| Library / Tipiṭaka / තිපිටක • Tipiṭaka / විමතිවිනොදනී-ටීකා • Vimativinodanī-ṭīkā |
චත්‌තාරොනිස්‌සයාදිකථාවණ්‌ණනා
Cattāronissayādikathāvaṇṇanā
128. එකපොරිසා වාතිආදි සත්‌තානං සරීරච්‌ඡායං පාදෙහි මිනිත්‌වා ජානනප්‌පකාරදස්‌සනං. ඡසත්‌තපදපරමතා හි ඡායා ‘‘පොරිසා’’ති වුච්‌චති. ඉදඤ්‌ච උතුප්‌පමාණාචික්‌ඛනාදි ච ආගන්‌තුකෙහි සද්‌ධිං වීමංසිත්‌වා වුඩ්‌ඪනවභාවං ඤත්‌වා වන්‌දනවන්‌දාපනාදිකරණත්‌ථං වුත්‌තං. එති ආගච්‌ඡති, ගච්‌ඡති චාති උතු, සොව පමියතෙ අනෙන සංවච්‌ඡරන්‌ති පමාණන්‌ති ආහ ‘‘උතුයෙව උතුප්‌පමාණ’’න්‌ති. අපරිපුණ්‌ණාති උපසම්‌පදාදිවසෙන අපරිපුණ්‌ණා. යදි උතුවෙමජ්‌ඣෙ උපසම්‌පාදිතො, තදා තස්‌මිං උතුම්‌හි අවසිට්‌ඨදිවසාචික්‌ඛනං ‘‘දිවසභාගාචික්‌ඛන’’න්‌ති දස්‌සෙති. තෙනාහ ‘‘යත්‌තකෙහි දිවසෙහි යස්‌ස යො උතු අපරිපුණ්‌ණො, තෙ දිවසෙ’’ති. තත්‌ථ යස්‌ස තං ඛණං ලද්‌ධූපසම්‌පදස්‌ස පුග්‌ගලස්‌ස සම්‌බන්‌ධී යො උතු යත්‌තකෙහි දිවසෙහි අපරිපුණ්‌ණො, තෙ දිවසෙති යොජනා.
128.Ekaporisā vātiādi sattānaṃ sarīracchāyaṃ pādehi minitvā jānanappakāradassanaṃ. Chasattapadaparamatā hi chāyā ‘‘porisā’’ti vuccati. Idañca utuppamāṇācikkhanādi ca āgantukehi saddhiṃ vīmaṃsitvā vuḍḍhanavabhāvaṃ ñatvā vandanavandāpanādikaraṇatthaṃ vuttaṃ. Eti āgacchati, gacchati cāti utu, sova pamiyate anena saṃvaccharanti pamāṇanti āha ‘‘utuyeva utuppamāṇa’’nti. Aparipuṇṇāti upasampadādivasena aparipuṇṇā. Yadi utuvemajjhe upasampādito, tadā tasmiṃ utumhi avasiṭṭhadivasācikkhanaṃ ‘‘divasabhāgācikkhana’’nti dasseti. Tenāha ‘‘yattakehi divasehi yassa yo utu aparipuṇṇo, te divase’’ti. Tattha yassa taṃ khaṇaṃ laddhūpasampadassa puggalassa sambandhī yo utu yattakehi divasehi aparipuṇṇo, te divaseti yojanā.
