| Library / Tipiṭaka / ತಿಪಿಟಕ • Tipiṭaka / ವಿಮತಿವಿನೋದನೀ-ಟೀಕಾ • Vimativinodanī-ṭīkā |
ಚತುಬ್ಬಿಧವಿನಯಾದಿಕಥಾವಣ್ಣನಾ
Catubbidhavinayādikathāvaṇṇanā
೪೫. ನೀಹರಿತ್ವಾತಿ ಪಾಳಿತೋ ಉದ್ಧರಿತ್ವಾ, ತಥಾ ಹಿ ‘‘ಪಞ್ಚಹುಪಾಲಿ, ಅಙ್ಗೇಹಿ ಸಮನ್ನಾಗತೇನ ಭಿಕ್ಖುನಾ ನಾನುಯುಞ್ಜಿತಬ್ಬಂ। ಕತಮೇಹಿ ಪಞ್ಚಹಿ? ಸುತ್ತಂ ನ ಜಾನಾತಿ, ಸುತ್ತಾನುಲೋಮಂ ನ ಜಾನಾತೀ’’ತಿಆದಿಪಾಳಿತೋ ಸುತ್ತಂ ಸುತ್ತಾನುಲೋಮಞ್ಚ ನೀಹರಿಂಸು। ‘‘ಅನಾಪತ್ತಿ ಏವಂ ಅಮ್ಹಾಕಂ ಆಚರಿಯಾನಂ ಉಗ್ಗಹೋ ಪರಿಪುಚ್ಛಾತಿ ಭಣತೀ’’ತಿ ಏವಮಾದಿತೋ ಆಚರಿಯವಾದಂ। ‘‘ಆಯಸ್ಮಾ ಉಪಾಲಿ ಏವಮಾಹ – ‘ಅನಾಪತ್ತಿ, ಆವುಸೋ, ಸುಪಿನನ್ತೇನಾ’ತಿ’’ ಏವಮಾದಿತೋ ಅತ್ತನೋ ಮತಿಂ ನೀಹರಿಂಸು, ಸಾ ಚ ಥೇರಸ್ಸ ಅತ್ತನೋಮತಿ ಸುತ್ತೇನ ಸಙ್ಗಹಿತತ್ತಾ ಸುತ್ತಂ ಜಾತಂ, ಏವಮಞ್ಞಾಪಿ ಸುತ್ತಾದೀಹಿ ಸಙ್ಗಹಿತಾವ ಗಹೇತಬ್ಬಾ, ನೇತರಾತಿ ವೇದಿತಬ್ಬಂ। ಅಥ ವಾ ನೀಹರಿತ್ವಾತಿ ವಿಭಜಿತ್ವಾ ಸಾಟ್ಠಕಥಂ ಸಕಲಂ ವಿನಯಪಿಟಕಂ ಸುತ್ತಾದೀಸು ಚತೂಸು ಪದೇಸೇಸು ಪಕ್ಖಿಪಿತ್ವಾ ಚತುಧಾ ವಿಭಜಿತ್ವಾ ವಿನಯಂ ಪಕಾಸೇಸುಂ ತಬ್ಬಿನಿಮುತ್ತಸ್ಸ ಅಭಾವಾತಿ ಅಧಿಪ್ಪಾಯೋ। ವುತ್ತನ್ತಿ ನಾಗಸೇನತ್ಥೇರೇನ ಮಿಲಿನ್ದಪಞ್ಹೇ ವುತ್ತಂ। ಕಣ್ಠಾದಿವಣ್ಣುಪ್ಪತ್ತಿಟ್ಠಾನಕರಣಾದೀಹಿ ಆಹರಿತ್ವಾ ಅತ್ತನೋ ವಚೀವಿಞ್ಞತ್ತಿಯಾವ ಭಾಸಿತವಚನಂ ಆಹಚ್ಚಪದಂ। ರಸೋತಿ ಸಾರೋ ‘‘ಪತ್ತರಸೋ’’ತಿಆದೀಸು (ಧ॰ ಸ॰ ೬೨೮-೬೩೦) ವಿಯ, ಪಟಿಕ್ಖಿತ್ತಅನುಞ್ಞಾತಸುತ್ತಸಾರೋತಿ ಅತ್ಥೋ, ರಸೋತಿ ವಾ ಲಕ್ಖಣಂ ಪಟಿವತ್ಥುಕಂ ಅನುದ್ಧರಿತ್ವಾ ಲಕ್ಖಣಾನುಲೋಮೇನ ವುತ್ತತ್ತಾ। ಧಮ್ಮಸಙ್ಗಾಹಕಾದಿಆಚರಿಯವಂಸೇನ ಆಭತಾ ಅಟ್ಠಕಥಾ ಆಚರಿಯವಂಸೋತಿ ಆಹ ‘‘ಆಚರಿಯವಂಸೋತಿ ಆಚರಿಯವಾದೋ’’ತಿ।
45.Nīharitvāti pāḷito uddharitvā, tathā hi ‘‘pañcahupāli, aṅgehi samannāgatena bhikkhunā nānuyuñjitabbaṃ. Katamehi pañcahi? Suttaṃ na jānāti, suttānulomaṃ na jānātī’’tiādipāḷito suttaṃ suttānulomañca nīhariṃsu. ‘‘Anāpatti evaṃ amhākaṃ ācariyānaṃ uggaho paripucchāti bhaṇatī’’ti evamādito ācariyavādaṃ. ‘‘Āyasmā upāli evamāha – ‘anāpatti, āvuso, supinantenā’ti’’ evamādito attano matiṃ nīhariṃsu, sā ca therassa attanomati suttena saṅgahitattā suttaṃ jātaṃ, evamaññāpi suttādīhi saṅgahitāva gahetabbā, netarāti veditabbaṃ. Atha vā nīharitvāti vibhajitvā sāṭṭhakathaṃ sakalaṃ vinayapiṭakaṃ suttādīsu catūsu padesesu pakkhipitvā catudhā vibhajitvā vinayaṃ pakāsesuṃ tabbinimuttassa abhāvāti adhippāyo. Vuttanti nāgasenattherena milindapañhe vuttaṃ. Kaṇṭhādivaṇṇuppattiṭṭhānakaraṇādīhi āharitvā attano vacīviññattiyāva bhāsitavacanaṃ āhaccapadaṃ. Rasoti sāro ‘‘pattaraso’’tiādīsu (dha. sa. 628-630) viya, paṭikkhittaanuññātasuttasāroti attho, rasoti vā lakkhaṇaṃ paṭivatthukaṃ anuddharitvā lakkhaṇānulomena vuttattā. Dhammasaṅgāhakādiācariyavaṃsena ābhatā aṭṭhakathā ācariyavaṃsoti āha ‘‘ācariyavaṃsoti ācariyavādo’’ti.
