| Library / Tipiṭaka / ติปิฎก • Tipiṭaka / วิมติวิโนทนี-ฎีกา • Vimativinodanī-ṭīkā |
จตฺตาโรนิสฺสยาทิกถาวณฺณนา
Cattāronissayādikathāvaṇṇanā
๑๒๘. เอกโปริสา วาติอาทิ สตฺตานํ สรีรจฺฉายํ ปาเทหิ มินิตฺวา ชานนปฺปการทสฺสนํฯ ฉสตฺตปทปรมตา หิ ฉายา ‘‘โปริสา’’ติ วุจฺจติฯ อิทญฺจ อุตุปฺปมาณาจิกฺขนาทิ จ อาคนฺตุเกหิ สทฺธิํ วีมํสิตฺวา วุฑฺฒนวภาวํ ญตฺวา วนฺทนวนฺทาปนาทิกรณตฺถํ วุตฺตํฯ เอติ อาคจฺฉติ, คจฺฉติ จาติ อุตุ, โสว ปมิยเต อเนน สํวจฺฉรนฺติ ปมาณนฺติ อาห ‘‘อุตุเยว อุตุปฺปมาณ’’นฺติฯ อปริปุณฺณาติ อุปสมฺปทาทิวเสน อปริปุณฺณาฯ ยทิ อุตุเวมเชฺฌ อุปสมฺปาทิโต, ตทา ตสฺมิํ อุตุมฺหิ อวสิฎฺฐทิวสาจิกฺขนํ ‘‘ทิวสภาคาจิกฺขน’’นฺติ ทเสฺสติฯ เตนาห ‘‘ยตฺตเกหิ ทิวเสหิ ยสฺส โย อุตุ อปริปุโณฺณ, เต ทิวเส’’ติฯ ตตฺถ ยสฺส ตํ ขณํ ลทฺธูปสมฺปทสฺส ปุคฺคลสฺส สมฺพนฺธี โย อุตุ ยตฺตเกหิ ทิวเสหิ อปริปุโณฺณ, เต ทิวเสติ โยชนาฯ
128.Ekaporisā vātiādi sattānaṃ sarīracchāyaṃ pādehi minitvā jānanappakāradassanaṃ. Chasattapadaparamatā hi chāyā ‘‘porisā’’ti vuccati. Idañca utuppamāṇācikkhanādi ca āgantukehi saddhiṃ vīmaṃsitvā vuḍḍhanavabhāvaṃ ñatvā vandanavandāpanādikaraṇatthaṃ vuttaṃ. Eti āgacchati, gacchati cāti utu, sova pamiyate anena saṃvaccharanti pamāṇanti āha ‘‘utuyeva utuppamāṇa’’nti. Aparipuṇṇāti upasampadādivasena aparipuṇṇā. Yadi utuvemajjhe upasampādito, tadā tasmiṃ utumhi avasiṭṭhadivasācikkhanaṃ ‘‘divasabhāgācikkhana’’nti dasseti. Tenāha ‘‘yattakehi divasehi yassa yo utu aparipuṇṇo, te divase’’ti. Tattha yassa taṃ khaṇaṃ laddhūpasampadassa puggalassa sambandhī yo utu yattakehi divasehi aparipuṇṇo, te divaseti yojanā.
ฉายาทิกเมว สพฺพํ สงฺคเหตฺวา คายิตพฺพโต กเถตพฺพโต สงฺคีตีติ อาห ‘‘อิทเมวา’’ติอาทิฯ ตตฺถ เอกโต กตฺวา อาจิกฺขิตพฺพํฯ ตฺวํ กิํ ลภสีติ ตฺวํ อุปสมฺปาทนกาเล กตรวสฺสํ, กตรอุตุญฺจ ลภสิ, กตรสฺมิํ เต อุปสมฺปทา ลทฺธาติ อโตฺถฯ วสฺสนฺติ วสฺสานอุตุฯ อิทญฺจ สํวจฺฉราจิกฺขนํ วินา วุตฺตมฺปิ น ญายตีติ อิมินา อุตุอาจิกฺขเนเนว สาสนวเสฺสสุ วา กลิยุควสฺสาทีสุ วา สหสฺสิเม วา สติเม วา อสุกํ อุตุํ ลภามีติ ทสฺสิตนฺติ ทฎฺฐพฺพํฯ ‘‘ฉายา’’ติ อิทํ ปาฬิยํ อาคตปฎิปาฎิํ สนฺธาย วุตฺตํฯ วตฺตพฺพกมโต ปน กลิยุควสฺสาทีสุ สพฺพเทสปสิเทฺธสุ อสุกวเสฺส อสุกอุตุมฺหิ อสุกมาเส อสุเก กเณฺห วา สุเกฺก วา ปเกฺข อสุกติถิวารวิเสสยุเตฺต นกฺขเตฺต ปุพฺพณฺหาทิทิวสภาเค เอตฺตเก ฉายาปมาเณ, นาฑิกาปมาเณ วา มยา อุปสมฺปทา ลทฺธาติ วเทยฺยาสีติ เอวํ อาจิกฺขิตพฺพํฯ ‘‘อิทํ สุฎฺฐุ อุคฺคเหตฺวา อาคนฺตุเกหิ วุฑฺฒปฎิปาฎิํ ญตฺวา ปฎิปชฺชาหี’’ติ วตฺตพฺพํฯ ปาฬิยํ กิสฺส ตฺวนฺติ กิํ ตฺวํ เอตฺตกํ กาลํ อกาสีติ อโตฺถฯ