ඡායාදිකමෙව සබ්‌බං සඞ්‌ගහෙත්‌වා ගායිතබ්‌බතො කථෙතබ්‌බතො සඞ්‌ගීතීති ආහ ‘‘ඉදමෙවා’’තිආදි. තත්‌ථ එකතො කත්‌වා ආචික්‌ඛිතබ්‌බං. ත්‌වං කිං ලභසීති ත්‌වං උපසම්‌පාදනකාලෙ කතරවස්‌සං, කතරඋතුඤ්‌ච ලභසි, කතරස්‌මිං තෙ උපසම්‌පදා ලද්‌ධාති අත්‌ථො. වස්‌සන්‌ති වස්‌සානඋතු. ඉදඤ්‌ච සංවච්‌ඡරාචික්‌ඛනං විනා වුත්‌තම්‌පි න ඤායතීති ඉමිනා උතුආචික්‌ඛනෙනෙව සාසනවස්‌සෙසු වා කලියුගවස්‌සාදීසු වා සහස්‌සිමෙ වා සතිමෙ වා අසුකං උතුං ලභාමීති දස්‌සිතන්‌ති දට්‌ඨබ්‌බං. ‘‘ඡායා’’ති ඉදං පාළියං ආගතපටිපාටිං සන්‌ධාය වුත්‌තං. වත්‌තබ්‌බකමතො පන කලියුගවස්‌සාදීසු සබ්‌බදෙසපසිද්‌ධෙසු අසුකවස්‌සෙ අසුකඋතුම්‌හි අසුකමාසෙ අසුකෙ කණ්‌හෙ වා සුක්‌කෙ වා පක්‌ඛෙ අසුකතිථිවාරවිසෙසයුත්‌තෙ නක්‌ඛත්‌තෙ පුබ්‌බණ්‌හාදිදිවසභාගෙ එත්‌තකෙ ඡායාපමාණෙ, නාඩිකාපමාණෙ වා මයා උපසම්‌පදා ලද්‌ධාති වදෙය්‍යාසීති එවං ආචික්‌ඛිතබ්‌බං. ‘‘ඉදං සුට්‌ඨු උග්‌ගහෙත්‌වා ආගන්‌තුකෙහි වුඩ්‌ඪපටිපාටිං ඤත්‌වා පටිපජ්‌ජාහී’’ති වත්‌තබ්‌බං. පාළියං කිස්‌ස ත්‌වන්‌ති කිං ත්‌වං එත්‌තකං කාලං අකාසීති අත්‌ථො.
Chāyādikameva sabbaṃ saṅgahetvā gāyitabbato kathetabbato saṅgītīti āha ‘‘idamevā’’tiādi. Tattha ekato katvā ācikkhitabbaṃ. Tvaṃ kiṃ labhasīti tvaṃ upasampādanakāle kataravassaṃ, katarautuñca labhasi, katarasmiṃ te upasampadā laddhāti attho. Vassanti vassānautu. Idañca saṃvaccharācikkhanaṃ vinā vuttampi na ñāyatīti iminā utuācikkhaneneva sāsanavassesu vā kaliyugavassādīsu vā sahassime vā satime vā asukaṃ utuṃ labhāmīti dassitanti daṭṭhabbaṃ. ‘‘Chāyā’’ti idaṃ pāḷiyaṃ āgatapaṭipāṭiṃ sandhāya vuttaṃ. Vattabbakamato pana kaliyugavassādīsu sabbadesapasiddhesu asukavasse asukautumhi asukamāse asuke kaṇhe vā sukke vā pakkhe asukatithivāravisesayutte nakkhatte pubbaṇhādidivasabhāge ettake chāyāpamāṇe, nāḍikāpamāṇe vā mayā upasampadā laddhāti vadeyyāsīti evaṃ ācikkhitabbaṃ. ‘‘Idaṃ suṭṭhu uggahetvā āgantukehi vuḍḍhapaṭipāṭiṃ ñatvā paṭipajjāhī’’ti vattabbaṃ. Pāḷiyaṃ kissa tvanti kiṃ tvaṃ ettakaṃ kālaṃ akāsīti attho.