ವಿನಯಪಿಟಕೇ ಪಾಳೀತಿ ಇಧ ಅಧಿಕಾರವಸೇನ ವುತ್ತಂ। ಸೇಸಪಿಟಕೇಸುಪಿ ಸುತ್ತಾದಿಚತುನಯಾ ಯಥಾನುರೂಪಂ ಲಬ್ಭನ್ತೇವ। ಮಹಾಪದೇಸಾತಿ ಮಹಾಓಕಾಸಾ ಮಹಾವಿಸಯಾ, ತೇ ಅತ್ಥತೋ ‘‘ಯಂ, ಭಿಕ್ಖವೇ’’ತಿಆದಿಪಾಳಿವಸೇನ ಅಕಪ್ಪಿಯಾನುಲೋಮತೋ ಕಪ್ಪಿಯಾನುಲೋಮತೋ ಚ ಪುಗ್ಗಲೇಹಿ ನಯತೋ ತಥಾ ತಥಾ ಗಯ್ಹಮಾನಾ ಅತ್ಥನಯಾ ಏವ। ತೇ ಹಿ ಭಗವತಾ ಸರೂಪತೋ ಅವುತ್ತೇಸುಪಿ ಪಟಿಕ್ಖಿತ್ತಾನುಲೋಮೇಸು, ಅನುಞ್ಞಾತಾನುಲೋಮೇಸು ಚ ಸೇಸೇಸು ಕಿಚ್ಚೇಸು ನಿವತ್ತಿಪವತ್ತಿಹೇತುತಾಯ ಮಹಾಗೋಚರಾತಿ ‘‘ಮಹಾಪದೇಸಾ’’ತಿ ವುತ್ತಾ, ನ ಪನ ‘‘ಯಂ, ಭಿಕ್ಖವೇ, ಮಯಾ ಇದಂ ನ ಕಪ್ಪತೀ’’ತಿಆದಿನಾ ವುತ್ತಾ ಸಾಧಿಪ್ಪಾಯಾ ಪಾಳಿಯೇವ ತಸ್ಸಾ ಸುತ್ತೇ ಪವಿಟ್ಠತ್ತಾ। ‘‘ಸುತ್ತಾನುಲೋಮಮ್ಪಿ ಸುತ್ತೇ ಓತಾರೇತಬ್ಬಂ…ಪೇ॰… ಸುತ್ತಮೇವ ಬಲವತರ’’ನ್ತಿ (ಪಾರಾ॰ ಅಟ್ಠ॰ ೧.೪೫) ಹಿ ವುತ್ತಂ, ನ ಹೇಸಾ ಸಾಧಿಪ್ಪಾಯಾ ಪಾಳಿ ಸುತ್ತೇ ಓತಾರೇತಬ್ಬಾ, ನ ಗಹೇತಬ್ಬಾ ವಾ ಹೋತಿ, ಯೇನಾಯಂ ಸುತ್ತಾನುಲೋಮಂ ಸಿಯಾ। ತಸ್ಮಾ ಇಮಂ ಪಾಳಿಅಧಿಪ್ಪಾಯಂ ನಿಸ್ಸಾಯ ಪುಗ್ಗಲೇಹಿ ಗಹಿತಾ ಯಥಾವುತ್ತಅತ್ಥಾವ ಸುತ್ತಾನುಲೋಮಂ। ತಪ್ಪಕಾಸಕತ್ತಾ ಪನ ಅಯಂ ಪಾಳಿಪಿ ಸುತ್ತಾನುಲೋಮನ್ತಿ ಗಹೇತಬ್ಬಂ, ತೇನಾಹ ಯೇ ಭಗವತಾ ಏವಂ ವುತ್ತಾತಿಆದಿ। ಯಂ ಭಿಕ್ಖವೇತಿಆದಿಪಾಳಿನಯೇನ ಹಿ ಪುಗ್ಗಲೇಹಿ ಗಹೇತಬ್ಬಾ ಯೇ ಅಕಪ್ಪಿಯಾನುಲೋಮಾದಯೋ ಅತ್ಥಾ ವುತ್ತಾ, ತೇ ಮಹಾಪದೇಸಾತಿ ಅತ್ಥೋ।
Vinayapiṭake pāḷīti idha adhikāravasena vuttaṃ. Sesapiṭakesupi suttādicatunayā yathānurūpaṃ labbhanteva. Mahāpadesāti mahāokāsā mahāvisayā, te atthato ‘‘yaṃ, bhikkhave’’tiādipāḷivasena akappiyānulomato kappiyānulomato ca puggalehi nayato tathā tathā gayhamānā atthanayā eva. Te hi bhagavatā sarūpato avuttesupi paṭikkhittānulomesu, anuññātānulomesu ca sesesu kiccesu nivattipavattihetutāya mahāgocarāti ‘‘mahāpadesā’’ti vuttā, na pana ‘‘yaṃ, bhikkhave, mayā idaṃ na kappatī’’tiādinā vuttā sādhippāyā pāḷiyeva tassā sutte paviṭṭhattā. ‘‘Suttānulomampi sutte otāretabbaṃ…pe… suttameva balavatara’’nti (pārā. aṭṭha. 1.45) hi vuttaṃ, na hesā sādhippāyā pāḷi sutte otāretabbā, na gahetabbā vā hoti, yenāyaṃ suttānulomaṃ siyā. Tasmā imaṃ pāḷiadhippāyaṃ nissāya puggalehi gahitā yathāvuttaatthāva suttānulomaṃ. Tappakāsakattā pana ayaṃ pāḷipi suttānulomanti gahetabbaṃ, tenāha ye bhagavatā evaṃ vuttātiādi. Yaṃ bhikkhavetiādipāḷinayena hi puggalehi gahetabbā ye akappiyānulomādayo atthā vuttā, te mahāpadesāti attho.
ಭಗವತೋ ಪಕಿಣ್ಣಕದೇಸನಾಭೂತಾ ಚ ಸುತ್ತಾನುಲೋಮಭೂತಾ ಚ ಅಟ್ಠಕಥಾ। ಯಸ್ಮಾ ಧಮ್ಮಸಙ್ಗಾಹಕತ್ಥೇರೇಹಿ ಪಾಳಿವಣ್ಣನಾಕ್ಕಮೇನ ಸಙ್ಗಹೇತ್ವಾ ವುತ್ತಾ, ತಸ್ಮಾ ‘‘ಆಚರಿಯವಾದೋ’’ತಿ ವುತ್ತಾ, ಏತೇನ ಚ ಅಟ್ಠಕಥಾ ಸುತ್ತಸುತ್ತಾನುಲೋಮೇಸು ಅತ್ಥತೋ ಸಙ್ಗಯ್ಹತೀತಿ ವೇದಿತಬ್ಬಾ। ಯಥಾ ಚ ಏಸಾ, ಏವಂ ಅತ್ತನೋಮತಿಪಿ ಪಮಾಣಭೂತಾ। ನ ಹಿ ಭಗವತೋ ವಚನಂ ವಚನಾನುಲೋಮಞ್ಚ ಅನಿಸ್ಸಾಯ ಅಗ್ಗಸಾವಕಾದಯೋಪಿ ಅತ್ತನೋ ಞಾಣಬಲೇನ ಸುತ್ತಾಭಿಧಮ್ಮವಿನಯೇಸು ಕಞ್ಚಿ ಸಮ್ಮುತಿಪರಮತ್ಥಭೇದಂ ಅತ್ಥಂ ವತ್ತುಂ ಸಕ್ಕೋನ್ತಿ, ತಸ್ಮಾ ಸಬ್ಬಮ್ಪಿ ವಚನಂ ಸುತ್ತೇ ಸುತ್ತಾನುಲೋಮೇ ಚ ಸಙ್ಗಯ್ಹತಿ। ವಿಸುಂ ಪನ ಅಟ್ಠಕಥಾದೀನಂ ಸಙ್ಗಹಿತತ್ತಾ ತದವಸೇಸಂ ಸುತ್ತಸುತ್ತಾನುಲೋಮತೋ ಗಹೇತ್ವಾ ಚತುಧಾ ವಿನಯೋ ನಿದ್ದಿಟ್ಠೋ। ಸುತ್ತಾದಯೋ ನಿಸ್ಸಾಯೇವ ಪವತ್ತಾಪಿ ಅತ್ತನೋಮತಿ ತೇಸು ಸರೂಪೇನ ಅನಾಗತತ್ತಾ ವುತ್ತಂ ‘‘ಸುತ್ತಸುತ್ತಾನುಲೋಮಆಚರಿಯವಾದೇ ಮುಞ್ಚಿತ್ವಾ’’ತಿ, ತೇನಾಹ ‘‘ಅನುಬುದ್ಧಿಯಾ ನಯಗ್ಗಾಹೇನಾ’’ತಿ। ತತ್ಥ ಸುತ್ತಾದೀನಿ ಅನುಗತಾಯ ಏವ ಬುದ್ಧಿಯಾ ತೇಹಿ ಲದ್ಧನಯಗ್ಗಾಹೇನ ಚಾತಿ ಅತ್ಥೋ।
Bhagavato pakiṇṇakadesanābhūtā ca suttānulomabhūtā ca aṭṭhakathā. Yasmā dhammasaṅgāhakattherehi pāḷivaṇṇanākkamena saṅgahetvā vuttā, tasmā ‘‘ācariyavādo’’ti vuttā, etena ca aṭṭhakathā suttasuttānulomesu atthato saṅgayhatīti veditabbā. Yathā ca esā, evaṃ attanomatipi pamāṇabhūtā. Na hi bhagavato vacanaṃ vacanānulomañca anissāya aggasāvakādayopi attano ñāṇabalena suttābhidhammavinayesu kañci sammutiparamatthabhedaṃ atthaṃ vattuṃ sakkonti, tasmā sabbampi vacanaṃ sutte suttānulome ca saṅgayhati. Visuṃ pana aṭṭhakathādīnaṃ saṅgahitattā tadavasesaṃ suttasuttānulomato gahetvā catudhā vinayo niddiṭṭho. Suttādayo nissāyeva pavattāpi attanomati tesu sarūpena anāgatattā vuttaṃ ‘‘suttasuttānulomaācariyavāde muñcitvā’’ti, tenāha ‘‘anubuddhiyā nayaggāhenā’’ti. Tattha suttādīni anugatāya eva buddhiyā tehi laddhanayaggāhena cāti attho.