Chāyādikameva sabbaṃ saṅgahetvā gāyitabbato kathetabbato saṅgītīti āha ‘‘idamevā’’tiādi. Tattha ekato katvā ācikkhitabbaṃ. Tvaṃ kiṃ labhasīti tvaṃ upasampādanakāle kataravassaṃ, katarautuñca labhasi, katarasmiṃ te upasampadā laddhāti attho. Vassanti vassānautu. Idañca saṃvaccharācikkhanaṃ vinā vuttampi na ñāyatīti iminā utuācikkhaneneva sāsanavassesu vā kaliyugavassādīsu vā sahassime vā satime vā asukaṃ utuṃ labhāmīti dassitanti daṭṭhabbaṃ. ‘‘Chāyā’’ti idaṃ pāḷiyaṃ āgatapaṭipāṭiṃ sandhāya vuttaṃ. Vattabbakamato pana kaliyugavassādīsu sabbadesapasiddhesu asukavasse asukautumhi asukamāse asuke kaṇhe vā sukke vā pakkhe asukatithivāravisesayutte nakkhatte pubbaṇhādidivasabhāge ettake chāyāpamāṇe, nāḍikāpamāṇe vā mayā upasampadā laddhāti vadeyyāsīti evaṃ ācikkhitabbaṃ. ‘‘Idaṃ suṭṭhu uggahetvā āgantukehi vuḍḍhapaṭipāṭiṃ ñatvā paṭipajjāhī’’ti vattabbaṃ. Pāḷiyaṃ kissa tvanti kiṃ tvaṃ ettakaṃ kālaṃ akāsīti attho.
๑๓๐. อุปสมฺปทํ ยาจีติ ปพฺพชฺชญฺจ อุปสมฺปทญฺจ ยาจีติ อโตฺถฯ ปสฺสิสฺสามีติ เอตฺถ วทตีติ เสโส, เอวํ อุปริปิฯ ‘‘โอสาเรตโพฺพ’’ติ อิมินา ปุริโม อุกฺขิตฺตภาโว วิพฺภมิตฺวา ปุน ลทฺธูปสมฺปทมฺปิ น มุญฺจติฯ เตน จ สมฺภุญฺชนาทีสุปิ ภิกฺขูนํ ปาจิตฺติยเมวาติ ทเสฺสติฯ อนาปตฺติ สโมฺภเค สํวาเสติ เอตฺถ สหเสยฺยาปิ สงฺคหิตาติ ทฎฺฐพฺพํฯ เอตฺถ จายมธิปฺปาโย – ยสฺมา อยํ โอสาริตตฺตา ปกตโตฺต, ตสฺมา อุกฺขิตฺตสโมฺภคาทิปจฺจเยน ปาจิตฺติเยเนตฺถ อนาปตฺตีติฯ โย ปน อาปตฺติฎฺฐาเน อนาปตฺติทิฎฺฐิตาย อาปตฺติํ น ปสฺสติ, เตเนว ปฎิกมฺมมฺปิ น กโรติ, โส ยสฺมา เอตฺตาวตา อลชฺชี นาม น โหติฯ ปณฺณตฺติํ ญตฺวา วีติกฺกมํ กโรโนฺต เอว หิ อลชฺชี นาม โหติฯ ‘‘สญฺจิจฺจ อาปตฺติํ อาปชฺชตี’’ติอาทิ (ปริ. ๓๕๙) หิ วุตฺตํฯ ตสฺมา เอตฺถ อลชฺชิสโมฺภคาทิปจฺจยา ทุกฺกฎาปตฺตินิยโม นตฺถิฯ เตน สาเปตฺถ อาปตฺติ น วุตฺตาติ ทฎฺฐพฺพํฯ โย ปเนตฺถ อิมํ อธิปฺปายํ อสลฺลเกฺขเนฺตน เกนจิ ‘‘อนาปตฺติ สโมฺภเค สํวาเส’’ติ อิมินา ปาจิตฺติเยน อนาปตฺติ วุตฺตา, อลชฺชิสโมฺภคปจฺจยา ทุกฺกฎํ ปน อาปชฺชติ เอวาติ อาปตฺตินิยโม วุโตฺต, โส อลชฺชิเตฺต สติ เอว วุโตฺต, นาสตีติ ทฎฺฐพฺพํฯ
130.Upasampadaṃ yācīti pabbajjañca upasampadañca yācīti attho. Passissāmīti ettha vadatīti seso, evaṃ uparipi. ‘‘Osāretabbo’’ti iminā purimo ukkhittabhāvo vibbhamitvā puna laddhūpasampadampi na muñcati. Tena ca sambhuñjanādīsupi bhikkhūnaṃ pācittiyamevāti dasseti. Anāpatti sambhoge saṃvāseti ettha sahaseyyāpi saṅgahitāti daṭṭhabbaṃ. Ettha cāyamadhippāyo – yasmā ayaṃ osāritattā pakatatto, tasmā ukkhittasambhogādipaccayena pācittiyenettha anāpattīti. Yo pana āpattiṭṭhāne anāpattidiṭṭhitāya āpattiṃ na passati, teneva paṭikammampi na karoti, so yasmā ettāvatā alajjī nāma na hoti. Paṇṇattiṃ ñatvā vītikkamaṃ karonto eva hi alajjī nāma hoti. ‘‘Sañcicca āpattiṃ āpajjatī’’tiādi (pari. 359) hi vuttaṃ. Tasmā ettha alajjisambhogādipaccayā dukkaṭāpattiniyamo natthi. Tena sāpettha āpatti na vuttāti daṭṭhabbaṃ. Yo panettha imaṃ adhippāyaṃ asallakkhentena kenaci ‘‘anāpatti sambhoge saṃvāse’’ti iminā pācittiyena anāpatti vuttā, alajjisambhogapaccayā dukkaṭaṃ pana āpajjati evāti āpattiniyamo vutto, so alajjitte sati eva vutto, nāsatīti daṭṭhabbaṃ.
