| Library / Tipiṭaka / तिपिटक • Tipiṭaka / धम्मसङ्गणी-अनुटीका • Dhammasaṅgaṇī-anuṭīkā |
चतुब्बिधादिरूपसङ्गहवण्णना
Catubbidhādirūpasaṅgahavaṇṇanā
५८६. चित्ततो एव समुट्ठातीति चित्तसमुट्ठानन्ति इममेव अत्थं गहेत्वा ‘‘विञ्ञत्तिदुकादीहि समानगतिको चित्तसमुट्ठानदुको’’ति वुत्तं । विनिवत्तिते हि सामञ्ञे यं रूपं जनकपच्चयेसु चित्ततो समुट्ठाति, तं चित्ततो एव समुट्ठातीति। विञ्ञत्तिदुकादीहीति आदि-सद्देन चित्तसहभुचित्तानुपरिवत्तिदुके सङ्गण्हाति। लब्भमानोति यं तं रूपं उपादा, तं अत्थि चित्तसमुट्ठानं, अत्थि न चित्तसमुट्ठानं। यं तं रूपं नुपादा, तं अत्थि चित्तसमुट्ठानं, अत्थि न चित्तसमुट्ठानन्ति एवं लब्भमानो। सनिदस्सनदुकादीनन्ति आदि-सद्देन सप्पटिघमहाभूतदुकादयो सङ्गण्हाति। तेनाति चित्तसमुट्ठानदुकेन। तस्साति चित्तसमुट्ठानदुकस्सेव। अञ्ञे पनाति विञ्ञत्तिचित्तसमुट्ठानचित्तसहभुचित्तानुपरिवत्तिदुकेहि अञ्ञेपि पकिण्णकदुका।
586. Cittato eva samuṭṭhātīti cittasamuṭṭhānanti imameva atthaṃ gahetvā ‘‘viññattidukādīhi samānagatiko cittasamuṭṭhānaduko’’ti vuttaṃ . Vinivattite hi sāmaññe yaṃ rūpaṃ janakapaccayesu cittato samuṭṭhāti, taṃ cittato eva samuṭṭhātīti. Viññattidukādīhīti ādi-saddena cittasahabhucittānuparivattiduke saṅgaṇhāti. Labbhamānoti yaṃ taṃ rūpaṃ upādā, taṃ atthi cittasamuṭṭhānaṃ, atthi na cittasamuṭṭhānaṃ. Yaṃ taṃ rūpaṃ nupādā, taṃ atthi cittasamuṭṭhānaṃ, atthi na cittasamuṭṭhānanti evaṃ labbhamāno. Sanidassanadukādīnanti ādi-saddena sappaṭighamahābhūtadukādayo saṅgaṇhāti. Tenāti cittasamuṭṭhānadukena. Tassāti cittasamuṭṭhānadukasseva. Aññe panāti viññatticittasamuṭṭhānacittasahabhucittānuparivattidukehi aññepi pakiṇṇakadukā.
सद्दायतनस्स एकन्ततो अनुपादिन्नत्ता ‘‘सोतसम्फस्सारम्मणदुकादयो वज्जेत्वा’’ति वुत्तं। चतुक्का लब्भन्तीति यं तं रूपं उपादिन्नं, तं अत्थि चक्खुसम्फस्सस्स आरम्मणं, अत्थि चक्खुसम्फस्सस्स नारम्मणं। यं तं रूपं अनुपादिन्नं, तं अत्थि चक्खुसम्फस्सस्स आरम्मणं, अत्थि चक्खुसम्फस्सस्स नारम्मणन्ति एवमादयो सब्बारम्मणबाहिरायतनादिलब्भमानदुकेहि योजनायं चतुक्का लब्भन्तीति सम्बन्धो। अवसेसेहीति आरम्मणबाहिरायतनरूपधातुदुकादितो लब्भमानदुकेहीति वुत्तदुकरासितो अवसेसेहि। तेसन्ति उपादिन्नउपादिन्नुपादानियचित्तसमुट्ठानदुकानं। अञ्ञेसन्ति उपादिन्नदुकादितो अञ्ञेसं उपादादुकादीनं। वत्थुदुकादीहीति आदि-सद्देन चक्खायतनदुकादयो सङ्गण्हाति। एत्थापि अवसेसेहि तेसं अञ्ञेसञ्च योजनाय चतुक्का न लब्भन्तीति सम्बन्धो।
Saddāyatanassa ekantato anupādinnattā ‘‘sotasamphassārammaṇadukādayo vajjetvā’’ti vuttaṃ. Catukkā labbhantīti yaṃ taṃ rūpaṃ upādinnaṃ, taṃ atthi cakkhusamphassassa ārammaṇaṃ, atthi cakkhusamphassassa nārammaṇaṃ. Yaṃ taṃ rūpaṃ anupādinnaṃ, taṃ atthi cakkhusamphassassa ārammaṇaṃ, atthi cakkhusamphassassa nārammaṇanti evamādayo sabbārammaṇabāhirāyatanādilabbhamānadukehi yojanāyaṃ catukkā labbhantīti sambandho. Avasesehīti ārammaṇabāhirāyatanarūpadhātudukādito labbhamānadukehīti vuttadukarāsito avasesehi. Tesanti upādinnaupādinnupādāniyacittasamuṭṭhānadukānaṃ. Aññesanti upādinnadukādito aññesaṃ upādādukādīnaṃ. Vatthudukādīhīti ādi-saddena cakkhāyatanadukādayo saṅgaṇhāti. Etthāpi avasesehi tesaṃ aññesañca yojanāya catukkā na labbhantīti sambandho.
चतुब्बिधादिरूपसङ्गहवण्णना निट्ठिता।
Catubbidhādirūpasaṅgahavaṇṇanā niṭṭhitā.
उद्देसवण्णना निट्ठिता।
Uddesavaṇṇanā niṭṭhitā.
Related texts:
तिपिटक (मूल) • Tipiṭaka (Mūla) / अभिधम्मपिटक • Abhidhammapiṭaka / धम्मसङ्गणीपाळि • Dhammasaṅgaṇīpāḷi / मातिका • Mātikā
अट्ठकथा • Aṭṭhakathā / अभिधम्मपिटक (अट्ठकथा) • Abhidhammapiṭaka (aṭṭhakathā) / धम्मसङ्गणि-अट्ठकथा • Dhammasaṅgaṇi-aṭṭhakathā / चतुब्बिधादिरूपसङ्गहा • Catubbidhādirūpasaṅgahā
टीका • Tīkā / अभिधम्मपिटक (टीका) • Abhidhammapiṭaka (ṭīkā) / धम्मसङ्गणी-मूलटीका • Dhammasaṅgaṇī-mūlaṭīkā / चतुब्बिधादिरूपसङ्गहवण्णना • Catubbidhādirūpasaṅgahavaṇṇanā
