| Library / Tipiṭaka / ਤਿਪਿਟਕ • Tipiṭaka / ਧਮ੍ਮਸਙ੍ਗਣਿ-ਅਟ੍ਠਕਥਾ • Dhammasaṅgaṇi-aṭṭhakathā |
ਚਤੁਬ੍ਬਿਧਾਦਿਰੂਪਸਙ੍ਗਹਾ
Catubbidhādirūpasaṅgahā
੫੮੬. ਚਤੁਤ੍ਥਸਙ੍ਗਹੇ ਦ੍વਾવੀਸਤਿ ਚਤੁਕ੍ਕਾ। ਤਤ੍ਥ ਸਬ੍ਬਪਚ੍ਛਿਮੋ ਅਤ੍ਥਿ ਰੂਪਂ ਉਪਾਦਾ ਅਤ੍ਥਿ ਰੂਪਂ ਨੋਉਪਾਦਾਤਿ ਏવਂ ਇਧ વੁਤ੍ਤਂ ਮਾਤਿਕਂ ਅਨਾਮਸਿਤ੍વਾ ਠਪਿਤੋ । ਇਤਰੇ ਪਨ ਆਮਸਿਤ੍વਾ ਠਪਿਤਾ। ਕਥਂ? ਯੇ ਤਾવ ਇਧ ਦੁવਿਧਸਙ੍ਗਹੇ ਪਕਿਣ੍ਣਕੇਸੁ ਆਦਿਤੋ ਤਯੋ ਦੁਕਾ, ਤੇਸੁ ਏਕੇਕਂ ਗਹੇਤ੍વਾ ਯਂ ਤਂ ਰੂਪਂ ਉਪਾਦਾ ਤਂ ਅਤ੍ਥਿ ਉਪਾਦਿਣ੍ਣਂ, ਅਤ੍ਥਿ ਅਨੁਪਾਦਿਣ੍ਣਨ੍ਤਿਆਦਿਨਾ ਨਯੇਨ ਪਞ੍ਚਹਿ ਪਞ੍ਚਹਿ ਦੁਕੇਹਿ ਸਦ੍ਧਿਂ ਯੋਜੇਤ੍વਾ ਦੁਕਤ੍ਤਯਮੂਲਕਾ ਆਦਿਮ੍ਹਿ ਪਞ੍ਚਦਸ ਚਤੁਕ੍ਕਾ ਠਪਿਤਾ।
586. Catutthasaṅgahe dvāvīsati catukkā. Tattha sabbapacchimo atthi rūpaṃ upādā atthi rūpaṃ noupādāti evaṃ idha vuttaṃ mātikaṃ anāmasitvā ṭhapito . Itare pana āmasitvā ṭhapitā. Kathaṃ? Ye tāva idha duvidhasaṅgahe pakiṇṇakesu ādito tayo dukā, tesu ekekaṃ gahetvā yaṃ taṃ rūpaṃ upādā taṃ atthi upādiṇṇaṃ, atthi anupādiṇṇantiādinā nayena pañcahi pañcahi dukehi saddhiṃ yojetvā dukattayamūlakā ādimhi pañcadasa catukkā ṭhapitā.
ਇਦਾਨਿ ਯੋ ਯਂ ਚਤੁਕ੍ਕੋ ਸਨਿਦਸ੍ਸਨਦੁਕੋ ਸੋ ਯਸ੍ਮਾ ਯਂ ਤਂ ਰੂਪਂ ਸਨਿਦਸ੍ਸਨਂ ਤਂ ਅਤ੍ਥਿ ਸਪ੍ਪਟਿਘਂ, ਅਤ੍ਥਿ ਅਪ੍ਪਟਿਘਨ੍ਤਿਆਦਿਨਾ ਨਯੇਨ ਪਰੇਹਿ વਾ, ਅਤ੍ਥਿ ਉਪਾਦਾ ਅਤ੍ਥਿ ਨੋਉਪਾਦਾਤਿਆਦਿਨਾ ਨਯੇਨ ਪੁਰਿਮੇਹਿ વਾ, ਦੁਕੇਹਿ ਸਦ੍ਧਿਂ ਅਤ੍ਥਾਭਾવਤੋ ਕਮਾਭਾવਤੋ વਿਸੇਸਾਭਾવਤੋ ਚ ਯੋਗਂ ਨ ਗਚ੍ਛਤਿ। ਸਨਿਦਸ੍ਸਨਞ੍ਹਿ ‘ਅਪ੍ਪਟਿਘਂ’ ਨਾਮ, ‘ਨੋ ਉਪਾਦਾ’ વਾ ਨਤ੍ਥੀਤਿ ਅਤ੍ਥਾਭਾવਤੋ ਯੋਗਂ ਨ ਗਚ੍ਛਤਿ। ‘ਉਪਾਦਿਣ੍ਣਂ ਪਨ ਅਨੁਪਾਦਿਣ੍ਣਞ੍ਚ ਅਤ੍ਥਿ ਤਂ ਕਮਾਭਾવਾ ਯੋਗਂ ਨ ਗਚ੍ਛਤਿ। ਸਬ੍ਬਦੁਕਾ ਹਿ ਪਚ੍ਛਿਮਪਚ੍ਛਿਮੇਹੇવ ਸਦ੍ਧਿਂ ਯੋਜਿਤਾ। ਅਯਮੇਤ੍ਥ ਕਮੋ। ਪੁਰਿਮੇਹਿ ਪਨ ਸਦ੍ਧਿਂ ਕਮਾਭਾવੋਤਿ। ‘ਸਤਿ ਅਤ੍ਥੇ ਕਮਾਭਾવੋ ਅਕਾਰਣਂ। ਤਸ੍ਮਾ ਉਪਾਦਿਣ੍ਣਪਦਾਦੀਹਿ ਸਦ੍ਧਿਂ ਯੋਜੇਤਬ੍ਬੋ’ਤਿ ਚੇ – ਨ, વਿਸੇਸਾਭਾવਾ; ਉਪਾਦਿਣ੍ਣਪਦਾਦੀਨਿ ਹਿ ਇਮਿਨਾ ਸਦ੍ਧਿਂ ਯੋਜਿਤਾਨਿ। ਤਤ੍ਥ ‘ਉਪਾਦਿਣ੍ਣਂ વਾ ਸਨਿਦਸ੍ਸਨਂ, ਸਨਿਦਸ੍ਸਨਂ વਾ ਉਪਾਦਿਣ੍ਣ’ਨ੍ਤਿ વੁਤ੍ਤੇ વਿਸੇਸੋ ਨਤ੍ਥੀਤਿ વਿਸੇਸਾਭਾવਾਪਿ ਯੋਗਂ ਨ ਗਚ੍ਛਤਿ। ਤਸ੍ਮਾ ਤਂ ਚਤੁਤ੍ਥਦੁਕਂ ਅਨਾਮਸਿਤ੍વਾ, ਤਤੋ ਪਰੇਹਿ ਅਤ੍ਥਿ ਰੂਪਂ ਸਪ੍ਪਟਿਘਨ੍ਤਿਆਦੀਹਿ ਤੀਹਿ ਦੁਕੇਹਿ ਸਦ੍ਧਿਂ ‘ਯਂ ਤਂ ਰੂਪਂ ਸਪ੍ਪਟਿਘਂ ਤਂ ਅਤ੍ਥਿ ਇਨ੍ਦ੍ਰਿਯਂ, ਅਤ੍ਥਿ ਨ ਇਨ੍ਦ੍ਰਿਯਂ, ਯਂ ਤਂ ਰੂਪਂ ਅਪ੍ਪਟਿਘਂ ਤਂ ਅਤ੍ਥਿ ਇਨ੍ਦ੍ਰਿਯਂ, ਅਤ੍ਥਿ ਨ ਇਨ੍ਦ੍ਰਿਯ’ਨ੍ਤਿਆਦਿਨਾ ਨਯੇਨ ਯੁਜ੍ਜਮਾਨੇ ਦ੍વੇ ਦ੍વੇ ਦੁਕੇ ਯੋਜੇਤ੍વਾ ਛ ਚਤੁਕ੍ਕਾ ਠਪਿਤਾ।
Idāni yo yaṃ catukko sanidassanaduko so yasmā yaṃ taṃ rūpaṃ sanidassanaṃ taṃ atthi sappaṭighaṃ, atthi appaṭighantiādinā nayena parehi vā, atthi upādā atthi noupādātiādinā nayena purimehi vā, dukehi saddhiṃ atthābhāvato kamābhāvato visesābhāvato ca yogaṃ na gacchati. Sanidassanañhi ‘appaṭighaṃ’ nāma, ‘no upādā’ vā natthīti atthābhāvato yogaṃ na gacchati. ‘Upādiṇṇaṃ pana anupādiṇṇañca atthi taṃ kamābhāvā yogaṃ na gacchati. Sabbadukā hi pacchimapacchimeheva saddhiṃ yojitā. Ayamettha kamo. Purimehi pana saddhiṃ kamābhāvoti. ‘Sati atthe kamābhāvo akāraṇaṃ. Tasmā upādiṇṇapadādīhi saddhiṃ yojetabbo’ti ce – na, visesābhāvā; upādiṇṇapadādīni hi iminā saddhiṃ yojitāni. Tattha ‘upādiṇṇaṃ vā sanidassanaṃ, sanidassanaṃ vā upādiṇṇa’nti vutte viseso natthīti visesābhāvāpi yogaṃ na gacchati. Tasmā taṃ catutthadukaṃ anāmasitvā, tato parehi atthi rūpaṃ sappaṭighantiādīhi tīhi dukehi saddhiṃ ‘yaṃ taṃ rūpaṃ sappaṭighaṃ taṃ atthi indriyaṃ, atthi na indriyaṃ, yaṃ taṃ rūpaṃ appaṭighaṃ taṃ atthi indriyaṃ, atthi na indriya’ntiādinā nayena yujjamāne dve dve duke yojetvā cha catukkā ṭhapitā.
