| Library / Tipiṭaka / ਤਿਪਿਟਕ • Tipiṭaka / ਪਟਿਸਮ੍ਭਿਦਾਮਗ੍ਗ-ਅਟ੍ਠਕਥਾ • Paṭisambhidāmagga-aṭṭhakathā |
੧੭. ਚਰਿਯਾਨਾਨਤ੍ਤਞਾਣਨਿਦ੍ਦੇਸવਣ੍ਣਨਾ
17. Cariyānānattañāṇaniddesavaṇṇanā
੬੮. ਚਰਿਯਾਨਾਨਤ੍ਤਞਾਣਨਿਦ੍ਦੇਸੇ વਿਞ੍ਞਾਣਚਰਿਯਾਤਿਆਦੀਸੁ ਆਰਮ੍ਮਣੇ ਚਰਤੀਤਿ ਚਰਿਯਾ, વਿਞ੍ਞਾਣਮੇવ ਚਰਿਯਾ વਿਞ੍ਞਾਣਚਰਿਯਾ। ਅਞ੍ਞਾਣੇਨ ਚਰਣਂ , ਅਞ੍ਞਾਣੇਨ વਾ ਚਰਤਿ, ਅਞ੍ਞਾਤੇ વਾ ਚਰਤਿ, ਅਞ੍ਞਾਣਸ੍ਸ વਾ ਚਰਣਨ੍ਤਿ ਅਞ੍ਞਾਣਚਰਿਯਾ। ਞਾਣਮੇવ ਚਰਿਯਾ, ਞਾਣੇਨ વਾ ਚਰਿਯਾ, ਞਾਣੇਨ વਾ ਚਰਤਿ, ਞਾਤੇ વਾ ਚਰਤਿ, ਞਾਣਸ੍ਸ વਾ ਚਰਣਨ੍ਤਿ ਞਾਣਚਰਿਯਾ। ਦਸ੍ਸਨਤ੍ਥਾਯਾਤਿ ਰੂਪਦਸ੍ਸਨਤ੍ਥਾਯ ਪવਤ੍ਤਾ। ਆવਜ੍ਜਨਕਿਰਿਯਾਬ੍ਯਾਕਤਾਤਿ ਭવਙ੍ਗਸਨ੍ਤਾਨਤੋ ਅਪਨੇਤ੍વਾ ਰੂਪਾਰਮ੍ਮਣੇ ਚਿਤ੍ਤਸਨ੍ਤਾਨਂ ਆવਜ੍ਜੇਤਿ ਨਾਮੇਤੀਤਿ ਆવਜ੍ਜਨਂ, વਿਪਾਕਾਭਾવਤੋ ਕਰਣਮਤ੍ਤਨ੍ਤਿ ਕਿਰਿਯਾ, ਕੁਸਲਾਕੁਸਲવਸੇਨ ਨ ਬ੍ਯਾਕਤਾਤਿ ਅਬ੍ਯਾਕਤਾ। ਦਸ੍ਸਨਟ੍ਠੋਤਿ ਪਸ੍ਸਨ੍ਤਿ ਤੇਨ, ਸਯਂ વਾ ਪਸ੍ਸਤਿ, ਦਸ੍ਸਨਮਤ੍ਤਮੇવ વਾ ਤਨ੍ਤਿ ਦਸ੍ਸਨਂ, ਦਸ੍ਸਨਮੇવ ਅਤ੍ਥੋ ਦਸ੍ਸਨਟ੍ਠੋ। ਚਕ੍ਖੁવਿਞ੍ਞਾਣਨ੍ਤਿ ਕੁਸਲવਿਪਾਕਂ વਾ ਅਕੁਸਲવਿਪਾਕਂ વਾ। ਦਿਟ੍ਠਤ੍ਤਾਤਿ ਅਦਿਟ੍ਠੇ ਸਮ੍ਪਟਿਚ੍ਛਨਸ੍ਸ ਅਭਾવਤੋ ਚਕ੍ਖੁવਿਞ੍ਞਾਣੇਨ ਰੂਪਾਰਮ੍ਮਣਸ੍ਸ ਦਿਟ੍ਠਤ੍ਤਾ। ਅਭਿਨਿਰੋਪਨਾ વਿਪਾਕਮਨੋਧਾਤੂਤਿ ਦਿਟ੍ਠਾਰਮ੍ਮਣਮੇવ ਆਰੋਹਤੀਤਿ ਅਤਿਨਿਰੋਪਨਾ, ਉਭਯવਿਪਾਕਾ ਸਮ੍ਪਟਿਚ੍ਛਨਮਨੋਧਾਤੁ। ਅਭਿਨਿਰੋਪਿਤਤ੍ਤਾਤਿ ਰੂਪਾਰਮ੍ਮਣਂ ਅਭਿਰੁਲ਼੍ਹਤ੍ਤਾ। વਿਪਾਕਮਨੋવਿਞ੍ਞਾਣਧਾਤੂਤਿ ਉਭਯવਿਪਾਕਾ ਸਨ੍ਤੀਰਣਮਨੋવਿਞ੍ਞਾਣਧਾਤੁ। ਏਸ ਨਯੋ ਸੋਤਦ੍વਾਰਾਦੀਸੁਪਿ। ਸਨ੍ਤੀਰਣਾਨਨ੍ਤਰਂ વੋਟ੍ਠਬ੍ਬਨੇ ਅવੁਤ੍ਤੇਪਿ ਅਟ੍ਠਕਥਾਚਰਿਯੇਹਿ વੁਤ੍ਤਤ੍ਤਾ ਲਬ੍ਭਤੀਤਿ ਗਹੇਤਬ੍ਬਂ। વਿਜਾਨਨਤ੍ਥਾਯਾਤਿ ਧਮ੍ਮਾਰਮ੍ਮਣਸ੍ਸ ਚੇવ ਰੂਪਾਦਿਆਰਮ੍ਮਣਸ੍ਸ ਚ વਿਜਾਨਨਤ੍ਥਾਯ। ਆવਜ੍ਜਨਕਿਰਿਯਾਬ੍ਯਾਕਤਾਤਿ ਮਨੋਦ੍વਾਰਾવਜ੍ਜਨਚਿਤ੍ਤਂ। વਿਜਾਨਨਟ੍ਠੋਤਿ ਤਦਨਨ੍ਤਰਜવਨવਸੇਨ ਆਰਮ੍ਮਣਸ੍ਸ વਿਜਾਨਨਮੇવ ਅਤ੍ਥੋ, ਨ ਅਞ੍ਞੋ। ਉਪਰਿ ਅਕੁਸਲਜવਨਾਨਂ વਿਪਸ੍ਸਨਾਮਗ੍ਗਫਲਜવਨਾਨਞ੍ਚ વਿਸੁਂ વੁਤ੍ਤਤ੍ਤਾ ਸੇਸਜવਨਾਨਿ ਇਧ ਗਹੇਤਬ੍ਬਾਨਿ ਸਿਯੁਂ। ‘‘ਕੁਸਲੇਹਿ ਕਮ੍ਮੇਹਿ વਿਪ੍ਪਯੁਤ੍ਤਾ ਚਰਤੀਤਿ વਿਞ੍ਞਾਣਚਰਿਯਾ’’ਤਿਆਦਿવਚਨਤੋ (ਪਟਿ॰ ਮ॰ ੧.੭੦) ਪਨ ਹਸਿਤੁਪ੍ਪਾਦਚਿਤ੍ਤਜવਨਮੇવ ਗਹੇਤਬ੍ਬਂ। ਛਸੁ ਦ੍વਾਰੇਸੁ ਅਹੇਤੁਕਾਨਂਯੇવ ਚਿਤ੍ਤਾਨਂ વੁਤ੍ਤਤ੍ਤਾ ਦ੍વੇ ਆવਜ੍ਜਨਾਨਿ ਦ੍વੇ ਪਞ੍ਚવਿਞ੍ਞਾਣਾਨਿ ਦ੍વੇ ਸਮ੍ਪਟਿਚ੍ਛਨਾਨਿ ਤੀਣਿ ਸਨ੍ਤੀਰਣਾਨਿ ਏਕਂ ਹਸਿਤੁਪ੍ਪਾਦਚਿਤ੍ਤਨ੍ਤਿ ਅਟ੍ਠਾਰਸ ਅਹੇਤੁਕਚਿਤ੍ਤਾਨਿਯੇવ વਿਞ੍ਞਾਣਚਰਿਯਾਤਿ વੇਦਿਤਬ੍ਬਾਨਿ।
