Library / Tipiṭaka / തിപിടക • Tipiṭaka / പടിസമ്ഭിദാമഗ്ഗ-അട്ഠകഥാ • Paṭisambhidāmagga-aṭṭhakathā |
൧൭. ചരിയാനാനത്തഞാണനിദ്ദേസവണ്ണനാ
17. Cariyānānattañāṇaniddesavaṇṇanā
൬൮. ചരിയാനാനത്തഞാണനിദ്ദേസേ വിഞ്ഞാണചരിയാതിആദീസു ആരമ്മണേ ചരതീതി ചരിയാ, വിഞ്ഞാണമേവ ചരിയാ വിഞ്ഞാണചരിയാ. അഞ്ഞാണേന ചരണം , അഞ്ഞാണേന വാ ചരതി, അഞ്ഞാതേ വാ ചരതി, അഞ്ഞാണസ്സ വാ ചരണന്തി അഞ്ഞാണചരിയാ. ഞാണമേവ ചരിയാ, ഞാണേന വാ ചരിയാ, ഞാണേന വാ ചരതി, ഞാതേ വാ ചരതി, ഞാണസ്സ വാ ചരണന്തി ഞാണചരിയാ. ദസ്സനത്ഥായാതി രൂപദസ്സനത്ഥായ പവത്താ. ആവജ്ജനകിരിയാബ്യാകതാതി ഭവങ്ഗസന്താനതോ അപനേത്വാ രൂപാരമ്മണേ ചിത്തസന്താനം ആവജ്ജേതി നാമേതീതി ആവജ്ജനം, വിപാകാഭാവതോ കരണമത്തന്തി കിരിയാ, കുസലാകുസലവസേന ന ബ്യാകതാതി അബ്യാകതാ. ദസ്സനട്ഠോതി പസ്സന്തി തേന, സയം വാ പസ്സതി, ദസ്സനമത്തമേവ വാ തന്തി ദസ്സനം, ദസ്സനമേവ അത്ഥോ ദസ്സനട്ഠോ. ചക്ഖുവിഞ്ഞാണന്തി കുസലവിപാകം വാ അകുസലവിപാകം വാ. ദിട്ഠത്താതി അദിട്ഠേ സമ്പടിച്ഛനസ്സ അഭാവതോ ചക്ഖുവിഞ്ഞാണേന രൂപാരമ്മണസ്സ ദിട്ഠത്താ. അഭിനിരോപനാ വിപാകമനോധാതൂതി ദിട്ഠാരമ്മണമേവ ആരോഹതീതി അതിനിരോപനാ, ഉഭയവിപാകാ സമ്പടിച്ഛനമനോധാതു. അഭിനിരോപിതത്താതി രൂപാരമ്മണം അഭിരുള്ഹത്താ. വിപാകമനോവിഞ്ഞാണധാതൂതി ഉഭയവിപാകാ സന്തീരണമനോവിഞ്ഞാണധാതു. ഏസ നയോ സോതദ്വാരാദീസുപി. സന്തീരണാനന്തരം വോട്ഠബ്ബനേ അവുത്തേപി അട്ഠകഥാചരിയേഹി വുത്തത്താ ലബ്ഭതീതി ഗഹേതബ്ബം. വിജാനനത്ഥായാതി ധമ്മാരമ്മണസ്സ ചേവ രൂപാദിആരമ്മണസ്സ ച വിജാനനത്ഥായ. ആവജ്ജനകിരിയാബ്യാകതാതി മനോദ്വാരാവജ്ജനചിത്തം. വിജാനനട്ഠോതി തദനന്തരജവനവസേന ആരമ്മണസ്സ വിജാനനമേവ അത്ഥോ, ന അഞ്ഞോ. ഉപരി അകുസലജവനാനം വിപസ്സനാമഗ്ഗഫലജവനാനഞ്ച വിസും വുത്തത്താ സേസജവനാനി ഇധ ഗഹേതബ്ബാനി സിയും. ‘‘കുസലേഹി കമ്മേഹി വിപ്പയുത്താ ചരതീതി വിഞ്ഞാണചരിയാ’’തിആദിവചനതോ (പടി॰ മ॰ ൧.൭൦) പന ഹസിതുപ്പാദചിത്തജവനമേവ ഗഹേതബ്ബം. ഛസു ദ്വാരേസു അഹേതുകാനംയേവ ചിത്താനം വുത്തത്താ ദ്വേ ആവജ്ജനാനി ദ്വേ പഞ്ചവിഞ്ഞാണാനി ദ്വേ സമ്പടിച്ഛനാനി തീണി സന്തീരണാനി ഏകം ഹസിതുപ്പാദചിത്തന്തി അട്ഠാരസ അഹേതുകചിത്താനിയേവ വിഞ്ഞാണചരിയാതി വേദിതബ്ബാനി.
