| Library / Tipiṭaka / ติปิฎก • Tipiṭaka / สารตฺถทีปนี-ฎีกา • Sāratthadīpanī-ṭīkā |
จตฺตาโรนิสฺสยาทิกถาวณฺณนา
Cattāronissayādikathāvaṇṇanā
๑๓๐. สโมฺภเคติ ธมฺมสโมฺภเค อามิสสโมฺภเค จฯ อนาปตฺติ สโมฺภเค สํวาเสติ เอตฺถ จ อยมธิปฺปาโย – ยสฺมา อยํ โอสารณกมฺมสฺส กตตฺตา ปกตตฺตฎฺฐาเน ฐิโต, ตสฺมา น อุกฺขิตฺตเกน สทฺธิํ สโมฺภคาทิปจฺจยา ปาจิตฺติยํ, นาปิ อลชฺชินา สทฺธิํ ปริโภคปจฺจยา ทุกฺกฎํ อลชฺชีลกฺขณานุปปตฺติโตฯ โย หิ อุจฺฉุรสกสฎานํ สตฺตาหกาลิกยาวชีวิกตฺตา วฎฺฎติ วิกาเล อุจฺฉุ ขาทิตุนฺติ สญฺญํ อุปฺปาเทตฺวา ตํ ขาทิตฺวา ตปฺปจฺจยา ปาจิตฺติยํ น ปสฺสติ ‘‘วฎฺฎตี’’ติ ตถาสญฺญิตาย, โย วา ปน อาปตฺติมาปนฺนภาวํ ปฎิชานิตฺวา ‘‘น ปฎิกโรมี’’ติ อภินิวิสติ, อยํ –
130.Sambhogeti dhammasambhoge āmisasambhoge ca. Anāpatti sambhoge saṃvāseti ettha ca ayamadhippāyo – yasmā ayaṃ osāraṇakammassa katattā pakatattaṭṭhāne ṭhito, tasmā na ukkhittakena saddhiṃ sambhogādipaccayā pācittiyaṃ, nāpi alajjinā saddhiṃ paribhogapaccayā dukkaṭaṃ alajjīlakkhaṇānupapattito. Yo hi ucchurasakasaṭānaṃ sattāhakālikayāvajīvikattā vaṭṭati vikāle ucchu khāditunti saññaṃ uppādetvā taṃ khāditvā tappaccayā pācittiyaṃ na passati ‘‘vaṭṭatī’’ti tathāsaññitāya, yo vā pana āpattimāpannabhāvaṃ paṭijānitvā ‘‘na paṭikaromī’’ti abhinivisati, ayaṃ –
‘‘สญฺจิจฺจ อาปตฺติํ อาปชฺชติ, อาปตฺติํ ปริคูหติ;
‘‘Sañcicca āpattiṃ āpajjati, āpattiṃ parigūhati;
อคติคมนญฺจ คจฺฉติ, เอทิโส วุจฺจติ อลชฺชีปุคฺคโล’’ติฯ (ปริ. ๓๕๙) –
Agatigamanañca gacchati, ediso vuccati alajjīpuggalo’’ti. (pari. 359) –
วุตฺตลกฺขเณ อปตนโต อลชฺชี นาม น โหติฯ ตสฺมา ยถา ปุเพฺพ ยาว อุเกฺขปนียกมฺมํ กตํ, ตาว เตน สทฺธิํ สโมฺภเค สํวาเส จ อนาปตฺติ, เอวมิธาปีติ สพฺพถา อนาปตฺติฎฺฐาเนเยว อนาปตฺติ วุตฺตาติ เวทิตพฺพํ ฯ น หิ ภควา อลชฺชินา สทฺธิํ สโมฺภคปจฺจยา อาปตฺติสมฺภเว สติ ‘‘อนาปตฺติ สโมฺภเค สํวาเส’’ติ วทติฯ ตโต ยเมตฺถ เกนจิ ‘‘อนาปตฺติ สโมฺภเค สํวาเส’’ติ อิมินา ปาจิตฺติเยน อนาปตฺติ วุตฺตา, ‘‘อลชฺชีปริโภคปจฺจยา ทุกฺกฎํ ปน อาปชฺชติเยวา’’ติ วตฺวา พหุธา ปปญฺจิตํ, น ตํ สารโต ปเจฺจตพฺพํฯ เสสเมตฺถ อุตฺตานเมวฯ
Vuttalakkhaṇe apatanato alajjī nāma na hoti. Tasmā yathā pubbe yāva ukkhepanīyakammaṃ kataṃ, tāva tena saddhiṃ sambhoge saṃvāse ca anāpatti, evamidhāpīti sabbathā anāpattiṭṭhāneyeva anāpatti vuttāti veditabbaṃ . Na hi bhagavā alajjinā saddhiṃ sambhogapaccayā āpattisambhave sati ‘‘anāpatti sambhoge saṃvāse’’ti vadati. Tato yamettha kenaci ‘‘anāpatti sambhoge saṃvāse’’ti iminā pācittiyena anāpatti vuttā, ‘‘alajjīparibhogapaccayā dukkaṭaṃ pana āpajjatiyevā’’ti vatvā bahudhā papañcitaṃ, na taṃ sārato paccetabbaṃ. Sesamettha uttānameva.
อิติ สมนฺตปาสาทิกาย วินยฎฺฐกถาย สารตฺถทีปนิยํ
Iti samantapāsādikāya vinayaṭṭhakathāya sāratthadīpaniyaṃ
มหาขนฺธกวณฺณนา นิฎฺฐิตาฯ
Mahākhandhakavaṇṇanā niṭṭhitā.
Related texts:
ติปิฎก (มูล) • Tipiṭaka (Mūla) / วินยปิฎก • Vinayapiṭaka / มหาวคฺคปาฬิ • Mahāvaggapāḷi / ๖๖. อาปตฺติยา อทสฺสเน อุกฺขิตฺตกวตฺถูนิ • 66. Āpattiyā adassane ukkhittakavatthūni
อฎฺฐกถา • Aṭṭhakathā / วินยปิฎก (อฎฺฐกถา) • Vinayapiṭaka (aṭṭhakathā) / มหาวคฺค-อฎฺฐกถา • Mahāvagga-aṭṭhakathā / จตฺตาโรนิสฺสยาทิกถา • Cattāronissayādikathā
ฎีกา • Tīkā / วินยปิฎก (ฎีกา) • Vinayapiṭaka (ṭīkā) / วชิรพุทฺธิ-ฎีกา • Vajirabuddhi-ṭīkā / จตฺตาโรนิสฺสยาทิกถาวณฺณนา • Cattāronissayādikathāvaṇṇanā
ฎีกา • Tīkā / วินยปิฎก (ฎีกา) • Vinayapiṭaka (ṭīkā) / วิมติวิโนทนี-ฎีกา • Vimativinodanī-ṭīkā / จตฺตาโรนิสฺสยาทิกถาวณฺณนา • Cattāronissayādikathāvaṇṇanā
ฎีกา • Tīkā / วินยปิฎก (ฎีกา) • Vinayapiṭaka (ṭīkā) / ปาจิตฺยาทิโยชนาปาฬิ • Pācityādiyojanāpāḷi / ๖๔. จตฺตาโรนิสฺสยาทิกถา • 64. Cattāronissayādikathā