ಥೇರವಾದೋತಿ ಮಹಾಸುಮತ್ಥೇರಾದೀನಂ ಗಾಹೋ। ಸುತ್ತಾದಿಂ ನಿಸ್ಸಾಯೇವ ವಿಪರೀತತೋಪಿ ಅತ್ತನೋಮತಿ ಉಪ್ಪಜ್ಜತೀತಿ ಆಹ ತಂ ಪನಾತಿಆದಿ। ಅತ್ಥೇನಾತಿ ಅತ್ತನಾ ನಯಗ್ಗಹಿತೇನ ಅತ್ಥೇನ। ಪಾಳಿನ್ತಿ ಅತ್ತನೋ ಗಾಹಸ್ಸ ನಿಸ್ಸಯಭೂತಂ ಸಾಟ್ಠಕಥಂ ಪಾಳಿಂ। ಪಾಳಿಯಾತಿ ತಪ್ಪಟಿಕ್ಖೇಪತ್ಥಂ ಪರೇನಾಹಟಾಯ ಸಾಟ್ಠಕಥಾಯ ಪಾಳಿಯಾ, ಅತ್ತನಾ ಗಹಿತಂ ಅತ್ಥಂ ನಿಸ್ಸಾಯ ಪಾಳಿಞ್ಚ ಸಂಸನ್ದಿತ್ವಾತಿ ಅತ್ಥೋ। ಆಚರಿಯವಾದೇತಿ ಅತ್ತನಾ ಪರೇನ ಚ ಸಮುದ್ಧಟಅಟ್ಠಕಥಾಯ। ಓತರತಿ ಚೇವ ಸಮೇತಿ ಚಾತಿ ಅತ್ತನಾ ಉದ್ಧಟೇಹಿ ಸಂಸನ್ದನವಸೇನ ಓತರತಿ, ಪರೇನ ಉದ್ಧಟೇನ ಸಮೇತಿ। ಸಬ್ಬದುಬ್ಬಲಾತಿ ಅಸಬ್ಬಞ್ಞುಪುಗ್ಗಲಸ್ಸ ದೋಸವಾಸನಾಯ ಯಾಥಾವತೋ ಅತ್ಥಸಮ್ಪಟಿಪತ್ತಿಅಭಾವತೋ ವುತ್ತಂ। ಪಮಾದಪಾಠವಸೇನ ಆಚರಿಯವಾದಸ್ಸ ಸುತ್ತಾನುಲೋಮೇನ ಅಸಂಸನ್ದನಾಪಿ ಸಿಯಾತಿ ಆಹ ‘‘ಇತರೋ ನ ಗಹೇತಬ್ಬೋ’’ತಿ।
Theravādoti mahāsumattherādīnaṃ gāho. Suttādiṃ nissāyeva viparītatopi attanomati uppajjatīti āha taṃ panātiādi. Atthenāti attanā nayaggahitena atthena. Pāḷinti attano gāhassa nissayabhūtaṃ sāṭṭhakathaṃ pāḷiṃ. Pāḷiyāti tappaṭikkhepatthaṃ parenāhaṭāya sāṭṭhakathāya pāḷiyā, attanā gahitaṃ atthaṃ nissāya pāḷiñca saṃsanditvāti attho. Ācariyavādeti attanā parena ca samuddhaṭaaṭṭhakathāya. Otarati ceva sameti cāti attanā uddhaṭehi saṃsandanavasena otarati, parena uddhaṭena sameti. Sabbadubbalāti asabbaññupuggalassa dosavāsanāya yāthāvato atthasampaṭipattiabhāvato vuttaṃ. Pamādapāṭhavasena ācariyavādassa suttānulomena asaṃsandanāpi siyāti āha ‘‘itaro na gahetabbo’’ti.
ಸಮೇನ್ತಮೇವ ಗಹೇತಬ್ಬನ್ತಿ ಯೇ ಸುತ್ತೇನ ಸಂಸನ್ದನ್ತಿ, ಏವರೂಪಾವ ಅತ್ಥಾ ಮಹಾಪದೇಸತೋ ಉದ್ಧರಿತಬ್ಬಾತಿ ದಸ್ಸೇತಿ ತಥಾ ತಥಾ ಉದ್ಧಟಅತ್ಥಾನಮೇವ ಸುತ್ತಾನುಲೋಮತ್ತಾ, ತೇನಾಹ ‘‘ಸುತ್ತಾನುಲೋಮತೋ ಹಿ ಸುತ್ತಮೇವ ಬಲವತರ’’ನ್ತಿ। ಅಪ್ಪಟಿವತ್ತಿಯನ್ತಿ ಅಪ್ಪಟಿಬಾಹಿಯಂ। ಕಾರಕಸಙ್ಘಸದಿಸನ್ತಿ ಪಮಾಣತ್ತಾ ಸಙ್ಗೀತಿಕಾರಕಸಙ್ಘಸದಿಸಂ। ಬುದ್ಧಾನಂ ಠಿತಕಾಲಸದಿಸನ್ತಿ ಧರಮಾನಕಬುದ್ಧಸದಿಸನ್ತಿ ಅತ್ಥೋ। ಸಕವಾದೀ ಸುತ್ತಂ ಗಹೇತ್ವಾ ಕಥೇತೀತಿಆದೀಸು ಯೋ ಯಥಾಭೂತಮತ್ಥಂ ಗಹೇತ್ವಾ ಕಥನಸೀಲೋ, ಸೋ ಸಕವಾದೀ। ಸುತ್ತನ್ತಿ ಸಙ್ಗೀತಿತ್ತಯಾರುಳ್ಹಂ ಪಾಳಿವಚನಂ। ಪರವಾದೀತಿ ಮಹಾವಿಹಾರವಾಸೀ ವಾ ಹೋತು ಅಞ್ಞನಿಕಾಯವಾಸೀ ವಾ, ಯೋ ವಿಪರೀತತೋ ಅತ್ಥಂ ಗಹೇತ್ವಾ ಕಥನಸೀಲೋ, ಸೋವ ಇಧ ‘‘ಪರವಾದೀ’’ತಿ ವುತ್ತೋ। ಸುತ್ತಾನುಲೋಮನ್ತಿ ಸಙ್ಗೀತಿತ್ತಯಾರುಳ್ಹಂ ವಾ ಅನಾರುಳ್ಹಂ ವಾ ಯಂಕಿಞ್ಚಿ ವಿಪಲ್ಲಾಸತೋ ವಾ ವಞ್ಚನಾಯ ವಾ ‘‘ಸಙ್ಗೀತಿತ್ತಯಾಗತಮಿದ’’ನ್ತಿ ದಸ್ಸಿಯಮಾನಂ ಸುತ್ತಾನುಲೋಮಂ। ಕೇಚಿ ‘‘ಅಞ್ಞನಿಕಾಯೇ ಸುತ್ತಾನುಲೋಮ’’ನ್ತಿ ವದನ್ತಿ, ತಂ ನ ಯುತ್ತಂ ಸಕವಾದೀಪರವಾದೀನಂ ಉಭಿನ್ನಮ್ಪಿ ಸಙ್ಗೀತಿತ್ತಯಾರುಳ್ಹಸುತ್ತಾದೀನಂ ಏವ ಗಹೇತಬ್ಬತೋ। ತಥಾ ಹಿ ವಕ್ಖತಿ ‘‘ತಿಸ್ಸೋ ಸಙ್ಗೀತಿಯೋ ಆರುಳ್ಹಂ ಪಾಳಿಆಗತಂ ಪಞ್ಞಾಯತಿ, ಗಹೇತಬ್ಬ’’ನ್ತಿಆದಿ। ನ ಹಿ ಸಕವಾದೀ ಅಞ್ಞನಿಕಾಯಸುತ್ತಾದಿಂ ಪಮಾಣತೋ ಗಣ್ಹಾತಿ, ಯೇನ ತೇಸು ಸುತ್ತಾದೀಸು ದಸ್ಸಿತೇಸು ತತ್ಥ ಠಾತಬ್ಬಂ ಭವೇಯ್ಯ, ವಕ್ಖತಿ ಚ ‘‘ಪರೋ ತಸ್ಸ ಅಕಪ್ಪಿಯಭಾವಸಾಧಕಂ ಸುತ್ತತೋ ಬಹುಂ ಕಾರಣಞ್ಚ ವಿನಿಚ್ಛಯಞ್ಚ ದಸ್ಸೇತಿ…ಪೇ॰… ‘ಸಾಧೂ’ತಿ ಸಮ್ಪಟಿಚ್ಛಿತ್ವಾ ಅಕಪ್ಪಿಯೇಯೇವ ಠಾತಬ್ಬ’’ನ್ತಿ (ಪಾರಾ॰ ಅಟ್ಠ॰ ೧.೪೫)। ತಸ್ಮಾ ಪರವಾದಿನಾಪಿ ಸಙ್ಗೀತಿತ್ತಯೇ ಅನಾರುಳ್ಹಮ್ಪಿ ಅನಾರುಳ್ಹಮಿಚ್ಚೇವ ದಸ್ಸೀಯತಿ, ಕೇವಲಂ ತಸ್ಸ ತಸ್ಸ ಸುತ್ತಾದಿನೋ ಸಙ್ಗೀತಿತ್ತಯೇ ಅನಾಗತಸ್ಸ ಕೂಟತಾ, ಆಗತಸ್ಸ ಚ ಬ್ಯಞ್ಜನಚ್ಛಾಯಾಯ ಅಞ್ಞಥಾ ಅಧಿಪ್ಪಾಯಯೋಜನಾ ಚ ವಿಸೇಸೋ। ತತ್ಥ ಚ ಯಂ ಕೂಟಂ, ತಂ ಅಪನೀಯತಿ। ಯಂ ಅಞ್ಞಥಾ ಯೋಜಿತಂ, ತಸ್ಸ ವಿಪರೀತತಾಸನ್ದಸ್ಸನತ್ಥಂ ತದಞ್ಞೇನ ಸುತ್ತಾದಿನಾ ಸಂಸನ್ದನಾ ಕರೀಯತಿ। ಯೋ ಪನ ಪರವಾದಿನಾ ಗಹಿತೋ ಅಧಿಪ್ಪಾಯೋ ಸುತ್ತನ್ತಾದಿನಾ ಸಂಸನ್ದತಿ, ಸೋ ಸಕವಾದಿನಾಪಿ ಅತ್ತನೋ ಗಾಹಂ ವಿಸ್ಸಜ್ಜೇತ್ವಾ ಗಹೇತಬ್ಬೋತಿ ಉಭಿನ್ನಮ್ಪಿ ಸಙ್ಗೀತಿತ್ತಯಾಗತಮೇವ ಸುತ್ತಾದಿಪಮಾಣನ್ತಿ ವೇದಿತಬ್ಬಂ। ತೇನೇವ ಕಥಾವತ್ಥುಪ್ಪಕರಣೇ ಸಕವಾದೇ ಪಞ್ಚ ಸುತ್ತಸತಾನಿ ಪರವಾದೇ ಪಞ್ಚಾತಿ (ಧ॰ ಸ॰ ಅಟ್ಠ॰ ನಿದಾನಕಥಾ; ಕಥಾ॰ ಅಟ್ಠ॰ ನಿದಾನಕಥಾ) ಸುತ್ತಸಹಸ್ಸಮ್ಪಿ ಅಧಿಪ್ಪಾಯಗ್ಗಹಣನಾನತ್ತೇನ ಸಙ್ಗೀತಿತ್ತಯಾಗತಮೇವ ಗಹಿತಂ, ನ ನಿಕಾಯನ್ತರೇ ಕಿಞ್ಚೀತಿ।