68. Cariyānānattañāṇaniddese viññāṇacariyātiādīsu ārammaṇe caratīti cariyā, viññāṇameva cariyā viññāṇacariyā. Aññāṇena caraṇaṃ , aññāṇena vā carati, aññāte vā carati, aññāṇassa vā caraṇanti aññāṇacariyā. Ñāṇameva cariyā, ñāṇena vā cariyā, ñāṇena vā carati, ñāte vā carati, ñāṇassa vā caraṇanti ñāṇacariyā. Dassanatthāyāti rūpadassanatthāya pavattā. Āvajjanakiriyābyākatāti bhavaṅgasantānato apanetvā rūpārammaṇe cittasantānaṃ āvajjeti nāmetīti āvajjanaṃ, vipākābhāvato karaṇamattanti kiriyā, kusalākusalavasena na byākatāti abyākatā. Dassanaṭṭhoti passanti tena, sayaṃ vā passati, dassanamattameva vā tanti dassanaṃ, dassanameva attho dassanaṭṭho. Cakkhuviññāṇanti kusalavipākaṃ vā akusalavipākaṃ vā. Diṭṭhattāti adiṭṭhe sampaṭicchanassa abhāvato cakkhuviññāṇena rūpārammaṇassa diṭṭhattā. Abhiniropanā vipākamanodhātūti diṭṭhārammaṇameva ārohatīti atiniropanā, ubhayavipākā sampaṭicchanamanodhātu. Abhiniropitattāti rūpārammaṇaṃ abhiruḷhattā. Vipākamanoviññāṇadhātūti ubhayavipākā santīraṇamanoviññāṇadhātu. Esa nayo sotadvārādīsupi. Santīraṇānantaraṃ voṭṭhabbane avuttepi aṭṭhakathācariyehi vuttattā labbhatīti gahetabbaṃ. Vijānanatthāyāti dhammārammaṇassa ceva rūpādiārammaṇassa ca vijānanatthāya. Āvajjanakiriyābyākatāti manodvārāvajjanacittaṃ. Vijānanaṭṭhoti tadanantarajavanavasena ārammaṇassa vijānanameva attho, na añño. Upari akusalajavanānaṃ vipassanāmaggaphalajavanānañca visuṃ vuttattā sesajavanāni idha gahetabbāni siyuṃ. ‘‘Kusalehi kammehi vippayuttā caratīti viññāṇacariyā’’tiādivacanato (paṭi. ma. 1.70) pana hasituppādacittajavanameva gahetabbaṃ. Chasu dvāresu ahetukānaṃyeva cittānaṃ vuttattā dve āvajjanāni dve pañcaviññāṇāni dve sampaṭicchanāni tīṇi santīraṇāni ekaṃ hasituppādacittanti aṭṭhārasa ahetukacittāniyeva viññāṇacariyāti veditabbāni.
