Library / Tipiṭaka / తిపిటక • Tipiṭaka / వజిరబుద్ధి-టీకా • Vajirabuddhi-ṭīkā |
చత్తారోనిస్సయాదికథావణ్ణనా
Cattāronissayādikathāvaṇṇanā
౧౨౮-౯. ‘‘తావదేవ ఛాయా మేతబ్బా’’తిఆది ‘‘భిక్ఖూనం పాదే వన్దాపేత్వా’’తి వచనతో థేరాథేరభావజాననత్థం వుత్తం. ‘‘చిరేన అగమాసీ’’తి కిర పోరాణపాఠో, చిరం అకాసీతి చత్థి.
128-9.‘‘Tāvadeva chāyā metabbā’’tiādi ‘‘bhikkhūnaṃ pāde vandāpetvā’’ti vacanato therātherabhāvajānanatthaṃ vuttaṃ. ‘‘Cirena agamāsī’’ti kira porāṇapāṭho, ciraṃ akāsīti catthi.
౧౩౦. అనాపత్తి సమ్భోగే సంవాసేతి ఉక్ఖిత్తకేన సద్ధిం సమ్భోగసంవాసపచ్చయా పాచిత్తియాపత్తి పఞ్ఞత్తా, తతో అనాపత్తీతి అత్థో. కథం పఞ్ఞాయతీతి? సంవాసగ్గహణే. అలజ్జినా సద్ధిం సమ్భోగపచ్చయా ఆపజ్జితబ్బం దుక్కటం పన ఆపజ్జతి ఏవ, న సంవాసపచ్చయా. న హి అలజ్జినా సద్ధిం సంవాసో పటిక్ఖిత్తో. సంవాసో పనేత్థ సహసేయ్యప్పహోనకే ఆవాసే సహవాసో, న ‘‘పారాజికో హోతి అసంవాసో’’తి ఏత్థ వుత్తసంవాసో. అయం సంవాసో ఉక్ఖిత్తకేన సద్ధిం న వట్టతి. అలజ్జినా సద్ధిం ఏకచ్చో వట్టతి. ధమ్మసమ్భోగవినిముత్తోవేతరో . ఇదం పన ‘‘ఉక్ఖిత్తకో విబ్భమీ’’తిఆదిసుత్తం ఇమస్మిం ఉపసమ్పాదేతబ్బానుపసమ్పాదేతబ్బదీపనసామఞ్ఞతో వుత్తం. కిఞ్చ భియ్యో పటిపత్తిక్కమతోవ ఆపత్తితో సుద్ధి హోతి, న విబ్భమేన, తస్మా ఉపసమ్పన్నో భిక్ఖు అన్తమసో దుబ్భాసితమ్పి ఆపజ్జిత్వా అపరభాగే విబ్భమిత్వా ఆగతో ఉపసమ్పజ్జతి, తం ఆపత్తిం దేసేత్వావ సుజ్ఝతి, న అఞ్ఞథాతి ఉపసమ్పన్నస్స సుద్ధిక్కమదస్సనత్థం. అసాధారణాపత్తియా అదస్సనపచ్చయా ఉక్ఖిత్తకస్స లిఙ్గపరివత్తనేన ఆపత్తితో వుట్ఠితస్స పున చే పకతిలిఙ్గమేవుప్పజ్జతి, నానాసంవాసకతావ, విబ్భమిత్వా ఆగతేపి యథావుత్తనయేనేవ ఉపసమ్పాదేత్వా న వుట్ఠితత్తాతి చే? న లిఙ్గన్తరపాతుభావా. న విబ్భమేన కమ్మాసుజ్ఝనతో. న కమ్మాసుజ్ఝనే పున ఉపసమ్పదాకమ్మవిపత్తిప్పసఙ్గతో. న చ కమ్మవిపత్తి, న చ కమ్మపటిప్పస్సద్ధి. విబ్భమేన చ అనుపసమ్పన్నో నానాసంవాసకభావేన కమ్మం కోపేతి ధమ్మిస్సరేన ఆహచ్చ భాసితత్తా. తేనేవ ‘‘పస్సిస్ససీ’’తి అనాగతవచనం కతం. తాదిసో పన గహట్ఠో నిక్ఖిత్తవత్తపారివాసికో వియ పకతత్తభూమియం విబ్భమాదినా అనుపసమ్పన్నపకతియంయేవ తిట్ఠతీతి ఇమస్స సబ్బస్సపి అత్థవికప్పస్స దస్సనత్థమిదం వుత్తన్తి వేదితబ్బం. పుబ్బే వుత్తప్పకారో పన పరివత్తితలిఙ్గో