68. Cariyānānattañāṇaniddese viññāṇacariyātiādīsu ārammaṇe caratīti cariyā, viññāṇameva cariyā viññāṇacariyā. Aññāṇena caraṇaṃ , aññāṇena vā carati, aññāte vā carati, aññāṇassa vā caraṇanti aññāṇacariyā. Ñāṇameva cariyā, ñāṇena vā cariyā, ñāṇena vā carati, ñāte vā carati, ñāṇassa vā caraṇanti ñāṇacariyā. Dassanatthāyāti rūpadassanatthāya pavattā. Āvajjanakiriyābyākatāti bhavaṅgasantānato apanetvā rūpārammaṇe cittasantānaṃ āvajjeti nāmetīti āvajjanaṃ, vipākābhāvato karaṇamattanti kiriyā, kusalākusalavasena na byākatāti abyākatā. Dassanaṭṭhoti passanti tena, sayaṃ vā passati, dassanamattameva vā tanti dassanaṃ, dassanameva attho dassanaṭṭho. Cakkhuviññāṇanti kusalavipākaṃ vā akusalavipākaṃ vā. Diṭṭhattāti adiṭṭhe sampaṭicchanassa abhāvato cakkhuviññāṇena rūpārammaṇassa diṭṭhattā. Abhiniropanā vipākamanodhātūti diṭṭhārammaṇameva ārohatīti atiniropanā, ubhayavipākā sampaṭicchanamanodhātu. Abhiniropitattāti rūpārammaṇaṃ abhiruḷhattā. Vipākamanoviññāṇadhātūti ubhayavipākā santīraṇamanoviññāṇadhātu. Esa nayo sotadvārādīsupi. Santīraṇānantaraṃ voṭṭhabbane avuttepi aṭṭhakathācariyehi vuttattā labbhatīti gahetabbaṃ. Vijānanatthāyāti dhammārammaṇassa ceva rūpādiārammaṇassa ca vijānanatthāya. Āvajjanakiriyābyākatāti manodvārāvajjanacittaṃ. Vijānanaṭṭhoti tadanantarajavanavasena ārammaṇassa vijānanameva attho, na añño. Upari akusalajavanānaṃ vipassanāmaggaphalajavanānañca visuṃ vuttattā sesajavanāni idha gahetabbāni siyuṃ. ‘‘Kusalehi kammehi vippayuttā caratīti viññāṇacariyā’’tiādivacanato (paṭi. ma. 1.70) pana hasituppādacittajavanameva gahetabbaṃ. Chasu dvāresu ahetukānaṃyeva cittānaṃ vuttattā dve āvajjanāni dve pañcaviññāṇāni dve sampaṭicchanāni tīṇi santīraṇāni ekaṃ hasituppādacittanti aṭṭhārasa ahetukacittāniyeva viññāṇacariyāti veditabbāni.