൬൯. ഇദാനി വിസയവിജാനനമത്തട്ഠേന വിഞ്ഞാണചരിയാതി ദസ്സേതും നീരാഗാ ചരതീതിആദിമാഹ, വിഞ്ഞാണഞ്ഹി രാഗാദിസമ്പയോഗേ സദ്ധാദിസമ്പയോഗേ ച അവത്ഥന്തരം പാപുണാതി, തേസു അസതി സകാവത്ഥായമേവ തിട്ഠതി. തസ്മാ നീരാഗാദിവചനേന തേസം വുത്തവിഞ്ഞാണാനം വിഞ്ഞാണകിച്ചമത്തം ദസ്സേതി. നത്ഥി ഏതിസ്സാ രാഗോതി നീരാഗാ. നിരാഗാതി രസ്സം കത്വാപി പഠന്തി . സോ പന രജ്ജനവസേന രാഗോ. ഇതരേസു ദുസ്സനവസേന ദോസോ. മുയ്ഹനവസേന മോഹോ. മഞ്ഞനവസേന മാനോ. വിപരീതദസ്സനവസേന ദിട്ഠി. ഉദ്ധതഭാവോ, അവൂപസന്തഭാവോ വാ ഉദ്ധച്ചം. വിചികിച്ഛാ വുത്തത്ഥാ. അനുസേന്തീതി അനുസയാ. ‘‘നിരനുസയാ’’തി വത്തബ്ബേ നാനുസയാതി വുത്തം, സോയേവത്ഥോ. പരിയുട്ഠാനപ്പത്താനമേവേത്ഥ അഭാവോ വേദിതബ്ബോ. ന ഹി വിഞ്ഞാണചരിയാ പഹീനാനുസയാനംയേവ വുത്താ. യാ ച നീരാഗാദിനാമാ, സാ രാഗാദീഹി വിപ്പയുത്താവ നാമ ഹോതീതി പരിയായന്തരദസ്സനത്ഥം രാഗവിപ്പയുത്താതിആദിമാഹ. പുന അഞ്ഞേഹി ച വിപ്പയുത്തതം ദസ്സേതും കുസലേഹി കമ്മേഹീതിആദിമാഹ. കുസലാനിയേവ രാഗാദിവജ്ജാഭാവാ അനവജ്ജാനി. പരിസുദ്ധഭാവകരേഹി ഹിരിഓത്തപ്പേഹി യുത്തത്താ സുക്കാനി. പവത്തിസുഖത്താ സുഖോ ഉദയോ ഉപ്പത്തി ഏതേസന്തി സുഖുദ്രയാനി, സുഖവിപാകത്താ വാ സുഖോ ഉദയോ വഡ്ഢി ഏതേസന്തി സുഖുദ്രയാനി. വുത്തവിപക്ഖേന അകുസലാനി യോജേതബ്ബാനി. വിഞ്ഞാതേ ചരതീതി വിഞ്ഞാണേന വിഞ്ഞായമാനം ആരമ്മണം വിഞ്ഞാതം നാമ, തസ്മിം വിഞ്ഞാതേ ആരമ്മണേ. കിം വുത്തം ഹോതി? നീലവണ്ണയോഗതോ നീലവത്ഥം വിയ വിഞ്ഞാണയോഗതോ വിഞ്ഞാതം വിഞ്ഞാണം നാമ ഹോതി, തസ്മിം വിഞ്ഞാണേ ചരതീതി വിഞ്ഞാണചരിയാതി വുത്തം ഹോതി. വിഞ്ഞാണസ്സ ഏവരൂപാ ചരിയാ ഹോതീതി വുത്തപ്പകാരസ്സ വിഞ്ഞാണസ്സ വുത്തപ്പകാരാ ചരിയാ ഹോതീതി അത്ഥോ. ‘‘വിഞ്ഞാണസ്സ ചരിയാ’’തി ച വോഹാരവസേന വുച്ചതി, വിഞ്ഞാണതോ പന വിസും ചരിയാ നത്ഥി. പകതിപരിസുദ്ധമിദം ചിത്തം നിക്കിലേസട്ഠേനാതി ഇദം വുത്തപ്പകാരം ചിത്തം രാഗാദികിലേസാഭാവേന പകതിയാ ഏവ പരിസുദ്ധം. തസ്മാ വിജാനനമത്തമേവ ചരിയാതി വിഞ്ഞാണചരിയാതി വുത്തം ഹോതി. നിക്ലേസട്ഠേനാതിപി പാഠോ.
