| Library / Tipiṭaka / ติปิฎก • Tipiṭaka / ปาจิตฺยาทิโยชนาปาฬิ • Pācityādiyojanāpāḷi |
๖๔. จตฺตาโรนิสฺสยาทิกถา
64. Cattāronissayādikathā
๑๒๘. อุปสมฺปนฺนสมนนฺตรเมวาติ อุปสมฺปโนฺน หุตฺวา สมนนฺตรเมว, น กาลนฺตเรติ อโตฺถฯ เอกโปริสาติ เอตฺถ โปริสสโทฺท อุปริ วิตฺถเต ภุชปมาเณ จ โปสปมาเณ จ วตฺตติฯ ปุริสสฺส ปมาณา โปริสา, ปมาณเตฺถ ณปจฺจโยฯ ฉายาติ อาตปาภาโวฯ เมตพฺพาติ ปเมตพฺพาฯ ‘‘วสฺสาโน’’ติอาทิ ‘‘อุตุปมาณํ อาจิกฺขิตพฺพ’’นฺติ เอตฺถ อาจิกฺขณาการทสฺสนํฯ อุตุโน ปมาณนฺติ อตฺถํ นิวาเรโนฺต อาห ‘‘เอตฺถ จา’’ติอาทิฯ อรติ ปุนปฺปุนํ คจฺฉตีติ อุตุ , ปมิยติ สํวจฺฉโร ปริจฺฉิชฺชิยติ อเนนาติ ปมาณํฯ ยตฺตเกหิ ทิวเสหิ อปริปุโณฺณติ สมฺพโนฺธฯ ยสฺสาติ ทิวสภาคสฺสฯ โย อุตุ อปริปุโณฺณ, ตสฺส อุตุโนติ ปาฐเสโส โยเชตโพฺพฯ ‘‘อุตุปมาณํ อาจิกฺขิตพฺพํ, ทิวสภาโค อาจิกฺขิตโพฺพ’’ติ ปทานํ อปรมฺปิ อตฺถวิกปฺปํ ทเสฺสโนฺต อาห ‘‘อถ วา’’ติอาทิฯ ตตฺถ อยํ นาม อุตูติ อยํ อุตุ วสฺสาโน นามาติ วา เหมโนฺต นามาติ วา คิโมฺห นามาติ วาฯ ปุพฺพโนฺหติ อหสฺส ปุโพฺพ ปุพฺพโนฺหฯ ตตฺถ ปจฺฉิมนโยว ปาสํสตโรฯ กสฺมา? ปุริมนเย อุตุปริปุเณฺณ ทิวสภาคาจิกฺขณสฺส อภาวา, ปจฺฉิมนเย ปน ปริปุณฺณํ วา อปริปุณฺณํ วา อุตุปมาณํ อาจิกฺขิตพฺพํฯ อุปสมฺปนฺนทิวสภาโคว ‘‘ปุพฺพโนฺห’’ติ วา ‘‘สายโนฺห’’ติ วา อาจิกฺขิตโพฺพฯ สํคีตีติ เอตฺถ สํ เอกโต กตฺวา คายิตพฺพา กเถตพฺพาติ สํคีตีติ วจนตฺถํ ทเสฺสโนฺต อาห ‘‘อิทเมว สพฺพํ เอกโต กตฺวา’’ติอาทิฯ ตตฺถ กินฺติ กิํ อุตุํฯ อิทํ นามาติ อิทํ นาม อุตุํฯ วเทยฺยาสีติ อาคนฺตุกานํ วุฑฺฒนวกภาวาทิญาปนตฺถํ กเถยฺยาสิฯ
128.Upasampannasamanantaramevāti upasampanno hutvā samanantarameva, na kālantareti attho. Ekaporisāti ettha porisasaddo upari vitthate bhujapamāṇe ca posapamāṇe ca vattati. Purisassa pamāṇā porisā, pamāṇatthe ṇapaccayo. Chāyāti ātapābhāvo. Metabbāti pametabbā. ‘‘Vassāno’’tiādi ‘‘utupamāṇaṃ ācikkhitabba’’nti ettha ācikkhaṇākāradassanaṃ. Utuno pamāṇanti atthaṃ nivārento āha ‘‘ettha cā’’tiādi. Arati punappunaṃ gacchatīti utu, pamiyati saṃvaccharo paricchijjiyati anenāti pamāṇaṃ. Yattakehi divasehi aparipuṇṇoti