๑๓๑. วินยมฺหีติอาทิคาถาสุ นิคฺคหานนฺติ นิคฺคหกรเณสุฯ ปาปิเจฺฉติ ปาปปุคฺคลานํ นิคฺคหกรเณสุ, ลชฺชีนํ ปคฺคเหสุ จ เปสลานํ สุขาวเห มหเนฺต วินยมฺหิ ยถา อตฺถการี อตฺถานุคุณํ กโรโนฺตว ยสฺมา โยนิโส ปฎิปชฺชติ นาม โหติ, ตสฺมา อุทฺทานํ ปวกฺขามีติ สมฺพนฺธโยชนา ทฎฺฐพฺพาฯ เสสํ สพฺพตฺถ สุวิเญฺญยฺยเมวฯ
131.Vinayamhītiādigāthāsu niggahānanti niggahakaraṇesu. Pāpiccheti pāpapuggalānaṃ niggahakaraṇesu, lajjīnaṃ paggahesu ca pesalānaṃ sukhāvahe mahante vinayamhi yathā atthakārī atthānuguṇaṃ karontova yasmā yoniso paṭipajjati nāma hoti, tasmā uddānaṃ pavakkhāmīti sambandhayojanā daṭṭhabbā. Sesaṃ sabbattha suviññeyyameva.
จตฺตาโรนิสฺสยาทิกถาวณฺณนา นิฎฺฐิตาฯ
Cattāronissayādikathāvaṇṇanā niṭṭhitā.
อิติ สมนฺตปาสาทิกาย วินยฎฺฐกถาย วิมติวิโนทนิยํ
Iti samantapāsādikāya vinayaṭṭhakathāya vimativinodaniyaṃ
มหาขนฺธกวณฺณนานโย นิฎฺฐิโตฯ
Mahākhandhakavaṇṇanānayo niṭṭhito.
Related texts:
ติปิฎก (มูล) • Tipiṭaka (Mūla) / วินยปิฎก • Vinayapiṭaka / มหาวคฺคปาฬิ • Mahāvaggapāḷi
๖๔. จตฺตาโร นิสฺสยา • 64. Cattāro nissayā
๖๖. อาปตฺติยา อทสฺสเน อุกฺขิตฺตกวตฺถูนิ • 66. Āpattiyā adassane ukkhittakavatthūni
๖๗. ตสฺสุทฺทานํ • 67. Tassuddānaṃ
อฎฺฐกถา • Aṭṭhakathā / วินยปิฎก (อฎฺฐกถา) • Vinayapiṭaka (aṭṭhakathā) / มหาวคฺค-อฎฺฐกถา • Mahāvagga-aṭṭhakathā / จตฺตาโรนิสฺสยาทิกถา • Cattāronissayādikathā
ฎีกา • Tīkā / วินยปิฎก (ฎีกา) • Vinayapiṭaka (ṭīkā) / สารตฺถทีปนี-ฎีกา • Sāratthadīpanī-ṭīkā / จตฺตาโรนิสฺสยาทิกถาวณฺณนา • Cattāronissayādikathāvaṇṇanā
ฎีกา • Tīkā / วินยปิฎก (ฎีกา) • Vinayapiṭaka (ṭīkā) / วชิรพุทฺธิ-ฎีกา • Vajirabuddhi-ṭīkā / จตฺตาโรนิสฺสยาทิกถาวณฺณนา • Cattāronissayādikathāvaṇṇanā
ฎีกา • Tīkā / วินยปิฎก (ฎีกา) • Vinayapiṭaka (ṭīkā) / ปาจิตฺยาทิโยชนาปาฬิ • Pācityādiyojanāpāḷi / ๖๔. จตฺตาโรนิสฺสยาทิกถา • 64. Cattāronissayādikathā