69. Idāni visayavijānanamattaṭṭhena viññāṇacariyāti dassetuṃ nīrāgā caratītiādimāha, viññāṇañhi rāgādisampayoge saddhādisampayoge ca avatthantaraṃ pāpuṇāti, tesu asati sakāvatthāyameva tiṭṭhati. Tasmā nīrāgādivacanena tesaṃ vuttaviññāṇānaṃ viññāṇakiccamattaṃ dasseti. Natthi etissā rāgoti nīrāgā. Nirāgāti rassaṃ katvāpi paṭhanti . So pana rajjanavasena rāgo. Itaresu dussanavasena doso. Muyhanavasena moho. Maññanavasena māno. Viparītadassanavasena diṭṭhi. Uddhatabhāvo, avūpasantabhāvo vā uddhaccaṃ. Vicikicchā vuttatthā. Anusentīti anusayā. ‘‘Niranusayā’’ti vattabbe nānusayāti vuttaṃ, soyevattho. Pariyuṭṭhānappattānamevettha abhāvo veditabbo. Na hi viññāṇacariyā pahīnānusayānaṃyeva vuttā. Yā ca nīrāgādināmā, sā rāgādīhi vippayuttāva nāma hotīti pariyāyantaradassanatthaṃ rāgavippayuttātiādimāha. Puna aññehi ca vippayuttataṃ dassetuṃ kusalehi kammehītiādimāha. Kusalāniyeva rāgādivajjābhāvā anavajjāni. Parisuddhabhāvakarehi hiriottappehi yuttattā sukkāni. Pavattisukhattā sukho udayo uppatti etesanti sukhudrayāni, sukhavipākattā vā sukho udayo vaḍḍhi etesanti sukhudrayāni. Vuttavipakkhena akusalāni yojetabbāni. Viññāte caratīti viññāṇena viññāyamānaṃ ārammaṇaṃ viññātaṃ nāma, tasmiṃ viññāte ārammaṇe. Kiṃ vuttaṃ hoti? Nīlavaṇṇayogato nīlavatthaṃ viya viññāṇayogato viññātaṃ viññāṇaṃ nāma hoti, tasmiṃ viññāṇe caratīti viññāṇacariyāti vuttaṃ hoti. Viññāṇassaevarūpā cariyā hotīti vuttappakārassa viññāṇassa vuttappakārā cariyā hotīti attho. ‘‘Viññāṇassa cariyā’’ti ca vohāravasena vuccati, viññāṇato pana visuṃ cariyā natthi. Pakatiparisuddhamidaṃ cittaṃ nikkilesaṭṭhenāti idaṃ vuttappakāraṃ cittaṃ rāgādikilesābhāvena pakatiyā eva parisuddhaṃ. Tasmā vijānanamattameva cariyāti viññāṇacariyāti vuttaṃ hoti. Niklesaṭṭhenātipi pāṭho.
അഞ്ഞാണചരിയായ മനാപിയേസൂതി മനസി അപ്പേന്തി പസീദന്തി, മനം വാ അപ്പായന്തി വഡ്ഢേന്തീതി മനാപാനി, മനാപാനിയേവ മനാപിയാനി. തേസു മനാപിയേസു. താനി പന ഇട്ഠാനി വാ ഹോന്തു അനിട്ഠാനി വാ, ഗഹണവസേന മനാപിയാനി. ന ഹി ഇട്ഠസ്മിംയേവ രാഗോ അനിട്ഠസ്മിംയേവ ദോസോ ഉപ്പജ്ജതി. രാഗസ്സ ജവനത്ഥായാതി സന്തതിവസേന രാഗസ്സ ജവനത്ഥായ പവത്താ. ആവജ്ജനകിരിയാബ്യാകതാതി ചക്ഖുദ്വാരേ അയോനിസോ മനസികാരഭൂതാ ആവജ്ജനകിരിയാബ്യാകതാ മനോധാതു. രാഗസ്സ ജവനാതി യേഭുയ്യേന സത്തക്ഖത്തും രാഗസ്സ പവത്തി, പുനപ്പുനം പവത്തോ രാഗോയേവ. അഞ്ഞാണചരിയാതി അഞ്ഞാണേന രാഗസ്സ സമ്ഭവതോ അഞ്ഞാണേന രാഗസ്സ ചരിയാതി വുത്തം ഹോതി. സേസേസുപി ഏസേവ നയോ. തദുഭയേന അസമപേക്ഖനസ്മിം വത്ഥുസ്മിന്തി രാഗദോസവസേന സമപേക്ഖനവിരഹിതേ രൂപാരമ്മണസങ്ഖാതേ വത്ഥുസ്മിം. മോഹസ്സ ജവനത്ഥായാതി വിചികിച്ഛാഉദ്ധച്ചവസേന മോഹസ്സ ജവനത്ഥായ. അഞ്ഞാണചരിയാതി അഞ്ഞാണസ്സേവ ചരിയാ, ന അഞ്ഞസ്സ. വിനിബന്ധസ്സാതിആദീനി മാനാദീനം സഭാവവചനാനി. തത്ഥ വിനിബന്ധസ്സാതി ഉന്നതിവസേന വിനിബന്ധിത്വാ ഠിതസ്സ. പരാമട്ഠായാതി രൂപസ്സ അനിച്ചഭാവാദിം അതിക്കമിത്വാ പരതോ നിച്ചഭാവാദിം ആമട്ഠായ ഗഹിതായ. വിക്ഖേപഗതസ്സാതി രൂപാരമ്മണേ വിക്ഖിത്തഭാവം ഗതസ്സ. അനിട്ഠങ്ഗതായാതി അസന്നിട്ഠാനഭാവം ഗതായ. ഥാമഗതസ്സാതി ബലപ്പത്തസ്സ. ധമ്മേസൂതി രൂപാദീസു വാ ധമ്മാരമ്മണഭൂതേസു വാ ധമ്മേസു.