੬੯. ਇਦਾਨਿ વਿਸਯવਿਜਾਨਨਮਤ੍ਤਟ੍ਠੇਨ વਿਞ੍ਞਾਣਚਰਿਯਾਤਿ ਦਸ੍ਸੇਤੁਂ ਨੀਰਾਗਾ ਚਰਤੀਤਿਆਦਿਮਾਹ, વਿਞ੍ਞਾਣਞ੍ਹਿ ਰਾਗਾਦਿਸਮ੍ਪਯੋਗੇ ਸਦ੍ਧਾਦਿਸਮ੍ਪਯੋਗੇ ਚ ਅવਤ੍ਥਨ੍ਤਰਂ ਪਾਪੁਣਾਤਿ, ਤੇਸੁ ਅਸਤਿ ਸਕਾવਤ੍ਥਾਯਮੇવ ਤਿਟ੍ਠਤਿ। ਤਸ੍ਮਾ ਨੀਰਾਗਾਦਿવਚਨੇਨ ਤੇਸਂ વੁਤ੍ਤવਿਞ੍ਞਾਣਾਨਂ વਿਞ੍ਞਾਣਕਿਚ੍ਚਮਤ੍ਤਂ ਦਸ੍ਸੇਤਿ। ਨਤ੍ਥਿ ਏਤਿਸ੍ਸਾ ਰਾਗੋਤਿ ਨੀਰਾਗਾ। ਨਿਰਾਗਾਤਿ ਰਸ੍ਸਂ ਕਤ੍વਾਪਿ ਪਠਨ੍ਤਿ । ਸੋ ਪਨ ਰਜ੍ਜਨવਸੇਨ ਰਾਗੋ। ਇਤਰੇਸੁ ਦੁਸ੍ਸਨવਸੇਨ ਦੋਸੋ। ਮੁਯ੍ਹਨવਸੇਨ ਮੋਹੋ। ਮਞ੍ਞਨવਸੇਨ ਮਾਨੋ। વਿਪਰੀਤਦਸ੍ਸਨવਸੇਨ ਦਿਟ੍ਠਿ। ਉਦ੍ਧਤਭਾવੋ, ਅવੂਪਸਨ੍ਤਭਾવੋ વਾ ਉਦ੍ਧਚ੍ਚਂ। વਿਚਿਕਿਚ੍ਛਾ વੁਤ੍ਤਤ੍ਥਾ। ਅਨੁਸੇਨ੍ਤੀਤਿ ਅਨੁਸਯਾ। ‘‘ਨਿਰਨੁਸਯਾ’’ਤਿ વਤ੍ਤਬ੍ਬੇ ਨਾਨੁਸਯਾਤਿ વੁਤ੍ਤਂ, ਸੋਯੇવਤ੍ਥੋ। ਪਰਿਯੁਟ੍ਠਾਨਪ੍ਪਤ੍ਤਾਨਮੇવੇਤ੍ਥ ਅਭਾવੋ વੇਦਿਤਬ੍ਬੋ। ਨ ਹਿ વਿਞ੍ਞਾਣਚਰਿਯਾ ਪਹੀਨਾਨੁਸਯਾਨਂਯੇવ વੁਤ੍ਤਾ। ਯਾ ਚ ਨੀਰਾਗਾਦਿਨਾਮਾ, ਸਾ ਰਾਗਾਦੀਹਿ વਿਪ੍ਪਯੁਤ੍ਤਾવ ਨਾਮ ਹੋਤੀਤਿ ਪਰਿਯਾਯਨ੍ਤਰਦਸ੍ਸਨਤ੍ਥਂ ਰਾਗવਿਪ੍ਪਯੁਤ੍ਤਾਤਿਆਦਿਮਾਹ। ਪੁਨ ਅਞ੍ਞੇਹਿ ਚ વਿਪ੍ਪਯੁਤ੍ਤਤਂ ਦਸ੍ਸੇਤੁਂ ਕੁਸਲੇਹਿ ਕਮ੍ਮੇਹੀਤਿਆਦਿਮਾਹ। ਕੁਸਲਾਨਿਯੇવ ਰਾਗਾਦਿવਜ੍ਜਾਭਾવਾ ਅਨવਜ੍ਜਾਨਿ। ਪਰਿਸੁਦ੍ਧਭਾવਕਰੇਹਿ ਹਿਰਿਓਤ੍ਤਪ੍ਪੇਹਿ ਯੁਤ੍ਤਤ੍ਤਾ ਸੁਕ੍ਕਾਨਿ। ਪવਤ੍ਤਿਸੁਖਤ੍ਤਾ ਸੁਖੋ ਉਦਯੋ ਉਪ੍ਪਤ੍ਤਿ ਏਤੇਸਨ੍ਤਿ ਸੁਖੁਦ੍ਰਯਾਨਿ, ਸੁਖવਿਪਾਕਤ੍ਤਾ વਾ ਸੁਖੋ ਉਦਯੋ વਡ੍ਢਿ ਏਤੇਸਨ੍ਤਿ ਸੁਖੁਦ੍ਰਯਾਨਿ। વੁਤ੍ਤવਿਪਕ੍ਖੇਨ ਅਕੁਸਲਾਨਿ ਯੋਜੇਤਬ੍ਬਾਨਿ। વਿਞ੍ਞਾਤੇ ਚਰਤੀਤਿ વਿਞ੍ਞਾਣੇਨ વਿਞ੍ਞਾਯਮਾਨਂ ਆਰਮ੍ਮਣਂ વਿਞ੍ਞਾਤਂ ਨਾਮ, ਤਸ੍ਮਿਂ વਿਞ੍ਞਾਤੇ ਆਰਮ੍ਮਣੇ। ਕਿਂ વੁਤ੍ਤਂ ਹੋਤਿ? ਨੀਲવਣ੍ਣਯੋਗਤੋ ਨੀਲવਤ੍ਥਂ વਿਯ વਿਞ੍ਞਾਣਯੋਗਤੋ વਿਞ੍ਞਾਤਂ વਿਞ੍ਞਾਣਂ ਨਾਮ ਹੋਤਿ, ਤਸ੍ਮਿਂ વਿਞ੍ਞਾਣੇ ਚਰਤੀਤਿ વਿਞ੍ਞਾਣਚਰਿਯਾਤਿ વੁਤ੍ਤਂ ਹੋਤਿ। વਿਞ੍ਞਾਣਸ੍ਸ ਏવਰੂਪਾ ਚਰਿਯਾ ਹੋਤੀਤਿ વੁਤ੍ਤਪ੍ਪਕਾਰਸ੍ਸ વਿਞ੍ਞਾਣਸ੍ਸ વੁਤ੍ਤਪ੍ਪਕਾਰਾ ਚਰਿਯਾ ਹੋਤੀਤਿ ਅਤ੍ਥੋ। ‘‘વਿਞ੍ਞਾਣਸ੍ਸ ਚਰਿਯਾ’’ਤਿ ਚ વੋਹਾਰવਸੇਨ વੁਚ੍ਚਤਿ, વਿਞ੍ਞਾਣਤੋ ਪਨ વਿਸੁਂ ਚਰਿਯਾ ਨਤ੍ਥਿ। ਪਕਤਿਪਰਿਸੁਦ੍ਧਮਿਦਂ ਚਿਤ੍ਤਂ ਨਿਕ੍ਕਿਲੇਸਟ੍ਠੇਨਾਤਿ ਇਦਂ વੁਤ੍ਤਪ੍ਪਕਾਰਂ ਚਿਤ੍ਤਂ ਰਾਗਾਦਿਕਿਲੇਸਾਭਾવੇਨ ਪਕਤਿਯਾ ਏવ ਪਰਿਸੁਦ੍ਧਂ। ਤਸ੍ਮਾ વਿਜਾਨਨਮਤ੍ਤਮੇવ ਚਰਿਯਾਤਿ વਿਞ੍ਞਾਣਚਰਿਯਾਤਿ વੁਤ੍ਤਂ ਹੋਤਿ। ਨਿਕ੍ਲੇਸਟ੍ਠੇਨਾਤਿਪਿ ਪਾਠੋ।