Samentameva gahetabbanti ye suttena saṃsandanti, evarūpāva atthā mahāpadesato uddharitabbāti dasseti tathā tathā uddhaṭaatthānameva suttānulomattā, tenāha ‘‘suttānulomato hi suttameva balavatara’’nti. Appaṭivattiyanti appaṭibāhiyaṃ. Kārakasaṅghasadisanti pamāṇattā saṅgītikārakasaṅghasadisaṃ. Buddhānaṃ ṭhitakālasadisanti dharamānakabuddhasadisanti attho. Sakavādī suttaṃ gahetvā kathetītiādīsu yo yathābhūtamatthaṃ gahetvā kathanasīlo, so sakavādī. Suttanti saṅgītittayāruḷhaṃ pāḷivacanaṃ. Paravādīti mahāvihāravāsī vā hotu aññanikāyavāsī vā, yo viparītato atthaṃ gahetvā kathanasīlo, sova idha ‘‘paravādī’’ti vutto. Suttānulomanti saṅgītittayāruḷhaṃ vā anāruḷhaṃ vā yaṃkiñci vipallāsato vā vañcanāya vā ‘‘saṅgītittayāgatamida’’nti dassiyamānaṃ suttānulomaṃ. Keci ‘‘aññanikāye suttānuloma’’nti vadanti, taṃ na yuttaṃ sakavādīparavādīnaṃ ubhinnampi saṅgītittayāruḷhasuttādīnaṃ eva gahetabbato. Tathā hi vakkhati ‘‘tisso saṅgītiyo āruḷhaṃ pāḷiāgataṃ paññāyati, gahetabba’’ntiādi. Na hi sakavādī aññanikāyasuttādiṃ pamāṇato gaṇhāti, yena tesu suttādīsu dassitesu tattha ṭhātabbaṃ bhaveyya, vakkhati ca ‘‘paro tassa akappiyabhāvasādhakaṃ suttato bahuṃ kāraṇañca vinicchayañca dasseti…pe… ‘sādhū’ti sampaṭicchitvā akappiyeyeva ṭhātabba’’nti (pārā. aṭṭha. 1.45). Tasmā paravādināpi saṅgītittaye anāruḷhampi anāruḷhamicceva dassīyati, kevalaṃ tassa tassa suttādino saṅgītittaye anāgatassa kūṭatā, āgatassa ca byañjanacchāyāya aññathā adhippāyayojanā ca viseso. Tattha ca yaṃ kūṭaṃ, taṃ apanīyati. Yaṃ aññathā yojitaṃ, tassa viparītatāsandassanatthaṃ tadaññena suttādinā saṃsandanā karīyati. Yo pana paravādinā gahito adhippāyo suttantādinā saṃsandati, so sakavādināpi attano gāhaṃ vissajjetvā gahetabboti ubhinnampi saṅgītittayāgatameva suttādipamāṇanti veditabbaṃ. Teneva kathāvatthuppakaraṇe sakavāde pañca suttasatāni paravāde pañcāti (dha. sa. aṭṭha. nidānakathā; kathā. aṭṭha. nidānakathā) suttasahassampi adhippāyaggahaṇanānattena saṅgītittayāgatameva gahitaṃ, na nikāyantare kiñcīti.
ಖೇಪನ್ತಿ ‘‘ಕಿಂ ಇಮಿನಾ’’ತಿ ಪಟಿಕ್ಖೇಪಂ ಛಡ್ಡನಂ। ಗರಹನ್ತಿ ‘‘ಕಿಮೇಸ ಬಾಲೋ ಜಾನಾತೀ’’ತಿ ನಿನ್ದನಂ। ಸುತ್ತೇ ಓತಾರೇತಬ್ಬನ್ತಿ ಯಸ್ಸ ಸುತ್ತಸ್ಸ ಅನುಲೋಮನತೋ ಇದಂ ಸುತ್ತಾನುಲೋಮಂ ಅಕಾಸಿ, ತಸ್ಮಿಂ, ತದನುರೂಪೇ ವಾ ಅಞ್ಞತರಸ್ಮಿಂ ಸುತ್ತೇ ಅತ್ತನಾ ಗಹಿತಂ ಸುತ್ತಾನುಲೋಮಂ ಅತ್ಥತೋ ಸಂಸನ್ದನವಸೇನ ಓತಾರೇತಬ್ಬಂ, ‘‘ಇಮಿನಾ ಚ ಇಮಿನಾ ಚ ಕಾರಣೇನ ಇಮಸ್ಮಿಂ ಸುತ್ತೇ ಸಂಸನ್ದತೀ’’ತಿ ಸಂಸನ್ದಿತ್ವಾ ದಸ್ಸೇತಬ್ಬನ್ತಿ ಅತ್ಥೋ। ಅಯನ್ತಿ ಸಕವಾದೀ। ಪರೋತಿ ಪರವಾದೀ। ಆಚರಿಯವಾದೋ ಸುತ್ತೇ ಓತಾರೇತಬ್ಬೋತಿ ಯಸ್ಸ ಸುತ್ತಸ್ಸ ವಣ್ಣನಾವಸೇನ ಅಯಂ ಆಚರಿಯವಾದೋ ಪವತ್ತೋ, ತಸ್ಮಿಂ, ತಾದಿಸೇ ಚ ಅಞ್ಞತರಸ್ಮಿಂ ಸುತ್ತೇ ಪುಬ್ಬಾಪರಅತ್ಥಸಂಸನ್ದನವಸೇನ ಓತಾರೇತಬ್ಬಂ। ಗಾರಯ್ಹಾಚರಿಯವಾದೋತಿ ಪಮಾದಲಿಖಿತೋ, ಭಿನ್ನಲದ್ಧಿಕೇಹಿ ವಾ ಠಪಿತೋ, ಏಸ ನಯೋ ಸಬ್ಬತ್ಥ।
Khepanti ‘‘kiṃ iminā’’ti paṭikkhepaṃ chaḍḍanaṃ. Garahanti ‘‘kimesa bālo jānātī’’ti nindanaṃ. Sutte otāretabbanti yassa suttassa anulomanato idaṃ suttānulomaṃ akāsi, tasmiṃ, tadanurūpe vā aññatarasmiṃ sutte attanā gahitaṃ suttānulomaṃ atthato saṃsandanavasena otāretabbaṃ, ‘‘iminā ca iminā ca kāraṇena imasmiṃ sutte saṃsandatī’’ti saṃsanditvā dassetabbanti attho. Ayanti sakavādī. Paroti paravādī. Ācariyavādo sutte otāretabboti yassa suttassa vaṇṇanāvasena ayaṃ ācariyavādo pavatto, tasmiṃ, tādise ca aññatarasmiṃ sutte pubbāparaatthasaṃsandanavasena otāretabbaṃ. Gārayhācariyavādoti pamādalikhito, bhinnaladdhikehi vā ṭhapito, esa nayo sabbattha.