Aññāṇacariyāya manāpiyesūti manasi appenti pasīdanti, manaṃ vā appāyanti vaḍḍhentīti manāpāni, manāpāniyeva manāpiyāni. Tesu manāpiyesu. Tāni pana iṭṭhāni vā hontu aniṭṭhāni vā, gahaṇavasena manāpiyāni. Na hi iṭṭhasmiṃyeva rāgo aniṭṭhasmiṃyeva doso uppajjati. Rāgassa javanatthāyāti santativasena rāgassa javanatthāya pavattā. Āvajjanakiriyābyākatāti cakkhudvāre ayoniso manasikārabhūtā āvajjanakiriyābyākatā manodhātu. Rāgassa javanāti yebhuyyena sattakkhattuṃ rāgassa pavatti, punappunaṃ pavatto rāgoyeva. Aññāṇacariyāti aññāṇena rāgassa sambhavato aññāṇena rāgassa cariyāti vuttaṃ hoti. Sesesupi eseva nayo. Tadubhayena asamapekkhanasmiṃ vatthusminti rāgadosavasena samapekkhanavirahite rūpārammaṇasaṅkhāte vatthusmiṃ. Mohassa javanatthāyāti vicikicchāuddhaccavasena mohassa javanatthāya. Aññāṇacariyāti aññāṇasseva cariyā, na aññassa. Vinibandhassātiādīni mānādīnaṃ sabhāvavacanāni. Tattha vinibandhassāti unnativasena vinibandhitvā ṭhitassa. Parāmaṭṭhāyāti rūpassa aniccabhāvādiṃ atikkamitvā parato niccabhāvādiṃ āmaṭṭhāya gahitāya. Vikkhepagatassāti rūpārammaṇe vikkhittabhāvaṃ gatassa. Aniṭṭhaṅgatāyāti asanniṭṭhānabhāvaṃ gatāya. Thāmagatassāti balappattassa. Dhammesūti rūpādīsu vā dhammārammaṇabhūtesu vā dhammesu.
൭൦. യസ്മാ രാഗാദയോ അഞ്ഞാണേന ഹോന്തി, തസ്മാ രാഗാദിസമ്പയോഗേന അഞ്ഞാണം വിസേസേന്തോ സരാഗാ ചരതീതിആദിമാഹ. തത്ഥ സരാഗാ ചരതീതി മോഹമാനദിട്ഠിമാനാനുസയദിട്ഠാനുസയഅവിജ്ജാനുസയജവനവസേന ചരിയാ വേദിതബ്ബാ. സദോസാ ചരതീതി മോഹഅവിജ്ജാനുസയജവനവസേന. സമോഹാ ചരതീതി രാഗദോസമാനദിട്ഠിഉദ്ധച്ചവിചികിച്ഛാനുസയജവനവസേന. സമാനാ ചരതീതി രാഗമോഹകാമരാഗഭവരാഗാവിജ്ജാനുസയജവനവസേന. സദിട്ഠി ചരതീതി രാഗമോഹകാമരാഗാവിജ്ജാനുസയജവനവസേന. സഉദ്ധച്ചാ ചരതി സവിചികിച്ഛാ ചരതീതി മോഹഅവിജ്ജാനുസയജവനവസേന. സാനുസയാ ചരതീതി ഏത്ഥാപി വുത്തനയേനേവ ഏകേകം അനുസയം മൂലം കത്വാ തസ്മിം ചിത്തേ ലബ്ഭമാനകസേസാനുസയവസേന സാനുസയതാ യോജേതബ്ബാ. രാഗസമ്പയുത്താതിആദി സരാഗാദിവേവചനമേവ. സാ ഏവ ഹി ചരിയാ സമ്പയോഗവസേന സഹ രാഗാദീഹി വത്തതീതി സരാഗാദിആദീനി നാമാനി ലഭതി. രാഗാദീഹി സമം ഏകുപ്പാദേകനിരോധേകവത്ഥേകാരമ്മണാദീഹി പകാരേഹി യുത്താതി രാഗസമ്പയുത്താനീതിആദീനി നാമാനി ലഭതി. സായേവ ച യസ്മാ കുസലാദീഹി കമ്മേഹി വിപ്പയുത്താ, അകുസലാദീഹി കമ്മേഹി സമ്പയുത്താ, തസ്മാപി അഞ്ഞാണചരിയാതി ദസ്സേതും കുസലേഹി കമ്മേഹീതിആദിമാഹ. തത്ഥ അഞ്ഞാതേതി മോഹസ്സ അഞ്ഞാണലക്ഖണത്താ യഥാസഭാവേന അഞ്ഞാതേ ആരമ്മണേ. സേസം വുത്തത്ഥമേവ.
70. Yasmā rāgādayo aññāṇena honti, tasmā rāgādisampayogena aññāṇaṃ visesento sarāgā caratītiādimāha. Tattha sarāgā caratīti mohamānadiṭṭhimānānusayadiṭṭhānusayaavijjānusayajavanavasena cariyā veditabbā. Sadosā caratīti mohaavijjānusayajavanavasena. Samohā caratīti rāgadosamānadiṭṭhiuddhaccavicikicchānusayajavanavasena. Samānā caratīti rāgamohakāmarāgabhavarāgāvijjānusayajavanavasena. Sadiṭṭhi caratīti rāgamohakāmarāgāvijjānusayajavanavasena. Sauddhaccā carati savicikicchā caratīti mohaavijjānusayajavanavasena. Sānusayā caratīti etthāpi vuttanayeneva ekekaṃ anusayaṃ mūlaṃ katvā tasmiṃ citte labbhamānakasesānusayavasena sānusayatā yojetabbā. Rāgasampayuttātiādi sarāgādivevacanameva. Sā eva hi cariyā sampayogavasena saha rāgādīhi vattatīti sarāgādiādīni nāmāni labhati. Rāgādīhi samaṃ ekuppādekanirodhekavatthekārammaṇādīhi pakārehi yuttāti rāgasampayuttānītiādīni nāmāni labhati. Sāyeva ca yasmā kusalādīhi kammehi vippayuttā, akusalādīhi kammehi sampayuttā, tasmāpi aññāṇacariyāti dassetuṃ kusalehi kammehītiādimāha. Tattha aññāteti mohassa aññāṇalakkhaṇattā yathāsabhāvena aññāte ārammaṇe. Sesaṃ vuttatthameva.