హుత్వా పున పకతిలిఙ్గే ఠితఉక్ఖిత్తకో పున పుచ్ఛితబ్బో ‘‘పస్ససీ’’తి. ‘‘ఆమ పస్సామీ’’తి వదన్తో ఓసారేతబ్బో. ‘‘దేసేహీ’’తి న వత్తబ్బో లిఙ్గపరివత్తనేన వుట్ఠితత్తా. తప్పటికమ్మో ఉక్ఖిత్తకో పుచ్ఛితబ్బో ‘‘పటికమ్మం కిం తే కత’’న్తి, ‘‘ఆమ కత’’న్తి వదన్తో ఓసారేతబ్బో. ‘‘కత్తబ్బం మే పటికమ్మం న హోతీ’’తి వదన్తో న ఓసారేతబ్బోతి ఏకే. అసాధారణాపత్తిమ్హి ఇదం విధానం, న సాధారణాయ. తత్థ ఉక్ఖిత్తకో లిఙ్గపరివత్తనేనేవ పటిప్పస్సద్ధకమ్మోతి ఏకే. విచారేత్వా యుత్తతరం గహేతబ్బన్తి ఆచరియో. అనుగణ్ఠిపదే పన ‘‘అలజ్జిపరిభోగో సహత్థదానాదివసేన పరిచ్ఛిన్దితబ్బో, ‘సారణీయధమ్మపూరకాదయో దస్సేత్వా అలజ్జిస్స సహత్థా దాతుం వట్టతీ’తి వదన్తానం వాదో పటిసేధేతబ్బో. కథం? ఉక్ఖిత్తకస్స సహత్థా దాతుం న వట్టతీతి వినిచ్ఛయానుసారేన. దాపేతుం పన వట్టతేవాతి చ. కిఞ్చాపి అలజ్జిపరిభోగవసేన దుక్కటం, అథ ఖో అయం అలజ్జీ న హోతి, తస్మా సబ్బాకారేన నిరాపత్తితం సన్ధాయ ‘అనాపత్తి సమ్భోగే సంవాసే’తి వుత్తం. కథం పఞ్ఞాయతీతి? విఞ్ఞేయ్యో అత్థతో ఉచ్ఛురసకసటానం సత్తాహకాలికయావజీవికత్తా ‘వట్టతి వికాలే ఉచ్ఛుం ఖాదితు’న్తి సఞ్ఞం ఉప్పాదేత్వా తం ఖాదిత్వా తప్పచ్చయా పాచిత్తియం న పస్సతి, వట్టతీతి తథాసఞ్ఞితాయ. యో వా పన ఆపత్తిం ఆపన్నభావం పటిజానిత్వా ‘న పటికరోమీ’తి అభినివిసతి, ఇమే ద్వే –
130.Anāpattisambhoge saṃvāseti ukkhittakena saddhiṃ sambhogasaṃvāsapaccayā pācittiyāpatti paññattā, tato anāpattīti attho. Kathaṃ paññāyatīti? Saṃvāsaggahaṇe. Alajjinā saddhiṃ sambhogapaccayā āpajjitabbaṃ dukkaṭaṃ pana āpajjati eva, na saṃvāsapaccayā. Na hi alajjinā saddhiṃ saṃvāso paṭikkhitto. Saṃvāso panettha sahaseyyappahonake āvāse sahavāso, na ‘‘pārājiko hoti asaṃvāso’’ti ettha vuttasaṃvāso. Ayaṃ saṃvāso ukkhittakena saddhiṃ na vaṭṭati. Alajjinā saddhiṃ ekacco vaṭṭati. Dhammasambhogavinimuttovetaro . Idaṃ pana ‘‘ukkhittako vibbhamī’’tiādisuttaṃ imasmiṃ upasampādetabbānupasampādetabbadīpanasāmaññato vuttaṃ. Kiñca bhiyyo paṭipattikkamatova āpattito suddhi hoti, na vibbhamena, tasmā upasampanno bhikkhu antamaso dubbhāsitampi āpajjitvā aparabhāge vibbhamitvā āgato upasampajjati, taṃ āpattiṃ desetvāva sujjhati, na aññathāti upasampannassa suddhikkamadassanatthaṃ. Asādhāraṇāpattiyā adassanapaccayā ukkhittakassa liṅgaparivattanena āpattito vuṭṭhitassa puna ce pakatiliṅgamevuppajjati, nānāsaṃvāsakatāva, vibbhamitvā āgatepi yathāvuttanayeneva upasampādetvā na vuṭṭhitattāti ce? Na liṅgantarapātubhāvā. Na vibbhamena kammāsujjhanato. Na kammāsujjhane puna upasampadākammavipattippasaṅgato. Na ca kammavipatti, na ca kammapaṭippassaddhi. Vibbhamena ca anupasampanno nānāsaṃvāsakabhāvena kammaṃ kopeti dhammissarena āhacca bhāsitattā. Teneva ‘‘passissasī’’ti anāgatavacanaṃ kataṃ. Tādiso pana gahaṭṭho nikkhittavattapārivāsiko viya pakatattabhūmiyaṃ vibbhamādinā anupasampannapakatiyaṃyeva tiṭṭhatīti imassa sabbassapi atthavikappassa dassanatthamidaṃ vuttanti veditabbaṃ. Pubbe vuttappakāro pana parivattitaliṅgo hutvā puna pakatiliṅge ṭhitaukkhittako puna pucchitabbo ‘‘passasī’’ti. ‘‘Āma passāmī’’ti vadanto osāretabbo. ‘‘Desehī’’ti na vattabbo liṅgaparivattanena vuṭṭhitattā. Tappaṭikammo ukkhittako pucchitabbo ‘‘paṭikammaṃ kiṃ te kata’’nti, ‘‘āma kata’’nti vadanto osāretabbo. ‘‘Kattabbaṃ me paṭikammaṃ na hotī’’ti vadanto na osāretabboti eke. Asādhāraṇāpattimhi idaṃ vidhānaṃ, na sādhāraṇāya. Tattha ukkhittako liṅgaparivattaneneva paṭippassaddhakammoti eke. Vicāretvā yuttataraṃ gahetabbanti ācariyo. Anugaṇṭhipade pana ‘‘alajjiparibhogo sahatthadānādivasena paricchinditabbo, ‘sāraṇīyadhammapūrakādayo dassetvā alajjissa sahatthā dātuṃ vaṭṭatī’ti vadantānaṃ vādo paṭisedhetabbo. Kathaṃ? Ukkhittakassa sahatthā dātuṃ na vaṭṭatīti vinicchayānusārena. Dāpetuṃ pana vaṭṭatevāti ca. Kiñcāpi alajjiparibhogavasena dukkaṭaṃ, atha kho ayaṃ alajjī na hoti, tasmā sabbākārena nirāpattitaṃ sandhāya ‘anāpatti sambhoge saṃvāse’ti vuttaṃ. Kathaṃ paññāyatīti? Viññeyyo atthato ucchurasakasaṭānaṃ sattāhakālikayāvajīvikattā ‘vaṭṭati vikāle ucchuṃ khāditu’nti saññaṃ uppādetvā taṃ khāditvā tappaccayā pācittiyaṃ na passati, vaṭṭatīti tathāsaññitāya. Yo vā pana āpattiṃ āpannabhāvaṃ paṭijānitvā ‘na paṭikaromī’ti abhinivisati, ime dve –
