| Library / Tipiṭaka / तिपिटक • Tipiṭaka / नेत्तिप्पकरण-अट्ठकथा • Nettippakaraṇa-aṭṭhakathā |
६. चतुब्यूहहारसम्पातवण्णना
6. Catubyūhahārasampātavaṇṇanā
६८. रक्खीयतीति रक्खितं। इदं पदवसेन निब्बचनं। यस्मा पन अत्थवसेन निब्बचने वुत्ते पदवसेन निब्बचनं वुत्तमेव होति, तस्मा ‘‘रक्खितं परिपालीयतीति एसा निरुत्ती’’ति वुत्तं। तत्थ इति-सद्दो आद्यत्थो, पकारे वा। तेन एवमादिका एवंपकारा वा एसा निरुत्तीति वुत्तं होति। तस्मा चिन्तेतीति चित्तं। अत्तनो सन्तानं चिनोतीति चित्तं, पच्चयेहि चितन्ति चित्तं, चित्तविचित्तट्ठेन चित्तं, चित्तकरणट्ठेन चित्तं। सम्मा सङ्कप्पेतीति सम्मासङ्कप्पोतिआदिना निरुत्ति वेदितब्बा।
68. Rakkhīyatīti rakkhitaṃ. Idaṃ padavasena nibbacanaṃ. Yasmā pana atthavasena nibbacane vutte padavasena nibbacanaṃ vuttameva hoti, tasmā ‘‘rakkhitaṃ paripālīyatīti esā niruttī’’ti vuttaṃ. Tattha iti-saddo ādyattho, pakāre vā. Tena evamādikā evaṃpakārā vā esā niruttīti vuttaṃ hoti. Tasmā cintetīti cittaṃ. Attano santānaṃ cinotīti cittaṃ, paccayehi citanti cittaṃ, cittavicittaṭṭhena cittaṃ, cittakaraṇaṭṭhena cittaṃ. Sammā saṅkappetīti sammāsaṅkappotiādinā nirutti veditabbā.
अयं एत्थ भगवतो अधिप्पायोति ‘‘रक्खितचित्तो अस्सा’’तिआदिना इन्द्रियसंवरादयो दुग्गतिपहानञ्च वदतो भगवतो एत्थ गाथायं अधिप्पायो। कोकालिको हीतिआदि निदाननिद्देसो। तत्थ हि-सद्दो कारणे। इदं वुत्तं होति – यस्मा कोकालिको (सं॰ नि॰ १.१८१; अ॰ नि॰ १०.८९; सु॰ नि॰ कोकालिकसुत्त) अरक्खितचित्तताय अग्गसावकेसु चित्तं पदोसेत्वा पदुमनिरयं उपपन्नो, तस्मा दुग्गतियो जहितुकामो रक्खितचित्तो अस्साति भगवा सतिआरक्खेन चेतसा समन्नागतो सब्बा दुग्गतियो जहतीति अत्थो। सुत्तम्हि वुत्तं ‘‘सतिया चित्तं रक्खितब्ब’’न्ति देसनानुसन्धिदस्सनं।
Ayaṃ ettha bhagavato adhippāyoti ‘‘rakkhitacitto assā’’tiādinā indriyasaṃvarādayo duggatipahānañca vadato bhagavato ettha gāthāyaṃ adhippāyo. Kokāliko hītiādi nidānaniddeso. Tattha hi-saddo kāraṇe. Idaṃ vuttaṃ hoti – yasmā kokāliko (saṃ. ni. 1.181; a. ni. 10.89; su. ni. kokālikasutta) arakkhitacittatāya aggasāvakesu cittaṃ padosetvā padumanirayaṃ upapanno, tasmā duggatiyo jahitukāmo rakkhitacitto assāti bhagavā satiārakkhena cetasā samannāgato sabbā duggatiyo jahatīti attho. Suttamhi vuttaṃ ‘‘satiyā cittaṃ rakkhitabba’’nti desanānusandhidassanaṃ.
चतुब्यूहहारसम्पातवण्णना निट्ठिता।
Catubyūhahārasampātavaṇṇanā niṭṭhitā.
Related texts:
तिपिटक (मूल) • Tipiṭaka (Mūla) / सुत्तपिटक • Suttapiṭaka / खुद्दकनिकाय • Khuddakanikāya / नेत्तिप्पकरणपाळि • Nettippakaraṇapāḷi / ६. चतुब्यूहहारसम्पातो • 6. Catubyūhahārasampāto
टीका • Tīkā / सुत्तपिटक (टीका) • Suttapiṭaka (ṭīkā) / खुद्दकनिकाय (टीका) • Khuddakanikāya (ṭīkā) / नेत्तिविभाविनी • Nettivibhāvinī / ६. चतुब्यूहहारसम्पातविभावना • 6. Catubyūhahārasampātavibhāvanā
