| Library / Tipiṭaka / တိပိဋက • Tipiṭaka / ဝိမတိဝိနောဒနီ-ဋီကာ • Vimativinodanī-ṭīkā |
စတုဗ္ဗိဓဝိနယာဒိကထာဝဏ္ဏနာ
Catubbidhavinayādikathāvaṇṇanā
၄၅. နီဟရိတ္ဝာတိ ပာဠိတော ဥဒ္ဓရိတ္ဝာ, တထာ ဟိ ‘‘ပဉ္စဟုပာလိ, အင္ဂေဟိ သမန္နာဂတေန ဘိက္ခုနာ နာနုယုဉ္ဇိတဗ္ဗံ။ ကတမေဟိ ပဉ္စဟိ? သုတ္တံ န ဇာနာတိ, သုတ္တာနုလောမံ န ဇာနာတီ’’တိအာဒိပာဠိတော သုတ္တံ သုတ္တာနုလောမဉ္စ နီဟရိံသု။ ‘‘အနာပတ္တိ ဧဝံ အမ္ဟာကံ အာစရိယာနံ ဥဂ္ဂဟော ပရိပုစ္ဆာတိ ဘဏတီ’’တိ ဧဝမာဒိတော အာစရိယဝာဒံ။ ‘‘အာယသ္မာ ဥပာလိ ဧဝမာဟ – ‘အနာပတ္တိ, အာဝုသော, သုပိနန္တေနာ’တိ’’ ဧဝမာဒိတော အတ္တနော မတိံ နီဟရိံသု, သာ စ ထေရသ္သ အတ္တနောမတိ သုတ္တေန သင္ဂဟိတတ္တာ သုတ္တံ ဇာတံ, ဧဝမညာပိ သုတ္တာဒီဟိ သင္ဂဟိတာဝ ဂဟေတဗ္ဗာ, နေတရာတိ ဝေဒိတဗ္ဗံ။ အထ ဝာ နီဟရိတ္ဝာတိ ဝိဘဇိတ္ဝာ သာဋ္ဌကထံ သကလံ ဝိနယပိဋကံ သုတ္တာဒီသု စတူသု ပဒေသေသု ပက္ခိပိတ္ဝာ စတုဓာ ဝိဘဇိတ္ဝာ ဝိနယံ ပကာသေသုံ တဗ္ဗိနိမုတ္တသ္သ အဘာဝာတိ အဓိပ္ပာယော။ ဝုတ္တန္တိ နာဂသေနတ္ထေရေန မိလိန္ဒပဉ္ဟေ ဝုတ္တံ။ ကဏ္ဌာဒိဝဏ္ဏုပ္ပတ္တိဋ္ဌာနကရဏာဒီဟိ အာဟရိတ္ဝာ အတ္တနော ဝစီဝိညတ္တိယာဝ ဘာသိတဝစနံ အာဟစ္စပဒံ။ ရသောတိ သာရော ‘‘ပတ္တရသော’’တိအာဒီသု (ဓ. သ. ၆၂၈-၆၃၀) ဝိယ, ပဋိက္ခိတ္တအနုညာတသုတ္တသာရောတိ အတ္ထော, ရသောတိ ဝာ လက္ခဏံ ပဋိဝတ္ထုကံ အနုဒ္ဓရိတ္ဝာ လက္ခဏာနုလောမေန ဝုတ္တတ္တာ။ ဓမ္မသင္ဂာဟကာဒိအာစရိယဝံသေန အာဘတာ အဋ္ဌကထာ အာစရိယဝံသောတိ အာဟ ‘‘အာစရိယဝံသောတိ အာစရိယဝာဒော’’တိ။
45.Nīharitvāti pāḷito uddharitvā, tathā hi ‘‘pañcahupāli, aṅgehi samannāgatena bhikkhunā nānuyuñjitabbaṃ. Katamehi pañcahi? Suttaṃ na jānāti, suttānulomaṃ na jānātī’’tiādipāḷito suttaṃ suttānulomañca nīhariṃsu. ‘‘Anāpatti evaṃ amhākaṃ ācariyānaṃ uggaho paripucchāti bhaṇatī’’ti evamādito ācariyavādaṃ. ‘‘Āyasmā upāli evamāha – ‘anāpatti, āvuso, supinantenā’ti’’ evamādito attano matiṃ nīhariṃsu, sā ca therassa attanomati suttena saṅgahitattā suttaṃ jātaṃ, evamaññāpi suttādīhi saṅgahitāva gahetabbā, netarāti veditabbaṃ. Atha vā nīharitvāti vibhajitvā sāṭṭhakathaṃ sakalaṃ vinayapiṭakaṃ suttādīsu catūsu padesesu pakkhipitvā catudhā vibhajitvā vinayaṃ pakāsesuṃ tabbinimuttassa abhāvāti adhippāyo. Vuttanti nāgasenattherena milindapañhe vuttaṃ. Kaṇṭhādivaṇṇuppattiṭṭhānakaraṇādīhi āharitvā attano vacīviññattiyāva bhāsitavacanaṃ āhaccapadaṃ. Rasoti sāro ‘‘pattaraso’’tiādīsu (dha. sa. 628-630) viya, paṭikkhittaanuññātasuttasāroti attho, rasoti vā lakkhaṇaṃ paṭivatthukaṃ anuddharitvā lakkhaṇānulomena vuttattā. Dhammasaṅgāhakādiācariyavaṃsena ābhatā aṭṭhakathā ācariyavaṃsoti āha ‘‘ācariyavaṃsoti ācariyavādo’’ti.
