| Library / Tipiṭaka / ติปิฎก • Tipiṭaka / ธมฺมสงฺคณี-อนุฎีกา • Dhammasaṅgaṇī-anuṭīkā |
จตุพฺพิธาทิรูปสงฺคหวณฺณนา
Catubbidhādirūpasaṅgahavaṇṇanā
๕๘๖. จิตฺตโต เอว สมุฎฺฐาตีติ จิตฺตสมุฎฺฐานนฺติ อิมเมว อตฺถํ คเหตฺวา ‘‘วิญฺญตฺติทุกาทีหิ สมานคติโก จิตฺตสมุฎฺฐานทุโก’’ติ วุตฺตํ ฯ วินิวตฺติเต หิ สามเญฺญ ยํ รูปํ ชนกปจฺจเยสุ จิตฺตโต สมุฎฺฐาติ, ตํ จิตฺตโต เอว สมุฎฺฐาตีติฯ วิญฺญตฺติทุกาทีหีติ อาทิ-สเทฺทน จิตฺตสหภุจิตฺตานุปริวตฺติทุเก สงฺคณฺหาติฯ ลพฺภมาโนติ ยํ ตํ รูปํ อุปาทา, ตํ อตฺถิ จิตฺตสมุฎฺฐานํ, อตฺถิ น จิตฺตสมุฎฺฐานํฯ ยํ ตํ รูปํ นุปาทา, ตํ อตฺถิ จิตฺตสมุฎฺฐานํ, อตฺถิ น จิตฺตสมุฎฺฐานนฺติ เอวํ ลพฺภมาโนฯ สนิทสฺสนทุกาทีนนฺติ อาทิ-สเทฺทน สปฺปฎิฆมหาภูตทุกาทโย สงฺคณฺหาติฯ เตนาติ จิตฺตสมุฎฺฐานทุเกนฯ ตสฺสาติ จิตฺตสมุฎฺฐานทุกเสฺสวฯ อเญฺญ ปนาติ วิญฺญตฺติจิตฺตสมุฎฺฐานจิตฺตสหภุจิตฺตานุปริวตฺติทุเกหิ อเญฺญปิ ปกิณฺณกทุกาฯ
586. Cittato eva samuṭṭhātīti cittasamuṭṭhānanti imameva atthaṃ gahetvā ‘‘viññattidukādīhi samānagatiko cittasamuṭṭhānaduko’’ti vuttaṃ . Vinivattite hi sāmaññe yaṃ rūpaṃ janakapaccayesu cittato samuṭṭhāti, taṃ cittato eva samuṭṭhātīti. Viññattidukādīhīti ādi-saddena cittasahabhucittānuparivattiduke saṅgaṇhāti. Labbhamānoti yaṃ taṃ rūpaṃ upādā, taṃ atthi cittasamuṭṭhānaṃ, atthi na cittasamuṭṭhānaṃ. Yaṃ taṃ rūpaṃ nupādā, taṃ atthi cittasamuṭṭhānaṃ, atthi na cittasamuṭṭhānanti evaṃ labbhamāno. Sanidassanadukādīnanti ādi-saddena sappaṭighamahābhūtadukādayo saṅgaṇhāti. Tenāti cittasamuṭṭhānadukena. Tassāti cittasamuṭṭhānadukasseva. Aññe panāti viññatticittasamuṭṭhānacittasahabhucittānuparivattidukehi aññepi pakiṇṇakadukā.