69. Idāni visayavijānanamattaṭṭhena viññāṇacariyāti dassetuṃ nīrāgā caratītiādimāha, viññāṇañhi rāgādisampayoge saddhādisampayoge ca avatthantaraṃ pāpuṇāti, tesu asati sakāvatthāyameva tiṭṭhati. Tasmā nīrāgādivacanena tesaṃ vuttaviññāṇānaṃ viññāṇakiccamattaṃ dasseti. Natthi etissā rāgoti nīrāgā. Nirāgāti rassaṃ katvāpi paṭhanti . So pana rajjanavasena rāgo. Itaresu dussanavasena doso. Muyhanavasena moho. Maññanavasena māno. Viparītadassanavasena diṭṭhi. Uddhatabhāvo, avūpasantabhāvo vā uddhaccaṃ. Vicikicchā vuttatthā. Anusentīti anusayā. ‘‘Niranusayā’’ti vattabbe nānusayāti vuttaṃ, soyevattho. Pariyuṭṭhānappattānamevettha abhāvo veditabbo. Na hi viññāṇacariyā pahīnānusayānaṃyeva vuttā. Yā ca nīrāgādināmā, sā rāgādīhi vippayuttāva nāma hotīti pariyāyantaradassanatthaṃ rāgavippayuttātiādimāha. Puna aññehi ca vippayuttataṃ dassetuṃ kusalehi kammehītiādimāha. Kusalāniyeva rāgādivajjābhāvā anavajjāni. Parisuddhabhāvakarehi hiriottappehi yuttattā sukkāni. Pavattisukhattā sukho udayo uppatti etesanti sukhudrayāni, sukhavipākattā vā sukho udayo vaḍḍhi etesanti sukhudrayāni. Vuttavipakkhena akusalāni yojetabbāni. Viññāte caratīti viññāṇena viññāyamānaṃ ārammaṇaṃ viññātaṃ nāma, tasmiṃ viññāte ārammaṇe. Kiṃ vuttaṃ hoti? Nīlavaṇṇayogato nīlavatthaṃ viya viññāṇayogato viññātaṃ viññāṇaṃ nāma hoti, tasmiṃ viññāṇe caratīti viññāṇacariyāti vuttaṃ hoti. Viññāṇassaevarūpā cariyā hotīti vuttappakārassa viññāṇassa vuttappakārā cariyā hotīti attho. ‘‘Viññāṇassa cariyā’’ti ca vohāravasena vuccati, viññāṇato pana visuṃ cariyā natthi. Pakatiparisuddhamidaṃ cittaṃ nikkilesaṭṭhenāti idaṃ vuttappakāraṃ cittaṃ rāgādikilesābhāvena pakatiyā eva parisuddhaṃ. Tasmā vijānanamattameva cariyāti viññāṇacariyāti vuttaṃ hoti. Niklesaṭṭhenātipi pāṭho.