ဝိနယပိဋကေ ပာဠီတိ ဣဓ အဓိကာရဝသေန ဝုတ္တံ။ သေသပိဋကေသုပိ သုတ္တာဒိစတုနယာ ယထာနုရူပံ လဗ္ဘန္တေဝ။ မဟာပဒေသာတိ မဟာဩကာသာ မဟာဝိသယာ, တေ အတ္ထတော ‘‘ယံ, ဘိက္ခဝေ’’တိအာဒိပာဠိဝသေန အကပ္ပိယာနုလောမတော ကပ္ပိယာနုလောမတော စ ပုဂ္ဂလေဟိ နယတော တထာ တထာ ဂယ္ဟမာနာ အတ္ထနယာ ဧဝ။ တေ ဟိ ဘဂဝတာ သရူပတော အဝုတ္တေသုပိ ပဋိက္ခိတ္တာနုလောမေသု, အနုညာတာနုလောမေသု စ သေသေသု ကိစ္စေသု နိဝတ္တိပဝတ္တိဟေတုတာယ မဟာဂောစရာတိ ‘‘မဟာပဒေသာ’’တိ ဝုတ္တာ, န ပန ‘‘ယံ, ဘိက္ခဝေ, မယာ ဣဒံ န ကပ္ပတီ’’တိအာဒိနာ ဝုတ္တာ သာဓိပ္ပာယာ ပာဠိယေဝ တသ္သာ သုတ္တေ ပဝိဋ္ဌတ္တာ။ ‘‘သုတ္တာနုလောမမ္ပိ သုတ္တေ ဩတာရေတဗ္ဗံ။ပေ.။ သုတ္တမေဝ ဗလဝတရ’’န္တိ (ပာရာ. အဋ္ဌ. ၁.၄၅) ဟိ ဝုတ္တံ, န ဟေသာ သာဓိပ္ပာယာ ပာဠိ သုတ္တေ ဩတာရေတဗ္ဗာ, န ဂဟေတဗ္ဗာ ဝာ ဟောတိ, ယေနာယံ သုတ္တာနုလောမံ သိယာ။ တသ္မာ ဣမံ ပာဠိအဓိပ္ပာယံ နိသ္သာယ ပုဂ္ဂလေဟိ ဂဟိတာ ယထာဝုတ္တအတ္ထာဝ သုတ္တာနုလောမံ။ တပ္ပကာသကတ္တာ ပန အယံ ပာဠိပိ သုတ္တာနုလောမန္တိ ဂဟေတဗ္ဗံ, တေနာဟ ယေ ဘဂဝတာ ဧဝံ ဝုတ္တာတိအာဒိ။ ယံ ဘိက္ခဝေတိအာဒိပာဠိနယေန ဟိ ပုဂ္ဂလေဟိ ဂဟေတဗ္ဗာ ယေ အကပ္ပိယာနုလောမာဒယော အတ္ထာ ဝုတ္တာ, တေ မဟာပဒေသာတိ အတ္ထော။
Vinayapiṭake pāḷīti idha adhikāravasena vuttaṃ. Sesapiṭakesupi suttādicatunayā yathānurūpaṃ labbhanteva. Mahāpadesāti mahāokāsā mahāvisayā, te atthato ‘‘yaṃ, bhikkhave’’tiādipāḷivasena akappiyānulomato kappiyānulomato ca puggalehi nayato tathā tathā gayhamānā atthanayā eva. Te hi bhagavatā sarūpato avuttesupi paṭikkhittānulomesu, anuññātānulomesu ca sesesu kiccesu nivattipavattihetutāya mahāgocarāti ‘‘mahāpadesā’’ti vuttā, na pana ‘‘yaṃ, bhikkhave, mayā idaṃ na kappatī’’tiādinā vuttā sādhippāyā pāḷiyeva tassā sutte paviṭṭhattā. ‘‘Suttānulomampi sutte otāretabbaṃ…pe… suttameva balavatara’’nti (pārā. aṭṭha. 1.45) hi vuttaṃ, na hesā sādhippāyā pāḷi sutte otāretabbā, na gahetabbā vā hoti, yenāyaṃ suttānulomaṃ siyā. Tasmā imaṃ pāḷiadhippāyaṃ nissāya puggalehi gahitā yathāvuttaatthāva suttānulomaṃ. Tappakāsakattā pana ayaṃ pāḷipi suttānulomanti gahetabbaṃ, tenāha ye bhagavatā evaṃ vuttātiādi. Yaṃ bhikkhavetiādipāḷinayena hi puggalehi gahetabbā ye akappiyānulomādayo atthā vuttā, te mahāpadesāti attho.
ဘဂဝတော ပကိဏ္ဏကဒေသနာဘူတာ စ သုတ္တာနုလောမဘူတာ စ အဋ္ဌကထာ။ ယသ္မာ ဓမ္မသင္ဂာဟကတ္ထေရေဟိ ပာဠိဝဏ္ဏနာက္ကမေန သင္ဂဟေတ္ဝာ ဝုတ္တာ, တသ္မာ ‘‘အာစရိယဝာဒော’’တိ ဝုတ္တာ, ဧတေန စ အဋ္ဌကထာ သုတ္တသုတ္တာနုလောမေသု အတ္ထတော သင္ဂယ္ဟတီတိ ဝေဒိတဗ္ဗာ။ ယထာ စ ဧသာ, ဧဝံ အတ္တနောမတိပိ ပမာဏဘူတာ။ န ဟိ ဘဂဝတော ဝစနံ ဝစနာနုလောမဉ္စ အနိသ္သာယ အဂ္ဂသာဝကာဒယောပိ အတ္တနော ဉာဏဗလေန သုတ္တာဘိဓမ္မဝိနယေသု ကဉ္စိ သမ္မုတိပရမတ္ထဘေဒံ အတ္ထံ ဝတ္တုံ သက္ကောန္တိ, တသ္မာ သဗ္ဗမ္ပိ ဝစနံ သုတ္တေ သုတ္တာနုလောမေ စ သင္ဂယ္ဟတိ။ ဝိသုံ ပန အဋ္ဌကထာဒီနံ သင္ဂဟိတတ္တာ တဒဝသေသံ သုတ္တသုတ္တာနုလောမတော ဂဟေတ္ဝာ စတုဓာ ဝိနယော နိဒ္ဒိဋ္ဌော။ သုတ္တာဒယော နိသ္သာယေဝ ပဝတ္တာပိ အတ္တနောမတိ တေသု သရူပေန အနာဂတတ္တာ ဝုတ္တံ ‘‘သုတ္တသုတ္တာနုလောမအာစရိယဝာဒေ မုဉ္စိတ္ဝာ’’တိ, တေနာဟ ‘‘အနုဗုဒ္ဓိယာ နယဂ္ဂာဟေနာ’’တိ။ တတ္ထ သုတ္တာဒီနိ အနုဂတာယ ဧဝ ဗုဒ္ဓိယာ တေဟိ လဒ္ဓနယဂ္ဂာဟေန စာတိ အတ္ထော။
Bhagavato pakiṇṇakadesanābhūtā ca suttānulomabhūtā ca aṭṭhakathā. Yasmā dhammasaṅgāhakattherehi pāḷivaṇṇanākkamena saṅgahetvā vuttā, tasmā ‘‘ācariyavādo’’ti vuttā, etena ca aṭṭhakathā suttasuttānulomesu atthato saṅgayhatīti veditabbā. Yathā ca esā, evaṃ attanomatipi pamāṇabhūtā. Na hi bhagavato vacanaṃ vacanānulomañca anissāya aggasāvakādayopi attano ñāṇabalena suttābhidhammavinayesu kañci sammutiparamatthabhedaṃ atthaṃ vattuṃ sakkonti, tasmā sabbampi vacanaṃ sutte suttānulome ca saṅgayhati. Visuṃ pana aṭṭhakathādīnaṃ saṅgahitattā tadavasesaṃ suttasuttānulomato gahetvā catudhā vinayo niddiṭṭho. Suttādayo nissāyeva pavattāpi attanomati tesu sarūpena anāgatattā vuttaṃ ‘‘suttasuttānulomaācariyavāde muñcitvā’’ti, tenāha ‘‘anubuddhiyā nayaggāhenā’’ti. Tattha suttādīni anugatāya eva buddhiyā tehi laddhanayaggāhena cāti attho.
