Library / Tipiṭaka / తిపిటక • Tipiṭaka / ధమ్మసఙ్గణి-అట్ఠకథా • Dhammasaṅgaṇi-aṭṭhakathā |
చతుబ్బిధాదిరూపసఙ్గహా
Catubbidhādirūpasaṅgahā
౫౮౬. చతుత్థసఙ్గహే ద్వావీసతి చతుక్కా. తత్థ సబ్బపచ్ఛిమో అత్థి రూపం ఉపాదా అత్థి రూపం నోఉపాదాతి ఏవం ఇధ వుత్తం మాతికం అనామసిత్వా ఠపితో . ఇతరే పన ఆమసిత్వా ఠపితా. కథం? యే తావ ఇధ దువిధసఙ్గహే పకిణ్ణకేసు ఆదితో తయో దుకా, తేసు ఏకేకం గహేత్వా యం తం రూపం ఉపాదా తం అత్థి ఉపాదిణ్ణం, అత్థి అనుపాదిణ్ణన్తిఆదినా నయేన పఞ్చహి పఞ్చహి దుకేహి సద్ధిం యోజేత్వా దుకత్తయమూలకా ఆదిమ్హి పఞ్చదస చతుక్కా ఠపితా.
586. Catutthasaṅgahe dvāvīsati catukkā. Tattha sabbapacchimo atthi rūpaṃ upādā atthi rūpaṃ noupādāti evaṃ idha vuttaṃ mātikaṃ anāmasitvā ṭhapito . Itare pana āmasitvā ṭhapitā. Kathaṃ? Ye tāva idha duvidhasaṅgahe pakiṇṇakesu ādito tayo dukā, tesu ekekaṃ gahetvā yaṃ taṃ rūpaṃ upādā taṃ atthi upādiṇṇaṃ, atthi anupādiṇṇantiādinā nayena pañcahi pañcahi dukehi saddhiṃ yojetvā dukattayamūlakā ādimhi pañcadasa catukkā ṭhapitā.
ఇదాని యో యం చతుక్కో సనిదస్సనదుకో సో యస్మా యం తం రూపం సనిదస్సనం తం అత్థి సప్పటిఘం, అత్థి అప్పటిఘన్తిఆదినా నయేన పరేహి వా, అత్థి ఉపాదా అత్థి నోఉపాదాతిఆదినా నయేన పురిమేహి వా, దుకేహి సద్ధిం అత్థాభావతో కమాభావతో విసేసాభావతో చ యోగం న గచ్ఛతి. సనిదస్సనఞ్హి ‘అప్పటిఘం’ నామ, ‘నో ఉపాదా’ వా నత్థీతి అత్థాభావతో యోగం న గచ్ఛతి. ‘ఉపాదిణ్ణం పన అనుపాదిణ్ణఞ్చ అత్థి తం కమాభావా యోగం న గచ్ఛతి. సబ్బదుకా హి పచ్ఛిమపచ్ఛిమేహేవ సద్ధిం యోజితా. అయమేత్థ కమో. పురిమేహి పన సద్ధిం కమాభావోతి. ‘సతి అత్థే కమాభావో అకారణం. తస్మా ఉపాదిణ్ణపదాదీహి సద్ధిం యోజేతబ్బో’తి చే – న, విసేసాభావా; ఉపాదిణ్ణపదాదీని హి ఇమినా సద్ధిం యోజితాని. తత్థ ‘ఉపాదిణ్ణం వా సనిదస్సనం, సనిదస్సనం వా ఉపాదిణ్ణ’న్తి వుత్తే విసేసో నత్థీతి విసేసాభావాపి యోగం న గచ్ఛతి. తస్మా తం చతుత్థదుకం అనామసిత్వా, తతో పరేహి అత్థి రూపం సప్పటిఘన్తిఆదీహి తీహి దుకేహి సద్ధిం ‘యం తం రూపం సప్పటిఘం తం అత్థి ఇన్ద్రియం, అత్థి న ఇన్ద్రియం, యం తం రూపం అప్పటిఘం తం అత్థి ఇన్ద్రియం, అత్థి న ఇన్ద్రియ’న్తిఆదినా నయేన యుజ్జమానే ద్వే ద్వే దుకే యోజేత్వా ఛ చతుక్కా ఠపితా.
Idāni yo yaṃ catukko sanidassanaduko so yasmā yaṃ taṃ rūpaṃ sanidassanaṃ taṃ atthi sappaṭighaṃ, atthi appaṭighantiādinā nayena parehi vā, atthi upādā atthi noupādātiādinā nayena purimehi vā, dukehi saddhiṃ atthābhāvato kamābhāvato visesābhāvato ca yogaṃ na gacchati. Sanidassanañhi ‘appaṭighaṃ’ nāma, ‘no upādā’ vā natthīti atthābhāvato yogaṃ na gacchati. ‘Upādiṇṇaṃ pana anupādiṇṇañca atthi taṃ kamābhāvā yogaṃ na gacchati. Sabbadukā hi pacchimapacchimeheva saddhiṃ yojitā. Ayamettha kamo. Purimehi pana saddhiṃ kamābhāvoti. ‘Sati atthe kamābhāvo akāraṇaṃ. Tasmā upādiṇṇapadādīhi saddhiṃ yojetabbo’ti ce – na, visesābhāvā; upādiṇṇapadādīni hi iminā saddhiṃ yojitāni. Tattha ‘upādiṇṇaṃ vā sanidassanaṃ, sanidassanaṃ vā upādiṇṇa’nti vutte viseso natthīti visesābhāvāpi yogaṃ na gacchati. Tasmā taṃ catutthadukaṃ anāmasitvā, tato parehi atthi rūpaṃ sappaṭighantiādīhi tīhi dukehi saddhiṃ ‘yaṃ taṃ rūpaṃ sappaṭighaṃ taṃ atthi indriyaṃ, atthi na indriyaṃ, yaṃ taṃ rūpaṃ appaṭighaṃ taṃ atthi indriyaṃ, atthi na indriya’ntiādinā nayena yujjamāne dve dve duke yojetvā cha catukkā ṭhapitā.
యథా చాయం చతుత్థదుకో యోగం న గచ్ఛతి, తథా తేన సద్ధిం ఆదిదుకోపి. కస్మా? అనుపాదారూపస్స ఏకన్తేన అనిదస్సనత్తా. సో హి యం తం రూపం నోఉపాదా తం అత్థి సనిదస్సనం, అత్థి అనిదస్సనన్తి – ఏవం చతుత్థేన దుకేన సద్ధిం యోజియమానో యోగం న గచ్ఛతి. తస్మా తం అతిక్కమిత్వా పఞ్చమేన సహ యోజితో. ఏవం యో యేన సద్ధిం యోగం గచ్ఛతి, యో చ న గచ్ఛతి సో వేదితబ్బోతి. ఇదం చతుత్థసఙ్గహే పాళివవత్థానం. ఇతో పరే పన పఞ్చవిధసఙ్గహాదయో సత్త సఙ్గహా అసమ్మిస్సా ఏవ. ఏవం సకలాయపి మాతికాయ పాళివవత్థానం వేదితబ్బం.
Yathā cāyaṃ catutthaduko yogaṃ na gacchati, tathā tena saddhiṃ ādidukopi. Kasmā? Anupādārūpassa ekantena anidassanattā. So hi yaṃ taṃ rūpaṃ noupādā taṃ atthi sanidassanaṃ, atthi anidassananti – evaṃ catutthena dukena saddhiṃ yojiyamāno yogaṃ na gacchati. Tasmā taṃ atikkamitvā pañcamena saha yojito. Evaṃ yo yena saddhiṃ yogaṃ gacchati, yo ca na gacchati so veditabboti. Idaṃ catutthasaṅgahe pāḷivavatthānaṃ. Ito pare pana pañcavidhasaṅgahādayo satta saṅgahā asammissā eva. Evaṃ sakalāyapi mātikāya pāḷivavatthānaṃ veditabbaṃ.
Related texts:
తిపిటక (మూల) • Tipiṭaka (Mūla) / అభిధమ్మపిటక • Abhidhammapiṭaka / ధమ్మసఙ్గణీపాళి • Dhammasaṅgaṇīpāḷi / మాతికా • Mātikā
టీకా • Tīkā / అభిధమ్మపిటక (టీకా) • Abhidhammapiṭaka (ṭīkā) / ధమ్మసఙ్గణీ-మూలటీకా • Dhammasaṅgaṇī-mūlaṭīkā / చతుబ్బిధాదిరూపసఙ్గహవణ్ణనా • Catubbidhādirūpasaṅgahavaṇṇanā
టీకా • Tīkā / అభిధమ్మపిటక (టీకా) • Abhidhammapiṭaka (ṭīkā) / ధమ్మసఙ్గణీ-అనుటీకా • Dhammasaṅgaṇī-anuṭīkā / చతుబ్బిధాదిరూపసఙ్గహవణ్ణనా • Catubbidhādirūpasaṅgahavaṇṇanā