ਅਞ੍ਞਾਣਚਰਿਯਾਯ ਮਨਾਪਿਯੇਸੂਤਿ ਮਨਸਿ ਅਪ੍ਪੇਨ੍ਤਿ ਪਸੀਦਨ੍ਤਿ, ਮਨਂ વਾ ਅਪ੍ਪਾਯਨ੍ਤਿ વਡ੍ਢੇਨ੍ਤੀਤਿ ਮਨਾਪਾਨਿ, ਮਨਾਪਾਨਿਯੇવ ਮਨਾਪਿਯਾਨਿ। ਤੇਸੁ ਮਨਾਪਿਯੇਸੁ। ਤਾਨਿ ਪਨ ਇਟ੍ਠਾਨਿ વਾ ਹੋਨ੍ਤੁ ਅਨਿਟ੍ਠਾਨਿ વਾ, ਗਹਣવਸੇਨ ਮਨਾਪਿਯਾਨਿ। ਨ ਹਿ ਇਟ੍ਠਸ੍ਮਿਂਯੇવ ਰਾਗੋ ਅਨਿਟ੍ਠਸ੍ਮਿਂਯੇવ ਦੋਸੋ ਉਪ੍ਪਜ੍ਜਤਿ। ਰਾਗਸ੍ਸ ਜવਨਤ੍ਥਾਯਾਤਿ ਸਨ੍ਤਤਿવਸੇਨ ਰਾਗਸ੍ਸ ਜવਨਤ੍ਥਾਯ ਪવਤ੍ਤਾ। ਆવਜ੍ਜਨਕਿਰਿਯਾਬ੍ਯਾਕਤਾਤਿ ਚਕ੍ਖੁਦ੍વਾਰੇ ਅਯੋਨਿਸੋ ਮਨਸਿਕਾਰਭੂਤਾ ਆવਜ੍ਜਨਕਿਰਿਯਾਬ੍ਯਾਕਤਾ ਮਨੋਧਾਤੁ। ਰਾਗਸ੍ਸ ਜવਨਾਤਿ ਯੇਭੁਯ੍ਯੇਨ ਸਤ੍ਤਕ੍ਖਤ੍ਤੁਂ ਰਾਗਸ੍ਸ ਪવਤ੍ਤਿ, ਪੁਨਪ੍ਪੁਨਂ ਪવਤ੍ਤੋ ਰਾਗੋਯੇવ। ਅਞ੍ਞਾਣਚਰਿਯਾਤਿ ਅਞ੍ਞਾਣੇਨ ਰਾਗਸ੍ਸ ਸਮ੍ਭવਤੋ ਅਞ੍ਞਾਣੇਨ ਰਾਗਸ੍ਸ ਚਰਿਯਾਤਿ વੁਤ੍ਤਂ ਹੋਤਿ। ਸੇਸੇਸੁਪਿ ਏਸੇવ ਨਯੋ। ਤਦੁਭਯੇਨ ਅਸਮਪੇਕ੍ਖਨਸ੍ਮਿਂ વਤ੍ਥੁਸ੍ਮਿਨ੍ਤਿ ਰਾਗਦੋਸવਸੇਨ ਸਮਪੇਕ੍ਖਨવਿਰਹਿਤੇ ਰੂਪਾਰਮ੍ਮਣਸਙ੍ਖਾਤੇ વਤ੍ਥੁਸ੍ਮਿਂ। ਮੋਹਸ੍ਸ ਜવਨਤ੍ਥਾਯਾਤਿ વਿਚਿਕਿਚ੍ਛਾਉਦ੍ਧਚ੍ਚવਸੇਨ ਮੋਹਸ੍ਸ ਜવਨਤ੍ਥਾਯ। ਅਞ੍ਞਾਣਚਰਿਯਾਤਿ ਅਞ੍ਞਾਣਸ੍ਸੇવ ਚਰਿਯਾ, ਨ ਅਞ੍ਞਸ੍ਸ। વਿਨਿਬਨ੍ਧਸ੍ਸਾਤਿਆਦੀਨਿ ਮਾਨਾਦੀਨਂ ਸਭਾવવਚਨਾਨਿ। ਤਤ੍ਥ વਿਨਿਬਨ੍ਧਸ੍ਸਾਤਿ ਉਨ੍ਨਤਿવਸੇਨ વਿਨਿਬਨ੍ਧਿਤ੍વਾ ਠਿਤਸ੍ਸ। ਪਰਾਮਟ੍ਠਾਯਾਤਿ ਰੂਪਸ੍ਸ ਅਨਿਚ੍ਚਭਾવਾਦਿਂ ਅਤਿਕ੍ਕਮਿਤ੍વਾ ਪਰਤੋ ਨਿਚ੍ਚਭਾવਾਦਿਂ ਆਮਟ੍ਠਾਯ ਗਹਿਤਾਯ। વਿਕ੍ਖੇਪਗਤਸ੍ਸਾਤਿ ਰੂਪਾਰਮ੍ਮਣੇ વਿਕ੍ਖਿਤ੍ਤਭਾવਂ ਗਤਸ੍ਸ। ਅਨਿਟ੍ਠਙ੍ਗਤਾਯਾਤਿ ਅਸਨ੍ਨਿਟ੍ਠਾਨਭਾવਂ ਗਤਾਯ। ਥਾਮਗਤਸ੍ਸਾਤਿ ਬਲਪ੍ਪਤ੍ਤਸ੍ਸ। ਧਮ੍ਮੇਸੂਤਿ ਰੂਪਾਦੀਸੁ વਾ ਧਮ੍ਮਾਰਮ੍ਮਣਭੂਤੇਸੁ વਾ ਧਮ੍ਮੇਸੁ।
Aññāṇacariyāya manāpiyesūti manasi appenti pasīdanti, manaṃ vā appāyanti vaḍḍhentīti manāpāni, manāpāniyeva manāpiyāni. Tesu manāpiyesu. Tāni pana iṭṭhāni vā hontu aniṭṭhāni vā, gahaṇavasena manāpiyāni. Na hi iṭṭhasmiṃyeva rāgo aniṭṭhasmiṃyeva doso uppajjati. Rāgassa javanatthāyāti santativasena rāgassa javanatthāya pavattā. Āvajjanakiriyābyākatāti cakkhudvāre ayoniso manasikārabhūtā āvajjanakiriyābyākatā manodhātu. Rāgassa javanāti yebhuyyena sattakkhattuṃ rāgassa pavatti, punappunaṃ pavatto rāgoyeva. Aññāṇacariyāti aññāṇena rāgassa sambhavato aññāṇena rāgassa cariyāti vuttaṃ hoti. Sesesupi eseva nayo. Tadubhayena asamapekkhanasmiṃ vatthusminti rāgadosavasena samapekkhanavirahite rūpārammaṇasaṅkhāte vatthusmiṃ. Mohassa javanatthāyāti vicikicchāuddhaccavasena mohassa javanatthāya. Aññāṇacariyāti aññāṇasseva cariyā, na aññassa. Vinibandhassātiādīni mānādīnaṃ sabhāvavacanāni. Tattha vinibandhassāti unnativasena vinibandhitvā ṭhitassa. Parāmaṭṭhāyāti rūpassa aniccabhāvādiṃ atikkamitvā parato niccabhāvādiṃ āmaṭṭhāya gahitāya. Vikkhepagatassāti rūpārammaṇe vikkhittabhāvaṃ gatassa. Aniṭṭhaṅgatāyāti asanniṭṭhānabhāvaṃ gatāya. Thāmagatassāti balappattassa. Dhammesūti rūpādīsu vā dhammārammaṇabhūtesu vā dhammesu.
੭੦. ਯਸ੍ਮਾ ਰਾਗਾਦਯੋ ਅਞ੍ਞਾਣੇਨ ਹੋਨ੍ਤਿ, ਤਸ੍ਮਾ ਰਾਗਾਦਿਸਮ੍ਪਯੋਗੇਨ ਅਞ੍ਞਾਣਂ વਿਸੇਸੇਨ੍ਤੋ ਸਰਾਗਾ ਚਰਤੀਤਿਆਦਿਮਾਹ। ਤਤ੍ਥ ਸਰਾਗਾ ਚਰਤੀਤਿ ਮੋਹਮਾਨਦਿਟ੍ਠਿਮਾਨਾਨੁਸਯਦਿਟ੍ਠਾਨੁਸਯਅવਿਜ੍ਜਾਨੁਸਯਜવਨવਸੇਨ ਚਰਿਯਾ વੇਦਿਤਬ੍ਬਾ। ਸਦੋਸਾ ਚਰਤੀਤਿ ਮੋਹਅવਿਜ੍ਜਾਨੁਸਯਜવਨવਸੇਨ। ਸਮੋਹਾ ਚਰਤੀਤਿ ਰਾਗਦੋਸਮਾਨਦਿਟ੍ਠਿਉਦ੍ਧਚ੍ਚવਿਚਿਕਿਚ੍ਛਾਨੁਸਯਜવਨવਸੇਨ। ਸਮਾਨਾ ਚਰਤੀਤਿ ਰਾਗਮੋਹਕਾਮਰਾਗਭવਰਾਗਾવਿਜ੍ਜਾਨੁਸਯਜવਨવਸੇਨ। ਸਦਿਟ੍ਠਿ ਚਰਤੀਤਿ ਰਾਗਮੋਹਕਾਮਰਾਗਾવਿਜ੍ਜਾਨੁਸਯਜવਨવਸੇਨ। ਸਉਦ੍ਧਚ੍ਚਾ ਚਰਤਿ ਸવਿਚਿਕਿਚ੍ਛਾ ਚਰਤੀਤਿ ਮੋਹਅવਿਜ੍ਜਾਨੁਸਯਜવਨવਸੇਨ। ਸਾਨੁਸਯਾ ਚਰਤੀਤਿ ਏਤ੍ਥਾਪਿ વੁਤ੍ਤਨਯੇਨੇવ ਏਕੇਕਂ ਅਨੁਸਯਂ ਮੂਲਂ ਕਤ੍વਾ ਤਸ੍ਮਿਂ ਚਿਤ੍ਤੇ ਲਬ੍ਭਮਾਨਕਸੇਸਾਨੁਸਯવਸੇਨ ਸਾਨੁਸਯਤਾ ਯੋਜੇਤਬ੍ਬਾ। ਰਾਗਸਮ੍ਪਯੁਤ੍ਤਾਤਿਆਦਿ ਸਰਾਗਾਦਿવੇવਚਨਮੇવ। ਸਾ ਏવ ਹਿ ਚਰਿਯਾ ਸਮ੍ਪਯੋਗવਸੇਨ ਸਹ ਰਾਗਾਦੀਹਿ વਤ੍ਤਤੀਤਿ ਸਰਾਗਾਦਿਆਦੀਨਿ ਨਾਮਾਨਿ ਲਭਤਿ। ਰਾਗਾਦੀਹਿ ਸਮਂ ਏਕੁਪ੍ਪਾਦੇਕਨਿਰੋਧੇਕવਤ੍ਥੇਕਾਰਮ੍ਮਣਾਦੀਹਿ ਪਕਾਰੇਹਿ ਯੁਤ੍ਤਾਤਿ ਰਾਗਸਮ੍ਪਯੁਤ੍ਤਾਨੀਤਿਆਦੀਨਿ ਨਾਮਾਨਿ ਲਭਤਿ। ਸਾਯੇવ ਚ ਯਸ੍ਮਾ ਕੁਸਲਾਦੀਹਿ ਕਮ੍ਮੇਹਿ વਿਪ੍ਪਯੁਤ੍ਤਾ, ਅਕੁਸਲਾਦੀਹਿ ਕਮ੍ਮੇਹਿ ਸਮ੍ਪਯੁਤ੍ਤਾ, ਤਸ੍ਮਾਪਿ ਅਞ੍ਞਾਣਚਰਿਯਾਤਿ ਦਸ੍ਸੇਤੁਂ ਕੁਸਲੇਹਿ ਕਮ੍ਮੇਹੀਤਿਆਦਿਮਾਹ। ਤਤ੍ਥ ਅਞ੍ਞਾਤੇਤਿ ਮੋਹਸ੍ਸ ਅਞ੍ਞਾਣਲਕ੍ਖਣਤ੍ਤਾ ਯਥਾਸਭਾવੇਨ ਅਞ੍ਞਾਤੇ ਆਰਮ੍ਮਣੇ। ਸੇਸਂ વੁਤ੍ਤਤ੍ਥਮੇવ।