ထေရဝာဒောတိ မဟာသုမတ္ထေရာဒီနံ ဂာဟော။ သုတ္တာဒိံ နိသ္သာယေဝ ဝိပရီတတောပိ အတ္တနောမတိ ဥပ္ပဇ္ဇတီတိ အာဟ တံ ပနာတိအာဒိ။ အတ္ထေနာတိ အတ္တနာ နယဂ္ဂဟိတေန အတ္ထေန။ ပာဠိန္တိ အတ္တနော ဂာဟသ္သ နိသ္သယဘူတံ သာဋ္ဌကထံ ပာဠိံ။ ပာဠိယာတိ တပ္ပဋိက္ခေပတ္ထံ ပရေနာဟဋာယ သာဋ္ဌကထာယ ပာဠိယာ, အတ္တနာ ဂဟိတံ အတ္ထံ နိသ္သာယ ပာဠိဉ္စ သံသန္ဒိတ္ဝာတိ အတ္ထော။ အာစရိယဝာဒေတိ အတ္တနာ ပရေန စ သမုဒ္ဓဋအဋ္ဌကထာယ။ ဩတရတိ စေဝ သမေတိ စာတိ အတ္တနာ ဥဒ္ဓဋေဟိ သံသန္ဒနဝသေန ဩတရတိ, ပရေန ဥဒ္ဓဋေန သမေတိ။ သဗ္ဗဒုဗ္ဗလာတိ အသဗ္ဗညုပုဂ္ဂလသ္သ ဒောသဝာသနာယ ယာထာဝတော အတ္ထသမ္ပဋိပတ္တိအဘာဝတော ဝုတ္တံ။ ပမာဒပာဌဝသေန အာစရိယဝာဒသ္သ သုတ္တာနုလောမေန အသံသန္ဒနာပိ သိယာတိ အာဟ ‘‘ဣတရော န ဂဟေတဗ္ဗော’’တိ။
Theravādoti mahāsumattherādīnaṃ gāho. Suttādiṃ nissāyeva viparītatopi attanomati uppajjatīti āha taṃ panātiādi. Atthenāti attanā nayaggahitena atthena. Pāḷinti attano gāhassa nissayabhūtaṃ sāṭṭhakathaṃ pāḷiṃ. Pāḷiyāti tappaṭikkhepatthaṃ parenāhaṭāya sāṭṭhakathāya pāḷiyā, attanā gahitaṃ atthaṃ nissāya pāḷiñca saṃsanditvāti attho. Ācariyavādeti attanā parena ca samuddhaṭaaṭṭhakathāya. Otarati ceva sameti cāti attanā uddhaṭehi saṃsandanavasena otarati, parena uddhaṭena sameti. Sabbadubbalāti asabbaññupuggalassa dosavāsanāya yāthāvato atthasampaṭipattiabhāvato vuttaṃ. Pamādapāṭhavasena ācariyavādassa suttānulomena asaṃsandanāpi siyāti āha ‘‘itaro na gahetabbo’’ti.
သမေန္တမေဝ ဂဟေတဗ္ဗန္တိ ယေ သုတ္တေန သံသန္ဒန္တိ, ဧဝရူပာဝ အတ္ထာ မဟာပဒေသတော ဥဒ္ဓရိတဗ္ဗာတိ ဒသ္သေတိ တထာ တထာ ဥဒ္ဓဋအတ္ထာနမေဝ သုတ္တာနုလောမတ္တာ, တေနာဟ ‘‘သုတ္တာနုလောမတော ဟိ သုတ္တမေဝ ဗလဝတရ’’န္တိ။ အပ္ပဋိဝတ္တိယန္တိ အပ္ပဋိဗာဟိယံ။ ကာရကသင္ဃသဒိသန္တိ ပမာဏတ္တာ သင္ဂီတိကာရကသင္ဃသဒိသံ။ ဗုဒ္ဓာနံ ဌိတကာလသဒိသန္တိ ဓရမာနကဗုဒ္ဓသဒိသန္တိ အတ္ထော။ သကဝာဒီ သုတ္တံ ဂဟေတ္ဝာ ကထေတီတိအာဒီသု ယော ယထာဘူတမတ္ထံ ဂဟေတ္ဝာ ကထနသီလော, သော သကဝာဒီ။ သုတ္တန္တိ သင္ဂီတိတ္တယာရုဠ္ဟံ ပာဠိဝစနံ။ ပရဝာဒီတိ မဟာဝိဟာရဝာသီ ဝာ ဟောတု အညနိကာယဝာသီ ဝာ, ယော ဝိပရီတတော အတ္ထံ ဂဟေတ္ဝာ ကထနသီလော, သောဝ ဣဓ ‘‘ပရဝာဒီ’’တိ ဝုတ္တော။ သုတ္တာနုလောမန္တိ သင္ဂီတိတ္တယာရုဠ္ဟံ ဝာ အနာရုဠ္ဟံ ဝာ ယံကိဉ္စိ ဝိပလ္လာသတော ဝာ ဝဉ္စနာယ ဝာ ‘‘သင္ဂီတိတ္တယာဂတမိဒ’’န္တိ ဒသ္သိယမာနံ သုတ္တာနုလောမံ။ ကေစိ ‘‘အညနိကာယေ သုတ္တာနုလောမ’’န္တိ ဝဒန္တိ, တံ န ယုတ္တံ သကဝာဒီပရဝာဒီနံ ဥဘိန္နမ္ပိ သင္ဂီတိတ္တယာရုဠ္ဟသုတ္တာဒီနံ ဧဝ ဂဟေတဗ္ဗတော။ တထာ ဟိ ဝက္ခတိ ‘‘တိသ္သော သင္ဂီတိယော အာရုဠ္ဟံ ပာဠိအာဂတံ ပညာယတိ, ဂဟေတဗ္ဗ’’န္တိအာဒိ။ န ဟိ သကဝာဒီ အညနိကာယသုတ္တာဒိံ ပမာဏတော ဂဏ္ဟာတိ, ယေန တေသု သုတ္တာဒီသု ဒသ္သိတေသု တတ္ထ ဌာတဗ္ဗံ ဘဝေယ္ယ, ဝက္ခတိ စ ‘‘ပရော တသ္သ အကပ္ပိယဘာဝသာဓကံ သုတ္တတော ဗဟုံ ကာရဏဉ္စ ဝိနိစ္ဆယဉ္စ ဒသ္သေတိ။ပေ.။ ‘သာဓူ’တိ သမ္ပဋိစ္ဆိတ္ဝာ အကပ္ပိယေယေဝ ဌာတဗ္ဗ’’န္တိ (ပာရာ. အဋ္ဌ. ၁.၄၅)။ တသ္မာ ပရဝာဒိနာပိ သင္ဂီတိတ္တယေ အနာရုဠ္ဟမ္ပိ အနာရုဠ္ဟမိစ္စေဝ ဒသ္သီယတိ, ကေဝလံ တသ္သ တသ္သ သုတ္တာဒိနော သင္ဂီတိတ္တယေ အနာဂတသ္သ ကူဋတာ, အာဂတသ္သ စ ဗ္ယဉ္ဇနစ္ဆာယာယ အညထာ အဓိပ္ပာယယောဇနာ စ ဝိသေသော။ တတ္ထ စ ယံ ကူဋံ, တံ အပနီယတိ။ ယံ အညထာ ယောဇိတံ, တသ္သ ဝိပရီတတာသန္ဒသ္သနတ္ထံ တဒညေန သုတ္တာဒိနာ သံသန္ဒနာ ကရီယတိ။ ယော ပန ပရဝာဒိနာ ဂဟိတော အဓိပ္ပာယော သုတ္တန္တာဒိနာ သံသန္ဒတိ, သော သကဝာဒိနာပိ အတ္တနော ဂာဟံ ဝိသ္သဇ္ဇေတ္ဝာ ဂဟေတဗ္ဗောတိ ဥဘိန္နမ္ပိ သင္ဂီတိတ္တယာဂတမေဝ သုတ္တာဒိပမာဏန္တိ ဝေဒိတဗ္ဗံ။ တေနေဝ ကထာဝတ္ထုပ္ပကရဏေ သကဝာဒေ ပဉ္စ သုတ္တသတာနိ ပရဝာဒေ ပဉ္စာတိ (ဓ. သ. အဋ္ဌ. နိဒာနကထာ; ကထာ. အဋ္ဌ. နိဒာနကထာ) သုတ္တသဟသ္သမ္ပိ အဓိပ္ပာယဂ္ဂဟဏနာနတ္တေန သင္ဂီတိတ္တယာဂတမေဝ ဂဟိတံ, န နိကာယန္တရေ ကိဉ္စီတိ။
