහති චෙ, න විනොදෙති චෙතිආදිනා චෙ-සද්‌දං යොජෙත්‌වා අත්‌ථො වෙදිතබ්‌බො.
110. Ekādasame caratoti gacchantassa, caṅkamantassa vā. Uppajjati kāmavitakko vāti vatthukāmesu avītarāgatāya tādise paccaye kāmapaṭisaṃyutto vā vitakko uppajjati ce, yadi uppajjati. Byāpādavitakko vā vihiṃsāvitakko vāti āghātanimittabyāpādapaṭisaṃyutto vā vitakko, leḍḍudaṇḍādīhi paraviheṭhanavasena vihiṃsāpaṭisaṃyutto vā vitakko uppajjati ceti sambandho. Adhivāsetīti taṃ yathāvuttaṃ kāmavitakkādiṃ yathāpaccayaṃ attano citte uppannaṃ ‘‘itipāyaṃ vitakko pāpako, itipi akusalo, itipi sāvajjo, so ca kho attabyābādhāyapi saṃvattatī’’tiādinā nayena paccavekkhaṇāya abhāvato adhivāseti attano cittaṃ āropetvā vāseti ce. Adhivāsentoyeva ca nappajahati tadaṅgādippahānavasena na paṭinissajjati, tato eva na vinodeti attano cittasantānato na nudati na nīharati, tathā avinodanato na byantīkaroti na vigatantaṃ karoti. Ātāpī pahitatto yathā tesaṃ antopi nāvasissati antamaso bhaṅgamattampi evaṃ karoti, ayaṃ pana tathā na karotīti attho. Tathābhūtova na anabhāvaṃ gameti anu anu abhāvaṃ na gameti. Na pajahati ce, na vinodeti cetiādinā ce-saddaṃ yojetvā attho veditabbo.
චරන්‌ති චරන්‌තො. එවංභූතොති එවං කාමවිතක්‌කාදිපාපවිතක්‌කෙහි සමඞ්‌ගීභූතො. අනාතාපී අනොත්‌තාපීති කිලෙසානං ආතාපනස්‌ස වීරියස්‌ස අභාවෙන අනාතාපී, පාපුත්‍රාසආතාපනපරිතාපනලක්‌ඛණස්‌ස ඔත්‌තප්‌පස්‌ස අභාවෙන අනොත්‌තාපී. සතතං සමිතන්‌ති සබ්‌බකාලං නිරන්‌තරං. කුසීතො හීනවීරියොති කුසලෙහි ධම්‌මෙහි පරිහායිත්‌වා අකුසලපක්‌ඛෙ කුච්‌ඡිතං සීදනතො කොසජ්‌ජසමන්‌නාගමෙන ච කුසීතො, සම්‌මප්‌පධානවීරියාභාවෙන හීනවීරියො වීරියවිරහිතොති වුච්‌චති කථීයති. ඨිතස්‌සාති ගමනං උපච්‌ඡින්‌දිත්‌වා තිට්‌ඨතො. සයනඉරියාපථස්‌ස විසෙසතො කොසජ්‌ජපක්‌ඛිකත්‌තා යථා තංසමඞ්‌ගිනො විතක්‌කා සම්‌භවන්‌ති, තං දස්‌සෙතුං ‘‘ජාගරස්‌සා’’ති වුත්‌තං.
Caranti caranto. Evaṃbhūtoti evaṃ kāmavitakkādipāpavitakkehi samaṅgībhūto. Anātāpīanottāpīti kilesānaṃ ātāpanassa vīriyassa abhāvena anātāpī, pāputrāsaātāpanaparitāpanalakkhaṇassa ottappassa abhāvena anottāpī. Satataṃ samitanti sabbakālaṃ nirantaraṃ. Kusīto hīnavīriyoti kusalehi dhammehi parihāyitvā akusalapakkhe kucchitaṃ sīdanato kosajjasamannāgamena ca kusīto, sammappadhānavīriyābhāvena hīnavīriyo vīriyavirahitoti vuccati kathīyati. Ṭhitassāti gamanaṃ upacchinditvā tiṭṭhato. Sayanairiyāpathassa visesato kosajjapakkhikattā yathā taṃsamaṅgino vitakkā sambhavanti, taṃ dassetuṃ ‘‘jāgarassā’’ti vuttaṃ.
සුක්‌කපක්‌ඛෙ තඤ්‌චෙ, භික්‌ඛවෙ, භික්‌ඛු නාධිවාසෙතීති ආරද්‌ධවීරියස්‌සාපි විහරතො අනාදිමති සංසාරෙ චිරකාලභාවිතෙන තථාරූපප්‌පච්‌චයසමායොගෙන සතිසම්‌මොසෙන වා කාමවිතක්‌කාදි උප්‌පජ්‌ජති චෙ, තං භික්‌ඛු අත්‌තනො චිත්‌තං ආරොපෙත්‌වා න වාසෙති චෙ, අබ්‌භන්‌තරෙ න වාසෙති චෙති අත්‌ථො. අනධිවාසෙන්‌තො කිං කරොතීති? පජහති ඡඩ්‌ඩෙති. කිං කචවරං විය පිටකෙන? න හි, අපිච ඛො තං විනොදෙති නුදති නීහරති. කිං බලීබද්‌දං විය පතොදෙන? න හි, අථ ඛො නං බ්‍යන්‌තීකරොති විගතන්‌තං කරොති. යථා තෙසං අන්‌තොපි නාවසිස්‌සති අන්‌තමසො භඞ්‌ගමත්‌තම්‌පි, තථා තෙ කරොති. කථං පන තෙ තථා කරොති? අනභාවං ගමෙති අනු අනු අභාවං ගමෙති, වික්‌ඛම්‌භනප්‌පහානෙන යථා සුවික්‌ඛම්‌භිතා හොන්‌ති තථා නෙ කරොතීති වුත්‌තං හොති.
Sukkapakkhe tañce, bhikkhave, bhikkhu nādhivāsetīti āraddhavīriyassāpi viharato anādimati saṃsāre cirakālabhāvitena tathārūpappaccayasamāyogena satisammosena vā kāmavitakkādi uppajjati ce, taṃ bhikkhu attano cittaṃ āropetvā na vāseti ce, abbhantare na vāseti ceti attho. Anadhivāsento kiṃ karotīti? Pajahati chaḍḍeti. Kiṃ kacavaraṃ viya piṭakena? Na hi, apica kho taṃ vinodeti nudati nīharati. Kiṃ balībaddaṃ viya patodena? Na hi, atha kho naṃ byantīkaroti vigatantaṃ karoti. Yathā tesaṃ antopi nāvasissati antamaso bhaṅgamattampi, tathā te karoti. Kathaṃ pana te tathā karoti? Anabhāvaṃ gameti anu anu abhāvaṃ gameti, vikkhambhanappahānena yathā suvikkhambhitā honti tathā ne karotīti vuttaṃ hoti.
එවංභූතොතිආදීසු එවං කාමවිතක්‌කාදීනං අනධිවාසනෙන සුවිසුද්‌ධාසයො සමානො තාය ච ආසයසම්‌පත්‌තියා තන්‌නිමිත්‌තාය ච පයොගසම්‌පත්‌තියා පරිසුද්‌ධසීලො ඉන්‌ද්‍රියෙසු ගුත්‌තද්‌වාරො භොජනෙ මත්‌තඤ්‌ඤූ සතිසම්‌පජඤ්‌ඤෙන සමන්‌නාගතො ජාගරියං අනුයුත්‌තො තදඞ්‌ගාදිවසෙන කිලෙසානං ආතාපනලක්‌ඛණෙන වීරියෙන සමන්‌නාගතත්‌තා ආතාපී, සබ්‌බසො පාපුත්‍රාසෙන සමන්‌නාගතත්‌තා. ඔත්‌තාපී සතතං රත්‌තින්‌දිවං, සමිතං නිරන්‌තරං සමථවිපස්‌සනාභාවනානුයොගවසෙන චතුබ්‌බිධසම්‌මප්‌පධානසිද්‌ධියා, ආරද්‌ධවීරියො පහිතත්‌තො නිබ්‌බානං පටිපෙසිතචිත්‌තොති වුච්‌චති කථීයතීති අත්‌ථො. සෙසං වුත්‌තනයමෙව.
Evaṃbhūtotiādīsu evaṃ kāmavitakkādīnaṃ anadhivāsanena suvisuddhāsayo samāno tāya ca āsayasampattiyā tannimittāya ca payogasampattiyā parisuddhasīlo indriyesu guttadvāro bhojane mattaññū satisampajaññena samannāgato jāgariyaṃ anuyutto tadaṅgādivasena kilesānaṃ ātāpanalakkhaṇena vīriyena samannāgatattā ātāpī, sabbaso pāputrāsena samannāgatattā. Ottāpī satataṃ rattindivaṃ, samitaṃ nirantaraṃ samathavipassanābhāvanānuyogavasena catubbidhasammappadhānasiddhiyā, āraddhavīriyo pahitatto nibbānaṃ paṭipesitacittoti vuccati kathīyatīti attho. Sesaṃ vuttanayameva.