ಯಂ ಕಿಞ್ಚಿ ಕೂಟಸುತ್ತಂ ಬಾಹಿರಕಸುತ್ತಾದಿವಚನಂ ನ ಗಹೇತಬ್ಬನ್ತಿ ದಸ್ಸೇತುಂ ಸುತ್ತಂ ಸುತ್ತಾನುಲೋಮೇ ಓತಾರೇತಬ್ಬನ್ತಿಆದಿ ವುತ್ತಂ। ಗುಳ್ಹವೇಸ್ಸನ್ತರಾದೀನಿ ಮಹಾಸಙ್ಘಿಕಾದಿಭಿನ್ನಲದ್ಧಿಕಾನಂ ಪಕರಣಾನಿ। ಆದಿ-ಸದ್ದೇನ ಗುಳ್ಹಉಮ್ಮಗ್ಗಾದೀನಂ ಗಹಣಂ । ಸಕವಾದೀ ಸುತ್ತಂ ಗಹೇತ್ವಾ ಕಥೇತಿ, ಪರವಾದೀಪಿ ಸುತ್ತನ್ತಿಆದಿನಾ ಅಞ್ಞೇಪಿ ವಾದಾಲಮ್ಬನಾ ವುತ್ತನಯೇನ ಸಕ್ಕಾ ಞಾತುನ್ತಿ ಇಧ ನ ವುತ್ತಾ।
Yaṃ kiñci kūṭasuttaṃ bāhirakasuttādivacanaṃ na gahetabbanti dassetuṃ suttaṃ suttānulome otāretabbantiādi vuttaṃ. Guḷhavessantarādīni mahāsaṅghikādibhinnaladdhikānaṃ pakaraṇāni. Ādi-saddena guḷhaummaggādīnaṃ gahaṇaṃ . Sakavādī suttaṃ gahetvā katheti, paravādīpi suttantiādinā aññepi vādālambanā vuttanayena sakkā ñātunti idha na vuttā.
ಏವಂ ಸುತ್ತಸುತ್ತಾನುಲೋಮಾದಿಮುಖೇನ ಸಾಮಞ್ಞತೋ ವಿವಾದಂ ದಸ್ಸೇತ್ವಾ ಇದಾನಿ ವಿಸೇಸತೋ ವಿವಾದವತ್ಥುಂ ತಬ್ಬಿನಿಚ್ಛಯಮುಖೇನ ಸುತ್ತಾದೀನಞ್ಚ ದಸ್ಸೇತುಂ ಅಥ ಪನಾಯಂ ಕಪ್ಪಿಯನ್ತಿಆದಿ ವುತ್ತಂ। ಸುತ್ತೇ ಚ ಸುತ್ತಾನುಲೋಮೇ ಚಾತಿ ಏತ್ಥ ಚ-ಕಾರೋ ವಿಕಪ್ಪತ್ಥೋ, ತೇನ ಆಚರಿಯವಾದಾದೀನಮ್ಪಿ ಸಙ್ಗಹೋ, ತೇನಾಹ ‘‘ಕಾರಣಞ್ಚ ವಿನಿಚ್ಛಯಞ್ಚ ದಸ್ಸೇತೀ’’ತಿ। ತತ್ಥ ಕಾರಣನ್ತಿ ಸುತ್ತಾದಿನಯಂ ನಿಸ್ಸಾಯ ಅತ್ತನೋಮತಿಯಾ ಉದ್ಧಟಂ ಹೇತುಂ। ವಿನಿಚ್ಛಯನ್ತಿ ಅಟ್ಠಕಥಾವಿನಿಚ್ಛಯಂ। ಕಾರಣಚ್ಛಾಯಾತಿ ಸುತ್ತಾದೀಸು ‘‘ಕಪ್ಪಿಯ’’ನ್ತಿ ಗಾಹಸ್ಸ, ‘‘ಅಕಪ್ಪಿಯ’’ನ್ತಿ ಗಾಹಸ್ಸ ಚ ನಿಮಿತ್ತಭೂತಂ ಕಿಚ್ಛೇನ ಪಟಿಪಾದನೀಯಂ ಅವಿಭೂತಕಾರಣಂ ಕಾರಣಚ್ಛಾಯಾ, ಕಾರಣಪತಿರೂಪಕನ್ತಿ ಅತ್ಥೋ। ವಿನಯಞ್ಹಿ ಪತ್ವಾತಿ ಇಮಸ್ಸ ವಿವರಣಂ ಕಪ್ಪಿಯಾಕಪ್ಪಿಯವಿಚಾರಣಮಾಗಮ್ಮಾತಿ। ರುನ್ಧಿತಬ್ಬನ್ತಿ ಕಪ್ಪಿಯಸಞ್ಞಾಯ ವೀತಿಕ್ಕಮಕರಣಂ ರುನ್ಧಿತಬ್ಬಂ, ತಂನಿವಾರಣಚಿತ್ತಂ ದಳ್ಹತರಂ ಕಾತಬ್ಬಂ। ಸೋತಂ ಪಚ್ಛಿನ್ದಿತಬ್ಬನ್ತಿ ತತ್ಥ ವೀತಿಕ್ಕಮಪ್ಪವತ್ತಿ ಪಚ್ಛಿನ್ದಿತಬ್ಬಾ। ಗರುಕಭಾವೇತಿ ಅಕಪ್ಪಿಯಭಾವೇ। ಸುತ್ತವಿನಿಚ್ಛಯಕಾರಣೇಹೀತಿ ಸುತ್ತೇನ ಅಟ್ಠಕಥಾವಿನಿಚ್ಛಯೇನ ಚ ಲದ್ಧಕಾರಣೇಹಿ। ಏವನ್ತಿಆದಿ ಯಥಾವುತ್ತಸ್ಸ ಅತ್ಥಸ್ಸ ನಿಗಮನವಚನಂ। ಅತಿರೇಕಕಾರಣನ್ತಿ ಸುತ್ತಾದೀಸು ಪುರಿಮಂ ಪುರಿಮಂ ಅತಿರೇಕಕಾರಣಂ ನಾಮ, ಬಹುಕಾರಣಂ ವಾ।
Evaṃ suttasuttānulomādimukhena sāmaññato vivādaṃ dassetvā idāni visesato vivādavatthuṃ tabbinicchayamukhena suttādīnañca dassetuṃ atha panāyaṃ kappiyantiādi vuttaṃ. Sutte ca suttānulome cāti ettha ca-kāro vikappattho, tena ācariyavādādīnampi saṅgaho, tenāha ‘‘kāraṇañca vinicchayañca dassetī’’ti. Tattha kāraṇanti suttādinayaṃ nissāya attanomatiyā uddhaṭaṃ hetuṃ. Vinicchayanti aṭṭhakathāvinicchayaṃ. Kāraṇacchāyāti suttādīsu ‘‘kappiya’’nti gāhassa, ‘‘akappiya’’nti gāhassa ca nimittabhūtaṃ kicchena paṭipādanīyaṃ avibhūtakāraṇaṃ kāraṇacchāyā, kāraṇapatirūpakanti attho. Vinayañhi patvāti imassa vivaraṇaṃ kappiyākappiyavicāraṇamāgammāti. Rundhitabbanti kappiyasaññāya vītikkamakaraṇaṃ rundhitabbaṃ, taṃnivāraṇacittaṃ daḷhataraṃ kātabbaṃ. Sotaṃ pacchinditabbanti tattha vītikkamappavatti pacchinditabbā. Garukabhāveti akappiyabhāve. Suttavinicchayakāraṇehīti suttena aṭṭhakathāvinicchayena ca laddhakāraṇehi. Evantiādi yathāvuttassa atthassa nigamanavacanaṃ. Atirekakāraṇanti suttādīsu purimaṃ purimaṃ atirekakāraṇaṃ nāma, bahukāraṇaṃ vā.