Samentameva gahetabbanti ye suttena saṃsandanti, evarūpāva atthā mahāpadesato uddharitabbāti dasseti tathā tathā uddhaṭaatthānameva suttānulomattā, tenāha ‘‘suttānulomato hi suttameva balavatara’’nti. Appaṭivattiyanti appaṭibāhiyaṃ. Kārakasaṅghasadisanti pamāṇattā saṅgītikārakasaṅghasadisaṃ. Buddhānaṃ ṭhitakālasadisanti dharamānakabuddhasadisanti attho. Sakavādī suttaṃ gahetvā kathetītiādīsu yo yathābhūtamatthaṃ gahetvā kathanasīlo, so sakavādī. Suttanti saṅgītittayāruḷhaṃ pāḷivacanaṃ. Paravādīti mahāvihāravāsī vā hotu aññanikāyavāsī vā, yo viparītato atthaṃ gahetvā kathanasīlo, sova idha ‘‘paravādī’’ti vutto. Suttānulomanti saṅgītittayāruḷhaṃ vā anāruḷhaṃ vā yaṃkiñci vipallāsato vā vañcanāya vā ‘‘saṅgītittayāgatamida’’nti dassiyamānaṃ suttānulomaṃ. Keci ‘‘aññanikāye suttānuloma’’nti vadanti, taṃ na yuttaṃ sakavādīparavādīnaṃ ubhinnampi saṅgītittayāruḷhasuttādīnaṃ eva gahetabbato. Tathā hi vakkhati ‘‘tisso saṅgītiyo āruḷhaṃ pāḷiāgataṃ paññāyati, gahetabba’’ntiādi. Na hi sakavādī aññanikāyasuttādiṃ pamāṇato gaṇhāti, yena tesu suttādīsu dassitesu tattha ṭhātabbaṃ bhaveyya, vakkhati ca ‘‘paro tassa akappiyabhāvasādhakaṃ suttato bahuṃ kāraṇañca vinicchayañca dasseti…pe… ‘sādhū’ti sampaṭicchitvā akappiyeyeva ṭhātabba’’nti (pārā. aṭṭha. 1.45). Tasmā paravādināpi saṅgītittaye anāruḷhampi anāruḷhamicceva dassīyati, kevalaṃ tassa tassa suttādino saṅgītittaye anāgatassa kūṭatā, āgatassa ca byañjanacchāyāya aññathā adhippāyayojanā ca viseso. Tattha ca yaṃ kūṭaṃ, taṃ apanīyati. Yaṃ aññathā yojitaṃ, tassa viparītatāsandassanatthaṃ tadaññena suttādinā saṃsandanā karīyati. Yo pana paravādinā gahito adhippāyo suttantādinā saṃsandati, so sakavādināpi attano gāhaṃ vissajjetvā gahetabboti ubhinnampi saṅgītittayāgatameva suttādipamāṇanti veditabbaṃ. Teneva kathāvatthuppakaraṇe sakavāde pañca suttasatāni paravāde pañcāti (dha. sa. aṭṭha. nidānakathā; kathā. aṭṭha. nidānakathā) suttasahassampi adhippāyaggahaṇanānattena saṅgītittayāgatameva gahitaṃ, na nikāyantare kiñcīti.
ခေပန္တိ ‘‘ကိံ ဣမိနာ’’တိ ပဋိက္ခေပံ ဆဍ္ဍနံ။ ဂရဟန္တိ ‘‘ကိမေသ ဗာလော ဇာနာတီ’’တိ နိန္ဒနံ။ သုတ္တေ ဩတာရေတဗ္ဗန္တိ ယသ္သ သုတ္တသ္သ အနုလောမနတော ဣဒံ သုတ္တာနုလောမံ အကာသိ, တသ္မိံ, တဒနုရူပေ ဝာ အညတရသ္မိံ သုတ္တေ အတ္တနာ ဂဟိတံ သုတ္တာနုလောမံ အတ္ထတော သံသန္ဒနဝသေန ဩတာရေတဗ္ဗံ, ‘‘ဣမိနာ စ ဣမိနာ စ ကာရဏေန ဣမသ္မိံ သုတ္တေ သံသန္ဒတီ’’တိ သံသန္ဒိတ္ဝာ ဒသ္သေတဗ္ဗန္တိ အတ္ထော။ အယန္တိ သကဝာဒီ။ ပရောတိ ပရဝာဒီ။ အာစရိယဝာဒော သုတ္တေ ဩတာရေတဗ္ဗောတိ ယသ္သ သုတ္တသ္သ ဝဏ္ဏနာဝသေန အယံ အာစရိယဝာဒော ပဝတ္တော, တသ္မိံ, တာဒိသေ စ အညတရသ္မိံ သုတ္တေ ပုဗ္ဗာပရအတ္ထသံသန္ဒနဝသေန ဩတာရေတဗ္ဗံ။ ဂာရယ္ဟာစရိယဝာဒောတိ ပမာဒလိခိတော, ဘိန္နလဒ္ဓိကေဟိ ဝာ ဌပိတော, ဧသ နယော သဗ္ဗတ္ထ။
Khepanti ‘‘kiṃ iminā’’ti paṭikkhepaṃ chaḍḍanaṃ. Garahanti ‘‘kimesa bālo jānātī’’ti nindanaṃ. Sutte otāretabbanti yassa suttassa anulomanato idaṃ suttānulomaṃ akāsi, tasmiṃ, tadanurūpe vā aññatarasmiṃ sutte attanā gahitaṃ suttānulomaṃ atthato saṃsandanavasena otāretabbaṃ, ‘‘iminā ca iminā ca kāraṇena imasmiṃ sutte saṃsandatī’’ti saṃsanditvā dassetabbanti attho. Ayanti sakavādī. Paroti paravādī. Ācariyavādo sutte otāretabboti yassa suttassa vaṇṇanāvasena ayaṃ ācariyavādo pavatto, tasmiṃ, tādise ca aññatarasmiṃ sutte pubbāparaatthasaṃsandanavasena otāretabbaṃ. Gārayhācariyavādoti pamādalikhito, bhinnaladdhikehi vā ṭhapito, esa nayo sabbattha.