ගාථාසු ගෙහනිස්‌සිතන්‌ති එත්‌ථ ගෙහවාසීහි අපරිච්‌චත්‌තත්‌තා ගෙහවාසීනං සභාවත්‌තා ගෙහධම්‌මත්‌තා වා ගෙහං වුච්‌චති වත්‌ථුකාමො. අථ වා ගෙහපටිබද්‌ධභාවතො කිලෙසකාමානං නිවාසට්‌ඨානභාවතො තංවත්‌ථුකත්‌තා වා කාමවිතක්‌කාදි ගෙහනිස්‌සිතං නාම. කුම්‌මග්‌ගං පටිපන්‌නොති යස්‌මා අරියමග්‌ගස්‌ස උප්‌පථභාවතො අභිජ්‌ඣාදයො තදෙකට්‌ඨධම්‌මා ච කුම්‌මග්‌ගො, තස්‌මා කාමවිතක්‌කාදිබහුලො පුග්‌ගලො කුම්‌මග්‌ගං පටිපන්‌නො නාම. මොහනෙය්‍යෙසු මුච්‌ඡිතොති මොහසංවත්‌තනියෙසු රූපාදීසු මුච්‌ඡිතො සම්‌මත්‌තො අජ්‌ඣොපන්‌නො. සම්‌බොධින්‌ති අරියමග්‌ගඤාණං. ඵුට්‌ඨුන්‌ති ඵුසිතුං පත්‌තුං, සො තාදිසො මිච්‌ඡාසඞ්‌කප්‌පගොචරො අභබ්‌බො, න කදාචි තං පාපුණාතීති අත්‌ථො.
Gāthāsu gehanissitanti ettha gehavāsīhi apariccattattā gehavāsīnaṃ sabhāvattā gehadhammattā vā gehaṃ vuccati vatthukāmo. Atha vā gehapaṭibaddhabhāvato kilesakāmānaṃ nivāsaṭṭhānabhāvato taṃvatthukattā vā kāmavitakkādi gehanissitaṃ nāma. Kummaggaṃ paṭipannoti yasmā ariyamaggassa uppathabhāvato abhijjhādayo tadekaṭṭhadhammā ca kummaggo, tasmā kāmavitakkādibahulo puggalo kummaggaṃ paṭipanno nāma. Mohaneyyesu mucchitoti mohasaṃvattaniyesu rūpādīsu mucchito sammatto ajjhopanno. Sambodhinti ariyamaggañāṇaṃ. Phuṭṭhunti phusituṃ pattuṃ, so tādiso micchāsaṅkappagocaro abhabbo, na kadāci taṃ pāpuṇātīti attho.
විතක්‌කං සමයිත්‌වානාති යථාවුත්‌තං මිච්‌ඡාවිතක්‌කං පටිසඞ්‌ඛානභාවනාබලෙහි වූපසමෙත්‌වා. විතක්‌කූපසමෙ රතොති නවන්‌නම්‌පි මහාවිතක්‌කානං අච්‌චන්‌තවූපසමභූතෙ අරහත්‌තෙ නිබ්‌බානෙ එව වා අජ්‌ඣාසයෙන රතො අභිරතො. භබ්‌බො සො තාදිසොති සො යථාවුත්‌තො සම්‌මා පටිපජ්‌ජමානො පුග්‌ගලො පුබ්‌බභාගෙ සමථවිපස්‌සනාබලෙන සබ්‌බවිතක්‌කෙ යථාරහං තදඞ්‌ගාදිවසෙන වූපසමෙත්‌වා ඨිතො, විපස්‌සනං උස්‌සුක්‌කාපෙත්‌වා මග්‌ගපටිපාටියා අරහත්‌තමග්‌ගඤාණසඞ්‌ඛාතං නිබ්‌බානසඞ්‌ඛාතඤ්‌ච අනුත්‌තරං සම්‌බොධිං ඵුට්‌ඨුං අධිගන්‌තුං භබ්‌බො සමත්‌ථොති.
Vitakkaṃ samayitvānāti yathāvuttaṃ micchāvitakkaṃ paṭisaṅkhānabhāvanābalehi vūpasametvā. Vitakkūpasame ratoti navannampi mahāvitakkānaṃ accantavūpasamabhūte arahatte nibbāne eva vā ajjhāsayena rato abhirato. Bhabbo so tādisoti so yathāvutto sammā paṭipajjamāno puggalo pubbabhāge samathavipassanābalena sabbavitakke yathārahaṃ tadaṅgādivasena vūpasametvā ṭhito, vipassanaṃ ussukkāpetvā maggapaṭipāṭiyā arahattamaggañāṇasaṅkhātaṃ nibbānasaṅkhātañca anuttaraṃ sambodhiṃ phuṭṭhuṃ adhigantuṃ bhabbo samatthoti.
එකාදසමසුත්‌තවණ්‌ණනා නිට්‌ඨිතා.
Ekādasamasuttavaṇṇanā niṭṭhitā.
Related texts:
තිපිටක (මූල) • Tipiṭaka (Mūla) / සුත්‌තපිටක • Suttapiṭaka / ඛුද්‌දකනිකාය • Khuddakanikāya / ඉතිවුත්‌තකපාළි • Itivuttakapāḷi / 11. චරසුත්‌තං • 11. Carasuttaṃ