൭൧. ഞാണചരിയായം യസ്മാ വിവട്ടനാനുപസ്സനാദീനം അനന്തരപച്ചയഭൂതാ ആവജ്ജനകിരിയാബ്യാകതാ നത്ഥി, തസ്മാ തേസം അത്ഥായ ആവജ്ജനകിരിയാബ്യാകതം അവത്വാ വിവട്ടനാനുപസ്സനാദയോവ വുത്താ. അനുലോമഞാണത്ഥായ ഏവ ഹി ആവജ്ജനാ ഹോതി, തതോ വിവട്ടനാനുപസ്സനാമഗ്ഗഫലാനി. ഫലസമാപത്തീതി ചേത്ഥ മഗ്ഗാനന്തരജാ വാ ഹോതു കാലന്തരജാ വാ, ഉഭോപി അധിപ്പേതാ. നീരാഗാ ചരതീതിആദീസു രാഗാദീനം പടിപക്ഖവസേന നീരാഗാദിതാ വേദിതബ്ബാ, വിഞ്ഞാണചരിയായം രാഗാദീനം അഭാവമത്തട്ഠേന. ഞാതേതി യഥാസഭാവതോ ഞാതേ. അഞ്ഞാ വിഞ്ഞാണചരിയാതിആദീഹി തിസ്സന്നം ചരിയാനം അഞ്ഞമഞ്ഞമസമ്മിസ്സതം ദസ്സേതി. വിഞ്ഞാണകിച്ചമത്തവസേന ഹി അഹേതുകചിത്തുപ്പാദാ വിഞ്ഞാണചരിയാ, അഞ്ഞാണകിച്ചവതം ദ്വാദസന്നം അകുസലചിത്തുപ്പാദാനം വസേനേവ അഞ്ഞാണചരിയാ, വിസേസേന ഞാണകിച്ചകാരീനം വിപസ്സനാമഗ്ഗഫലാനം വസേന ഞാണചരിയാ. ഏവമിമാ അഞ്ഞമഞ്ഞമസമ്മിസ്സാ ച, വിപസ്സനം ഠപേത്വാ സഹേതുകകാമാവചരകിരിയാകുസലാ ച, സഹേതുകകാമാവചരവിപാകാ ച, രൂപാവചരാരൂപാവചരകുസലാബ്യാകതാ ച തീഹി ചരിയാഹി വിനിമുത്താതി വേദിതബ്ബാ. നിബ്ബാനാരമ്മണായ വിവട്ടനാനുപസ്സനായ ഞാണചരിയായ നിദ്ദിട്ഠത്താ നിബ്ബാനമഗ്ഗഫലപച്ചവേക്ഖണഭൂതാനി സേക്ഖാസേക്ഖാനം പച്ചവേക്ഖണഞാണാനി ഞാണചരിയായ സങ്ഗഹിതാനീതി വേദിതബ്ബാനി. താനിപി ഹി വിസേസേന ഞാണകിച്ചകരാനേവാതി.
71. Ñāṇacariyāyaṃ yasmā vivaṭṭanānupassanādīnaṃ anantarapaccayabhūtā āvajjanakiriyābyākatā natthi, tasmā tesaṃ atthāya āvajjanakiriyābyākataṃ avatvā vivaṭṭanānupassanādayova vuttā. Anulomañāṇatthāya eva hi āvajjanā hoti, tato vivaṭṭanānupassanāmaggaphalāni. Phalasamāpattīti cettha maggānantarajā vā hotu kālantarajā vā, ubhopi adhippetā. Nīrāgā caratītiādīsu rāgādīnaṃ paṭipakkhavasena nīrāgāditā veditabbā, viññāṇacariyāyaṃ rāgādīnaṃ abhāvamattaṭṭhena. Ñāteti yathāsabhāvato ñāte. Aññā viññāṇacariyātiādīhi tissannaṃ cariyānaṃ aññamaññamasammissataṃ dasseti. Viññāṇakiccamattavasena hi ahetukacittuppādā viññāṇacariyā, aññāṇakiccavataṃ dvādasannaṃ akusalacittuppādānaṃ vaseneva aññāṇacariyā, visesena ñāṇakiccakārīnaṃ vipassanāmaggaphalānaṃ vasena ñāṇacariyā. Evamimā aññamaññamasammissā ca, vipassanaṃ ṭhapetvā sahetukakāmāvacarakiriyākusalā ca, sahetukakāmāvacaravipākā ca, rūpāvacarārūpāvacarakusalābyākatā ca tīhi cariyāhi vinimuttāti veditabbā. Nibbānārammaṇāya vivaṭṭanānupassanāya ñāṇacariyāya niddiṭṭhattā nibbānamaggaphalapaccavekkhaṇabhūtāni sekkhāsekkhānaṃ paccavekkhaṇañāṇāni ñāṇacariyāya saṅgahitānīti veditabbāni. Tānipi hi visesena ñāṇakiccakarānevāti.
ചരിയാനാനത്തഞാണനിദ്ദേസവണ്ണനാ നിട്ഠിതാ.
Cariyānānattañāṇaniddesavaṇṇanā niṭṭhitā.
Related texts:
തിപിടക (മൂല) • Tipiṭaka (Mūla) / സുത്തപിടക • Suttapiṭaka / ഖുദ്ദകനികായ • Khuddakanikāya / പടിസമ്ഭിദാമഗ്ഗപാളി • Paṭisambhidāmaggapāḷi / ൧൭. ചരിയാനാനത്തഞാണനിദ്ദേസോ • 17. Cariyānānattañāṇaniddeso