ယံ ကိဉ္စိ ကူဋသုတ္တံ ဗာဟိရကသုတ္တာဒိဝစနံ န ဂဟေတဗ္ဗန္တိ ဒသ္သေတုံ သုတ္တံ သုတ္တာနုလောမေ ဩတာရေတဗ္ဗန္တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ ဂုဠ္ဟဝေသ္သန္တရာဒီနိ မဟာသင္ဃိကာဒိဘိန္နလဒ္ဓိကာနံ ပကရဏာနိ။ အာဒိ-သဒ္ဒေန ဂုဠ္ဟဥမ္မဂ္ဂာဒီနံ ဂဟဏံ ။ သကဝာဒီ သုတ္တံ ဂဟေတ္ဝာ ကထေတိ, ပရဝာဒီပိ သုတ္တန္တိအာဒိနာ အညေပိ ဝာဒာလမ္ဗနာ ဝုတ္တနယေန သက္ကာ ဉာတုန္တိ ဣဓ န ဝုတ္တာ။
Yaṃ kiñci kūṭasuttaṃ bāhirakasuttādivacanaṃ na gahetabbanti dassetuṃ suttaṃ suttānulome otāretabbantiādi vuttaṃ. Guḷhavessantarādīni mahāsaṅghikādibhinnaladdhikānaṃ pakaraṇāni. Ādi-saddena guḷhaummaggādīnaṃ gahaṇaṃ . Sakavādī suttaṃ gahetvā katheti, paravādīpi suttantiādinā aññepi vādālambanā vuttanayena sakkā ñātunti idha na vuttā.
ဧဝံ သုတ္တသုတ္တာနုလောမာဒိမုခေန သာမညတော ဝိဝာဒံ ဒသ္သေတ္ဝာ ဣဒာနိ ဝိသေသတော ဝိဝာဒဝတ္ထုံ တဗ္ဗိနိစ္ဆယမုခေန သုတ္တာဒီနဉ္စ ဒသ္သေတုံ အထ ပနာယံ ကပ္ပိယန္တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ သုတ္တေ စ သုတ္တာနုလောမေ စာတိ ဧတ္ထ စ-ကာရော ဝိကပ္ပတ္ထော, တေန အာစရိယဝာဒာဒီနမ္ပိ သင္ဂဟော, တေနာဟ ‘‘ကာရဏဉ္စ ဝိနိစ္ဆယဉ္စ ဒသ္သေတီ’’တိ။ တတ္ထ ကာရဏန္တိ သုတ္တာဒိနယံ နိသ္သာယ အတ္တနောမတိယာ ဥဒ္ဓဋံ ဟေတုံ။ ဝိနိစ္ဆယန္တိ အဋ္ဌကထာဝိနိစ္ဆယံ။ ကာရဏစ္ဆာယာတိ သုတ္တာဒီသု ‘‘ကပ္ပိယ’’န္တိ ဂာဟသ္သ, ‘‘အကပ္ပိယ’’န္တိ ဂာဟသ္သ စ နိမိတ္တဘူတံ ကိစ္ဆေန ပဋိပာဒနီယံ အဝိဘူတကာရဏံ ကာရဏစ္ဆာယာ, ကာရဏပတိရူပကန္တိ အတ္ထော။ ဝိနယဉ္ဟိ ပတ္ဝာတိ ဣမသ္သ ဝိဝရဏံ ကပ္ပိယာကပ္ပိယဝိစာရဏမာဂမ္မာတိ။ ရုန္ဓိတဗ္ဗန္တိ ကပ္ပိယသညာယ ဝီတိက္ကမကရဏံ ရုန္ဓိတဗ္ဗံ, တံနိဝာရဏစိတ္တံ ဒဠ္ဟတရံ ကာတဗ္ဗံ။ သောတံ ပစ္ဆိန္ဒိတဗ္ဗန္တိ တတ္ထ ဝီတိက္ကမပ္ပဝတ္တိ ပစ္ဆိန္ဒိတဗ္ဗာ။ ဂရုကဘာဝေတိ အကပ္ပိယဘာဝေ။ သုတ္တဝိနိစ္ဆယကာရဏေဟီတိ သုတ္တေန အဋ္ဌကထာဝိနိစ္ဆယေန စ လဒ္ဓကာရဏေဟိ။ ဧဝန္တိအာဒိ ယထာဝုတ္တသ္သ အတ္ထသ္သ နိဂမနဝစနံ။ အတိရေကကာရဏန္တိ သုတ္တာဒီသု ပုရိမံ ပုရိမံ အတိရေကကာရဏံ နာမ, ဗဟုကာရဏံ ဝာ။
Evaṃ suttasuttānulomādimukhena sāmaññato vivādaṃ dassetvā idāni visesato vivādavatthuṃ tabbinicchayamukhena suttādīnañca dassetuṃ atha panāyaṃ kappiyantiādi vuttaṃ. Sutte ca suttānulome cāti ettha ca-kāro vikappattho, tena ācariyavādādīnampi saṅgaho, tenāha ‘‘kāraṇañca vinicchayañca dassetī’’ti. Tattha kāraṇanti suttādinayaṃ nissāya attanomatiyā uddhaṭaṃ hetuṃ. Vinicchayanti aṭṭhakathāvinicchayaṃ. Kāraṇacchāyāti suttādīsu ‘‘kappiya’’nti gāhassa, ‘‘akappiya’’nti gāhassa ca nimittabhūtaṃ kicchena paṭipādanīyaṃ avibhūtakāraṇaṃ kāraṇacchāyā, kāraṇapatirūpakanti attho. Vinayañhi patvāti imassa vivaraṇaṃ kappiyākappiyavicāraṇamāgammāti. Rundhitabbanti kappiyasaññāya vītikkamakaraṇaṃ rundhitabbaṃ, taṃnivāraṇacittaṃ daḷhataraṃ kātabbaṃ. Sotaṃ pacchinditabbanti tattha vītikkamappavatti pacchinditabbā. Garukabhāveti akappiyabhāve. Suttavinicchayakāraṇehīti suttena aṭṭhakathāvinicchayena ca laddhakāraṇehi. Evantiādi yathāvuttassa atthassa nigamanavacanaṃ. Atirekakāraṇanti suttādīsu purimaṃ purimaṃ atirekakāraṇaṃ nāma, bahukāraṇaṃ vā.