สทฺทายตนสฺส เอกนฺตโต อนุปาทินฺนตฺตา ‘‘โสตสมฺผสฺสารมฺมณทุกาทโย วเชฺชตฺวา’’ติ วุตฺตํฯ จตุกฺกา ลพฺภนฺตีติ ยํ ตํ รูปํ อุปาทินฺนํ, ตํ อตฺถิ จกฺขุสมฺผสฺสสฺส อารมฺมณํ, อตฺถิ จกฺขุสมฺผสฺสสฺส นารมฺมณํฯ ยํ ตํ รูปํ อนุปาทินฺนํ, ตํ อตฺถิ จกฺขุสมฺผสฺสสฺส อารมฺมณํ, อตฺถิ จกฺขุสมฺผสฺสสฺส นารมฺมณนฺติ เอวมาทโย สพฺพารมฺมณพาหิรายตนาทิลพฺภมานทุเกหิ โยชนายํ จตุกฺกา ลพฺภนฺตีติ สมฺพโนฺธฯ อวเสเสหีติ อารมฺมณพาหิรายตนรูปธาตุทุกาทิโต ลพฺภมานทุเกหีติ วุตฺตทุกราสิโต อวเสเสหิฯ เตสนฺติ อุปาทินฺนอุปาทินฺนุปาทานิยจิตฺตสมุฎฺฐานทุกานํฯ อเญฺญสนฺติ อุปาทินฺนทุกาทิโต อเญฺญสํ อุปาทาทุกาทีนํฯ วตฺถุทุกาทีหีติ อาทิ-สเทฺทน จกฺขายตนทุกาทโย สงฺคณฺหาติฯ เอตฺถาปิ อวเสเสหิ เตสํ อเญฺญสญฺจ โยชนาย จตุกฺกา น ลพฺภนฺตีติ สมฺพโนฺธฯ
Saddāyatanassa ekantato anupādinnattā ‘‘sotasamphassārammaṇadukādayo vajjetvā’’ti vuttaṃ. Catukkā labbhantīti yaṃ taṃ rūpaṃ upādinnaṃ, taṃ atthi cakkhusamphassassa ārammaṇaṃ, atthi cakkhusamphassassa nārammaṇaṃ. Yaṃ taṃ rūpaṃ anupādinnaṃ, taṃ atthi cakkhusamphassassa ārammaṇaṃ, atthi cakkhusamphassassa nārammaṇanti evamādayo sabbārammaṇabāhirāyatanādilabbhamānadukehi yojanāyaṃ catukkā labbhantīti sambandho. Avasesehīti ārammaṇabāhirāyatanarūpadhātudukādito labbhamānadukehīti vuttadukarāsito avasesehi. Tesanti upādinnaupādinnupādāniyacittasamuṭṭhānadukānaṃ. Aññesanti upādinnadukādito aññesaṃ upādādukādīnaṃ. Vatthudukādīhīti ādi-saddena cakkhāyatanadukādayo saṅgaṇhāti. Etthāpi avasesehi tesaṃ aññesañca yojanāya catukkā na labbhantīti sambandho.
จตุพฺพิธาทิรูปสงฺคหวณฺณนา นิฎฺฐิตาฯ
Catubbidhādirūpasaṅgahavaṇṇanā niṭṭhitā.
อุเทฺทสวณฺณนา นิฎฺฐิตาฯ
Uddesavaṇṇanā niṭṭhitā.
Related texts:
ติปิฎก (มูล) • Tipiṭaka (Mūla) / อภิธมฺมปิฎก • Abhidhammapiṭaka / ธมฺมสงฺคณีปาฬิ • Dhammasaṅgaṇīpāḷi / มาติกา • Mātikā
อฎฺฐกถา • Aṭṭhakathā / อภิธมฺมปิฎก (อฎฺฐกถา) • Abhidhammapiṭaka (aṭṭhakathā) / ธมฺมสงฺคณิ-อฎฺฐกถา • Dhammasaṅgaṇi-aṭṭhakathā / จตุพฺพิธาทิรูปสงฺคหา • Catubbidhādirūpasaṅgahā
ฎีกา • Tīkā / อภิธมฺมปิฎก (ฎีกา) • Abhidhammapiṭaka (ṭīkā) / ธมฺมสงฺคณี-มูลฎีกา • Dhammasaṅgaṇī-mūlaṭīkā / จตุพฺพิธาทิรูปสงฺคหวณฺณนา • Catubbidhādirūpasaṅgahavaṇṇanā