70. Yasmā rāgādayo aññāṇena honti, tasmā rāgādisampayogena aññāṇaṃ visesento sarāgā caratītiādimāha. Tattha sarāgā caratīti mohamānadiṭṭhimānānusayadiṭṭhānusayaavijjānusayajavanavasena cariyā veditabbā. Sadosā caratīti mohaavijjānusayajavanavasena. Samohā caratīti rāgadosamānadiṭṭhiuddhaccavicikicchānusayajavanavasena. Samānā caratīti rāgamohakāmarāgabhavarāgāvijjānusayajavanavasena. Sadiṭṭhi caratīti rāgamohakāmarāgāvijjānusayajavanavasena. Sauddhaccā carati savicikicchā caratīti mohaavijjānusayajavanavasena. Sānusayā caratīti etthāpi vuttanayeneva ekekaṃ anusayaṃ mūlaṃ katvā tasmiṃ citte labbhamānakasesānusayavasena sānusayatā yojetabbā. Rāgasampayuttātiādi sarāgādivevacanameva. Sā eva hi cariyā sampayogavasena saha rāgādīhi vattatīti sarāgādiādīni nāmāni labhati. Rāgādīhi samaṃ ekuppādekanirodhekavatthekārammaṇādīhi pakārehi yuttāti rāgasampayuttānītiādīni nāmāni labhati. Sāyeva ca yasmā kusalādīhi kammehi vippayuttā, akusalādīhi kammehi sampayuttā, tasmāpi aññāṇacariyāti dassetuṃ kusalehi kammehītiādimāha. Tattha aññāteti mohassa aññāṇalakkhaṇattā yathāsabhāvena aññāte ārammaṇe. Sesaṃ vuttatthameva.
੭੧. ਞਾਣਚਰਿਯਾਯਂ ਯਸ੍ਮਾ વਿવਟ੍ਟਨਾਨੁਪਸ੍ਸਨਾਦੀਨਂ ਅਨਨ੍ਤਰਪਚ੍ਚਯਭੂਤਾ ਆવਜ੍ਜਨਕਿਰਿਯਾਬ੍ਯਾਕਤਾ ਨਤ੍ਥਿ, ਤਸ੍ਮਾ ਤੇਸਂ ਅਤ੍ਥਾਯ ਆવਜ੍ਜਨਕਿਰਿਯਾਬ੍ਯਾਕਤਂ ਅવਤ੍વਾ વਿવਟ੍ਟਨਾਨੁਪਸ੍ਸਨਾਦਯੋવ વੁਤ੍ਤਾ। ਅਨੁਲੋਮਞਾਣਤ੍ਥਾਯ ਏવ ਹਿ ਆવਜ੍ਜਨਾ ਹੋਤਿ, ਤਤੋ વਿવਟ੍ਟਨਾਨੁਪਸ੍ਸਨਾਮਗ੍ਗਫਲਾਨਿ। ਫਲਸਮਾਪਤ੍ਤੀਤਿ ਚੇਤ੍ਥ ਮਗ੍ਗਾਨਨ੍ਤਰਜਾ વਾ ਹੋਤੁ ਕਾਲਨ੍ਤਰਜਾ વਾ, ਉਭੋਪਿ ਅਧਿਪ੍ਪੇਤਾ। ਨੀਰਾਗਾ ਚਰਤੀਤਿਆਦੀਸੁ ਰਾਗਾਦੀਨਂ ਪਟਿਪਕ੍ਖવਸੇਨ ਨੀਰਾਗਾਦਿਤਾ વੇਦਿਤਬ੍ਬਾ, વਿਞ੍ਞਾਣਚਰਿਯਾਯਂ ਰਾਗਾਦੀਨਂ ਅਭਾવਮਤ੍ਤਟ੍ਠੇਨ। ਞਾਤੇਤਿ ਯਥਾਸਭਾવਤੋ ਞਾਤੇ। ਅਞ੍ਞਾ વਿਞ੍ਞਾਣਚਰਿਯਾਤਿਆਦੀਹਿ ਤਿਸ੍ਸਨ੍ਨਂ ਚਰਿਯਾਨਂ ਅਞ੍ਞਮਞ੍ਞਮਸਮ੍ਮਿਸ੍ਸਤਂ ਦਸ੍ਸੇਤਿ। વਿਞ੍ਞਾਣਕਿਚ੍ਚਮਤ੍ਤવਸੇਨ ਹਿ ਅਹੇਤੁਕਚਿਤ੍ਤੁਪ੍ਪਾਦਾ વਿਞ੍ਞਾਣਚਰਿਯਾ, ਅਞ੍ਞਾਣਕਿਚ੍ਚવਤਂ ਦ੍વਾਦਸਨ੍ਨਂ ਅਕੁਸਲਚਿਤ੍ਤੁਪ੍ਪਾਦਾਨਂ વਸੇਨੇવ ਅਞ੍ਞਾਣਚਰਿਯਾ, વਿਸੇਸੇਨ ਞਾਣਕਿਚ੍ਚਕਾਰੀਨਂ વਿਪਸ੍ਸਨਾਮਗ੍ਗਫਲਾਨਂ વਸੇਨ ਞਾਣਚਰਿਯਾ। ਏવਮਿਮਾ ਅਞ੍ਞਮਞ੍ਞਮਸਮ੍ਮਿਸ੍ਸਾ ਚ, વਿਪਸ੍ਸਨਂ ਠਪੇਤ੍વਾ ਸਹੇਤੁਕਕਾਮਾવਚਰਕਿਰਿਯਾਕੁਸਲਾ ਚ, ਸਹੇਤੁਕਕਾਮਾવਚਰવਿਪਾਕਾ ਚ, ਰੂਪਾવਚਰਾਰੂਪਾવਚਰਕੁਸਲਾਬ੍ਯਾਕਤਾ ਚ ਤੀਹਿ ਚਰਿਯਾਹਿ વਿਨਿਮੁਤ੍ਤਾਤਿ વੇਦਿਤਬ੍ਬਾ। ਨਿਬ੍ਬਾਨਾਰਮ੍ਮਣਾਯ વਿવਟ੍ਟਨਾਨੁਪਸ੍ਸਨਾਯ ਞਾਣਚਰਿਯਾਯ ਨਿਦ੍ਦਿਟ੍ਠਤ੍ਤਾ ਨਿਬ੍ਬਾਨਮਗ੍ਗਫਲਪਚ੍ਚવੇਕ੍ਖਣਭੂਤਾਨਿ ਸੇਕ੍ਖਾਸੇਕ੍ਖਾਨਂ ਪਚ੍ਚવੇਕ੍ਖਣਞਾਣਾਨਿ ਞਾਣਚਰਿਯਾਯ ਸਙ੍ਗਹਿਤਾਨੀਤਿ વੇਦਿਤਬ੍ਬਾਨਿ। ਤਾਨਿਪਿ ਹਿ વਿਸੇਸੇਨ ਞਾਣਕਿਚ੍ਚਕਰਾਨੇવਾਤਿ।
71. Ñāṇacariyāyaṃ yasmā vivaṭṭanānupassanādīnaṃ anantarapaccayabhūtā āvajjanakiriyābyākatā natthi, tasmā tesaṃ atthāya āvajjanakiriyābyākataṃ avatvā vivaṭṭanānupassanādayova vuttā. Anulomañāṇatthāya eva hi āvajjanā hoti, tato vivaṭṭanānupassanāmaggaphalāni. Phalasamāpattīti cettha maggānantarajā vā hotu kālantarajā vā, ubhopi adhippetā. Nīrāgā caratītiādīsu rāgādīnaṃ paṭipakkhavasena nīrāgāditā veditabbā, viññāṇacariyāyaṃ rāgādīnaṃ abhāvamattaṭṭhena. Ñāteti yathāsabhāvato ñāte. Aññā viññāṇacariyātiādīhi tissannaṃ cariyānaṃ aññamaññamasammissataṃ dasseti. Viññāṇakiccamattavasena hi ahetukacittuppādā viññāṇacariyā, aññāṇakiccavataṃ dvādasannaṃ akusalacittuppādānaṃ vaseneva aññāṇacariyā, visesena ñāṇakiccakārīnaṃ vipassanāmaggaphalānaṃ vasena ñāṇacariyā. Evamimā aññamaññamasammissā ca, vipassanaṃ ṭhapetvā sahetukakāmāvacarakiriyākusalā ca, sahetukakāmāvacaravipākā ca, rūpāvacarārūpāvacarakusalābyākatā ca tīhi cariyāhi vinimuttāti veditabbā. Nibbānārammaṇāya vivaṭṭanānupassanāya ñāṇacariyāya niddiṭṭhattā nibbānamaggaphalapaccavekkhaṇabhūtāni sekkhāsekkhānaṃ paccavekkhaṇañāṇāni ñāṇacariyāya saṅgahitānīti veditabbāni. Tānipi hi visesena ñāṇakiccakarānevāti.
ਚਰਿਯਾਨਾਨਤ੍ਤਞਾਣਨਿਦ੍ਦੇਸવਣ੍ਣਨਾ ਨਿਟ੍ਠਿਤਾ।
Cariyānānattañāṇaniddesavaṇṇanā niṭṭhitā.
Related texts:
ਤਿਪਿਟਕ (ਮੂਲ) • Tipiṭaka (Mūla) / ਸੁਤ੍ਤਪਿਟਕ • Suttapiṭaka / ਖੁਦ੍ਦਕਨਿਕਾਯ • Khuddakanikāya / ਪਟਿਸਮ੍ਭਿਦਾਮਗ੍ਗਪਾਲ਼ਿ • Paṭisambhidāmaggapāḷi / ੧੭. ਚਰਿਯਾਨਾਨਤ੍ਤਞਾਣਨਿਦ੍ਦੇਸੋ • 17. Cariyānānattañāṇaniddeso