ဝာစုဂ္ဂတန္တိ ဝာစာယ ဥဂ္ဂတံ, တတ္ထ နိရန္တရံ ဌိတန္တိ အတ္ထော။ ‘‘သုတ္တံ နာမ သကလံ ဝိနယပိဋက’’န္တိ ဝုတ္တတ္တာ ပုန သုတ္တတောတိ တဒတ္ထပဋိပာဒကံ သုတ္တာဘိဓမ္မပာဠိဝစနံ အဓိပ္ပေတံ။ အနုဗ္ယဉ္ဇနတောတိ ဣမသ္သ ဝိဝရဏံ ပရိပုစ္ဆတော စ အဋ္ဌကထာတော စာတိ။ တတ္ထ ပရိပုစ္ဆာတိ အာစရိယသ္သ သန္တိကာ ပာဠိယာ အတ္ထသဝနံ။ အဋ္ဌကထာတိ ပာဠိမုတ္တကဝိနိစ္ဆယော။ တဒုဘယမ္ပိ ဟိ ပာဠိံ အနုဂန္တ္ဝာ အတ္ထသ္သ ဗ္ယဉ္ဇနတော ‘‘အနုဗ္ယဉ္ဇန’’န္တိ ဝုတ္တံ။ ဝိနယေတိ ဝိနယာစာရေ, တေနေဝ ဝက္ခတိ ဝိနယံ အဝိဇဟန္တော အဝောက္ကမန္တောတိအာဒိ။ တတ္ထ ပတိဋ္ဌာနံ နာမ သဉ္စိစ္စ အာပတ္တိယာ အနာပဇ္ဇနာဒိ ဟောတီတိ အာဟ ‘‘လဇ္ဇီဘာဝေန ပတိဋ္ဌိတော’’တိ, တေန လဇ္ဇီ ဟောတီတိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။ ဝိနယဓရသ္သ လက္ခဏေ ဝတ္တဗ္ဗေ ကိံ ဣမိနာ လဇ္ဇီဘာဝေနာတိ အာဟ အလဇ္ဇီ ဟီတိအာဒိ။ တတ္ထ ဗဟုသ္သုတောပီတိ ဣမိနာ ပဌမလက္ခဏသမန္နာဂမံ ဒသ္သေတိ။ လာဘဂရုတာယာတိအာဒိနာ ဝိနယေ ဌိတတာယ အဘာဝေ ပဌမလက္ခဏယောဂော ကိစ္စကရော န ဟောတိ, အထ ခော အကိစ္စကရော အနတ္ထကရော ဧဝာတိ ဒသ္သေတိ။ သင္ဃဘေဒသ္သ ပုဗ္ဗဘာဂော ကလဟော သင္ဃရာဇိ။
Vācuggatanti vācāya uggataṃ, tattha nirantaraṃ ṭhitanti attho. ‘‘Suttaṃ nāma sakalaṃ vinayapiṭaka’’nti vuttattā puna suttatoti tadatthapaṭipādakaṃ suttābhidhammapāḷivacanaṃ adhippetaṃ. Anubyañjanatoti imassa vivaraṇaṃ paripucchato ca aṭṭhakathāto cāti. Tattha paripucchāti ācariyassa santikā pāḷiyā atthasavanaṃ. Aṭṭhakathāti pāḷimuttakavinicchayo. Tadubhayampi hi pāḷiṃ anugantvā atthassa byañjanato ‘‘anubyañjana’’nti vuttaṃ. Vinayeti vinayācāre, teneva vakkhati vinayaṃ avijahanto avokkamantotiādi. Tattha patiṭṭhānaṃ nāma sañcicca āpattiyā anāpajjanādi hotīti āha ‘‘lajjībhāvena patiṭṭhito’’ti, tena lajjī hotīti vuttaṃ hoti. Vinayadharassa lakkhaṇe vattabbe kiṃ iminā lajjībhāvenāti āha alajjī hītiādi. Tattha bahussutopīti iminā paṭhamalakkhaṇasamannāgamaṃ dasseti. Lābhagarutāyātiādinā vinaye ṭhitatāya abhāve paṭhamalakkhaṇayogo kiccakaro na hoti, atha kho akiccakaro anatthakaro evāti dasseti. Saṅghabhedassa pubbabhāgo kalaho saṅgharāji.
ဝိတ္ထုနတီတိ ဝိတ္ထမ္ဘတိ, နိတ္ထုနတိ ဝာ သန္တိဋ္ဌိတုံ န သက္ကောတိ, တေနာဟ ယံ ယန္တိအာဒိ။ အာစရိယပရမ္ပရာတိ အာစရိယာနံ ဝိနိစ္ဆယပရမ္ပရာ, တေနေဝ ဝက္ခတိ ‘‘အတ္တနော မတိံ ပဟာယ။ပေ.။ ယထာ အာစရိယော စ အာစရိယာစရိယော စ ပာဠိဉ္စ ပရိပုစ္ဆဉ္စ ဝဒန္တိ, တထာ ဉာတုံ ဝဋ္ဋတီ’’တိ။ န ဟိ အာစရိယာနံ နာမမတ္တတော ပရမ္ပရာဇာနနေ ပယောဇနမတ္ထိ။ ပုဗ္ဗာပရာနုသန္ဓိတောတိ ပုဗ္ဗဝစနသ္သ အပရဝစနေန သဟ အတ္ထသမ္ဗန္ဓဇာနနတော။ အတ္ထတောတိ ပဒတ္ထပိဏ္ဍတ္ထအဓိပ္ပေတတ္ထာဒိတော။ ကာရဏတောတိ တဒတ္ထုပပတ္တိတော။ ထေရဝာဒင္ဂန္တိ ထေရဝာဒပဋိပာဋိံ, တေသံ ဝိနိစ္ဆယပဋိပာဋိန္တိ အတ္ထော။
Vitthunatīti vitthambhati, nitthunati vā santiṭṭhituṃ na sakkoti, tenāha yaṃ yantiādi. Ācariyaparamparāti ācariyānaṃ vinicchayaparamparā, teneva vakkhati ‘‘attano matiṃ pahāya…pe… yathā ācariyo ca ācariyācariyo ca pāḷiñca paripucchañca vadanti, tathā ñātuṃ vaṭṭatī’’ti. Na hi ācariyānaṃ nāmamattato paramparājānane payojanamatthi. Pubbāparānusandhitoti pubbavacanassa aparavacanena saha atthasambandhajānanato. Atthatoti padatthapiṇḍatthaadhippetatthādito. Kāraṇatoti tadatthupapattito. Theravādaṅganti theravādapaṭipāṭiṃ, tesaṃ vinicchayapaṭipāṭinti attho.