130. උපසම්‌පදං යාචීති පබ්‌බජ්‌ජඤ්‌ච උපසම්‌පදඤ්‌ච යාචීති අත්‌ථො. පස්‌සිස්‌සාමීති එත්‌ථ වදතීති සෙසො, එවං උපරිපි. ‘‘ඔසාරෙතබ්‌බො’’ති ඉමිනා පුරිමො උක්‌ඛිත්‌තභාවො විබ්‌භමිත්‌වා පුන ලද්‌ධූපසම්‌පදම්‌පි න මුඤ්‌චති. තෙන ච සම්‌භුඤ්‌ජනාදීසුපි භික්‌ඛූනං පාචිත්‌තියමෙවාති දස්‌සෙති. අනාපත්‌ති සම්‌භොගෙ සංවාසෙති එත්‌ථ සහසෙය්‍යාපි සඞ්‌ගහිතාති දට්‌ඨබ්‌බං. එත්‌ථ චායමධිප්‌පායො – යස්‌මා අයං ඔසාරිතත්‌තා පකතත්‌තො, තස්‌මා උක්‌ඛිත්‌තසම්‌භොගාදිපච්‌චයෙන පාචිත්‌තියෙනෙත්‌ථ අනාපත්‌තීති. යො පන ආපත්‌තිට්‌ඨානෙ අනාපත්‌තිදිට්‌ඨිතාය ආපත්‌තිං න පස්‌සති, තෙනෙව පටිකම්‌මම්‌පි න කරොති, සො යස්‌මා එත්‌තාවතා අලජ්‌ජී නාම න හොති. පණ්‌ණත්‌තිං ඤත්‌වා වීතික්‌කමං කරොන්‌තො එව හි අලජ්‌ජී නාම හොති. ‘‘සඤ්‌චිච්‌ච ආපත්‌තිං ආපජ්‌ජතී’’තිආදි (පරි. 359) හි වුත්‌තං. තස්‌මා එත්‌ථ අලජ්‌ජිසම්‌භොගාදිපච්‌චයා දුක්‌කටාපත්‌තිනියමො නත්‌ථි. තෙන සාපෙත්‌ථ ආපත්‌ති න වුත්‌තාති දට්‌ඨබ්‌බං. යො පනෙත්‌ථ ඉමං අධිප්‌පායං අසල්‌ලක්‌ඛෙන්‌තෙන කෙනචි ‘‘අනාපත්‌ති සම්‌භොගෙ සංවාසෙ’’ති ඉමිනා පාචිත්‌තියෙන අනාපත්‌ති වුත්‌තා, අලජ්‌ජිසම්‌භොගපච්‌චයා දුක්‌කටං පන ආපජ්‌ජති එවාති ආපත්‌තිනියමො වුත්‌තො, සො අලජ්‌ජිත්‌තෙ සති එව වුත්‌තො, නාසතීති දට්‌ඨබ්‌බං.
130.Upasampadaṃ yācīti pabbajjañca upasampadañca yācīti attho. Passissāmīti ettha vadatīti seso, evaṃ uparipi. ‘‘Osāretabbo’’ti iminā purimo ukkhittabhāvo vibbhamitvā puna laddhūpasampadampi na muñcati. Tena ca sambhuñjanādīsupi bhikkhūnaṃ pācittiyamevāti dasseti. Anāpatti sambhoge saṃvāseti ettha sahaseyyāpi saṅgahitāti daṭṭhabbaṃ. Ettha cāyamadhippāyo – yasmā ayaṃ osāritattā pakatatto, tasmā ukkhittasambhogādipaccayena pācittiyenettha anāpattīti. Yo pana āpattiṭṭhāne anāpattidiṭṭhitāya āpattiṃ na passati, teneva paṭikammampi na karoti, so yasmā ettāvatā alajjī nāma na hoti. Paṇṇattiṃ ñatvā vītikkamaṃ karonto eva hi alajjī nāma hoti. ‘‘Sañcicca āpattiṃ āpajjatī’’tiādi (pari. 359) hi vuttaṃ. Tasmā ettha alajjisambhogādipaccayā dukkaṭāpattiniyamo natthi. Tena sāpettha āpatti na vuttāti daṭṭhabbaṃ. Yo panettha imaṃ adhippāyaṃ asallakkhentena kenaci ‘‘anāpatti sambhoge saṃvāse’’ti iminā pācittiyena anāpatti vuttā, alajjisambhogapaccayā dukkaṭaṃ pana āpajjati evāti āpattiniyamo vutto, so alajjitte sati eva vutto, nāsatīti daṭṭhabbaṃ.