sambandho. Yassāti divasabhāgassa. Yo utu aparipuṇṇo, tassa utunoti pāṭhaseso yojetabbo. ‘‘Utupamāṇaṃ ācikkhitabbaṃ, divasabhāgo ācikkhitabbo’’ti padānaṃ aparampi atthavikappaṃ dassento āha ‘‘atha vā’’tiādi. Tattha ayaṃ nāma utūti ayaṃ utu vassāno nāmāti vā hemanto nāmāti vā gimho nāmāti vā. Pubbanhoti ahassa pubbo pubbanho. Tattha pacchimanayova pāsaṃsataro. Kasmā? Purimanaye utuparipuṇṇe divasabhāgācikkhaṇassa abhāvā, pacchimanaye pana paripuṇṇaṃ vā aparipuṇṇaṃ vā utupamāṇaṃ ācikkhitabbaṃ. Upasampannadivasabhāgova ‘‘pubbanho’’ti vā ‘‘sāyanho’’ti vā ācikkhitabbo. Saṃgītīti ettha saṃ ekato katvā gāyitabbā kathetabbāti saṃgītīti vacanatthaṃ dassento āha ‘‘idameva sabbaṃ ekato katvā’’tiādi. Tattha kinti kiṃ utuṃ. Idaṃ nāmāti idaṃ nāma utuṃ. Vadeyyāsīti āgantukānaṃ vuḍḍhanavakabhāvādiñāpanatthaṃ katheyyāsi.
๑๒๙. ทุติยนฺติ สหายํ ภิกฺขุํ วา สามเณรํ วา ปุริสํ วาฯ อกรณียานีติ อุปสมฺปเนฺนหิ อกตฺตพฺพานิฯ ปณฺฑุปลาโสติ เอตฺถ ปณฺฑูติ เสตปีตมิโสฺส วโณฺณ, ปลาสสโทฺท ปณฺณวาจโก, น หริตวาจโก, นาปิ กิํสุกทุมวาจโกติ ทเสฺสโนฺต อาห ‘‘ปณฺฑุวโณฺณ ปโณฺณ’’ติฯ ปณฺฑุปลาโสติ สมาโสปิ พฺยาโสปิ ยุโตฺตเยวฯ สมาสกาเล ปณฺฑุ ยสฺสตฺถีติ ปณฺฑุ, โสเยว ปลาโส ปณฺฑุปลาโสติ กาตโพฺพฯ ปุปฺผผลาทิํ พนฺธตีติ พนฺธนนฺติ วจนเตฺถน พนฺธนสโทฺท วณฺฎปริยาโยติ อาห ‘‘วณฺฎโต’’ติฯ ปุถุสิลาติ (ม. นิ. อฎฺฐ. ๓.๖๐) เอตฺถ ปุถุสโทฺท มหนฺตปริยาโยติ อาห ‘‘มหาสิลา’’ติฯ
129.Dutiyanti sahāyaṃ bhikkhuṃ vā sāmaṇeraṃ vā purisaṃ vā. Akaraṇīyānīti upasampannehi akattabbāni. Paṇḍupalāsoti ettha paṇḍūti setapītamisso vaṇṇo, palāsasaddo paṇṇavācako, na haritavācako, nāpi kiṃsukadumavācakoti dassento āha ‘‘paṇḍuvaṇṇo paṇṇo’’ti. Paṇḍupalāsoti samāsopi byāsopi yuttoyeva. Samāsakāle paṇḍu yassatthīti paṇḍu, soyeva palāso paṇḍupalāsoti kātabbo. Pupphaphalādiṃ bandhatīti bandhananti vacanatthena bandhanasaddo vaṇṭapariyāyoti āha ‘‘vaṇṭato’’ti. Puthusilāti (ma. ni. aṭṭha. 3.60) ettha puthusaddo mahantapariyāyoti āha ‘‘mahāsilā’’ti.
