| Library / Tipiṭaka / ติปิฎก • Tipiṭaka / เนตฺติปฺปกรณ-อฎฺฐกถา • Nettippakaraṇa-aṭṭhakathā |
๖. จตุพฺยูหหารสมฺปาตวณฺณนา
6. Catubyūhahārasampātavaṇṇanā
๖๘. รกฺขียตีติ รกฺขิตํฯ อิทํ ปทวเสน นิพฺพจนํฯ ยสฺมา ปน อตฺถวเสน นิพฺพจเน วุเตฺต ปทวเสน นิพฺพจนํ วุตฺตเมว โหติ, ตสฺมา ‘‘รกฺขิตํ ปริปาลียตีติ เอสา นิรุตฺตี’’ติ วุตฺตํฯ ตตฺถ อิติ-สโทฺท อาทฺยโตฺถ, ปกาเร วาฯ เตน เอวมาทิกา เอวํปการา วา เอสา นิรุตฺตีติ วุตฺตํ โหติฯ ตสฺมา จิเนฺตตีติ จิตฺตํฯ อตฺตโน สนฺตานํ จิโนตีติ จิตฺตํ, ปจฺจเยหิ จิตนฺติ จิตฺตํ, จิตฺตวิจิตฺตเฎฺฐน จิตฺตํ, จิตฺตกรณเฎฺฐน จิตฺตํฯ สมฺมา สงฺกเปฺปตีติ สมฺมาสงฺกโปฺปติอาทินา นิรุตฺติ เวทิตพฺพาฯ
68. Rakkhīyatīti rakkhitaṃ. Idaṃ padavasena nibbacanaṃ. Yasmā pana atthavasena nibbacane vutte padavasena nibbacanaṃ vuttameva hoti, tasmā ‘‘rakkhitaṃ paripālīyatīti esā niruttī’’ti vuttaṃ. Tattha iti-saddo ādyattho, pakāre vā. Tena evamādikā evaṃpakārā vā esā niruttīti vuttaṃ hoti. Tasmā cintetīti cittaṃ. Attano santānaṃ cinotīti cittaṃ, paccayehi citanti cittaṃ, cittavicittaṭṭhena cittaṃ, cittakaraṇaṭṭhena cittaṃ. Sammā saṅkappetīti sammāsaṅkappotiādinā nirutti veditabbā.
อยํ เอตฺถ ภควโต อธิปฺปาโยติ ‘‘รกฺขิตจิโตฺต อสฺสา’’ติอาทินา อินฺทฺริยสํวราทโย ทุคฺคติปหานญฺจ วทโต ภควโต เอตฺถ คาถายํ อธิปฺปาโยฯ โกกาลิโก หีติอาทิ นิทานนิเทฺทโสฯ ตตฺถ หิ-สโทฺท การเณฯ อิทํ วุตฺตํ โหติ – ยสฺมา โกกาลิโก (สํ. นิ. ๑.๑๘๑; อ. นิ. ๑๐.๘๙; สุ. นิ. โกกาลิกสุตฺต) อรกฺขิตจิตฺตตาย อคฺคสาวเกสุ จิตฺตํ ปโทเสตฺวา ปทุมนิรยํ อุปปโนฺน, ตสฺมา ทุคฺคติโย ชหิตุกาโม รกฺขิตจิโตฺต อสฺสาติ ภควา สติอารเกฺขน เจตสา สมนฺนาคโต สพฺพา ทุคฺคติโย ชหตีติ อโตฺถฯ สุตฺตมฺหิ วุตฺตํ ‘‘สติยา จิตฺตํ รกฺขิตพฺพ’’นฺติ เทสนานุสนฺธิทสฺสนํฯ
Ayaṃ ettha bhagavato adhippāyoti ‘‘rakkhitacitto assā’’tiādinā indriyasaṃvarādayo duggatipahānañca vadato bhagavato ettha gāthāyaṃ adhippāyo. Kokāliko hītiādi nidānaniddeso. Tattha hi-saddo kāraṇe. Idaṃ vuttaṃ hoti – yasmā kokāliko (saṃ. ni. 1.181; a. ni. 10.89; su. ni. kokālikasutta) arakkhitacittatāya aggasāvakesu cittaṃ padosetvā padumanirayaṃ upapanno, tasmā duggatiyo jahitukāmo rakkhitacitto assāti bhagavā satiārakkhena cetasā samannāgato sabbā duggatiyo jahatīti attho. Suttamhi vuttaṃ ‘‘satiyā cittaṃ rakkhitabba’’nti desanānusandhidassanaṃ.
จตุพฺยูหหารสมฺปาตวณฺณนา นิฎฺฐิตาฯ
Catubyūhahārasampātavaṇṇanā niṭṭhitā.
Related texts:
ติปิฎก (มูล) • Tipiṭaka (Mūla) / สุตฺตปิฎก • Suttapiṭaka / ขุทฺทกนิกาย • Khuddakanikāya / เนตฺติปฺปกรณปาฬิ • Nettippakaraṇapāḷi / ๖. จตุพฺยูหหารสมฺปาโต • 6. Catubyūhahārasampāto
ฎีกา • Tīkā / สุตฺตปิฎก (ฎีกา) • Suttapiṭaka (ṭīkā) / ขุทฺทกนิกาย (ฎีกา) • Khuddakanikāya (ṭīkā) / เนตฺติวิภาวินี • Nettivibhāvinī / ๖. จตุพฺยูหหารสมฺปาตวิภาวนา • 6. Catubyūhahārasampātavibhāvanā