ဣမေဟိ စ ပန တီဟိ လက္ခဏေဟီတိ ဧတ္ထ ပဌမေန လက္ခဏေန ဝိနယသ္သ သုဋ္ဌု ဥဂ္ဂဟိတဘာဝော ဝုတ္တော။ ဒုတိယေနသ္သ လဇ္ဇီဘာဝေန စေဝ အစလတာယ စ ပတိဋ္ဌိတတာ။ တတိယေန ပာဠိအဋ္ဌကထာသု အနုရူပေန အနာဂတမ္ပိ တဒနုလောမတော အာစရိယေဟိ ဒိန္နနယတော ဝိနိစ္ဆိနိတုံ သမတ္ထတာ။ ဩတိဏ္ဏေ ဝတ္ထုသ္မိန္တိ စောဒနာဝသေန ဝီတိက္ကမဝတ္ထုသ္မိံ သင္ဃမဇ္ဈေ ဩတိဏ္ဏေ။ စောဒကေန စုဒိတကေန စ ဝုတ္တေ ဝတ္တဗ္ဗေတိ ဧဝံ ဩတိဏ္ဏေ ဝတ္ထုံ နိသ္သာယ စောဒကေန ‘‘ဒိဋ္ဌံ သုတ’’န္တိအာဒိနာ စုဒိတကေန ‘‘အတ္ထိ နတ္ထီ’’တိအာဒိနာ စ ယံ ဝတ္တဗ္ဗံ, တသ္မိံ ဝတ္တဗ္ဗေ ဝုတ္တေတိ အတ္ထော။ ထုလ္လစ္စယဒုဗ္ဘာသိတာနံ မာတိကာယ အနာဂတတ္တာ ‘‘ပဉ္စန္နံ အာပတ္တီန’’န္တိ ဝုတ္တံ။ တိကဒုက္ကဋန္တိ ‘‘အနုပသမ္ပန္နေ ဥပသမ္ပန္နသညီ ဥဇ္ဈာယတိ ဝာ ခီယတိ ဝာ အာပတ္တိ ဒုက္ကဋသ္သာ’’တိအာဒိနာ (ပာစိ. ၁၀၆ ထောကံ ဝိသဒိသံ) အာဂတံ တိကဒုက္ကဋံ။ အညတရံ ဝာ အာပတ္တိန္တိ ‘‘ကာလေ ဝိကာလသညီ အာပတ္တိ ဒုက္ကဋသ္သ, ကာလေ ဝေမတိကော အာပတ္တိ ဒုက္ကဋသ္သာ’’တိအာဒိကံ (ပာစိ. ၂၅၀) ဒုကဒုက္ကဋံ သန္ဓာယ ဝုတ္တံ။ အန္တရာပတ္တိန္တိ တသ္မိံ တသ္မိံ သိက္ခာပဒေ အာဂတဝတ္ထုဝီတိက္ကမံ ဝိနာ အညသ္မိံ ဝတ္ထုဝီတိက္ကမေ နိဒာနတော ပဘုတိ ဝိနီတဝတ္ထုပရိယောသာနာ အန္တရန္တရာ ဝုတ္တံ အာပတ္တိံ။ ဣဓ ပန ‘‘ဝတ္ထုံ ဩလောကေတီ’’တိ ဝိသုံ ဂဟိတတ္တာ တဒဝသေသာ အန္တရာပတ္တီတိ ဂဟိတာ။ ပဋိလာတံ ဥက္ခိပတီတိ ဣဒံ ဝိသိဗ္ဗနသိက္ခာပဒေ (ပာစိ. ၃၅၀-၃၅၁) အာဂတံ။ တတ္ထ ဍယ္ဟမာနံ အလာတံ အဂ္ဂိကပာလာဒိတော ဗဟိ ပတိတံ အဝိဇ္ဈာတမေဝ ပဋိဥက္ခိပတိ , ပုန ယထာဌာနေ ဌပေတီတိ အတ္ထော။ ဝိဇ္ဈာတံ ပန ပက္ခိပန္တသ္သ ပာစိတ္တိယမေဝ။ အနာပတ္တိန္တိ ဧတ္ထ အန္တရန္တရာ ဝုတ္တာ အနာပတ္တိပိ အတ္ထိ, ‘‘အနာပတ္တိ, ဘိက္ခဝေ, ဣဒ္ဓိမသ္သ ဣဒ္ဓိဝိသယေ’’တိအာဒိ (ပာရာ. ၁၅၉) ဝိယ သာပိ သင္ဂယ္ဟတိ။
Imehi ca pana tīhi lakkhaṇehīti ettha paṭhamena lakkhaṇena vinayassa suṭṭhu uggahitabhāvo vutto. Dutiyenassa lajjībhāvena ceva acalatāya ca patiṭṭhitatā. Tatiyena pāḷiaṭṭhakathāsu anurūpena anāgatampi tadanulomato ācariyehi dinnanayato vinicchinituṃ samatthatā. Otiṇṇe vatthusminti codanāvasena vītikkamavatthusmiṃ saṅghamajjhe otiṇṇe. Codakena cuditakena ca vutte vattabbeti evaṃ otiṇṇe vatthuṃ nissāya codakena ‘‘diṭṭhaṃ suta’’ntiādinā cuditakena ‘‘atthi natthī’’tiādinā ca yaṃ vattabbaṃ, tasmiṃ vattabbe vutteti attho. Thullaccayadubbhāsitānaṃ mātikāya anāgatattā ‘‘pañcannaṃ āpattīna’’nti vuttaṃ. Tikadukkaṭanti ‘‘anupasampanne upasampannasaññī ujjhāyati vā khīyati vā āpatti dukkaṭassā’’tiādinā (pāci. 106 thokaṃ visadisaṃ) āgataṃ tikadukkaṭaṃ. Aññataraṃ vā āpattinti ‘‘kāle vikālasaññī āpatti dukkaṭassa, kāle vematiko āpatti dukkaṭassā’’tiādikaṃ (pāci. 250) dukadukkaṭaṃ sandhāya vuttaṃ. Antarāpattinti tasmiṃ tasmiṃ sikkhāpade āgatavatthuvītikkamaṃ vinā aññasmiṃ vatthuvītikkame nidānato pabhuti vinītavatthupariyosānā antarantarā vuttaṃ āpattiṃ. Idha pana ‘‘vatthuṃ oloketī’’ti visuṃ gahitattā tadavasesā antarāpattīti gahitā. Paṭilātaṃ ukkhipatīti idaṃ visibbanasikkhāpade (pāci. 350-351) āgataṃ. Tattha ḍayhamānaṃ alātaṃ aggikapālādito bahi patitaṃ avijjhātameva paṭiukkhipati , puna yathāṭhāne ṭhapetīti attho. Vijjhātaṃ pana pakkhipantassa pācittiyameva. Anāpattinti ettha antarantarā vuttā anāpattipi atthi, ‘‘anāpatti, bhikkhave, iddhimassa iddhivisaye’’tiādi (pārā. 159) viya sāpi saṅgayhati.
ပာရာဇိကာပတ္တီတိ န တာဝ ဝတ္တဗ္ဗန္တိ ဣဒံ အာပန္နပုဂ္ဂလေန လဇ္ဇီဓမ္မေ ဌတ္ဝာ ယထာဘူတံ အာဝိကရဏေပိ ဒုဗ္ဗိနိစ္ဆယံ အဒိန္နာဒာနာဒိံ သန္ဓာယ ဝုတ္တံ။ ယံ ပန မေထုနာဒီသု ဝိဇာနနံ, တံ ဝတ္တဗ္ဗမေဝ, တေနာဟ မေထုနဓမ္မဝီတိက္ကမော ဟီတိအာဒိ။ ယော ပန အလဇ္ဇိတာယ ပဋိညံ အဒတ္ဝာ ဝိက္ခေပံ ကရောတိ, တသ္သ အာပတ္တိ န သက္ကာ ဩဠာရိကာပိ ဝိနိစ္ဆိနိတုံ, ယာဝ သော ယထာဘူတံ နာဝိ ကရောတိ, သင္ဃသ္သ စ အာပတ္တိသန္ဒေဟော န ဝိဂစ္ဆတိ, တာဝ နာသိတကောဝ ဘဝိသ္သတိ။ သုခုမာတိ စိတ္တပရိဝတ္တိယာ သုခုမတာယ သုခုမာ။ တေနာဟ ‘‘စိတ္တလဟုကာ’’တိ, စိတ္တံ တသ္သ လဟုကန္တိ အတ္ထော။ တေတိ ဝီတိက္ကမေ။ တံဝတ္ထုကန္တိ အဒိန္နာဒာနာဒိမူလကံ။ ယံ အာစရိယော ဘဏတိ, တံ ကရောဟီတိအာဒိ သဗ္ဗံ လဇ္ဇီပေသလံ ကုက္ကုစ္စကမေဝ သန္ဓာယ ဝုတ္တံ။ ယော ယာထာဝတော ပကာသေတ္ဝာ သုဒ္ဓိမေဝ ဂဝေသတိ, တေနာပိ, ပာရာဇိကောသီတိ န ဝတ္တဗ္ဗောတိ အနာပတ္တိကောဋိယာပိ သင္ကိယမာနတ္တာ ဝုတ္တံ, တေနေဝ ‘‘ပာရာဇိကစ္ဆာယာ’’တိ ဝုတ္တံ။ သီလာနိ သောဓေတ္ဝာတိ ယသ္မိံ ဝီတိက္ကမေ ပာရာဇိကာသင္ကာ ဝတ္တတိ, တတ္ထ ပာရာဇိကာဘာဝပက္ခံ ဂဟေတ္ဝာ ဒေသနာဝုဋ္ဌာနဂာမိနီနံ အာပတ္တီနံ သောဓနဝသေန သီလာနိ သောဓေတ္ဝာ။ ဒ္ဝတ္တိံသာကာရန္တိ ပာကဋဘာဝတော ဥပလက္ခဏဝသေန ဝုတ္တံ, ယံ ကိဉ္စိ အဘိရုစိတံ မနသိကာတုံ ဝဋ္ဋတေဝ။ ကမ္မဋ္ဌာနံ ဃဋိယတီတိ ဝိပ္ပဋိသာရမူလကေန ဝိက္ခေပေန အန္တရန္တရာ ခဏ္ဍံ အဒသ္သေတ္ဝာ ပဗန္ဓဝသေန စိတ္တေန သင္ဃဋိယတိ။ သင္ခာရာတိ ဝိပသ္သနာကမ္မဋ္ဌာနဝသေန ဝုတ္တံ။ သာပတ္တိကသ္သ ဟိ ပဂုဏမ္ပိ ကမ္မဋ္ဌာနံ န သုဋ္ဌု ဥပဋ္ဌာတိ, ပဂေဝ ပာရာဇိကသ္သ။ တသ္သ ဟိ ဝိပ္ပဋိသာရနိန္နတာယ စိတ္တံ ဧကဂ္ဂံ န ဟောတိ။ ဧကသ္သ ပန ဝိတက္ကဝိက္ခေပာဒိဗဟုလသ္သ သုဒ္ဓသီလသ္သပိ စိတ္တံ န သမာဓိယတိ, တံ ဣဓ ပာရာဇိကမူလကန္တိ န ဂဟေတဗ္ဗံ။ ကတပာပမူလကေန ဝိပ္ပဋိသာရေနေဝေတ္ထ စိတ္တသ္သ အသမာဓိယနံ သန္ဓာယ ‘‘ကမ္မဋ္ဌာနံ န ဃဋိယတီ’’တိ ဝုတ္တံ, တေနာဟ ဝိပ္ပဋိသာရဂ္ဂိနာတိအာဒိ။ အတ္တနာတိ စိတ္တေန ကရဏဘူတေန ပုဂ္ဂလော ကတ္တာ ဇာနာတိ, ပစ္စတ္တေ ဝာ ကရဏဝစနံ, အတ္တာ သယံ ပဇာနာတီတိ အတ္ထော။
Pārājikāpattīti na tāva vattabbanti idaṃ āpannapuggalena lajjīdhamme ṭhatvā yathābhūtaṃ āvikaraṇepi dubbinicchayaṃ adinnādānādiṃ sandhāya vuttaṃ. Yaṃ pana methunādīsu vijānanaṃ, taṃ vattabbameva, tenāha methunadhammavītikkamo hītiādi. Yo pana alajjitāya paṭiññaṃ adatvā vikkhepaṃ karoti, tassa āpatti na sakkā oḷārikāpi vinicchinituṃ, yāva so yathābhūtaṃ nāvi karoti, saṅghassa ca āpattisandeho na vigacchati, tāva nāsitakova bhavissati. Sukhumāti cittaparivattiyā sukhumatāya sukhumā. Tenāha ‘‘cittalahukā’’ti, cittaṃ tassa lahukanti attho. Teti vītikkame. Taṃvatthukanti adinnādānādimūlakaṃ. Yaṃ ācariyo bhaṇati, taṃ karohītiādi sabbaṃ lajjīpesalaṃ kukkuccakameva sandhāya vuttaṃ. Yo yāthāvato pakāsetvā suddhimeva gavesati, tenāpi, pārājikosīti na vattabboti anāpattikoṭiyāpi saṅkiyamānattā vuttaṃ, teneva ‘‘pārājikacchāyā’’ti vuttaṃ. Sīlāni sodhetvāti yasmiṃ vītikkame pārājikāsaṅkā vattati, tattha pārājikābhāvapakkhaṃ gahetvā desanāvuṭṭhānagāminīnaṃ āpattīnaṃ sodhanavasena sīlāni sodhetvā. Dvattiṃsākāranti pākaṭabhāvato upalakkhaṇavasena vuttaṃ, yaṃ kiñci abhirucitaṃ manasikātuṃ vaṭṭateva. Kammaṭṭhānaṃ ghaṭiyatīti vippaṭisāramūlakena vikkhepena antarantarā khaṇḍaṃ adassetvā pabandhavasena cittena saṅghaṭiyati. Saṅkhārāti vipassanākammaṭṭhānavasena vuttaṃ. Sāpattikassa hi paguṇampi kammaṭṭhānaṃ na suṭṭhu upaṭṭhāti, pageva pārājikassa. Tassa hi vippaṭisāraninnatāya cittaṃ ekaggaṃ na hoti. Ekassa pana vitakkavikkhepādibahulassa suddhasīlassapi cittaṃ na samādhiyati, taṃ idha pārājikamūlakanti na gahetabbaṃ. Katapāpamūlakena vippaṭisārenevettha cittassa asamādhiyanaṃ sandhāya ‘‘kammaṭṭhānaṃ na ghaṭiyatī’’ti vuttaṃ, tenāha vippaṭisāragginātiādi. Attanāti cittena karaṇabhūtena puggalo kattā jānāti, paccatte vā karaṇavacanaṃ, attā sayaṃ pajānātīti attho.
စတုဗ္ဗိဓဝိနယာဒိကထာဝဏ္ဏနာနယော နိဋ္ဌိတော။
Catubbidhavinayādikathāvaṇṇanānayo niṭṭhito.
Related texts:
တိပိဋက (မူလ) • Tipiṭaka (Mūla) / ဝိနယပိဋက • Vinayapiṭaka / မဟာဝိဘင္ဂ • Mahāvibhaṅga / ၁. ပဌမပာရာဇိကံ • 1. Paṭhamapārājikaṃ
အဋ္ဌကထာ • Aṭṭhakathā / ဝိနယပိဋက (အဋ္ဌကထာ) • Vinayapiṭaka (aṭṭhakathā) / မဟာဝိဘင္ဂ-အဋ္ဌကထာ • Mahāvibhaṅga-aṭṭhakathā / ၁. ပဌမပာရာဇိကံ • 1. Paṭhamapārājikaṃ
ဋီကာ • Tīkā / ဝိနယပိဋက (ဋီကာ) • Vinayapiṭaka (ṭīkā) / သာရတ္ထဒီပနီ-ဋီကာ • Sāratthadīpanī-ṭīkā / စတုဗ္ဗိဓဝိနယကထာဝဏ္ဏနာ • Catubbidhavinayakathāvaṇṇanā
ဋီကာ • Tīkā / ဝိနယပိဋက (ဋီကာ) • Vinayapiṭaka (ṭīkā) / ဝဇိရဗုဒ္ဓိ-ဋီကာ • Vajirabuddhi-ṭīkā / စတုဗ္ဗိဓဝိနယကထာဝဏ္ဏနာ • Catubbidhavinayakathāvaṇṇanā
