| Library / Tipiṭaka / តិបិដក • Tipiṭaka / ធម្មសង្គណិ-អដ្ឋកថា • Dhammasaṅgaṇi-aṭṭhakathā |
ចតុព្ពិធាទិរូបសង្គហា
Catubbidhādirūpasaṅgahā
៥៨៦. ចតុត្ថសង្គហេ ទ្វាវីសតិ ចតុក្កា។ តត្ថ សព្ពបច្ឆិមោ អត្ថិ រូបំ ឧបាទា អត្ថិ រូបំ នោឧបាទាតិ ឯវំ ឥធ វុត្តំ មាតិកំ អនាមសិត្វា ឋបិតោ ។ ឥតរេ បន អាមសិត្វា ឋបិតា។ កថំ? យេ តាវ ឥធ ទុវិធសង្គហេ បកិណ្ណកេសុ អាទិតោ តយោ ទុកា, តេសុ ឯកេកំ គហេត្វា យំ តំ រូបំ ឧបាទា តំ អត្ថិ ឧបាទិណ្ណំ, អត្ថិ អនុបាទិណ្ណន្តិអាទិនា នយេន បញ្ចហិ បញ្ចហិ ទុកេហិ សទ្ធិំ យោជេត្វា ទុកត្តយមូលកា អាទិម្ហិ បញ្ចទស ចតុក្កា ឋបិតា។
586. Catutthasaṅgahe dvāvīsati catukkā. Tattha sabbapacchimo atthi rūpaṃ upādā atthi rūpaṃ noupādāti evaṃ idha vuttaṃ mātikaṃ anāmasitvā ṭhapito . Itare pana āmasitvā ṭhapitā. Kathaṃ? Ye tāva idha duvidhasaṅgahe pakiṇṇakesu ādito tayo dukā, tesu ekekaṃ gahetvā yaṃ taṃ rūpaṃ upādā taṃ atthi upādiṇṇaṃ, atthi anupādiṇṇantiādinā nayena pañcahi pañcahi dukehi saddhiṃ yojetvā dukattayamūlakā ādimhi pañcadasa catukkā ṭhapitā.
ឥទានិ យោ យំ ចតុក្កោ សនិទស្សនទុកោ សោ យស្មា យំ តំ រូបំ សនិទស្សនំ តំ អត្ថិ សប្បដិឃំ, អត្ថិ អប្បដិឃន្តិអាទិនា នយេន បរេហិ វា, អត្ថិ ឧបាទា អត្ថិ នោឧបាទាតិអាទិនា នយេន បុរិមេហិ វា, ទុកេហិ សទ្ធិំ អត្ថាភាវតោ កមាភាវតោ វិសេសាភាវតោ ច យោគំ ន គច្ឆតិ។ សនិទស្សនញ្ហិ ‘អប្បដិឃំ’ នាម, ‘នោ ឧបាទា’ វា នត្ថីតិ អត្ថាភាវតោ យោគំ ន គច្ឆតិ។ ‘ឧបាទិណ្ណំ បន អនុបាទិណ្ណញ្ច អត្ថិ តំ កមាភាវា យោគំ ន គច្ឆតិ។ សព្ពទុកា ហិ បច្ឆិមបច្ឆិមេហេវ សទ្ធិំ យោជិតា។ អយមេត្ថ កមោ។ បុរិមេហិ បន សទ្ធិំ កមាភាវោតិ។ ‘សតិ អត្ថេ កមាភាវោ អការណំ។ តស្មា ឧបាទិណ្ណបទាទីហិ សទ្ធិំ យោជេតព្ពោ’តិ ចេ – ន, វិសេសាភាវា; ឧបាទិណ្ណបទាទីនិ ហិ ឥមិនា សទ្ធិំ យោជិតានិ។ តត្ថ ‘ឧបាទិណ្ណំ វា សនិទស្សនំ, សនិទស្សនំ វា ឧបាទិណ្ណ’ន្តិ វុត្តេ វិសេសោ នត្ថីតិ វិសេសាភាវាបិ យោគំ ន គច្ឆតិ។ តស្មា តំ ចតុត្ថទុកំ អនាមសិត្វា, តតោ បរេហិ អត្ថិ រូបំ សប្បដិឃន្តិអាទីហិ តីហិ ទុកេហិ សទ្ធិំ ‘យំ តំ រូបំ សប្បដិឃំ តំ អត្ថិ ឥន្ទ្រិយំ, អត្ថិ ន ឥន្ទ្រិយំ, យំ តំ រូបំ អប្បដិឃំ តំ អត្ថិ ឥន្ទ្រិយំ, អត្ថិ ន ឥន្ទ្រិយ’ន្តិអាទិនា នយេន យុជ្ជមានេ ទ្វេ ទ្វេ ទុកេ យោជេត្វា ឆ ចតុក្កា ឋបិតា។
Idāni yo yaṃ catukko sanidassanaduko so yasmā yaṃ taṃ rūpaṃ sanidassanaṃ taṃ atthi sappaṭighaṃ, atthi appaṭighantiādinā nayena parehi vā, atthi upādā atthi noupādātiādinā nayena purimehi vā, dukehi saddhiṃ atthābhāvato kamābhāvato visesābhāvato ca yogaṃ na gacchati. Sanidassanañhi ‘appaṭighaṃ’ nāma, ‘no upādā’ vā natthīti atthābhāvato yogaṃ na gacchati. ‘Upādiṇṇaṃ pana anupādiṇṇañca atthi taṃ kamābhāvā yogaṃ na gacchati. Sabbadukā hi pacchimapacchimeheva saddhiṃ yojitā. Ayamettha kamo. Purimehi pana saddhiṃ kamābhāvoti. ‘Sati atthe kamābhāvo akāraṇaṃ. Tasmā upādiṇṇapadādīhi saddhiṃ yojetabbo’ti ce – na, visesābhāvā; upādiṇṇapadādīni hi iminā saddhiṃ yojitāni. Tattha ‘upādiṇṇaṃ vā sanidassanaṃ, sanidassanaṃ vā upādiṇṇa’nti vutte viseso natthīti visesābhāvāpi yogaṃ na gacchati. Tasmā taṃ catutthadukaṃ anāmasitvā, tato parehi atthi rūpaṃ sappaṭighantiādīhi tīhi dukehi saddhiṃ ‘yaṃ taṃ rūpaṃ sappaṭighaṃ taṃ atthi indriyaṃ, atthi na indriyaṃ, yaṃ taṃ rūpaṃ appaṭighaṃ taṃ atthi indriyaṃ, atthi na indriya’ntiādinā nayena yujjamāne dve dve duke yojetvā cha catukkā ṭhapitā.
យថា ចាយំ ចតុត្ថទុកោ យោគំ ន គច្ឆតិ, តថា តេន សទ្ធិំ អាទិទុកោបិ។ កស្មា? អនុបាទារូបស្ស ឯកន្តេន អនិទស្សនត្តា។ សោ ហិ យំ តំ រូបំ នោឧបាទា តំ អត្ថិ សនិទស្សនំ, អត្ថិ អនិទស្សនន្តិ – ឯវំ ចតុត្ថេន ទុកេន សទ្ធិំ យោជិយមានោ យោគំ ន គច្ឆតិ។ តស្មា តំ អតិក្កមិត្វា បញ្ចមេន សហ យោជិតោ។ ឯវំ យោ យេន សទ្ធិំ យោគំ គច្ឆតិ, យោ ច ន គច្ឆតិ សោ វេទិតព្ពោតិ។ ឥទំ ចតុត្ថសង្គហេ បាឡិវវត្ថានំ។ ឥតោ បរេ បន បញ្ចវិធសង្គហាទយោ សត្ត សង្គហា អសម្មិស្សា ឯវ។ ឯវំ សកលាយបិ មាតិកាយ បាឡិវវត្ថានំ វេទិតព្ពំ។
Yathā cāyaṃ catutthaduko yogaṃ na gacchati, tathā tena saddhiṃ ādidukopi. Kasmā? Anupādārūpassa ekantena anidassanattā. So hi yaṃ taṃ rūpaṃ noupādā taṃ atthi sanidassanaṃ, atthi anidassananti – evaṃ catutthena dukena saddhiṃ yojiyamāno yogaṃ na gacchati. Tasmā taṃ atikkamitvā pañcamena saha yojito. Evaṃ yo yena saddhiṃ yogaṃ gacchati, yo ca na gacchati so veditabboti. Idaṃ catutthasaṅgahe pāḷivavatthānaṃ. Ito pare pana pañcavidhasaṅgahādayo satta saṅgahā asammissā eva. Evaṃ sakalāyapi mātikāya pāḷivavatthānaṃ veditabbaṃ.
Related texts:
តិបិដក (មូល) • Tipiṭaka (Mūla) / អភិធម្មបិដក • Abhidhammapiṭaka / ធម្មសង្គណីបាឡិ • Dhammasaṅgaṇīpāḷi / មាតិកា • Mātikā
ដីកា • Tīkā / អភិធម្មបិដក (ដីកា) • Abhidhammapiṭaka (ṭīkā) / ធម្មសង្គណី-មូលដីកា • Dhammasaṅgaṇī-mūlaṭīkā / ចតុព្ពិធាទិរូបសង្គហវណ្ណនា • Catubbidhādirūpasaṅgahavaṇṇanā
ដីកា • Tīkā / អភិធម្មបិដក (ដីកា) • Abhidhammapiṭaka (ṭīkā) / ធម្មសង្គណី-អនុដីកា • Dhammasaṅgaṇī-anuṭīkā / ចតុព្ពិធាទិរូបសង្គហវណ្ណនា • Catubbidhādirūpasaṅgahavaṇṇanā