131. විනයම්‌හීතිආදිගාථාසු නිග්‌ගහානන්‌ති නිග්‌ගහකරණෙසු. පාපිච්‌ඡෙති පාපපුග්‌ගලානං නිග්‌ගහකරණෙසු, ලජ්‌ජීනං පග්‌ගහෙසු ච පෙසලානං සුඛාවහෙ මහන්‌තෙ විනයම්‌හි යථා අත්‌ථකාරී අත්‌ථානුගුණං කරොන්‌තොව යස්‌මා යොනිසො පටිපජ්‌ජති නාම හොති, තස්‌මා උද්‌දානං පවක්‌ඛාමීති සම්‌බන්‌ධයොජනා දට්‌ඨබ්‌බා. සෙසං සබ්‌බත්‌ථ සුවිඤ්‌ඤෙය්‍යමෙව.
131.Vinayamhītiādigāthāsu niggahānanti niggahakaraṇesu. Pāpiccheti pāpapuggalānaṃ niggahakaraṇesu, lajjīnaṃ paggahesu ca pesalānaṃ sukhāvahe mahante vinayamhi yathā atthakārī atthānuguṇaṃ karontova yasmā yoniso paṭipajjati nāma hoti, tasmā uddānaṃ pavakkhāmīti sambandhayojanā daṭṭhabbā. Sesaṃ sabbattha suviññeyyameva.
චත්‌තාරොනිස්‌සයාදිකථාවණ්‌ණනා නිට්‌ඨිතා.
Cattāronissayādikathāvaṇṇanā niṭṭhitā.
ඉති සමන්‌තපාසාදිකාය විනයට්‌ඨකථාය විමතිවිනොදනියං
Iti samantapāsādikāya vinayaṭṭhakathāya vimativinodaniyaṃ
මහාඛන්‌ධකවණ්‌ණනානයො නිට්‌ඨිතො.
Mahākhandhakavaṇṇanānayo niṭṭhito.
Related texts:
තිපිටක (මූල) • Tipiṭaka (Mūla) / විනයපිටක • Vinayapiṭaka / මහාවග්‌ගපාළි • Mahāvaggapāḷi
64. චත්‌තාරො නිස්‌සයා • 64. Cattāro nissayā
66. ආපත්‌තියා අදස්‌සනෙ උක්‌ඛිත්‌තකවත්‌ථූනි • 66. Āpattiyā adassane ukkhittakavatthūni
67. තස්‌සුද්‌දානං • 67. Tassuddānaṃ
අට්‌ඨකථා • Aṭṭhakathā / විනයපිටක (අට්‌ඨකථා) • Vinayapiṭaka (aṭṭhakathā) / මහාවග්‌ග-අට්‌ඨකථා • Mahāvagga-aṭṭhakathā / චත්‌තාරොනිස්‌සයාදිකථා • Cattāronissayādikathā
ටීකා • Tīkā / විනයපිටක (ටීකා) • Vinayapiṭaka (ṭīkā) / සාරත්‌ථදීපනී-ටීකා • Sāratthadīpanī-ṭīkā / චත්‌තාරොනිස්‌සයාදිකථාවණ්‌ණනා • Cattāronissayādikathāvaṇṇanā
ටීකා • Tīkā / විනයපිටක (ටීකා) • Vinayapiṭaka (ṭīkā) / වජිරබුද්‌ධි-ටීකා • Vajirabuddhi-ṭīkā / චත්‌තාරොනිස්‌සයාදිකථාවණ්‌ණනා • Cattāronissayādikathāvaṇṇanā
ටීකා • Tīkā / විනයපිටක (ටීකා) • Vinayapiṭaka (ṭīkā) / පාචිත්‍යාදියොජනාපාළි • Pācityādiyojanāpāḷi / 64. චත්‌තාරොනිස්‌සයාදිකථා • 64. Cattāronissayādikathā