ਯਥਾ ਚਾਯਂ ਚਤੁਤ੍ਥਦੁਕੋ ਯੋਗਂ ਨ ਗਚ੍ਛਤਿ, ਤਥਾ ਤੇਨ ਸਦ੍ਧਿਂ ਆਦਿਦੁਕੋਪਿ। ਕਸ੍ਮਾ? ਅਨੁਪਾਦਾਰੂਪਸ੍ਸ ਏਕਨ੍ਤੇਨ ਅਨਿਦਸ੍ਸਨਤ੍ਤਾ। ਸੋ ਹਿ ਯਂ ਤਂ ਰੂਪਂ ਨੋਉਪਾਦਾ ਤਂ ਅਤ੍ਥਿ ਸਨਿਦਸ੍ਸਨਂ, ਅਤ੍ਥਿ ਅਨਿਦਸ੍ਸਨਨ੍ਤਿ – ਏવਂ ਚਤੁਤ੍ਥੇਨ ਦੁਕੇਨ ਸਦ੍ਧਿਂ ਯੋਜਿਯਮਾਨੋ ਯੋਗਂ ਨ ਗਚ੍ਛਤਿ। ਤਸ੍ਮਾ ਤਂ ਅਤਿਕ੍ਕਮਿਤ੍વਾ ਪਞ੍ਚਮੇਨ ਸਹ ਯੋਜਿਤੋ। ਏવਂ ਯੋ ਯੇਨ ਸਦ੍ਧਿਂ ਯੋਗਂ ਗਚ੍ਛਤਿ, ਯੋ ਚ ਨ ਗਚ੍ਛਤਿ ਸੋ વੇਦਿਤਬ੍ਬੋਤਿ। ਇਦਂ ਚਤੁਤ੍ਥਸਙ੍ਗਹੇ ਪਾਲ਼ਿવવਤ੍ਥਾਨਂ। ਇਤੋ ਪਰੇ ਪਨ ਪਞ੍ਚવਿਧਸਙ੍ਗਹਾਦਯੋ ਸਤ੍ਤ ਸਙ੍ਗਹਾ ਅਸਮ੍ਮਿਸ੍ਸਾ ਏવ। ਏવਂ ਸਕਲਾਯਪਿ ਮਾਤਿਕਾਯ ਪਾਲ਼ਿવવਤ੍ਥਾਨਂ વੇਦਿਤਬ੍ਬਂ।
Yathā cāyaṃ catutthaduko yogaṃ na gacchati, tathā tena saddhiṃ ādidukopi. Kasmā? Anupādārūpassa ekantena anidassanattā. So hi yaṃ taṃ rūpaṃ noupādā taṃ atthi sanidassanaṃ, atthi anidassananti – evaṃ catutthena dukena saddhiṃ yojiyamāno yogaṃ na gacchati. Tasmā taṃ atikkamitvā pañcamena saha yojito. Evaṃ yo yena saddhiṃ yogaṃ gacchati, yo ca na gacchati so veditabboti. Idaṃ catutthasaṅgahe pāḷivavatthānaṃ. Ito pare pana pañcavidhasaṅgahādayo satta saṅgahā asammissā eva. Evaṃ sakalāyapi mātikāya pāḷivavatthānaṃ veditabbaṃ.
Related texts:
ਤਿਪਿਟਕ (ਮੂਲ) • Tipiṭaka (Mūla) / ਅਭਿਧਮ੍ਮਪਿਟਕ • Abhidhammapiṭaka / ਧਮ੍ਮਸਙ੍ਗਣੀਪਾਲ਼ਿ • Dhammasaṅgaṇīpāḷi / ਮਾਤਿਕਾ • Mātikā
ਟੀਕਾ • Tīkā / ਅਭਿਧਮ੍ਮਪਿਟਕ (ਟੀਕਾ) • Abhidhammapiṭaka (ṭīkā) / ਧਮ੍ਮਸਙ੍ਗਣੀ-ਮੂਲਟੀਕਾ • Dhammasaṅgaṇī-mūlaṭīkā / ਚਤੁਬ੍ਬਿਧਾਦਿਰੂਪਸਙ੍ਗਹવਣ੍ਣਨਾ • Catubbidhādirūpasaṅgahavaṇṇanā
ਟੀਕਾ • Tīkā / ਅਭਿਧਮ੍ਮਪਿਟਕ (ਟੀਕਾ) • Abhidhammapiṭaka (ṭīkā) / ਧਮ੍ਮਸਙ੍ਗਣੀ-ਅਨੁਟੀਕਾ • Dhammasaṅgaṇī-anuṭīkā / ਚਤੁਬ੍ਬਿਧਾਦਿਰੂਪਸਙ੍ਗਹવਣ੍ਣਨਾ • Catubbidhādirūpasaṅgahavaṇṇanā