‘సఞ్చిచ్చ ఆపత్తిం ఆపజ్జతి, ఆపత్తిం పరిగూహతి;
‘Sañcicca āpattiṃ āpajjati, āpattiṃ parigūhati;
అగతిగమనఞ్చ గచ్ఛతి, ఏదిసో వుచ్చతి అలజ్జీపుగ్గలో’తి. (పరి॰ ౩౫౯) –
Agatigamanañca gacchati, ediso vuccati alajjīpuggalo’ti. (pari. 359) –
వుత్తలక్ఖణే అపతనతో అలజ్జినో న హోన్తి, తస్మా ‘యో ఆపత్తిదేసనపటికమ్మాని న కరోతి, తేన సద్ధిం సమ్భోగాదికరణే అనాపత్తీ’తి విసేసేత్వా వుత్తవచనేన, ఇతరేనపి సద్ధిం కిఞ్చాపి రూపియసంవోహారో న హోతి, అథ ఖో కయవిక్కయేన ఆపత్తి హోతియేవాతి నయో దిన్నో హోతి, పఞ్చహి సద్ధిం సబ్బథాపి అనాపత్తీతి నయో చ. ఏవం సాపత్తిట్ఠానేసు విసేసేత్వా చ వచనతో ఇధ తథా అవుత్తత్తా తేన సహ అలజ్జిపరిభోగో నత్థి. భజాపియమానో పన అలజ్జిపక్ఖం భజతీతి ఇమినాపి ఉపాయేన సబ్బత్థ తం తం సంసన్దిత్వా అత్థో పరియేసితబ్బోతి అపరే. ఆచరియా పన ఏవం న వదన్తీ’’తి వుత్తం. ‘‘సచాహం న పస్సిస్సామీతి వదతి, న పబ్బాజేతబ్బో’’తి వుత్తత్తా పుబ్బే ఆపన్నాపత్తియో ఉప్పబ్బజితస్సాపి న పటిప్పస్సమ్భన్తీతి సిద్ధం, తేనేవ ఆచరియా ఆపత్తిం దేసాపేత్వావ సిక్ఖాపచ్చక్ఖానం కారాపేన్తీతి చ అనాపత్తి సమ్భోగే సంవాసేతి ఇదం పుబ్బే ఆపన్నం సన్తిం ఏవ ఆపత్తిం న పస్సతీతి ఆసఙ్కితబ్బో. సా పటిప్పస్సద్ధాతి ఞాపనత్థం వుత్తన్తి చ ఏకే. ‘‘పస్సిస్ససీ’’తి గహట్ఠత్తా దేసేతుం న వట్టతీతి అనాగతవసేన వుత్తం. ‘‘ఉపసమ్పాదేత్వా పస్సిస్ససీ’’తి పరివాసాదినా కత్తబ్బస్స అత్థిభావేన ‘‘పస్ససీ’’తి అవత్వా అనాగతవసేన వుత్తం, ఓసారేత్వాతి అబ్భానవసేన. తత్థ పున కాతబ్బస్స అభావా ‘‘పస్ససీ’’తి వుత్తం. ఇదం సబ్బం సబ్బత్థ పటిజాననం సన్ధాయ వుత్తం. ఏకత్రాపి పున న పటిజానాతి, ఏతేన సహ తస్సా ఆపత్తియా అనురూపేన సంవాసో న కాతబ్బో, అలజ్జిభావేనాతి వుత్తం హోతి. దిట్ఠియాతిఆదీసు ఓసారణం నామ సమానకమ్మాదినా కరణన్తి అత్థో. అనాపత్తి సమ్భోగేతి ఉక్ఖిత్తకేన సమ్భోగే అనాపత్తి. కస్మా? ఉక్ఖిత్తకకమ్మస్స గహట్ఠభావేన పటిప్పస్సద్ధత్తా, తేనేవ ‘‘అలబ్భమానాయ సామగ్గియా’’తి వుత్తం. ఇదాని భిక్ఖుభావే కత్తబ్బతోతి కేచి. ద్వీసుపి వారేసు కమ్మపటిప్పస్సద్ధివిధానం తేయేవ జానన్తి, తస్మా సబ్బవారేసు యుత్తమయుత్తఞ్చ సుట్ఠు సల్లక్ఖేత్వా కథేతబ్బం.