ವಾಚುಗ್ಗತನ್ತಿ ವಾಚಾಯ ಉಗ್ಗತಂ, ತತ್ಥ ನಿರನ್ತರಂ ಠಿತನ್ತಿ ಅತ್ಥೋ। ‘‘ಸುತ್ತಂ ನಾಮ ಸಕಲಂ ವಿನಯಪಿಟಕ’’ನ್ತಿ ವುತ್ತತ್ತಾ ಪುನ ಸುತ್ತತೋತಿ ತದತ್ಥಪಟಿಪಾದಕಂ ಸುತ್ತಾಭಿಧಮ್ಮಪಾಳಿವಚನಂ ಅಧಿಪ್ಪೇತಂ। ಅನುಬ್ಯಞ್ಜನತೋತಿ ಇಮಸ್ಸ ವಿವರಣಂ ಪರಿಪುಚ್ಛತೋ ಚ ಅಟ್ಠಕಥಾತೋ ಚಾತಿ। ತತ್ಥ ಪರಿಪುಚ್ಛಾತಿ ಆಚರಿಯಸ್ಸ ಸನ್ತಿಕಾ ಪಾಳಿಯಾ ಅತ್ಥಸವನಂ। ಅಟ್ಠಕಥಾತಿ ಪಾಳಿಮುತ್ತಕವಿನಿಚ್ಛಯೋ। ತದುಭಯಮ್ಪಿ ಹಿ ಪಾಳಿಂ ಅನುಗನ್ತ್ವಾ ಅತ್ಥಸ್ಸ ಬ್ಯಞ್ಜನತೋ ‘‘ಅನುಬ್ಯಞ್ಜನ’’ನ್ತಿ ವುತ್ತಂ। ವಿನಯೇತಿ ವಿನಯಾಚಾರೇ, ತೇನೇವ ವಕ್ಖತಿ ವಿನಯಂ ಅವಿಜಹನ್ತೋ ಅವೋಕ್ಕಮನ್ತೋತಿಆದಿ। ತತ್ಥ ಪತಿಟ್ಠಾನಂ ನಾಮ ಸಞ್ಚಿಚ್ಚ ಆಪತ್ತಿಯಾ ಅನಾಪಜ್ಜನಾದಿ ಹೋತೀತಿ ಆಹ ‘‘ಲಜ್ಜೀಭಾವೇನ ಪತಿಟ್ಠಿತೋ’’ತಿ, ತೇನ ಲಜ್ಜೀ ಹೋತೀತಿ ವುತ್ತಂ ಹೋತಿ। ವಿನಯಧರಸ್ಸ ಲಕ್ಖಣೇ ವತ್ತಬ್ಬೇ ಕಿಂ ಇಮಿನಾ ಲಜ್ಜೀಭಾವೇನಾತಿ ಆಹ ಅಲಜ್ಜೀ ಹೀತಿಆದಿ। ತತ್ಥ ಬಹುಸ್ಸುತೋಪೀತಿ ಇಮಿನಾ ಪಠಮಲಕ್ಖಣಸಮನ್ನಾಗಮಂ ದಸ್ಸೇತಿ। ಲಾಭಗರುತಾಯಾತಿಆದಿನಾ ವಿನಯೇ ಠಿತತಾಯ ಅಭಾವೇ ಪಠಮಲಕ್ಖಣಯೋಗೋ ಕಿಚ್ಚಕರೋ ನ ಹೋತಿ, ಅಥ ಖೋ ಅಕಿಚ್ಚಕರೋ ಅನತ್ಥಕರೋ ಏವಾತಿ ದಸ್ಸೇತಿ। ಸಙ್ಘಭೇದಸ್ಸ ಪುಬ್ಬಭಾಗೋ ಕಲಹೋ ಸಙ್ಘರಾಜಿ।
Vācuggatanti vācāya uggataṃ, tattha nirantaraṃ ṭhitanti attho. ‘‘Suttaṃ nāma sakalaṃ vinayapiṭaka’’nti vuttattā puna suttatoti tadatthapaṭipādakaṃ suttābhidhammapāḷivacanaṃ adhippetaṃ. Anubyañjanatoti imassa vivaraṇaṃ paripucchato ca aṭṭhakathāto cāti. Tattha paripucchāti ācariyassa santikā pāḷiyā atthasavanaṃ. Aṭṭhakathāti pāḷimuttakavinicchayo. Tadubhayampi hi pāḷiṃ anugantvā atthassa byañjanato ‘‘anubyañjana’’nti vuttaṃ. Vinayeti vinayācāre, teneva vakkhati vinayaṃ avijahanto avokkamantotiādi. Tattha patiṭṭhānaṃ nāma sañcicca āpattiyā anāpajjanādi hotīti āha ‘‘lajjībhāvena patiṭṭhito’’ti, tena lajjī hotīti vuttaṃ hoti. Vinayadharassa lakkhaṇe vattabbe kiṃ iminā lajjībhāvenāti āha alajjī hītiādi. Tattha bahussutopīti iminā paṭhamalakkhaṇasamannāgamaṃ dasseti. Lābhagarutāyātiādinā vinaye ṭhitatāya abhāve paṭhamalakkhaṇayogo kiccakaro na hoti, atha kho akiccakaro anatthakaro evāti dasseti. Saṅghabhedassa pubbabhāgo kalaho saṅgharāji.
ವಿತ್ಥುನತೀತಿ ವಿತ್ಥಮ್ಭತಿ, ನಿತ್ಥುನತಿ ವಾ ಸನ್ತಿಟ್ಠಿತುಂ ನ ಸಕ್ಕೋತಿ, ತೇನಾಹ ಯಂ ಯನ್ತಿಆದಿ। ಆಚರಿಯಪರಮ್ಪರಾತಿ ಆಚರಿಯಾನಂ ವಿನಿಚ್ಛಯಪರಮ್ಪರಾ, ತೇನೇವ ವಕ್ಖತಿ ‘‘ಅತ್ತನೋ ಮತಿಂ ಪಹಾಯ…ಪೇ॰… ಯಥಾ ಆಚರಿಯೋ ಚ ಆಚರಿಯಾಚರಿಯೋ ಚ ಪಾಳಿಞ್ಚ ಪರಿಪುಚ್ಛಞ್ಚ ವದನ್ತಿ, ತಥಾ ಞಾತುಂ ವಟ್ಟತೀ’’ತಿ। ನ ಹಿ ಆಚರಿಯಾನಂ ನಾಮಮತ್ತತೋ ಪರಮ್ಪರಾಜಾನನೇ ಪಯೋಜನಮತ್ಥಿ। ಪುಬ್ಬಾಪರಾನುಸನ್ಧಿತೋತಿ ಪುಬ್ಬವಚನಸ್ಸ ಅಪರವಚನೇನ ಸಹ ಅತ್ಥಸಮ್ಬನ್ಧಜಾನನತೋ। ಅತ್ಥತೋತಿ ಪದತ್ಥಪಿಣ್ಡತ್ಥಅಧಿಪ್ಪೇತತ್ಥಾದಿತೋ। ಕಾರಣತೋತಿ ತದತ್ಥುಪಪತ್ತಿತೋ। ಥೇರವಾದಙ್ಗನ್ತಿ ಥೇರವಾದಪಟಿಪಾಟಿಂ, ತೇಸಂ ವಿನಿಚ್ಛಯಪಟಿಪಾಟಿನ್ತಿ ಅತ್ಥೋ।
Vitthunatīti vitthambhati, nitthunati vā santiṭṭhituṃ na sakkoti, tenāha yaṃ yantiādi. Ācariyaparamparāti ācariyānaṃ vinicchayaparamparā, teneva vakkhati ‘‘attano matiṃ pahāya…pe… yathā ācariyo ca ācariyācariyo ca pāḷiñca paripucchañca vadanti, tathā ñātuṃ vaṭṭatī’’ti. Na hi ācariyānaṃ nāmamattato paramparājānane payojanamatthi. Pubbāparānusandhitoti pubbavacanassa aparavacanena saha atthasambandhajānanato. Atthatoti padatthapiṇḍatthaadhippetatthādito. Kāraṇatoti tadatthupapattito. Theravādaṅganti theravādapaṭipāṭiṃ, tesaṃ vinicchayapaṭipāṭinti attho.