๑๓๐. ตสฺสาติ อุเกฺขปนียกมฺมารหสฺส ภิกฺขุโนฯ สามคฺคีติ สงฺฆสามคฺคีฯ เตนาติ อุเกฺขปนียกมฺมารเหน ภิกฺขุนาฯ สโมฺภเคติ อามิเสน จ ธเมฺมน จ สโมฺภคเหตุฯ เอตฺถ สหเสยฺยาปิ สงฺคหิตา อาปตฺติภาวโตฯ อนาปตฺตีติ อนุกฺขิตฺตกภาวโต ปาจิตฺติยาปตฺติยา อนาปตฺติ, อลชฺชิลกฺขณาภาวโต ทุกฺกเฎน อนาปตฺตีติ ทฎฺฐพฺพํฯ
130.Tassāti ukkhepanīyakammārahassa bhikkhuno. Sāmaggīti saṅghasāmaggī. Tenāti ukkhepanīyakammārahena bhikkhunā. Sambhogeti āmisena ca dhammena ca sambhogahetu. Ettha sahaseyyāpi saṅgahitā āpattibhāvato. Anāpattīti anukkhittakabhāvato pācittiyāpattiyā anāpatti, alajjilakkhaṇābhāvato dukkaṭena anāpattīti daṭṭhabbaṃ.
อิติ สมนฺตปาสาทิกาย วินยสํวณฺณนาย
Iti samantapāsādikāya vinayasaṃvaṇṇanāya
ทฺวาสตฺตติอธิกวตฺถุสตปฎิมณฺฑิตสฺส มหาขนฺธกสฺส
Dvāsattatiadhikavatthusatapaṭimaṇḍitassa mahākhandhakassa
อตฺถวณฺณนาย โยชนา สมตฺตาฯ
Atthavaṇṇanāya yojanā samattā.
Related texts:
ติปิฎก (มูล) • Tipiṭaka (Mūla) / วินยปิฎก • Vinayapiṭaka / มหาวคฺคปาฬิ • Mahāvaggapāḷi
๖๔. จตฺตาโร นิสฺสยา • 64. Cattāro nissayā
๖๕. จตฺตาริ อกรณียานิ • 65. Cattāri akaraṇīyāni
๖๖. อาปตฺติยา อทสฺสเน อุกฺขิตฺตกวตฺถูนิ • 66. Āpattiyā adassane ukkhittakavatthūni
อฎฺฐกถา • Aṭṭhakathā / วินยปิฎก (อฎฺฐกถา) • Vinayapiṭaka (aṭṭhakathā) / มหาวคฺค-อฎฺฐกถา • Mahāvagga-aṭṭhakathā / จตฺตาโรนิสฺสยาทิกถา • Cattāronissayādikathā
ฎีกา • Tīkā / วินยปิฎก (ฎีกา) • Vinayapiṭaka (ṭīkā) / สารตฺถทีปนี-ฎีกา • Sāratthadīpanī-ṭīkā / จตฺตาโรนิสฺสยาทิกถาวณฺณนา • Cattāronissayādikathāvaṇṇanā
ฎีกา • Tīkā / วินยปิฎก (ฎีกา) • Vinayapiṭaka (ṭīkā) / วชิรพุทฺธิ-ฎีกา • Vajirabuddhi-ṭīkā / จตฺตาโรนิสฺสยาทิกถาวณฺณนา • Cattāronissayādikathāvaṇṇanā
ฎีกา • Tīkā / วินยปิฎก (ฎีกา) • Vinayapiṭaka (ṭīkā) / วิมติวิโนทนี-ฎีกา • Vimativinodanī-ṭīkā / จตฺตาโรนิสฺสยาทิกถาวณฺณนา • Cattāronissayādikathāvaṇṇanā