Vuttalakkhaṇe apatanato alajjino na honti, tasmā ‘yo āpattidesanapaṭikammāni na karoti, tena saddhiṃ sambhogādikaraṇe anāpattī’ti visesetvā vuttavacanena, itarenapi saddhiṃ kiñcāpi rūpiyasaṃvohāro na hoti, atha kho kayavikkayena āpatti hotiyevāti nayo dinno hoti, pañcahi saddhiṃ sabbathāpi anāpattīti nayo ca. Evaṃ sāpattiṭṭhānesu visesetvā ca vacanato idha tathā avuttattā tena saha alajjiparibhogo natthi. Bhajāpiyamāno pana alajjipakkhaṃ bhajatīti imināpi upāyena sabbattha taṃ taṃ saṃsanditvā attho pariyesitabboti apare. Ācariyā pana evaṃ na vadantī’’ti vuttaṃ. ‘‘Sacāhaṃ na passissāmīti vadati, na pabbājetabbo’’ti vuttattā pubbe āpannāpattiyo uppabbajitassāpi na paṭippassambhantīti siddhaṃ, teneva ācariyā āpattiṃ desāpetvāva sikkhāpaccakkhānaṃ kārāpentīti ca anāpatti sambhoge saṃvāseti idaṃ pubbe āpannaṃ santiṃ eva āpattiṃ na passatīti āsaṅkitabbo. Sā paṭippassaddhāti ñāpanatthaṃ vuttanti ca eke. ‘‘Passissasī’’ti gahaṭṭhattā desetuṃ na vaṭṭatīti anāgatavasena vuttaṃ. ‘‘Upasampādetvā passissasī’’ti parivāsādinā kattabbassa atthibhāvena ‘‘passasī’’ti avatvā anāgatavasena vuttaṃ, osāretvāti abbhānavasena. Tattha puna kātabbassa abhāvā ‘‘passasī’’ti vuttaṃ. Idaṃ sabbaṃ sabbattha paṭijānanaṃ sandhāya vuttaṃ. Ekatrāpi puna na paṭijānāti, etena saha tassā āpattiyā anurūpena saṃvāso na kātabbo, alajjibhāvenāti vuttaṃ hoti. Diṭṭhiyātiādīsu osāraṇaṃ nāma samānakammādinā karaṇanti attho. Anāpatti sambhogeti ukkhittakena sambhoge anāpatti. Kasmā? Ukkhittakakammassa gahaṭṭhabhāvena paṭippassaddhattā, teneva ‘‘alabbhamānāya sāmaggiyā’’ti vuttaṃ. Idāni bhikkhubhāve kattabbatoti keci. Dvīsupi vāresu kammapaṭippassaddhividhānaṃ teyeva jānanti, tasmā sabbavāresu yuttamayuttañca suṭṭhu sallakkhetvā kathetabbaṃ.
యో ఖన్ధకం పబ్బజ్జనామధేయ్యం,
Yo khandhakaṃ pabbajjanāmadheyyaṃ,
నానానయం సాసనమూలభూతం;
Nānānayaṃ sāsanamūlabhūtaṃ;
ఞత్వా పకాసేతి పరస్స సమ్మా,
Ñatvā pakāseti parassa sammā,
తస్సాధిపచ్చం మునిసాసనస్మిన్తి.
Tassādhipaccaṃ munisāsanasminti.
మహాఖన్ధకవణ్ణనా నిట్ఠితా.
Mahākhandhakavaṇṇanā niṭṭhitā.
Related texts:
తిపిటక (మూల) • Tipiṭaka (Mūla) / వినయపిటక • Vinayapiṭaka / మహావగ్గపాళి • Mahāvaggapāḷi
౬౪. చత్తారో నిస్సయా • 64. Cattāro nissayā
౬౫. చత్తారి అకరణీయాని • 65. Cattāri akaraṇīyāni
౬౬. ఆపత్తియా అదస్సనే ఉక్ఖిత్తకవత్థూని • 66. Āpattiyā adassane ukkhittakavatthūni
అట్ఠకథా • Aṭṭhakathā / వినయపిటక (అట్ఠకథా) • Vinayapiṭaka (aṭṭhakathā) / మహావగ్గ-అట్ఠకథా • Mahāvagga-aṭṭhakathā / చత్తారోనిస్సయాదికథా • Cattāronissayādikathā
టీకా • Tīkā / వినయపిటక (టీకా) • Vinayapiṭaka (ṭīkā) / సారత్థదీపనీ-టీకా • Sāratthadīpanī-ṭīkā / చత్తారోనిస్సయాదికథావణ్ణనా • Cattāronissayādikathāvaṇṇanā
టీకా • Tīkā / వినయపిటక (టీకా) • Vinayapiṭaka (ṭīkā) / విమతివినోదనీ-టీకా • Vimativinodanī-ṭīkā / చత్తారోనిస్సయాదికథావణ్ణనా • Cattāronissayādikathāvaṇṇanā
టీకా • Tīkā / వినయపిటక (టీకా) • Vinayapiṭaka (ṭīkā) / పాచిత్యాదియోజనాపాళి • Pācityādiyojanāpāḷi / ౬౪. చత్తారోనిస్సయాదికథా • 64. Cattāronissayādikathā