ಇಮೇಹಿ ಚ ಪನ ತೀಹಿ ಲಕ್ಖಣೇಹೀತಿ ಏತ್ಥ ಪಠಮೇನ ಲಕ್ಖಣೇನ ವಿನಯಸ್ಸ ಸುಟ್ಠು ಉಗ್ಗಹಿತಭಾವೋ ವುತ್ತೋ। ದುತಿಯೇನಸ್ಸ ಲಜ್ಜೀಭಾವೇನ ಚೇವ ಅಚಲತಾಯ ಚ ಪತಿಟ್ಠಿತತಾ। ತತಿಯೇನ ಪಾಳಿಅಟ್ಠಕಥಾಸು ಅನುರೂಪೇನ ಅನಾಗತಮ್ಪಿ ತದನುಲೋಮತೋ ಆಚರಿಯೇಹಿ ದಿನ್ನನಯತೋ ವಿನಿಚ್ಛಿನಿತುಂ ಸಮತ್ಥತಾ। ಓತಿಣ್ಣೇ ವತ್ಥುಸ್ಮಿನ್ತಿ ಚೋದನಾವಸೇನ ವೀತಿಕ್ಕಮವತ್ಥುಸ್ಮಿಂ ಸಙ್ಘಮಜ್ಝೇ ಓತಿಣ್ಣೇ। ಚೋದಕೇನ ಚುದಿತಕೇನ ಚ ವುತ್ತೇ ವತ್ತಬ್ಬೇತಿ ಏವಂ ಓತಿಣ್ಣೇ ವತ್ಥುಂ ನಿಸ್ಸಾಯ ಚೋದಕೇನ ‘‘ದಿಟ್ಠಂ ಸುತ’’ನ್ತಿಆದಿನಾ ಚುದಿತಕೇನ ‘‘ಅತ್ಥಿ ನತ್ಥೀ’’ತಿಆದಿನಾ ಚ ಯಂ ವತ್ತಬ್ಬಂ, ತಸ್ಮಿಂ ವತ್ತಬ್ಬೇ ವುತ್ತೇತಿ ಅತ್ಥೋ। ಥುಲ್ಲಚ್ಚಯದುಬ್ಭಾಸಿತಾನಂ ಮಾತಿಕಾಯ ಅನಾಗತತ್ತಾ ‘‘ಪಞ್ಚನ್ನಂ ಆಪತ್ತೀನ’’ನ್ತಿ ವುತ್ತಂ। ತಿಕದುಕ್ಕಟನ್ತಿ ‘‘ಅನುಪಸಮ್ಪನ್ನೇ ಉಪಸಮ್ಪನ್ನಸಞ್ಞೀ ಉಜ್ಝಾಯತಿ ವಾ ಖೀಯತಿ ವಾ ಆಪತ್ತಿ ದುಕ್ಕಟಸ್ಸಾ’’ತಿಆದಿನಾ (ಪಾಚಿ॰ ೧೦೬ ಥೋಕಂ ವಿಸದಿಸಂ) ಆಗತಂ ತಿಕದುಕ್ಕಟಂ। ಅಞ್ಞತರಂ ವಾ ಆಪತ್ತಿನ್ತಿ ‘‘ಕಾಲೇ ವಿಕಾಲಸಞ್ಞೀ ಆಪತ್ತಿ ದುಕ್ಕಟಸ್ಸ, ಕಾಲೇ ವೇಮತಿಕೋ ಆಪತ್ತಿ ದುಕ್ಕಟಸ್ಸಾ’’ತಿಆದಿಕಂ (ಪಾಚಿ॰ ೨೫೦) ದುಕದುಕ್ಕಟಂ ಸನ್ಧಾಯ ವುತ್ತಂ। ಅನ್ತರಾಪತ್ತಿನ್ತಿ ತಸ್ಮಿಂ ತಸ್ಮಿಂ ಸಿಕ್ಖಾಪದೇ ಆಗತವತ್ಥುವೀತಿಕ್ಕಮಂ ವಿನಾ ಅಞ್ಞಸ್ಮಿಂ ವತ್ಥುವೀತಿಕ್ಕಮೇ ನಿದಾನತೋ ಪಭುತಿ ವಿನೀತವತ್ಥುಪರಿಯೋಸಾನಾ ಅನ್ತರನ್ತರಾ ವುತ್ತಂ ಆಪತ್ತಿಂ। ಇಧ ಪನ ‘‘ವತ್ಥುಂ ಓಲೋಕೇತೀ’’ತಿ ವಿಸುಂ ಗಹಿತತ್ತಾ ತದವಸೇಸಾ ಅನ್ತರಾಪತ್ತೀತಿ ಗಹಿತಾ। ಪಟಿಲಾತಂ ಉಕ್ಖಿಪತೀತಿ ಇದಂ ವಿಸಿಬ್ಬನಸಿಕ್ಖಾಪದೇ (ಪಾಚಿ॰ ೩೫೦-೩೫೧) ಆಗತಂ। ತತ್ಥ ಡಯ್ಹಮಾನಂ ಅಲಾತಂ ಅಗ್ಗಿಕಪಾಲಾದಿತೋ ಬಹಿ ಪತಿತಂ ಅವಿಜ್ಝಾತಮೇವ ಪಟಿಉಕ್ಖಿಪತಿ , ಪುನ ಯಥಾಠಾನೇ ಠಪೇತೀತಿ ಅತ್ಥೋ। ವಿಜ್ಝಾತಂ ಪನ ಪಕ್ಖಿಪನ್ತಸ್ಸ ಪಾಚಿತ್ತಿಯಮೇವ। ಅನಾಪತ್ತಿನ್ತಿ ಏತ್ಥ ಅನ್ತರನ್ತರಾ ವುತ್ತಾ ಅನಾಪತ್ತಿಪಿ ಅತ್ಥಿ, ‘‘ಅನಾಪತ್ತಿ, ಭಿಕ್ಖವೇ, ಇದ್ಧಿಮಸ್ಸ ಇದ್ಧಿವಿಸಯೇ’’ತಿಆದಿ (ಪಾರಾ॰ ೧೫೯) ವಿಯ ಸಾಪಿ ಸಙ್ಗಯ್ಹತಿ।
Imehi ca pana tīhi lakkhaṇehīti ettha paṭhamena lakkhaṇena vinayassa suṭṭhu uggahitabhāvo vutto. Dutiyenassa lajjībhāvena ceva acalatāya ca patiṭṭhitatā. Tatiyena pāḷiaṭṭhakathāsu anurūpena anāgatampi tadanulomato ācariyehi dinnanayato vinicchinituṃ samatthatā. Otiṇṇe vatthusminti codanāvasena vītikkamavatthusmiṃ saṅghamajjhe otiṇṇe. Codakena cuditakena ca vutte vattabbeti evaṃ otiṇṇe vatthuṃ nissāya codakena ‘‘diṭṭhaṃ suta’’ntiādinā cuditakena ‘‘atthi natthī’’tiādinā ca yaṃ vattabbaṃ, tasmiṃ vattabbe vutteti attho. Thullaccayadubbhāsitānaṃ mātikāya anāgatattā ‘‘pañcannaṃ āpattīna’’nti vuttaṃ. Tikadukkaṭanti ‘‘anupasampanne upasampannasaññī ujjhāyati vā khīyati vā āpatti dukkaṭassā’’tiādinā (pāci. 106 thokaṃ visadisaṃ) āgataṃ tikadukkaṭaṃ. Aññataraṃ vā āpattinti ‘‘kāle vikālasaññī āpatti dukkaṭassa, kāle vematiko āpatti dukkaṭassā’’tiādikaṃ (pāci. 250) dukadukkaṭaṃ sandhāya vuttaṃ. Antarāpattinti tasmiṃ tasmiṃ sikkhāpade āgatavatthuvītikkamaṃ vinā aññasmiṃ vatthuvītikkame nidānato pabhuti vinītavatthupariyosānā antarantarā vuttaṃ āpattiṃ. Idha pana ‘‘vatthuṃ oloketī’’ti visuṃ gahitattā tadavasesā antarāpattīti gahitā. Paṭilātaṃ ukkhipatīti idaṃ visibbanasikkhāpade (pāci. 350-351) āgataṃ. Tattha ḍayhamānaṃ alātaṃ aggikapālādito bahi patitaṃ avijjhātameva paṭiukkhipati , puna yathāṭhāne ṭhapetīti attho. Vijjhātaṃ pana pakkhipantassa pācittiyameva. Anāpattinti ettha antarantarā vuttā anāpattipi atthi, ‘‘anāpatti, bhikkhave, iddhimassa iddhivisaye’’tiādi (pārā. 159) viya sāpi saṅgayhati.
ಪಾರಾಜಿಕಾಪತ್ತೀತಿ ನ ತಾವ ವತ್ತಬ್ಬನ್ತಿ ಇದಂ ಆಪನ್ನಪುಗ್ಗಲೇನ ಲಜ್ಜೀಧಮ್ಮೇ ಠತ್ವಾ ಯಥಾಭೂತಂ ಆವಿಕರಣೇಪಿ ದುಬ್ಬಿನಿಚ್ಛಯಂ ಅದಿನ್ನಾದಾನಾದಿಂ ಸನ್ಧಾಯ ವುತ್ತಂ। ಯಂ ಪನ ಮೇಥುನಾದೀಸು ವಿಜಾನನಂ, ತಂ ವತ್ತಬ್ಬಮೇವ, ತೇನಾಹ ಮೇಥುನಧಮ್ಮವೀತಿಕ್ಕಮೋ ಹೀತಿಆದಿ। ಯೋ ಪನ ಅಲಜ್ಜಿತಾಯ ಪಟಿಞ್ಞಂ ಅದತ್ವಾ ವಿಕ್ಖೇಪಂ ಕರೋತಿ, ತಸ್ಸ ಆಪತ್ತಿ ನ ಸಕ್ಕಾ ಓಳಾರಿಕಾಪಿ ವಿನಿಚ್ಛಿನಿತುಂ, ಯಾವ ಸೋ ಯಥಾಭೂತಂ ನಾವಿ ಕರೋತಿ, ಸಙ್ಘಸ್ಸ ಚ ಆಪತ್ತಿಸನ್ದೇಹೋ ನ ವಿಗಚ್ಛತಿ, ತಾವ ನಾಸಿತಕೋವ ಭವಿಸ್ಸತಿ। ಸುಖುಮಾತಿ ಚಿತ್ತಪರಿವತ್ತಿಯಾ ಸುಖುಮತಾಯ ಸುಖುಮಾ। ತೇನಾಹ ‘‘ಚಿತ್ತಲಹುಕಾ’’ತಿ, ಚಿತ್ತಂ ತಸ್ಸ ಲಹುಕನ್ತಿ ಅತ್ಥೋ। ತೇತಿ ವೀತಿಕ್ಕಮೇ। ತಂವತ್ಥುಕನ್ತಿ ಅದಿನ್ನಾದಾನಾದಿಮೂಲಕಂ। ಯಂ ಆಚರಿಯೋ ಭಣತಿ, ತಂ ಕರೋಹೀತಿಆದಿ ಸಬ್ಬಂ ಲಜ್ಜೀಪೇಸಲಂ ಕುಕ್ಕುಚ್ಚಕಮೇವ ಸನ್ಧಾಯ ವುತ್ತಂ। ಯೋ ಯಾಥಾವತೋ ಪಕಾಸೇತ್ವಾ ಸುದ್ಧಿಮೇವ ಗವೇಸತಿ, ತೇನಾಪಿ, ಪಾರಾಜಿಕೋಸೀತಿ ನ ವತ್ತಬ್ಬೋತಿ ಅನಾಪತ್ತಿಕೋಟಿಯಾಪಿ ಸಙ್ಕಿಯಮಾನತ್ತಾ ವುತ್ತಂ, ತೇನೇವ ‘‘ಪಾರಾಜಿಕಚ್ಛಾಯಾ’’ತಿ ವುತ್ತಂ। ಸೀಲಾನಿ ಸೋಧೇತ್ವಾತಿ ಯಸ್ಮಿಂ ವೀತಿಕ್ಕಮೇ ಪಾರಾಜಿಕಾಸಙ್ಕಾ ವತ್ತತಿ, ತತ್ಥ ಪಾರಾಜಿಕಾಭಾವಪಕ್ಖಂ ಗಹೇತ್ವಾ ದೇಸನಾವುಟ್ಠಾನಗಾಮಿನೀನಂ ಆಪತ್ತೀನಂ ಸೋಧನವಸೇನ ಸೀಲಾನಿ ಸೋಧೇತ್ವಾ। ದ್ವತ್ತಿಂಸಾಕಾರನ್ತಿ ಪಾಕಟಭಾವತೋ ಉಪಲಕ್ಖಣವಸೇನ ವುತ್ತಂ, ಯಂ ಕಿಞ್ಚಿ ಅಭಿರುಚಿತಂ ಮನಸಿಕಾತುಂ ವಟ್ಟತೇವ। ಕಮ್ಮಟ್ಠಾನಂ ಘಟಿಯತೀತಿ ವಿಪ್ಪಟಿಸಾರಮೂಲಕೇನ ವಿಕ್ಖೇಪೇನ ಅನ್ತರನ್ತರಾ ಖಣ್ಡಂ ಅದಸ್ಸೇತ್ವಾ ಪಬನ್ಧವಸೇನ ಚಿತ್ತೇನ ಸಙ್ಘಟಿಯತಿ। ಸಙ್ಖಾರಾತಿ ವಿಪಸ್ಸನಾಕಮ್ಮಟ್ಠಾನವಸೇನ ವುತ್ತಂ। ಸಾಪತ್ತಿಕಸ್ಸ ಹಿ ಪಗುಣಮ್ಪಿ ಕಮ್ಮಟ್ಠಾನಂ ನ ಸುಟ್ಠು ಉಪಟ್ಠಾತಿ, ಪಗೇವ ಪಾರಾಜಿಕಸ್ಸ। ತಸ್ಸ ಹಿ ವಿಪ್ಪಟಿಸಾರನಿನ್ನತಾಯ ಚಿತ್ತಂ ಏಕಗ್ಗಂ ನ ಹೋತಿ। ಏಕಸ್ಸ ಪನ ವಿತಕ್ಕವಿಕ್ಖೇಪಾದಿಬಹುಲಸ್ಸ ಸುದ್ಧಸೀಲಸ್ಸಪಿ ಚಿತ್ತಂ ನ ಸಮಾಧಿಯತಿ, ತಂ ಇಧ ಪಾರಾಜಿಕಮೂಲಕನ್ತಿ ನ ಗಹೇತಬ್ಬಂ। ಕತಪಾಪಮೂಲಕೇನ ವಿಪ್ಪಟಿಸಾರೇನೇವೇತ್ಥ ಚಿತ್ತಸ್ಸ ಅಸಮಾಧಿಯನಂ ಸನ್ಧಾಯ ‘‘ಕಮ್ಮಟ್ಠಾನಂ ನ ಘಟಿಯತೀ’’ತಿ ವುತ್ತಂ, ತೇನಾಹ ವಿಪ್ಪಟಿಸಾರಗ್ಗಿನಾತಿಆದಿ। ಅತ್ತನಾತಿ ಚಿತ್ತೇನ ಕರಣಭೂತೇನ ಪುಗ್ಗಲೋ ಕತ್ತಾ ಜಾನಾತಿ, ಪಚ್ಚತ್ತೇ ವಾ ಕರಣವಚನಂ, ಅತ್ತಾ ಸಯಂ ಪಜಾನಾತೀತಿ ಅತ್ಥೋ।
Pārājikāpattīti na tāva vattabbanti idaṃ āpannapuggalena lajjīdhamme ṭhatvā yathābhūtaṃ āvikaraṇepi dubbinicchayaṃ adinnādānādiṃ sandhāya vuttaṃ. Yaṃ pana methunādīsu vijānanaṃ, taṃ vattabbameva, tenāha methunadhammavītikkamo hītiādi. Yo pana alajjitāya paṭiññaṃ adatvā vikkhepaṃ karoti, tassa āpatti na sakkā oḷārikāpi vinicchinituṃ, yāva so yathābhūtaṃ nāvi karoti, saṅghassa ca āpattisandeho na vigacchati, tāva nāsitakova bhavissati. Sukhumāti cittaparivattiyā sukhumatāya sukhumā. Tenāha ‘‘cittalahukā’’ti, cittaṃ tassa lahukanti attho. Teti vītikkame. Taṃvatthukanti adinnādānādimūlakaṃ. Yaṃ ācariyo bhaṇati, taṃ karohītiādi sabbaṃ lajjīpesalaṃ kukkuccakameva sandhāya vuttaṃ. Yo yāthāvato pakāsetvā suddhimeva gavesati, tenāpi, pārājikosīti na vattabboti anāpattikoṭiyāpi saṅkiyamānattā vuttaṃ, teneva ‘‘pārājikacchāyā’’ti vuttaṃ. Sīlāni sodhetvāti yasmiṃ vītikkame pārājikāsaṅkā vattati, tattha pārājikābhāvapakkhaṃ gahetvā desanāvuṭṭhānagāminīnaṃ āpattīnaṃ sodhanavasena sīlāni sodhetvā. Dvattiṃsākāranti pākaṭabhāvato upalakkhaṇavasena vuttaṃ, yaṃ kiñci abhirucitaṃ manasikātuṃ vaṭṭateva. Kammaṭṭhānaṃ ghaṭiyatīti vippaṭisāramūlakena vikkhepena antarantarā khaṇḍaṃ adassetvā pabandhavasena cittena saṅghaṭiyati. Saṅkhārāti vipassanākammaṭṭhānavasena vuttaṃ. Sāpattikassa hi paguṇampi kammaṭṭhānaṃ na suṭṭhu upaṭṭhāti, pageva pārājikassa. Tassa hi vippaṭisāraninnatāya cittaṃ ekaggaṃ na hoti. Ekassa pana vitakkavikkhepādibahulassa suddhasīlassapi cittaṃ na samādhiyati, taṃ idha pārājikamūlakanti na gahetabbaṃ. Katapāpamūlakena vippaṭisārenevettha cittassa asamādhiyanaṃ sandhāya ‘‘kammaṭṭhānaṃ na ghaṭiyatī’’ti vuttaṃ, tenāha vippaṭisāragginātiādi. Attanāti cittena karaṇabhūtena puggalo kattā jānāti, paccatte vā karaṇavacanaṃ, attā sayaṃ pajānātīti attho.
ಚತುಬ್ಬಿಧವಿನಯಾದಿಕಥಾವಣ್ಣನಾನಯೋ ನಿಟ್ಠಿತೋ।
Catubbidhavinayādikathāvaṇṇanānayo niṭṭhito.
Related texts:
ತಿಪಿಟಕ (ಮೂಲ) • Tipiṭaka (Mūla) / ವಿನಯಪಿಟಕ • Vinayapiṭaka / ಮಹಾವಿಭಙ್ಗ • Mahāvibhaṅga / ೧. ಪಠಮಪಾರಾಜಿಕಂ • 1. Paṭhamapārājikaṃ
ಅಟ್ಠಕಥಾ • Aṭṭhakathā / ವಿನಯಪಿಟಕ (ಅಟ್ಠಕಥಾ) • Vinayapiṭaka (aṭṭhakathā) / ಮಹಾವಿಭಙ್ಗ-ಅಟ್ಠಕಥಾ • Mahāvibhaṅga-aṭṭhakathā / ೧. ಪಠಮಪಾರಾಜಿಕಂ • 1. Paṭhamapārājikaṃ
ಟೀಕಾ • Tīkā / ವಿನಯಪಿಟಕ (ಟೀಕಾ) • Vinayapiṭaka (ṭīkā) / ಸಾರತ್ಥದೀಪನೀ-ಟೀಕಾ • Sāratthadīpanī-ṭīkā / ಚತುಬ್ಬಿಧವಿನಯಕಥಾವಣ್ಣನಾ • Catubbidhavinayakathāvaṇṇanā
ಟೀಕಾ • Tīkā / ವಿನಯಪಿಟಕ (ಟೀಕಾ) • Vinayapiṭaka (ṭīkā) / ವಜಿರಬುದ್ಧಿ-ಟೀಕಾ • Vajirabuddhi-ṭīkā / ಚತುಬ್ಬಿಧವಿನಯಕಥಾವಣ್ಣನಾ • Catubbidhavinayakathāvaṇṇanā
